Hoppa yfir valmynd

Mannúðarmál

Alþjóðlegur mannúðarréttur fjallar um reglur sem miða að því, af mannúðarástæðum, að takmarka afleiðingar vopnaðra átaka. Hann verndar einstaklinga sem eru ekki aðilar að, eða taka ekki lengur þátt í, átökunum og takmarkar aðferðir við og tilhögun hernaðar. Alþjóðlegur mannúðarréttur er einnig nefndur stríðsréttur eða lög um vopnuð átök.

Alþjóðlegur mannúðarréttur á við um vopnuð átök. Hann fjallar ekki um hvort ríki megi beita vopnavaldi, en slíkt stjórnast af öðrum hluta þjóðaréttarins sem fjallað er um í stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna.

Alþjóðlegur mannúðarréttur er hluti þjóðaréttar, sem fjallar um samskipti ríkja. Þjóðaréttur samanstendur af alþjóðasamningum, venjurétti, sem eru framferðirreglur sem ríki telja bindandi, og af almennum grundvallarreglum.

Alþjóðasamningar sem banna gereyðingarvopn og viss hefðbundin vopn, þar með talið jarðsprengjur gegn liðsafla og klasasprengjur, eru hluti mannúðarréttar.

Samningurinn um ómannúðleg vopn

Ísland er aðili að Samningnum um tiltekin hefðbundin vopn (Samningnum um bann við eða takmarkanir á notkun tiltekinna hefðbundinna vopna sem eru mjög skaðleg eða geta haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar frá 1980 (e. Certain Conventional Weapons Convention - CCW), eins og honum var breytt 2001, ásamt bókunum I-V (stundum nefndur samningurinn um ómannúðleg vopn):

  • Bókun I um ógeinanlegar agnir (1980)
  • Bókun II um bann við eða takmarkanir á notkun jarðsprengna, sprengigildra og annars útbúnaðar (frá 1980 með áorðnum breytingum frá 3. maí 1996)
  • Bókun III um bann eða takmarkanir á notkun íkveikjuvopna (1980)
  • Bókun IV um leysivopn sem valda blindu (1995)
  • Bókun V um sprengileifar frá stríðsátökum (2003)

Jarðsprengjusamningurinn (APLC)

Viðræður fara fram í Genf innan vébanda Sameinuðu þjóðanna um framkvæmd samningsins og frekari þróun hans.

Ísland fullgilti samninginn um bann við notkun, birgðasöfnun, framleiðslu og flutningi jarðsprengna gegn liðsafla og um eyðingu þeirra (e. Convention on the Prohibition of the Use, Stockpiling, Production and Transfer of Anti Personnel Mines and on Their Destruction), hinn 5. maí 1999 og öðlaðist hann gildi gagnvart Íslandi 1. nóvember 1999. Hann er stundum nefndur Ottawa-samningurinn. Alls eru 162 ríki aðilar.

Í samningnum eru ákvæði um að samningsaðilar skuli veita meðal annars aðstoð við að fjarlæga jarðsprengjur, þjálfun við jarðsprengjuhreinsun og aðstoð við fórnarlömb jarðsprengja.

Ísland styður takmarkanir á þróun, framleiðslu, sölu og notkun á jarðsprengjum á grundvelli jarðsprengjusamningsins frá 1997 og samningsins um viss hefðbundin vopn frá 1980. Ísland styður ennfremur:

  • Að öll ríki gerist aðilar að ofangreindum samningum.
  • Að unnið verði að því að þróa samningana frekar til þess að lágmarka mannúðarskaða af völdum jarðsprengja.
  • Aðstoð við fórnarlömb jarðsprengja.
  • Aðstoð við jarðsprengjuleit og hreinsun.

Tengill

APLC

Klasasprengjusamningurinn (CCM)

Ísland fullgilti klasasprengjusamninginn (e. Convention on Cluster Munitions - CCM), sem var gerður í Osló 2008, hinn 15. ágúst 2015 í kjölfar þess að Alþingi heimilað fullgildingu hans með lögum nr. 83 frá 10. júlí 2015. Samningurinn gekk í gildi gagnvart Íslandi hinn 1. febrúar 2016. Klasasprengjusamningurinn hefur mikla þýðingu til þess að vernda saklausa borgara, einkum konur og börn. Klasasprengjur innihalda smásprengur sem dreifast á stór svæði og geta valdið skaða mörgum árum eftir að þeim er dreift. Fyrsta endurskoðunar ráðstefna samningsins var haldin í Króatíu í september 2015 sem var sótt af hálfu Íslands. Stjórnvöld hafa lagt mikla áherslu á gerð þessa samnings og framkvæmd hans. Sprengjusveit Landhelgisgæslunnar hefur meðal annars tekið þátt í hreinsun klasasprengjusvæða.

Ísland studdi gerð klasasprengjusamningsins og tók þátt í samningaferlinu. Ísland hvetur önnur ríki að gerast aðilar að samningnum.

Sjá einnig Bókun V um sprengileifar frá stríðsátökum við samninginn um tiltekin hefðbundin vopn (CCW).

Gögn

Fréttir

Tenglar

CCM | CCW

Samningar o.fl. um mannúðarmál

Fórnarlömb vopnaðra átaka

Hague Convention on Hospital Ships, 1904

21.12.1904

Hague Convention (XI) on Restrictions of the Right of Capture, 1907

18.10.1907

Final Act of the Geneva Conference, 1949

12.08.1949

Geneva Convention (I) on Wounded and Sick in Armed Forces in the Field,1949

12.08.1949

  • Gen­far­samn­ing­ur um bætta með­ferð særðra og sjúkra her­manna á víg­velli, að­ild og full­gilt­ur 10. ágúst 1965, öðlaðist gildi 10. febr­úar 1966, C 16/1965

Geneva Convention (II) on Wounded, Sick and Shipwrecked of Armed Forces at Sea, 1949

12.08.1949

  • Gen­far­samn­ing­ur um bætta með­ferð særðra, sjúkra og skip­reika sjóliða á hafi, að­ild og full­gilt­ur 10. ágúst 1965, öðlaðist gildi 10. febr­úar 1966, C 16/1965

Geneva Convention (III) on Prisoners of War, 1949,

12.08.1949

  • Gen­far­samn­ing­ur um með­ferð stríðs­fanga, að­ild og full­gilt­ur 10. ágúst 1965, öðlaðist gildi 10. febr­úar 1966, C 16/1965

Geneva Convention (IV) on Civilians, 1949

12.08.1949

  • Gen­far­samn­ing­ur um vernd al­mennra borg­ara á stríðs­tím­um, að­ild og full­gilt­ur 10. ágúst 1965, öðlaðist gildi 10. febr­úar 1966, C 16/1965

Resolutions of the Diplomatic Geneva Conference, 1949

12.08.1949

Teheran Resolution on Human Rights in Armed Conflict, 1968

12.05.1968

United Nations Resolution on Human Rights in Armed Conflicts, 1968

19.12.1968

Final Act of the Diplomatic Geneva Conference, 1974-1977

10.06.1977

Additional Protocol (I) to the Geneva Conventions, 1977

08.06.1977

Annex (I) AP (I), as amended in 1993

30.11.1993

Annex (I) AP (I), 1977

08.06.1977

Annex (II) AP (I), 1977

08.06.1977

Additional Protocol (II) to the Geneva Conventions, 1977

08.06.1977

Resolutions of the Diplomatic Geneva Conference, 1974-1977

10.06.1977

Convention on the Rights of the Child, 1989

20.11.1989

Optional Protocol on the involvement of children in armed conflict, 2000

25.05.2000

Additional Protocol (III) to the Geneva Conventions, 2005

08.12.2005

Aðferðir og leiðir við hernað 

Hague Convention (II) on the Laws and Customs of War on Land, 1899

29.07.1899

Hague Declaration (IV,2) concerning Asphyxiating Gases, 1899

29.07.1899

Hague Declaration (IV,3) concerning Expanding Bullets, 1899

29.07.1899

Hague Convention (IV) on War on Land and its Annexed Regulations, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um regl­ur og venj­ur stríðs á landi, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 14

Hague Declration (XIV) on Explosives from Balloons, 1907

18.10.1907

Geneva Protocol on Asphyxiating or Poisonous Gases, and of Bacteriological Methods, 1925

17.06.1925

  • Gen­far­samn­ing­ur um bann við notk­un eit­ur­efna, gass og sýkla í hern­aði, full­gilt­ur 19. des­em­ber 1966, öðlaðist gildi sama dag, C 19/1966

Institute of International Law Resolution on Military Objectives, 1969

09.09.1969

Convention on the Prohibition of Biological Weapons, 1972

16.12.1971

Resolution on Small-Calibre Weapon Systems, 1979

28.09.1979

Final Act on the Conference on Certain Conventional Weapons (CCW), 1980

10.10.1980

Convention prohibiting Certain Conventional Weapons (CCW), 1980

10.10.1980

CCW Protocol (I) on Non-Detectable Fragments, 1980

10.10.1980

CCW Protocol (II) prohibiting Mines, Booby-Traps and Other Devices, 1980

10.10.1980

CCW Protocol (III) prohibiting Incendiary Weapons, 1980

10.10.1980

Convention prohibiting Chemical Weapons, 1993

13.01.1993

CCW Protocol (IV) on Blinding Laser Weapons, 1995

13.10.1995

CCW Protocol (II) prohibiting Mines, Booby-Traps and Other Devices, amended, 1996

03.05.1996

Anti-Personnel Mine Ban Convention, 1997

18.09.1997

Convention prohibiting Certain Conventional Weapons (CCW ), amended Article 1, 2001

21.12.2001

CCW Protocol (V) on Explosive Remnants of War, 2003

28.11.2003

Convention on Cluster Munitions, 2008

30.05.2008

Sjó- og lofthernaður

Hague Convention (VI) on Enemy Merchant Ships, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um hverja deild skal gera kaup­skip­um óvina­rík­is er stríð hefst, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. desem­ber 1955, SÍ 16

Hague Convention (VII) on Conversion of Merchant Ships, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli varð­andi breyt­ingu á kaup­skip­um í her­skip, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 17

Hague Convention (VIII) on Submarine Mines, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um lagn­ingu neð­an­sjáv­ar­dufla er springa við árekst­ur, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 18

Hague Convention (IX) on Bombardment by Naval Forces, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um stór­skota­árás frá her­skip­um í stríði, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 19

Hague Convention (XI) on Restrictions of the Right of Capture, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um viss­ar tak­mark­an­ir á fram­kvæmd her­töku­rétt­ar­ins í sjó­hern­aði, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 21

Hague Convention (XIII) on Neutral Powers in Naval War, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um rétt­indi og skyld­ur hlut­lausra ríkja þeg­ar stríð er háð til sjós, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 22

Havana Convention on Maritime Neutrality, 1928

20.02.1928

London Treaty on Limitation and Reduction of Naval Armaments, 1930

22.04.1930

Procès-verbal on Submarine Warfare of the Treaty of London, 1936

06.11.1936

San Remo Manual on Armed Conflicts at Sea, 1994

12.06.1994

Menningarverðmæti

Roerich Pact for the Protection of Artistic and Scientific Institutions, 1935

15.04.1935

Final Act on the Protection of Cultural Property, The Hague, 1954

14.05.1954

Hague Convention for the Protection of Cultural Property, 1954

14.05.1954

Hague Protocol for the Protection of Cultural Property, 1954

14.05.1954

Resolutions on Cultural Property, The Hague, 1954

14.05.1954

Second Hague Protocol for the Protection of Cultural Property, 1999

26.03.1999

Saknæm undirokun

Charter of the Nuremberg Tribunal, 1945

08.08.1945

United Nations Principles for the Nuremberg Tribunal, 1946

11.12.1946

Convention Statutory Limitations to War Crimes, 1968

26.11.1968

European Convention on Non-Applicability of Statutory Limitations to War Crimes, 1974

25.01.1974

Statute of the International Criminal Tribunal for the Former Yugoslavia, 1993

25.05.1993

Statute of the International Criminal Tribunal for Rwanda, 1994

08.11.1994

Statute of the International Criminal Court, 1998

17.07.1998

Statute of the Special Court for Sierra Leone, 2002

16.01.2002

Amendment to the Statute of the International Criminal Court, amended article 8, 2010

10.06.2010

Amendment to the Statute of the International Criminal Court, articles 8bis, 15bis and 15ter, 2010

11.06.2010

Aðrir samningar varðandi alþjóðlegan mannúðarrétt

Hague Convention (III) on the Opening of Hostilites, 1907

18.10.1907

  • Sátt­máli um upp­haf stríðs, að­ild 27. nóv­em­ber 1909, stað­fest 8. des­em­ber 1955, SÍ 13

Hague Convention (V) on Neutral Powers in case of War on Land, 1907

18.10.1907

Convention on the Prevention and Punishment of Genocide, 1948

09.12.1948

  • Sátt­máli um ráð­staf­an­ir gegn og refs­ing­ar fyr­ir hóp­morð, stað­fest­ur 29. ágúst 1949, öðlaðist gildi 12. jan­úar 1951, SÍ 72

Convention prohibiting environmental modification techniques (ENMOD), 1976

10.12.1976

OAU Convention on Mercenaries, 1977

03.07.1977

Convention on Mercenaries, 1989

04.12.1989

Convention for the Protection of all Persons from Enforced Disappearance, 2006

20.12.2006

Arms Trade Treaty, 2013

02.04.2013

Var efnið hjálplegt?
Takk fyrir

Ábendingin verður notuð til að bæta gæði þjónustu og upplýsinga á vef Stjórnarráðsins. Hikaðu ekki við að hafa samband ef þig vantar aðstoð.

Af hverju ekki?

Yfirlit

Hafa samband

Ábending / fyrirspurn
Ruslvörn
Vinsamlegast svaraðu í tölustöfum

Ef um er að ræða áríðandi erindi til borgaraþjónustu utanríkisráðuneytisins þá skal senda póst á [email protected]

Upplýsingar um netföng, símanúmer og staðsetningu ráðuneyta