Úttektir

Úttektir árið 2021

Innri rýni á þátttöku Íslands í Ungliðaáætlun Sameinuðu þjóðanna 2005-2015 var ætlað að afla lærdóms til að nýta fyrir þátttöku Íslands á nýjan leik. Leitast var við að varpa ljósi á og draga lærdóm af þeim árangri sem hlaust af stuðningi Íslands, virðisauka þátttöku fyrir íslenska ungliða sem og stofnanir SÞ. Einnig var unnin samantekt úr rýninni.

Tíu ungir sérfræðingar voru á sínum tíma ráðnir til starfa hjá þremur stofnunum SÞ. Tveir fyrrum ungliðar starfa enn innan kerfis SÞ, tveir starfa hjá utanríkisráðuneytinu og þrír innan akademíu með áherslu á alþjóðleg málefni. Loks starfa þrír fyrrverandi ungliðar að alþjóðlegum verkefnum fyrir frjáls félagasamtök í þróunarsamvinnu.

Niðurstöður benda til að þátttaka Íslands í Ungliðaáætlun SÞ hafi skilað margvíslegum árangri og það vekur athygli að allir þessir fyrrum ungliðar starfa enn á vettvangi alþjóðamála og þróunarsamvinnu. Meginniðurstöður rýninnar eru þær að þátttaka í Ungliðaáætlun SÞ sé fýsilegur kostur fyrir Ísland, svo fremi sem fjármagn sé til staðar og þátttakan fari ekki umfram skynsamleg mörk, að verkefnið byggi á heildrænni sýn á uppbyggingu mannauðs innan alþjóða- og þróunarsamvinnu, og að vinnulag og útfærsla verkefnisins sé með faglegum hætti. 11 tillögur eru settar fram í rýninni og er þar lögð áhersla á að hámarka þann ábata sem af hlýst vegna þátttöku í verkefninu og mikilvægi þess að utanríkisráðuneytið skapi vandaða og faglega umgjörð um starfið. Það felur m.a. í sér að ráðuneytið setji sér skýr markmið og leitist við að læra af þátttöku nágrannalandanna í ungliðaáætluninni, auk þess að meta árangurinn af þátttöku þegar fram líða stundir.

Úttekt á stefnumiðum fyrir samstarf við frjáls félagasamtök og rammasamning við Rauða kross Íslands (RKÍ) vegna mannúðaraðstoðar lauk í febrúar 2021. Samstarf við frjáls félagasamtök hefur verið mikilvægur þáttur í þróunarsamvinnu Íslands um langt árabil. Alþjóða- og þróunarsamvinnuskrifstofa (AÞS) utanríkisráðuneytisins (UTN) ber ábyrgð á umsýslu með styrkjum og samstarfi við frjáls félagasamtök. Frá árinu 2015 hafa framlög numið tæplega 1,9 milljörðum króna og 18 íslensk frjáls félagasamtök hafa notið stuðnings til verkefna í 32 löndum. Hartnær 100 verkefni verið fjármögnuð, auk 19 mannúðar­verkefna í gegnum rammasamning við RKÍ. Niðurstöður sýna fram á að margt er vel gert, en að tækifæri eru til staðar til umbóta í starfi. Ramma­samningur utanríkisráðuneytisins við RKÍ fyrir mannúðaraðstoð hefur gefist vel og ástæða til að skoða frekari nýtingu ramma­samninga í samstarfi UTN við frjáls félagasamtök, bæði í mannúðar­aðstoð og í þróunar­­samvinnu. Gerðar eru tillögur um skýrari stefnumið og samráði um mótun þeirra, einföldun á vinnuferlum, samvinnu og samtali milli aðila á breiðari grunni, auk aukinnar samhæfingar og samfellu í starfi.

COVID-19 faraldurinn hefur haft áhrif á úttektarstarf Íslands, enda er erfitt um vik að sinna vinnu á vettvangi. Mótandi úttekt á samstarfi við háskólasamfélagið stendur yfir og mun henni ljúka fyrri hluta árs 2021. Á árinu er jafnframt á dagskrá lokaúttekt á byggðaþróunarverkefni í Buikwe héraði í Úganda, áhrifamat á fiskiverkefnum Íslands í Sri Lanka 2005-2009, og úttekt á mannúðar- og neyðaraðstoð Íslands. Þá er ráðgert að framkvæma úttekt á landsáætlun Íslands um konur, frið og öryggi 2018-22 síðari hluta ársins. Enn fremur verður gerð úttekt á þróunarsamvinnukostnaði vegna umsækjenda um vernd og kvótaflóttafólks á Íslandi og í lok ársins verður gerð samantekt um stuðning Íslands vegna COVID-19 faraldursins.

Þá tekur Ísland þátt í ráðgjafahópum fyrir úttektir á fjölþjóðlegum verkefnum sem Ísland styður. Tvær slíkar úttektir verða framkvæmdar 2021. Annars vegar er um að ræða miðannarúttekt á verkefni UN Women um konur, frið og öryggi í Mósambík og hins vegar sameiginlega úttekt Mannfjöldasjóðs Sþ (UNFPA) og Barnahjálp Sþ (UNICEF) á fjölþjóðlegu verkefni um afnám kynfæralimlestinga kvenna og stúlkna 2018-2021.

Úttektir árið 2020

Miðannarúttekt á byggðaþróunarverkefni í Mangochi héraði í Malaví lauk í júní 2020. Unnið er með héraðsyfirvöldum til að bæta lífsafkomu íbúa til sveita með starfi á sviði heilbrigðis-, mennta-, vatns- og hreinlætis-, og jafnréttismála, auk stuðnings við ungmenni. Merkja má jákvæð heildræn áhrif vegna verkefnisins en mæðradauði hefur dvínað í héraðinu, færri börn hætta nú námi á grunnskólaaldri, og vatnsbornum sjúkdómum hefur verið útrýmt vegna umbóta í vatns- og hreinlætismálum. Með tryggu eignarhaldi heimamanna á verkefni er markvisst stuðlað að sjálfbærni og benda niðurstöður úttektarinnar jafnframt til þess að stjórnun verkefnisins sé vönduð. Með tilliti til tafa sem orðið hafa á framkvæmd er lagt til að verkefnið sé framlengt um eitt ár. Enn fremur er lagt til að utanríkisráðuneytið íhugi lengingu á verkefnaspönn fyrir byggðaþróunarverkefni í tíu ár í stað fjögurra í ljósi þess að unnið er að langtímaumbótum á lífsafkomu fólks innan héraða.

Miðannarrýni þróunarsamvinnunefndar OECD (DAC) lauk í október 2020. Rýninni var ætlað að taka stöðuna á þróunarsamvinnu Íslands með tilliti til niðurstaðna úr jafningjarýni DAC frá 2017. Heildarniðurstöður voru mjög jákvæðar þar sem DAC komst að þeirri niðurstöðu að Ísland hefði nú þegar komið á móts við 9 af þeim 13 tillögum DAC sem settar voru fram í jafningjarýninni. Sérstaklega var tekið fram að jákvætt væri að Ísland legði áherslu á að vinna á málefnasviðum þar sem landið hefði meira fram að færa umfram önnur gjafaríki og héldi þeirri grundvallaráherslu sinni að styðja við þá fátækustu í veröldinni. Jafnframt hefur Ísland sett fram skuldbindingar um að auka framlög til þróunarsamvinnu á allra næstu árum en auk þess þótti jákvætt að utanríkisráðuneytið hefur bætt í sínar raðir nýju starfsfólki með sérþekkingu á þróunarsamvinnu. Næsta jafningarýni DAC mun fara fram árið 2023. Þar gefst rými fyrir DAC að meta hvernig til hefur tekist með innleiðingu á nýrri stefnu og stefnumiðum í ólíkum málaflokkum, árangursstjórnun og tengingu starfsins við heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna, auk þess sem nýtt samstarf við aðila atvinnulífsins og samstarfslönd verður tekið út.

Úttektar- og rýniskýrslur