Lýsing

Staða

Aðgerðin er í framkvæmd.

Meginniðurstaða skýrslu um landtengingar hafna[1] sem kynnt var í júní 2021 er að staða hafnartenginga er almennt góð og að skip eru í flestum tilfellum tengd ef hægt er. Landtengingar duga þó ekki fyrir alla starfsemi fiskiskipa, s.s. við löndun. Einnig eru víða áform uppi hjá höfnunum um að bæta tengingar.

Rafmagnsnotkun í þeim höfnum sem tóku þátt í könnuninni hljóðar upp á 20 GWst sem svarar til 6.000 tonna af koldíoxíði væri notuð olía í stað rafmagns.

Skýrsluhöfundar leggja til eftirfarandi aðgerðir:

1. Þróað verði samræmt stöðlunarskjal um tengisnið, hlutverk aðila og tenglagerðir.
2. Miðlægur kortagrunnur sem sýnir tengimöguleika í höfnum verði settur á laggirnar.
3. Næstu skref varðandi styrkveitingar ættu að miða við þarfir eftirfarandi skipaflokka í höfnum:
   • Uppsjávarskip við löndun
   • Farmflutningaskip Samskips og Eimskips
   • Erlend fiskiskip sem þurfa 60 rið
   • Minni skemmtiferðaskip (Explorer-skip)

Fram til þessa hefur við rafvæðingu hafna verið lögð áhersla á uppsetningu lágspennuinnviða, sem flest fiskiskip og önnur smærri skip geta nýtt sér þegar þau eru í höfn. Óvíða eru hins vegar til staðar tengingar fyrir skip sem hafa aflþörf yfir 500 kW, svo sem skemmtiferðaskip. Greina þarf möguleika á uppsetningu háspennuvirkja í höfnum út frá mögulegum árangri og kostnaði, en þar er meiri óvissa um hagkvæmni og ávinning miðað við tilkostnað. Jafnframt þarf að gera athugun á hagkvæmni varaafls í höfnum til að koma til móts við sveiflukennda notkun og væri mögulega hægt að mæta henni með vetni.

Starfshópur um orkuskipti er með ofangreind verkefni til skoðunar. Þess má geta að vinna er hafin hjá Staðlaráði Íslands um landtengingar. Þá mun Orkusjóður/Orkustofnun í samvinnu við Vegagerðina taka að sér að gera kort yfir landtengingar og aðra innviði fyrir endurnýjanlegt eldsneyti. Horft verður til niðurstöðu skýrslunnar um notkunarflokka þegar og ef kemur til frekari stuðnings til hafna.

[1] https://www.stjornarradid.is/efst-a-baugi/frettir/stok-frett/2021/06/09/Vefvidburdur-i-dag-Rafvaeding-hafna-og-notkun-a-umhverfisvaenni-orkugjofum-fyrir-skip/

Framkvæmd

Orkusjóður auglýsti styrki til orkuskipta í maí 2022. Heildarfjárhæð til úthlutunar er 900 m.kr. fyrir fimm áherslusvið, þar af er einn flokkurinn„Orkuskipti í haftengdri starfsemi“ með skýringunni „Aðgerðir sem nýta vistvæna orku í haftengdri starfsemi og siglingu til og frá höfn“. Eftir er að úthluta þessum styrkjum (staðan í júní 2022).

Lagt er upp með að ofangreind verkefni sem verði styrkt lúti samtímis að breytingum á skipakosti og innviðauppbyggingu á landi. Styrkir munu geta numið allt að 33% af útlögðum stofnkostnaði. Markmiðið er að raftengingar sem fullnægja raforkuþörf til allrar almennrar starfsemi skipa í höfnum verði aðgengilegar fyrir árið 2025. 

Aðgerðin er unnin af verkefnastjórn um orkuskipti, í samstarfi við sveitarfélög og hafnaryfirvöld.

Ábyrgð

Umhverfis-٫ orku- og loftslagsráðuneytið

Árangursmælikvarði

Í mótun, sbr. ofangreint.

Styrkir hafa verið veittir til rafvæðingar hafna. Unnið verður kort yfir landtengingar og innviði fyrir endurnýjanlegt eldsneyti.

Áhrif á ríkissjóð

Kostnaður vegna orkuskipta kemur af fjármagni sem sérstaklega er eyrnamerkt loftslagsmálum. Um er að ræða 1,75 milljarða króna á fimm ára tímabili (2019-2023) til uppbyggingar innviða fyrir rafbíla, rafvæðingar hafna og fleiri nauðsynlegra aðgerða í orkuskiptum. Fjármunir hafa auk þess verið tryggðir fyrir árið 2024. Af þessu fjármagni verður á árinu 2020 varið allt að 70 milljónum króna til að styrkja innviðauppbyggingu vegna raftengingar og hitaveitna vegna skipa í höfn.

Í sérstöku fjárfestingarátaki ríkisstjórnarinnar árið 2020 vegna efnahagsáhrifa Covid-19 heimsfaraldursins er auk þess gert ráð fyrir 300 milljónum króna aukalega til orkuskipta – þar af 210 milljónum króna til að stuðla að enn frekari rafvæðingu hafna. Styrkir hafa þegar verið veittir til þeirra hafna sem lögðu fram verkefni sem féllu að skilyrðum átaksins, alls 10 talsins.

Áhrif á losun

Áætlað er að með þessari aðgerð muni losun vegna skipa í höfn árið 2030 hafa dregist saman um tæp 11 þúsund tonn af CO₂-ígildum miðað við spá um þróun samkvæmt grunnsviðsmynd.