Brexit

Bretland gekk formlega úr Evrópusambandinu 31. janúar 2020, þremur og hálfu ári eftir að meirihluti kjósenda reyndist fylgjandi útgöngu í þjóðaratkvæðagreiðslu 23. júní 2016. 

Útganga Bretlands úr Evrópusambandinu kemur til með að hafa umtalsverð áhrif á samband Íslands og Bretlands þar sem hún hefur m.a. í för með sér að Bretland verður ekki lengur aðili að EES-samningnum. Undanfarin ár hefur því umfangsmikil vinna átt sér stað innan utanríkisþjónustunnar og stjórnarráðsins í heild bæði vegna útgöngunnar sjálfrar og til að undirbúa viðræður um framtíðarsamband við Bretland sem hefjast í mars 2020 og fara fram samhliða viðræðum Bretlands og ESB.

Þar sem Bretland gekk úr ESB á grundvelli útgöngusamnings tók aðlögunartímabil gildi frá útgöngudegi til ársloka 2020. Á aðlögunartímabilinu er Bretland áfram bundið af regluverki ESB, þ.m.t. alþjóðasamningum. Þetta þýðir að enn hefur engin breyting orðið á sambandi Íslands og Bretlands þar sem samningar Íslands við ESB gilda áfram um Bretland en þar skiptir EES-samningurinn mestu máli. Yfirlýst stefna breskra stjórnvalda er að ljúka viðræðum við ESB og önnur náin samstarfsríki eins og Ísland og hin EFTA-ríkin um framtíðarsamning áður en aðlögunartímabilinu lýkur. Árið 2020 er því ákaflega annasamt þegar kemur að viðræðum við Bretland.

Svo gæti farið að viðræðum um ákveðna þætti eins og vöru- og þjónustuviðskipti verði lokið en viðræður um nánara samstarf á ýmsum sviðum haldi áfram eftir lok aðlögunartímabilsins.

Sá möguleiki er einnig fyrir hendi að aðlögunartímabilinu ljúki áður en framtíðarsamningur hefur tekið gildi. Komi til þess munu samningar sem þegar hafa verið gerðir við Bretland vegna undirbúnings fyrir hugsanlega útgöngu Bretlands úr ESB án samnings geta tryggt kjarnahagsmuni Íslands á sviði vöruviðskipta og loftferða þar til viðræðum um víðtækari framtíðarsamning er lokið.

Viðræður um framtíðarsamning við Bretland eru óvenjulegar á margan hátt enda byggja viðskipti og samskipti okkar við Bretland á fjölmörgum sviðum að mestu leyti á EES-samningnum. Útganga Bretlands úr ESB hefur í för með sér að EES-samningurinn mun ekki lengur gilda um Bretland að aðlögunartímabilinu loknu en þetta er í fyrsta sinn sem ríki yfirgefur EES-samstarfið. Mikilvægt er að vel takist til þar sem Bretland er næst stærsta viðskiptaþjóð Íslands og hefur fram að þessu verið hluti af innri markaðnum. Útganga Bretlands úr honum mun hafa í för með sér töluverðar breytingar á sambandi Íslands og Bretlands sem felur í sér áskoranir sem þarf að takast á við og tækifæri sem mikilvægt er að nýta sem best.