Nr. 583/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 18. nóvember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 583/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU21100022
Beiðni [...] um endurupptöku
I. Málsatvik
Þann 25. mars 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. janúar 2021, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Palestínu (hér eftir nefndur kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og endursenda hann til Grikklands. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda þann 29. mars 2021 og þann 11. október 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust kærunefnd þann 26. október 2021 frá Útlendingastofnun og þann 5. nóvember 2021 frá stoðdeild ríkislögreglustjóra. Athugasemdir bárust frá talsmanni kæranda þann 10. nóvember 2021.
Beiðni kæranda um endurupptöku máls hans byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Í beiðni kæranda kemur fram að hann hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. október 2020. Samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 skuli taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs. Þar sem 12 mánuðir séu nú liðnir og kærandi sé enn hér á landi sé stjórnvöldum skylt að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hér á landi.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hafi samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum sé þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar séu í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þótt 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. október 2020 og hefur hann ekki enn yfirgefið landið. Því eru liðnir rúmlega 12 mánuðir frá því að umsókn kæranda barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og því kemur til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þann 26. október 2021 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra um hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort þær væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Svar frá Útlendingastofnun barst þann sama dag en þar kemur m.a. fram að kærandi hafi ekki tafið mál sitt við málsmeðferðina hjá Útlendingastofnun. Stofnunin hafi hins vegar fengið upplýsingar frá stoðdeild um að kærandi hafi m.a. neitað því að sýna samstarfsvilja í tengslum við framkvæmd flutnings. Samkvæmt stoðdeild hafi legið fyrir upplýsingar í byrjun september 2021 um að kærandi hafi greinst með Covid-19. Kærandi hafi í kjölfarið verið boðaður á fund stoðdeildar þar sem óskað hafi verið eftir því að kærandi myndi afhenda stoðdeild mótefnavottorð sitt til að liðka fyrir framkvæmd flutnings til viðtökuríkis. Á fundinum hafi kærandi neitað að afhenda vottorðið og sýna samstarfsvilja við íslensk stjórnvöld. Kæranda hafi þá verið gerð grein fyrir skyldum hans gagnvart stjórnvöldum og honum veittar leiðbeiningar um framkvæmd ákvörðunar í máli hans. Það sé því mat Útlendingastofnunar að rekja megi tafir á flutningi kæranda til viðtökuríkis til athafna eða athafnaleysis kæranda sem hann beri sjálfur ábyrgð á. Vegna áskilnaðar stjórnvalda í Grikklandi um framvísun á neikvæðu Covid-19 vottorði, mótefnavottorði eða bólusetningarvottorði hafi ekki verið hægt að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn hafi liðið og því geti tafir kæranda ekki talist óverulegar. Með hliðsjón af framangreindu telji Útlendingastofnun að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga séu ekki uppfyllt.
Þann 5. nóvember 2021 barst svar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra þar sem m.a. kemur fram að verkbeiðni í máli kæranda hafi borist þann 7. apríl 2021 og daginn eftir hafi verið haft samband við kæranda símleiðis og hann greint frá því að vilja fara sjálfviljugur til viðtökuríkis. Þann 21. apríl 2021 hafi stoðdeild haft samband við kæranda og hann boðaður í viðtal þann 23. apríl 2021. Í viðtalinu hafi kærandi greint frá því að hafa skipt um skoðun og kvaðst ekki vilja fara til viðtökuríkis. Stoðdeild hafi tilkynnt kæranda að hann yrði sóttur þann 27. apríl 2021 til að fara í Covid-19 sýnatöku og að daginn eftir myndi hann fara til Grikklands. Þann 27. apríl 2021 hafi kærandi ekki verið heima hjá sér og ekki svarað símhringingum stoðdeildar. Stoðdeild hafi aftur farið heim til hans þann 28. apríl 2021 en ekki haft erindi sem erfiði. Þann 14. júní 2021 hafi kærandi komið í viðtal í húsnæði Útlendingastofnunar og greint frá því að vilja ekki fara til viðtökuríkis. Stoðdeild hafi þann 10. september 2021 fengið fregnir af því að kærandi hafi smitast af Covid-19 og í kjölfarið var könnuð afstaða hans til þess að afhenda stoðdeild vottorð um að hann hafi fengið Covid-19. Kærandi neitaði samvinnu við stjórnvöld og neitaði jafnframt að skrifa undir Beiðni um vottorð þar að lútandi.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 5. nóvember 2021, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar og stoðdeildar ríkislögreglustjóra og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Andmæli kæranda bárust kærunefnd þann 10. nóvember 2021. Í svari kæranda kemur m.a. fram að flutningur úr landi sé íþyngjandi ákvörðun en hann hafi ítrekað greint stjórnvöldum frá því að hann sé mótfallinn því að fara til Grikklands. Þá geti stjórnvöld ekki gert þá kröfu að kærandi undirgangist líkamsrannsókn eða afhendi lögreglu viðkvæm heilsufarsgögn til þess að stjórnvöld geti sinnt íþyngjandi verkefnum sínum, sem þau beri sjálf ábyrgð á, án þess að fyrir liggi þvingunarheimild í þeim tilgangi og vísar kærandi til 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 því til stuðnings. Kærandi telur ljóst að engin sérstök lagaheimild var eða sé til staðar til að framkvæma líkamsrannsókn á honum eða til að neyða hann til að afhenda stoðdeild Covid-19 mótefnavottorð í þeim tilgangi að flytja hann úr landi. Þá tekur kærandi fram að hann beri enga ábyrgð á þeirri óvissu sem Covid-19 faraldurinn hafi haft í för með sér og þeim takmörkunum og skilyrðum sem grísk stjórnvöld hafi sett. Kærandi vísar einnig til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021 sem hann telji sambærilegt sínu máli. Kærandi fái að auki ekki séð af skjali stoðdeildar að honum hafi verið gerð grein fyrir því hvaða afleiðingar það hefði í för með sér ef hann myndi ekki afhenda Covid-19 mótefnavottorð. Því sé ekki hægt með óyggjandi hætti að staðfesta að kærandi hafi gert sér greint fyrir mögulegum afleiðingum þess að afhenda ekki Covid-19 mótefnavottorð. Þá hafi kæranda ekki verið gerð grein fyrir því að hann hafi getað beðið um liðsinni talsmanns eða sjálfstætt starfandi lögmanns við undirritun skjalsins.
Líkt og að framan greinir sótti kærandi um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. október 2020. Þegar stoðdeild ríkislögreglustjóra barst verkbeiðni í máli kæranda þann 7. apríl 2021 var því fullnægjandi tími til þess að framkvæma flutning á kæranda til viðtökuríkis áður en 12 mánaða fresturinn sem áskilinn er í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga rann út. Starfsmenn stoðdeildar hittu kæranda þann 10. september 2021 til að kanna afstöðu kæranda til þess að afhenda stoðdeild Covid-19 mótefnavottorð í tengslum við fyrirhugaðan flutning hans sem væri nauðsynlegt svo að framkvæmd flutnings væri möguleg. Að mati kærunefndar er því ljóst að það sem komið hafi í veg fyrir framkvæmd flutnings kæranda til viðtökuríkis innan tilskilins frests, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, hafi verið skortur á samstarfsvilja hans og afstaða um að framvísa ekki Covid-19 mótefnavottorði sem hafi verið skilyrði fyrir viðtöku grískra stjórnvalda á kæranda. Þannig kom kærandi í veg fyrir flutning sinn úr landi og tafði málsmeðferðina.
Vegna tilvísunar kæranda til úrskurðar kærunefndar í máli nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021 tekur kærunefnd fram að í umræddum úrskurði hafi kærunefnd metið framkvæmd stoðdeildar sem ómarkvissa, m.a. varðandi boðun í Covid-19 sýnatöku og skort á fullnægjandi sönnun á afstöðu kæranda til umræddrar sýnatöku, auk þess sem að kærandi hafi borið fyrir sig sérstakar persónulegar aðstæður sem hafi valdið töf í máli hans. Verður málsatvikum í máli nr. KNU21070020 því ekki jafnað við málsatvik í þessu máli.
Með hliðsjón af framangreindu telur kærunefnd að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. er ekki uppfyllt.
Í ljósi framangreinds er því ekki fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli hans, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Endurupptöku á máli hans er þar með hafnað.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda er hafnað.
The appellant‘s request is denied
Tómas Hrafn Sveinsson
Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares