Snæfellsbær - Heimildir sveitarfélaga til að ábyrgjast lán til einkahlutafélags í þeirra eigu
Snæfellsbær
15. janúar 2004
FEL04010026/1001
Kristinn Jónasson, bæjarstjóri
Snæfellsási 2
360 HELLISSANDI
Vísað er til erindis yðar, dags. 9. janúar 2004, þar sem þér óskið eftir áliti ráðuneytisins á því hvort
sveitarfélögunum Stykkishólmsbæ, Snæfellsbæ, Grundarfjarðarbæ og Helgafellssveit sé heimilt að veita
eignarhaldsfélaginu Jeratún ehf. sjálfskuldarábyrgð vegna lántöku félagsins.
Með erindinu fylgdu ýmis gögn, þ.á m. samþykktir fyrir Jeratún ehf. og húsaleigusamningur sem félagið
hefur gert við menntamálaráðuneytið. Af málsgögnum er ljóst að félagið er að öllu leyti í eigu
framangreindra sveitarfélaga og er megintilgangur þess að byggja skólahús fyrir framhaldsskóla og
eignarhald og rekstur þess húss. Gildir húsaleigusamningurinn til tuttugu ára. Fyrir liggur að félagið
hyggst taka lán að fjárhæð 330 milljónir króna til að standa straum af byggingarkostnaði.
Í erindinu er rakið að það sé eitt af lögbundnum verkefnum sveitarfélaga að standa að byggingu
framhaldsskóla og er þeirri skoðun lýst í erindinu að sveitarfélögum hljóti að vera heimilt að ábyrgjast
hlutfallslega sem nemur eignarhlut þeirra í félagi sem er einungis í eigu sveitarfélaga, enda sé um
opinbera framkvæmd að ræða, þrátt fyrir ákvæði 6. mgr. 73. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 45/1998, þar sem
lagðar eru hömlur við ábyrgðarveitingum sveitarfélaga.
Álit ráðuneytisins
Ekki er gert ráð fyrir því í sveitarstjórnarlögum að ráðuneytið geti staðfest lögmæ ti
ábyrgðarskuldbindinga sem sveitarfélög takast á hendur, enda er kveðið á um í 78. gr. stjórnarskrárinnar
að sveitarfélög skuli sjálf ráða málefnum sínum eftir því sem lög ákveða. Svar ráðuneytisins hlýtur því
eingöngu að skoðast sem álit sem ráðuneytið veitir um ýmis álitamál sem upp kunna að koma við
framkvæmd sveitarstjórnarmálefna, sbr. 103. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 45/1998, með síðari breytingum.
Samkvæmt 6. mgr. 73. gr. sveitarstjórnarlaga er sveitarfélögum almennt óheimilt að gangast í ábyrgð fyrir
skuldbindingum annarra aðila en stofnana sveitarfélagsins. Ákvæ ðið er svohljóðandi:
„Eigi má binda sveitarsjóð í ábyrgðir vegna skuldbindinga annarra aðila en stofnana sveitarfélagsins.
Prókúruhafa sveitarsjóðs er þó heimilt fyrir hönd sveitarfélags að ábyrgjast með framsalsáritun greiðslu
viðskiptaskjala sem sveitarfélagið hefur eignast á eðlilegan hátt í tengslum við daglegan rekstur þess.“
Ráðuneytið hefur í nokkrum málum fjallað um túlkun á umræ ddu ákvæ ði. Hefur niðurstaðan í flestum
tilvikum ráðist af því hvort lántakandi gæ ti talist vera „stofnun sveitarfélags“ í skilningi 6. mgr. 73. gr.
sveitarstjórnarlaga, sbr. einnig 60. gr. sömu laga.
Í áliti ráðuneytisins frá 10. júlí 2003 var fjallað um ábyrgðarveitingu til Hitaveitu Rangæ inga. Þar segir
m.a.:
„Þar sem annað er ekki tekið fram í fyrrgreindri reglugerð og samningi verður að miða við að hitaveitan
sé í sameign þeirra sveitarfélaga sem að henni standa. Ákvæ ði sveitarstjórnarlaga nr. 45/1998 um
byggðasamlög, sbr. 82.-85. gr. laganna, eiga því a.m.k. ekki með beinum hæ tti við um starfsemi
veitunnar og ábyrgð eigenda á skuldbindingum hennar, en í úrskurði ráðuneytisins frá 26. mars 2002,
varðandi Sorpstöð Suðurlands bs., komst ráðuneytið að þeirri niðurstöðu að eigendum byggðasamlags
væ ri heimilt að ábyrgjast skuldbindingar byggðasamlags, þar sem það teldist vera stofnun hlutaðeigandi
sveitarfélaga í skilningi 6. mgr. 73. gr. sveitarstjórnarlaga.
Í áliti ráðuneytisins frá 23. mars 1987 (ÚFS 1986-1989:45) var fjallað um aðstæ ður sem virðast
sambæ rilegar við mál það sem hér er til umfjöllunar. Var ráðuneytið þar innt álits á því hvort eigendur
Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar mæ ttu takast á hendur sjálfskuldarábyrgð á skuldbindingum
veitunnar. Niðurstaða ráðuneytisins var sú að þetta væ ri heimilt þar sem hitaveitan teldist stofnun þeirra
sveitarfélaga sem að henni stóðu, sbr. 4. mgr. 89. gr. þágildandi sveitarstjórnarlaga, nr. 8/1986.“
Að áliti ráðuneytisins geta framangreind sjónarmið einnig átt við um eignarhaldsfélagið Jeratún ehf., sem
er stofnað gagngert í þeim tilgangi að vera samstarfsvettvangur fjögurra sveitarfélaga utan um lögákveðið
verkefni, sem er bygging framhaldsskóla, sbr. XII. kafla laga um framhaldsskóla, nr. 80/1996. Er það mat
ráðuneytisins að ekki beri að túlka ákvæ ði 6. mgr. 73. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 45/1998, svo þröngt að
það hindri að sveitarfélög ábyrgist lán sem tekin eru í nafni félags sem þau stofna til að ræ kja verkefni
sem þeim er falið samkvæmt lögum.
Með vísan til þess sem að framan er rakið telur ráðuneytið að Stykkishólmsbæ , Snæ fellsbæ ,
Grundarfjarðarbæ og Helgafellssveit sé heimild að veita eignarhaldsfélaginu Jeratúni ehf. ábyrgð,
hlutfallslega sem nemur eignarhluta hvers sveitarfélags fyrir sig, vegna lántöku félagsins að upphæ ð 330
milljónir króna. Ráðuneytið vill þó benda á að það telur eðlilegt að sem fyrst verði bæ tt í samþykktir
félagsins ákvæ ði um hvernig fara skuli með ábyrgð eigenda á skuldbindingum félagsins við brottgöngu úr
félaginu. Jafnframt mæ lir ráðuneytið með því að frekari hömlur verði í samþykktum félagsins við sölu
einstakra hluta, t.d. á þann veg að óheimilt verði að selja öðrum en sveitarfélögum eða ríkissjóði hluti
nema með samþykki allra hluthafa.
F. h. r.
Guðjón Bragason (sign.)
Guðmundur Ómar Hafsteinsson (sign.)