Nr. 33/2023 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 12. janúar 2023 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 33/2023

í stjórnsýslumálum nr. KNU22120084 og KNU22120085

Beiðni um frestun réttaráhrifa í máli [...],

[...] og barns þeirra

Málsatvik

Hinn 15. desember 2022 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 5. október 2022, um að umsóknir [...], fd. [...], ríkisborgara Líbíu og [...], fd. [...], ríkisborgari Líbíu og barns þeirra [...], fd. [...], ríkisborgara Líbíu um alþjóðlega vernd hér á landi, yrðu ekki teknar til efnismeðferðar og að þau yrðu endursend til Spánar. Úrskurður kærunefndar var birtur fyrir aðilum 16. desember 2022 og 23. desember 2022 barst kærunefnd beiðni aðila um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar. Þá bárust frekari athugasemdir og gögn frá aðilum 6. janúar 2023.

Kærunefnd leggur þann skilning í beiðni aðila að þau fari þar fram á að réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar útlendingamála verði frestað á meðan þau fara með mál sitt fyrir dómstóla, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Málsástæður aðila

Í beiðni aðila kemur fram að þess sé krafist að réttaráhrifum verði frestað á meðan þau fari með mál sitt fyrir dómstóla. Ástæður málshöfðunarinnar séu m.a. þær að aðilar telji að kærunefnd hafi horft fram hjá veigamiklum gögnum og sjónarmiðum í máli þeirra. Þá telja aðilar að kærunefnd hafi vikið frá sanngjörnum viðmiðum um sérstök tengsl í skilningi laga um útlendinga auk þess sem kærunefnd hafi gerst brotleg gegn rannsóknarskyldu samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, þegar tekin hafi verið ákvörðun í máli þeirra án þess að framkvæma nokkurs konar athugun á heilsu og ástandi nýfædds barns þeirra sem fætt sé hér á landi meðan málið hafi verið til meðferðar hjá kærunefnd. Barn aðila sé enn ungt og með öllu ósannað hvort fylgikvillar hafi fylgt fæðingu fyrir barn eða móður eða hvort barnið sé fætt með einhverja undirliggjandi sjúkdóma. Með réttu hefði borið að vísa málum aðila til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun til að unnt væri að kanna þetta nánar. Því sé um verulegan annmarka að ræða sem nauðsynlegt sé að láta dómstóla skera úr um.

Í viðbótarathugsemdum aðila kemur fram að umsóknir þeirra hafi þurft að sæta nýrri meðferð með hliðsjón af því að aðilar hafi eignast barn hér á landi og rétti barnsins til að hljóta efnismeðferð hér landi, m.a. á grundvelli sérstakra tengsla og verandi aðili í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Vísa aðilar til 10. gr. stjórnsýslulaga hvað þetta varðar.

Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Í íslenskum rétti gildir sú meginregla að málskot til dómstóla frestar ekki réttaráhrifum endanlegra ákvarðana stjórnvalda, sjá til hliðsjónar 2. málsl. 60. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Reglan er áréttuð í 1. málsl. 6. mgr. 104. laga um útlendinga nr. 80/2016 en þar segir að málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun á stjórnsýslustigi um að útlendingur skuli yfirgefa landið fresti ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess, sbr. 2. málsl. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Frestun á réttaráhrifum skal bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að málið hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Niðurstaða um hvort ástæða sé til að fresta réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar ræðst af heildstæðu mati á hagsmunum aðila af því að réttaráhrifum úrskurðarins verði frestað og sjónarmiðum sem mæla gegn slíkri frestun. Meðal þeirra sjónarmiða sem líta ber til við þetta mat er hvort framkvæmd úrskurðarins valdi aðilum óafturkræfum skaða, hvort framkvæmdin feli í sér verulegar hindranir á aðgengi aðila að dómstólum, hvort aðstæður sem þýðingu geta haft fyrir málið hafi breyst verulega eða hvort þörf sé á sérstakri varúð, m.a. með tilliti til hagsmuna barna. Þá lítur kærunefnd til þess hlutverks stjórnvalda að tryggja skilvirka framkvæmd laga um útlendinga. Kærunefnd hefur jafnframt litið til þess að heimild til frestunar réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar er undantekning frá meginreglu sem aðeins sé ætlað að ná til tilvika þar sem ástæða er til þess að fresta framkvæmd. Réttaráhrifum úrskurðar verði því ekki frestað af þeirri ástæðu einni að úrskurðurinn verði borinn undir dómstóla heldur þurfi að liggja fyrir tilteknar ástæður í fyrirliggjandi máli svo kærunefnd fallist á slíka beiðni.

Af beiðni aðila um frestun réttaráhrifa má ráða þá afstöðu þeirra að framkvæmd úrskurðar kærunefndar útlendingamála um að þau skuli yfirgefa landið takmarki möguleika þeirra til að fá endurskoðun úrskurðarins hjá dómstólum og njóta þar réttlátrar málsmeðferðar, sbr. 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar. Ljóst er að vera aðila á landinu er ekki forsenda fyrir því að mál sem þau höfða til ógildingar á úrskurði kærunefndar sé tækt til meðferðar hjá dómstólum. Þá hafa aðilar möguleika á að gefa skýrslu fyrir dómi þótt þau séu ekki hér á landi, sbr. 2. mgr. 49. gr. og 3. og 4. mgr. 51. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. Í því ljósi og með vísan til aðstæðna aðila að öðru leyti er það niðurstaða kærunefndar að ekki sé ástæða til að fresta réttaráhrifum úrskurðar í máli aðila á þeim grundvelli að framkvæmd úrskurðarins valdi tjóni á málatilbúnaði þeirra fyrir dómstólum eða skerði réttindi sem þeim eru tryggð samkvæmt 70. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig dóma Héraðsdóms Reykjavíkur í málum nr. E-2434/2017 og E-6830/2020.

Með úrskurði kærunefndar útlendingamála hefur verið tekin afstaða til málsástæðna aðila varðandi umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd hér á landi og komist að niðurstöðu um að synja umsóknum þeirra um efnismeðferð. Fyrir liggur að stjórnvöld í viðtökuríkinu hafa viðurkennt skyldu sína til þess að taka við aðilum og umsóknum þeirra um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Kærunefnd ítrekar það sem kemur fram í úrskurði í máli aðila að athugun nefndarinnar hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að ætla að aðstæður í viðtökuríki séu þess eðlis að endursending aðila þangað sé í andstöðu við 1. og 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu eða að þeim sé ekki tryggð raunhæf leið til að ná fram rétti sínum þar í landi, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar bera stjórnvöld viðtökuríkis ábyrgð á umsóknum aðila um alþjóðlega vernd og er skylt að tryggja að þau verði ekki endursend í slíkar aðstæður annars staðar. Í samræmi við framangreint er það mat kærunefndar að aðilar eigi ekki á hættu að verða fyrir óafturkræfum skaða snúi þau aftur til viðtökuríkis.

Í beiðni aðila um frestun réttaráhrifa kemur m.a. fram að kærunefnd hafi brotið gegn 10. gr. stjórnsýslulaga þegar tekin hafi verið ákvörðun í máli aðila án undangenginni athugun á heilsu og ástandi nýfædds barns aðila. Barn aðila sé enn ungt og með öllu ósannað hvort fylgikvillar hafi fylgt fæðingu fyrir barn eða móður eða hvort barnið sé fætt með einhverja undirliggjandi sjúkdóma. Kærunefnd tekur fram að aðilar hafa ekki lagt fram gögn sem bera með sér að heilsufar þeirra eða barna þeirra sé með þeim hætti að þau teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum. Þá kom fram í greinargerð aðila til kærunefndar, dags. 3. nóvember 2022, að þeim hafi fæðst heilsuhraustur drengur hér á landi [...]. Þá áréttar kærunefnd það sem fram kom í úrskurði nefndarinnar í máli aðila, dags. 15. desember 2022, að aðilar hafi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu í viðtökuríki.

Þá kemur fram í viðbótarathugasemdum aðila að kærunefnd hafi borið að fella hinar kærðu ákvarðanir úr gildi og senda þær til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun með hliðsjón af því að aðilar hafi eignast barn hér á landi og rétti þess til að hljóta efnismeðferð m.a. á grundvelli sérstakra tengsla við landið. Í úrskurði kærunefndar í máli aðila, dags. 15. desember 2022, tók nefndin fram að þótt barn aðila hafi fæðst hér á landi í umsóknarferli fjölskyldunnar feli það ekki í sér sérstök tengsl samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá tók kærunefnd jafnframt fram að samkvæmt 3. mgr. 20. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir Dyflinnarreglugerðin) að Spánn beri ábyrgð á umsókn barns aðila þrátt fyrir að það hafi fæðst hér á landi.

Tiltölulega skammur tími er liðinn síðan nefndin úrskurðaði í máli aðila. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að aðstæður aðila eða aðstæður í ríkinu, sem vísa á aðila til, hafi breyst verulega síðan nefndin úrskurðaði í málinu á þann hátt að nefndin telji að það gæti haft áhrif á efnislega niðurstöðu málsins.  Í því sambandi er tekið fram að nefndin hefur kynnt sér þau læknisfræðilegu gögn sem fylgdu beiðni um frestun réttaráhrifa. Eftir skoðun á beiðni aðila um frestun réttaráhrifa telur kærunefnd að athugasemdir sem þar koma fram varðandi málsmeðferð og efnislegt mat kærunefndar í málinu séu ekki þess eðlis að ástæða sé til að ætla að niðurstaða kærunefndar í málinu sé haldin annmörkum sem leitt gæti til ógildingar úrskurðarins.

Í úrskurði kærunefndar í máli aðila var gerð grein fyrir mati nefndarinnar á hagsmunum barna aðila. Í úrskurðinum er m.a. vísað til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga þar sem fram koma sérviðmið er varða börn og ungmenni. Var það niðurstaða kærunefndar að flutningur fjölskyldunnar til viðtökuríkis samrýmdist hagsmunum barnanna þegar litið væri m.a. til öryggis þeirra, velferðar og félagslegs þroska, sbr. 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Þá var það einnig mat kærunefndar að gögn málsins bentu ekki til þess að hætta væri á að fjölskyldan yrði aðskilin við meðferð máls þeirra í viðtökuríki.

Samkvæmt framansögðu er það mat kærunefndar að ekki sé ástæða til að fallast á beiðni aðila um frestun réttaráhrifa úrskurðar kærunefndar í máli þeirra.

Kærunefnd leggur áherslu á að mál þetta snýst um hvort ástæða sé til að fresta réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar í því skyni að bera mál undir dómstóla, en ekki hvort skilyrði frestunar framkvæmdar með vísan til lokamálsliðar 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga séu fyrir hendi, m.a. í ljósi Covid-19 faraldursins. Aðila er leiðbeint um að berist honum boð um flutning til viðtökuríkis er honum heimilt að vekja athygli kærunefndar á því en kærunefnd getur þá ákveðið að fresta framkvæmd úrskurðar, sbr. framangreint ákvæði, séu skilyrði til þess uppfyllt.

Athygli aðila er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra ástæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

ÚRSKURÐARORÐ:

Kröfu aðila er hafnað.

The appellants’ request is denied.

Fyrir hönd kærunefndar útlendingamála,

Þorsteinn Gunnarsson, formaður.