Nr. 28/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 4. febrúar 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 28/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU20110061
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 24. nóvember 2020 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 9. nóvember 2020, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.
Kærandi krefst þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að umsókn hans verði tekin til efnislegrar meðferðar á Íslandi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og 42. gr., sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 14. júlí 2020. Við umsókn framvísaði kærandi ungversku nafnskírteini með gildistíma til 27. júlí 2025 og ungversku ferðaskilríki með gildistíma til 12. júní 2021. Þann 7. október 2020 var beiðni um upplýsingar um stöðu kæranda beint til yfirvalda í Ungverjalandi. Í svari frá ungverskum yfirvöldum, dags. 15. október 2020, kom fram að kæranda hefði verið veitt staða flóttamanns í Ungverjalandi þann 18. janúar 2005, sú vernd sé enn í gildi og hafi kærandi síðast fengið útgefin ferðaskilríki þann 23. júní 2020. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 7. september 2020, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 9. nóvember 2020 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 10. nóvember 2020 og kærði kærandi ákvörðunina þann 24. nóvember 2020 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd þann 3. desember 2020. Viðbótargögn bárust frá kæranda þann 8. janúar 2021.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Ungverjalandi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Ungverjalands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Ungverjalands.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda til kærunefndar vísar hann til greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar varðandi málsatvik. Í greinargerð kæranda til Útlendingastofnunar kemur m.a. fram að í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að þurfa sofa með öndunarvél vegna lélegrar upptöku súrefnis sem ætti rætur sínar að rekja til kæfisvefns, glíma við minnisleysi, vera í þörf fyrir uppskurð vegna tvíburabróður (e. pilonidal fistula), glíma við stoðkerfisvandamál og húðvandamál. Hvað andlegt heilsufar varðar kvaðst kærandi hafa verið þunglyndur í Ungverjalandi vegna einangrunar, dvöl hans þar hafi verið sem í fangelsi. Þá hafi hann orðið fyrir nauðgun þegar hann var 15 ára sem hafi markað hann. Kærandi hafi komið til Ungverjalands árið 2005 og verið veitt alþjóðleg vernd sama ár. Hann hafi fyrst um sinn fengið um 10 evrur á mánuði í framfærslu en í dag væri búið að stöðva allar slíkar greiðslur til flóttamanna. Hann hafi ekki fengið opinbera aðstoð við húsnæði en hafi leitað til kirkjunnar og fengið aðstoð í 12 mánuði en eftir það leigt sér herbergi með öðrum en hann hafi flutt stöku sinnum og um tíma verið húsnæðislaus. Kærandi hafi lagt mikið á sig til að finna atvinnu við hæfi, hann sé menntaður forritari og hafi unnið við tölvukennslu. Hann hafi sótt um ótal störf en aldrei fengið svör þannig hann hafi neyðst til þess að vinna erfiðisvinnu á veitingahúsi þegar það hafi boðist. Á tímabili hafi hann verið án atvinnu, húsaskjóls og framfærslu, hann hafi neyðst til þess að lifa einungis á fæðubótardrykk í lyfjaformi í um tvo mánuði. Kærandi hafi reynt hvað hann gat að sækja um opinbera aðstoð en alls staðar hafi hann komið að lokuðum dyrum. Kvað hann ungversk stjórnvöld gera það ómögulegt í framkvæmd að sækja um opinbera aðstoð. Kærandi hafi upplifað mikla fordóma og mismunun í Ungverjalandi, sérstaklega við atvinnuleit, þegar hann hafi þurft að leita á spítala, þegar hann hafi sótt um ríkisborgararétt og þegar hann hafi neyðst til þess að gefa upp nám sitt. Kvaðst kærandi hafa reynt sitt besta til að eignast líf í Ungverjalandi en nú væri fullreynt að hann ætti enga framtíð þar. Þá kvaðst hann vera haldinn stöðugum ótta við að verða sendur aftur til heimaríkis.
Um aðstæður viðurkenndra flóttamanna í Ungverjalandi vísar kærandi til umfjöllunar Rauða krossins á Íslandi frá 2018 sem fylgt hafi greinargerð hans til Útlendingastofnunar. Heimildir í umræddu skjali hafi ekki verið uppfærðar en hins vegar beri heimildir með sér að aðstæður flóttafólks í Ungverjalandi hafi ekki breyst til batnaðar frá því að umrædd samantekt var gerð. Í ljósi þess að nýjar heimildir greini frá því að staða flóttafólks hafi farið versnandi í Ungverjalandi hafi kærandi í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar fjallað um helstu lagabreytingar sem tekið hafi gildi í Ungverjalandi og hafi bein áhrif á réttindi flóttafólks þar í landi. Vísar kærandi til þeirrar umfjöllunar sem þar er að finna.
Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Í fyrsta lagi byggir kærandi á því að ekki sé tilefni til að víkja frá þeirri framkvæmd að mál þeirra sem hingað til lands komi eftir að hafa hlotið alþjóðlega vernd í Ungverjalandi hljóti efnismeðferð. Sú framkvæmd byggi á úrskurðum kærunefndar útlendingamála en haustið 2017 hafi kærunefnd fellt úr gildi þrjár ákvarðanir Útlendingastofnunar er vörðuðu endursendingar einstaklinga sem hlotið höfðu alþjóðlega vernd í Ungverjalandi og hafi kærunefnd lagt fyrir stofnunina að taka umsóknir þeirra til efnismeðferðar. Niðurstaða kærunefndar í áðurnefndum úrskurðum hafi verið sú að kærendur teldust ekki einstaklingar í sérstaklega viðkvæmri stöðu en að í ljósi uppruna þeirra og með hliðsjón af upplýsingum um þær aðstæður sem biðu þeirra í Ungverjalandi hafi það verið mat nefndarinnar að þeir myndu eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki sökum mismununar vegna kynþáttar og aðstæðna þeirra sem einstaklinga með alþjóðlega vernd. Í kjölfarið hafi Útlendingastofnun tekið umsóknir fólks með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi til efnismeðferðar, almennt og óháð einstaklingsbundnum atvikum í málinu. Vorið 2018 hafi Útlendingastofnun á ný synjað þremur umsækjendum með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi um efnismeðferð, án umfjöllunar um áðurnefnda úrskurði kærunefndar frá 2017. Málin hafi verið kærð til kærunefndar sem hafi komist að sömu niðurstöðu og áður. Ávítti kærunefnd Útlendingastofnun sérstaklega fyrir skort á rökstuðningi er varðaði ástæður þess að stofnunin vék frá fyrri fordæmum nefndarinnar auk þess að vísa til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga, sbr. reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga. Af stöðu og hlutverki kærunefndar gagnvart Útlendingastofnun leiði að úrskurðir nefndarinnar séu bindandi sem fordæmi fyrir stofnunina. Í ljósi þess og tilvitnaðra úrskurða kærunefndar hefur Útlendingastofnun hingað til frá því haustið 2018 ekki talið þörf á að meta einstaklingsbundnar aðstæður umsækjenda sem hingað hafa komið og hafa hlotið alþjóðlega vernd í Ungverjalandi. Breyting hafi nú orðið á framkvæmd Útlendingastofnunar en kærandi í máli þessu hafi verið boðaður í viðtal hjá stofnuninni þar sem hann hafi verið spurður ítarlega út í aðstæður sínar í Ungverjalandi og sem fyrr greinir hafi honum verið synjað um efnislega meðferð á grundvelli a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í hinni kærðu ákvörðun fjalli Útlendingastofnun um framkvæmd stofnunarinnar undanfarin ár og vísar til þess að einstaklingsbundið mat hafi ráðið því að eldri umsóknir einstaklinga sem hlotið höfðu alþjóðlega vernd í Ungverjalandi hafi verið sendar í efnislega meðferð. Telur kærandi að hér gæti þversagnar í skýringum stofnunarinnar þar sem í eldri málum hafi umsækjendur ekki verið boðaðir í viðtöl eða spurðir ítarlega út í aðstæður sínar í Ungverjalandi, í raun hafi stofnunin ekki haft neinar sérstakar upplýsingar um dvöl eða aðstæður umsækjenda í Ungverjalandi annað en opinberar skýrslur á þeim tíma. Engar breytingar hafi verið gerðar á þeim lögum eða reglum sem við eigi, frá úrskurðum kærunefndar haustið 2018. Þá hafi engar slíkar breytingar orðið á aðstæðum flóttafólks í Ungverjalandi sem gefi tilefni til endurskoðunar á þeirri framkvæmd sem mótuð hafi verið með úrskurðunum. Kærandi gerir því athugasemd við endurmat Útlendingastofnunar á aðstæðum flóttafólks í Ungverjalandi enda séu engin haldbær rök eða heimildir fyrir breytingu á þeirri stjórnsýsluframkvæmd sem hafi verið viðhöfð síðastliðin ár.
Í öðru lagi gerir kærandi athugasemd við mat stofnunarinnar á einstaklingsbundnum aðstæðum hans. Kærandi hafi greint frá því að líf hans sem flóttamaður í Ungverjalandi hafi verið afar erfitt. Kveður hann stjórnvöld gera allt hvað þau geta til að leggja hindranir fyrir flóttafólk. Kærandi sé vel menntaður og tali góða ensku, hann hafi sótt um atvinnu margsinnis en aldrei fengið nein viðeigandi störf. Hann hafi einungis fengið svarta vinnu á veitingastað sem hafi krafist mikillar líkamlegrar vinnu. Hann hafi um tíma verið húsnæðis- og matarlaus og verið félagslega einangraður og þunglyndur. Þar að auki glími hann við húðsjúkdóm, stoðkerfisvandamál og tvíburabróður og þarfnist uppskurðar. Í hinni kærðu ákvörðun sé ekki að finna heildstætt mat á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda í Ungverjalandi. Kærandi óski því eftir endurmati kærunefndar hvað varðar einstaklingsbundnar aðstæður hans.
Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemd við mat Útlendingastofnunar á réttindum hans í Ungverjalandi. Í hinni kærðu ákvörðun sé fjallað um þau skilyrði sem einstaklingar þurfi að uppfylla til þess að geta sótt um ungverskan ríkisborgararétt. Séu þar m.a. talin upp ýmis skilyrði sem kæranda sé nánast ómögulegt að uppfylla, t.a.m. er varði framfærslu, búsetu, þekkingu á ungverskri sögu og kunnáttu í ungversku. Kærandi hafi greint frá því að hafa sótt um ungverskan ríkisborgararétt og hafa vegna þess þreytt próf í ungversku sem hann hafi ekki náð enda séu kröfur til tungumálaþekkingar á prófinu óraunhæfar. Í hinni kærðu ákvörðun gangi Útlendingastofnun út frá því að kæranda hafi verið kunnugt um þau atriði sem hann hafi þurft að bæta til að öðlast ungverskan ríkisborgararétt í landinu en hann hafi ekki sýnt fram á eða lagt fram gögn sem vísi til þess að hann hafi verið útilokaður frá þeim rétti sínum. Þessu mótmæli kærandi og vísar til frásagnar sinnar um hindranir sem hann hafi mætt er hann hafi þreytt prófið. Þá gerir kærandi athugasemdir við umfjöllun stofnunarinnar um aðgengi kæranda að húsnæði. Ekki verði séð hvernig Útlendingastofnun geti byggt á því að kærandi eigi rétt á aðgengi að húsnæði og láti þar við sitja, þegar ljóst sé að viðurkenndir flóttamenn standi frammi fyrir gríðarlega erfiðum aðstæðum á húsnæðismarkaði. Þá komi fram í hinni kærðu ákvörðun að kærandi eigi rétt á sömu heilbrigðisþjónustu og ungverskir ríkisborgarar sex mánuðum eftir verndarveitingu. Kærandi tekur fram að m.a. þekkingarleysi á ungverskum lögum og stjórnsýslu og mismunun af hálfu opinberra starfsmanna, þ.m.t. lækna og annars heilbrigðisstarfsfólks, standi í vegi fyrir því að flóttafólk í Ungverjalandi fái viðunandi aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Þá sé í hinni kærðu ákvörðun fjallað um félagslegan stuðning til handa flóttafólki í Ungverjalandi. Þar komi fram að allar tegundir aðstoðar við aðlögun handhafa alþjóðlegrar verndar hafi verið felldar niður árið 2016. Segir í ákvörðuninni að í ljósi þess hversu lengi kærandi hafi dvalið í Ungverjalandi njóti hann aðgengis að félagslega kerfinu og eigi rétt á félagslegri aðstoð þar í landi. Kærandi telur ljóst að hann geti ekki uppfyllt þau ströngu skilyrði sem þar sé krafist, t.a.m. skilyrði um tímalengd á skráningu lögheimilis né uppfyllt kröfu um að hafa unnið að lágmarki 365 daga þar sem hann hafi verið atvinnulaus eða í svartri vinnu. Kærandi sé því fastur í vítahring sem ungverska réttarkerfið hafi skapað honum. Í hinni kærðu ákvörðun sé byggt á því að möguleikar kæranda til atvinnu séu þó nokkrir í Ungverjalandi. Kærandi gerir athugasemd við þá umfjöllun stofnunarinnar enda verði að telja að atvinnumöguleikar kæranda séu verulega takmarkaðir þar sem flóttafólk mæti mismunun á vinnumarkaði. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi sýnt fulltrúa stofnunarinnar skjal sem hann hafi útbúið þar sem finna mátti lista yfir þau fyrirtæki sem kærandi hafi sótt um störf hjá. Hann hafi þó komið að lokuðum dyrum hvert sem hann fór. Að lokum sé byggt á því í hinni kærðu ákvörðun að kærandi hafi átt möguleika á að aðlagast samfélaginu og ná tökum á ungversku. Í þessu samhengi vísar kærandi til þess að hann hafi sýnt ekkert annað en vinnusemi, dugnað og elju í að skapa sér líf í Ungverjalandi en þegar stjórnvöld brjóti kerfisbundið á einstaklingum í viðkvæmri stöðu, svo sem flóttafólki, þá brotni það að lokum. Það eigi við í máli kæranda sem sé nú búinn að gefast upp eftir áralanga baráttu við að skapa sér líf í Ungverjalandi. Þá leggur kærandi áherslu á að síðastliðin ár hafi verið gerðar breytingar á lögum sem hafi það eitt að markmiði að mismuna flóttafólki og grafa undan aðlögun þeirra. Sú atvinna sem standi flóttafólki til boða sé jafnframt oftast takmörkuð við verkamannavinnu þar sem meðalvinnutími sé tólf klukkustundir á dag sem geri aðlögun að samfélaginu enn erfiðari en ella. Í þessu samhengi vísar kærandi til úrskurða kærunefndar útlendingamála nr. KNU18070005 og KNU18070022 frá 27. september 2018 og KNU18100003 frá 6. nóvember 2018, þar sem vísað sé til þess að yfirvöld í Ungverjalandi hafi ekki gripið til aðgerða til að reyna að daga úr hindrunum flóttafólks við að sækja réttindi sín samkvæmt lögum, heldur hafi þau þvert á móti unnið að því að takmarka möguleika umsækjenda um alþjóðlega vernd til aðlögunar. Þá vísar kærandi til þess að útlendingaandúð og hatursorðræða ríki í garð fólks af erlendum uppruna af hálfu bæði almennings og stjórnvalda, þ.m.t. æðstu valdhafa landsins.
Í fjórða lagi gerir kærandi athugasemd við túlkun Útlendingastofnunar á 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Stofnunin meti það svo að þrátt fyrir að kærandi hafi orðið fyrir fordómum verði ekki séð að hann hafi verið útilokaður frá þeim réttindum sem felist í vernd hans, né séu uppi aðrar einstaklingsbundnar aðstæður í málinu sem séu þess eðlis að fyrirséð sé að staða kæranda verði verulega síðri en annarra íbúa Ungverjalands. Þessu mati stofnunarinnar séu hafnað með vísan til uppruna kæranda, frásagnar hans og með hliðsjón af upplýsingum um þær aðstæður sem bíði hans í Ungverjalandi. Ljóst sé að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar á grundvelli kynþáttar og hann geti vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.
Þá beri einnig að líta til áhrifa útbreiðslu Covid-19 í ungversku samfélagi en þar hafi smitum fjölgað hratt undanfarið og mælist nú ný dagleg smit með því hæsta sem þekkist. Í ljósi alls framangreinds er varði aðstæður flóttafólks í Ungverjalandi ásamt því ástandi sem nú sé uppi vegna Covid-19 faraldursins séu fyrir hendi sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga í þessu máli og Útlendingastofnun beri því að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar. Enn fremur muni kærandi standa frammi fyrir ómannúðlegum aðstæðum í Ungverjalandi og með endursendingu hans til Ungverjalands myndu íslensk stjórnvöld gerast brotleg við grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, auk samsvarandi ákvæða íslenskra laga og mannréttindasamninga sem Ísland sé aðili að, þ.e. 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga, 68. gr. stjórnarskrár Íslands og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.
Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins hefur kæranda verið veitt staða flóttamanns í Ungverjalandi sem að mati kærunefndar felur í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Skilyrði ákvæðisins eru því uppfyllt og hefur kærandi heimild til dvalar í Ungverjalandi.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Í hinni kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar kemur m.a. fram að þar sem kærandi hafi haft alþjóðlega vernd í Ungverjalandi í um fimmtán ár, haft atvinnu í landinu auk aðgengis að húsnæði og heilbrigðisþjónustu verði ekki framhjá því litið að á þeim tíma hafi hann haft tækifæri, umfram þá sem styttri tíma hafi verið í landinu, til að aðlagast ungversku samfélagi ásamt því að nýta sér tækifæri til atvinnu og menntunar hvort heldur sem er í tungumáli Ungverja eða til að bæta stöðu sína á vinnumarkaði. Það hafi því verið mat stofnunarinnar að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda að ekki væru til staðar sérstakar ástæður í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Á síðustu árum hefur kærunefnd útlendingamála úrskurðað í nokkrum fjölda mála einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Ungverjalandi. Með úrskurði kærunefndar í máli nr. KNU17030060, dags. 19. apríl 2017, staðfesti kærunefnd ákvörðun Útlendingastofnunar um að mál einstaklings sem hafði verið með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi í tíu ár skyldi ekki tekið til efnismeðferðar hér á landi. Í niðurstöðu kærunefndar er m.a. vísað til þess að á þeim tíu árum sem kærandi hafði haft vernd í Ungverjalandi hafi hann haft tök á að aðlagast samfélaginu umfram þá sem þar hafi dvalið í styttri tíma. Með úrskurðum kærunefndar í málum nr. KNU17070049, KNU17080006, KNU17070050 og KNU17070041, dags. 10. og 24. október 2017, komst kærunefnd hins vegar að þeirri niðurstöðu að taka yrði mál kærenda til efnismeðferðar hjá Útlendingastofnun. Kemur m.a. fram í niðurstöðum þeirra úrskurða að í ljósi uppruna kærenda og með hliðsjón af upplýsingum um þær aðstæður sem biðu þeirra í Ungverjalandi hafi það verið mat kærunefndar að þeir muni eiga erfitt uppdráttar í Ungverjalandi sökum mismununar vegna kynþáttar og aðstæðna þeirra sem einstaklinga með alþjóðlega vernd. Þá hafi einn kærenda verið töluvert veikur og óvíst með virka vernd annars kæranda. Þeir einstaklingar sem um ræðir í framangreindum málum höfðu verið með vernd í Ungverjalandi í mismunandi langan tíma, eða frá níu mánuðum og upp í fimm ár.
Árið 2018 tók Útlendingastofnun að nýju ákvarðanir um að taka mál einstaklinga sem hlotið höfðu alþjóðlega vernd í Ungverjalandi ekki til efnismeðferðar þrátt fyrir fyrri fordæmi kærunefndar. Með úrskurðum í málum nr. KNU18070005, KNU18070022 og KNU18100003 frá 27. september og 6. nóvember 2018 komst kærunefnd að sömu niðurstöðu og áður, þ.e. að mál kærenda skyldu tekin til efnismeðferðar hjá Útlendingastofnun. Í framangreindum úrskurðum kærunefndar er m.a. tekið fram að niðurstaða í málunum sé byggð á heildstæðu mati á aðstæðum kærenda og fyrirliggjandi gögnum um stöðu einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd í Ungverjalandi. Í niðurstöðu máls nr. KNU18070005, kemur m.a. fram að samverkandi þættir leiði til þess að líta verði svo á að staða einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd í Ungverjalandi, sem séu af öðrum kynþætti en almenningur í landinu og hafi ekki aðlagast þar, sé verulega síðri en staða almennings þar í landi.
Í framangreindum úrskurðum kærunefndar frá árinu 2018 er jafnframt vísað til þess að af stöðu og hlutverki kærunefndar útlendingamála gagnvart Útlendingastofnun leiði að úrskurðir nefndarinnar séu bindandi sem fordæmi fyrir stofnunina. Kærunefnd telur þó rétt að líta til þess að nefndin er fjölskipað stjórnvald og að breytt skipan og túlkun nefndarinnar getur haft þær afleiðingar að aðstæður sem áður leiddu til þess að mál yrðu tekin til efnismeðferðar á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga hafi ekki slíka þýðingu lengur. Þá telur kærunefnd einnig rétt að líta til þess að þegar kærunefnd kvað upp tilvísaða úrskurði sína á árinu 2017 í málum einstaklinga sem voru handhafar alþjóðlegrar verndar í Ungverjalandi hafði reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga ekki tekið gildi. Sú reglugerð setti fram tiltekin viðmið um hvenær sérstakar ástæður séu til að taka umsóknir þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Fyrir gildistöku þeirrar reglugerðar byggði kærunefnd viðmið sín á lögskýringarsjónarmiðum sem m.a. tengdust markmiðum og tilgangi ákvæðisins og tilteknum ummælum sem komu fram á Alþingi við meðferð frumvarps um breytingu á lögum um útlendinga sem urðu að lögum nr. 81/2017. Við gildistöku reglugerðar nr. 276/2018 breyttust þessi viðmið og verulega dró úr þýðingu þeirra lögskýringarsjónarmiða sem kærunefnd hafði áður byggt viðmið sín á. Úrskurðir nefndarinnar sem kveðnir voru upp eftir gildistöku þessarar reglugerðar kunna því að hafa gefið úrskurðum nefndarinnar frá 2017 í málum þeirra sem fengið höfðu alþjóðlega vernd í Ungverjalandi of mikið vægi. Með vísan til ofangreinds telur kærunefnd að þrátt fyrir að úrskurðir nefndarinnar séu bindandi fyrir Útlendingastofnun sé ekki óeðlilegt að stofnunin hafi nú, rúmum tveimur árum eftir að kærunefnd fékk slík mál síðast til meðferðar, aftur látið reyna á hvort túlkun nefndarinnar á 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga hafi breyst, sérstaklega ef stofnunin telur og færir rök fyrir að þær aðstæður sem kærunefnd taldi hafa áhrif á beitingu ákvæðisins, hafi breyst.
Í hinni kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að þau mál sem komið hafa inn á borð stofnunarinnar undanfarið, þar sem einstaklingar eru með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi, hafi verið metin með þeim hætti að málin hafa farið í efnismeðferð hjá stofnuninni en ekki í málsmeðferð á grundvelli a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Við meðferð sambærilegs máls og hér er til umfjöllunar sem kærunefnd úrskurðaði í þann 7. janúar sl. óskaði nefndin eftir þremur fyrri ákvörðunum Útlendingastofnunar þar sem sú var raunin. Auk ákvarðana í málunum óskaði kærunefnd eftir gögnum málanna sem sýndu fram á hvenær þeir einstaklingar hafi hlotið vernd í Ungverjalandi til að geta metið lengd dvalar þeirra þar í landi samanborið við dvöl kærenda í öðrum málum til meðferðar hjá kærunefnd. Samkvæmt þeim gögnum höfðu þeir einstaklingar sem um ræðir í ákvörðununum haft vernd í Ungverjalandi í um sex, átta og tíu ár. Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli nr. 2019-19057 frá 15. nóvember 2019, var um að ræða einstæðan karlmann sem dvalið hafði í Ungverjalandi í um tíu ár.
Í því máli sem hér er til meðferðar greindi kærandi frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hafa dvalið í Ungverjalandi í um 15 ár, unnið fyrir sér þar í landi, haft aðgengi að heilbrigðisþjónustu og húsnæði. Líkt og fram kemur í hinni kærðu ákvörðun fer fram einstaklingsbundið mat á aðstæðum einstaklinga í hverju máli og kærunefnd tekur undir það sjónarmið Útlendingastofnunar að með lengri dvalartíma einstaklinga í landinu megi ætla að þeir hafi haft tækifæri til að aðlagast samfélaginu umfram þá sem dvalið hafi í landinu í skemmri tíma, sbr. t.d. fyrrnefnda úrskurði kærunefndar í málum nr. KNU17030060 frá 17. apríl 2017 og umfjöllun kærunefndar í máli nr. KNU18100003.
Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 veitir stjórnvöldum nokkuð ríkt svigrúm til mats á því hvað felist í sérstökum ástæðum í skilningi ákvæðisins, á því hvaða sjónarmiðum skuli byggt við þetta mat og hvert skuli vera vægi þeirra. Þetta svigrúm takmarkast þó nú af ákvæðum reglugerðar nr. 276/2018 sem áður var vísað til enda eru þar sett fram í dæmaskyni tiltekin viðmið sem kærunefnd og Útlendingastofnun eru bundin af. Kærunefnd telur ljóst að þó að ákveðin sjónarmið hafi verið lögð til grundvallar við úrlausn mála á tilteknu sviði, þýðir það ekki að stjórnvöld séu bundin við það að leggja ávallt sömu sjónarmið til grundvallar við ákvörðun slíkra mála. Stjórnvöld eru þó bundin af réttmætisreglu stjórnsýsluréttar en af henni leiðir að sjónarmiðin skulu vera málefnaleg. Þá gerir jafnræðisreglan þá kröfu að við úrlausn mála skuli stjórnvöld gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti.
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að öll mál séu skoðuð sérstaklega og búa ólíkar aðstæður að baki hverri umsókn. Stofnunin vísar til þess að þrátt fyrir að umsóknir einstaklinga með alþjóðlega vernd í Ungverjalandi hafi verið teknar til efnislegrar meðferðar undanfarið sé ekki þar með sagt að um breytta stjórnsýsluframkvæmd sé að ræða heldur ráði einstaklingsbundið mat þeirri ákvörðun stofnunarinnar. Þar sem aðstæður og aðbúnaður fólks í ríkjum heimsins taki sífelldum breytingum verði ekki hjá því komist að endurmeta stöðuna reglulega og bera saman ástandið þá og nú og leggja mat á hvort aðstæður og aðbúnaður þeirra sem sækja um eða hlotið hafa vernd í landinu, hafi breyst. Rík áhersla sé lögð á það að hver og ein umsókn sé ávallt metin á einstaklingsbundinn hátt og með tilliti til aðstæðna í því ríki sem einstaklingur hefur heimild til dvalar, sama hvaða ríki sé verið að meta.
Kærunefnd tekur undir framgreind sjónarmið stofnunarinnar, þ. á m. að dvalartími kæranda og aðlögun hans að samfélaginu í viðtökuríki geti haft áhrif á niðurstöðu máls og að nauðsynlegt sé að endurmeta aðstæður í viðtökuríki á reglubundinn hátt. Aftur á móti telur kærunefnd ekki ljóst af lestri ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda hvaða breytingar hafi orðið á aðstæðum þeirra sem hlotið hafi vernd í Ungverjalandi frá því ákvarðanir voru teknar í, að því er virðist, sambærilegum málum fyrir um ári síðan í málum einstaklinga sem höfðu haft vernd í Ungverjalandi í nokkurn fjölda ára og því haft tækifæri til að aðlagast samfélaginu líkt og kærandi í fyrirliggjandi máli. Kærunefnd barst bréf frá Útlendingastofnun, dags. 29. janúar 2021, þar sem frekari skýringar voru settar fram á ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærunefnd telur það skjal lýsa afstöðu stofnunarinnar til úrskurðar kærunefndar en ekki hafa aðra þýðingu fyrir þetta mál.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra gagna og upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Með vísan til framangreinds telur kærunefnd að ítarlegri rannsókn hefði þurft að fara fram á því hvað hefði breyst til batnaðar í Ungverjalandi og að greina hefði átt frá þeim meginsjónarmiðum sem lágu til grundvallar þess að þær breyttu aðstæður leiddu til annarrar niðurstöðu nú í því máli sem hér er til umfjöllunar. Kærunefnd telur því að rökstuðningi í hinni kærðu ákvörðun sé ábótavant, sbr. 22. gr. stjórnsýslulaga, hvað varðar breytta framkvæmd stofnunarinnar frá því að stofnunin tók mál sem virðast í veigamiklum atriðum sambærileg til efnismeðferðar, fyrir um ári síðan.
Meginmarkmið stjórnsýslukæru er að tryggja réttaröryggi borgara með því að gera þeim kleift að fá umfjöllun um mál sín á tveimur stjórnsýslustigum. Eins og að framan greinir telur kærunefnd að annmarkar hafi verið á rannsókn Útlendingastofnunar í máli kæranda og rökstuðningi fyrir breyttri framkvæmd. Kærunefnd telur jafnframt í ljósi aðstæðna að ekki sé unnt að bæta úr þeim annmörkum á kærustigi og því rétt að mál kæranda hljóti nýja meðferð hjá Útlendingastofnun.
Með vísan til þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar að fella beri ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.
Í ljósi framangreindrar niðurstöðu er, að mati kærunefndar, ekki tilefni til umfjöllunar um aðrar málsástæður kæranda.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til meðferðar á ný.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate is instructed to re-examine the case.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Þorbjörg I. Jónsdóttir Bjarnveig Eiríksdóttir