Úrskurðarnefnd um upplýsingamál

Óskað var eftir aðgangi að verkferlum, skrá yfir send og móttekin erindi slökkviliðs Borgarbyggðar á ákveðnu tímabili og fyrri samskiptum kæranda við slökkviliðið. Afstaða slökkviliðs Borgarbyggðar var að kæranda hefði þegar verið afhent öll gögn sem varðaði málið. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að hluti af beiðni kæranda hefði ekki verið afgreidd í samræmi við ákvæði upplýsingalaga og vísaði honum til Borgarbyggðar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu, en staðfesti afgreiðslu Borgarbyggðar að öðru leyti.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1238/2024 í máli ÚNU 24100016.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 27. október 2024, kærði Ikan ehf. afgreiðslu slökkviliðs Borgarbyggðar á beiðni félagsins um gögn. Með erindi til slökkviliðs Borgarbyggðar, dags. 15. september 2024, lagði kærandi fram svohljóðandi beiðni:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>[Ó]ska ég […] eftir því að slökkviliðsstjórinn afhendi þegar, afrit af verkferli Borgar­byggð­ar varðandi „aðgang hlutaaðila í húsin úti í Brákarey“ […]<br /> &nbsp;<br /> Eins er farið fram á að slökkviliðsstjórinn í Borgarbyggð afhendi;</p> <ol> <li>Verkferil slökkviliðsstjórans í Borgarbyggð varðandi rof innsigla.</li> <li>Verkferil lögreglu, þegar slökkviliðsstjóri ákveður að rjúfa innsigli.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> […]<br /> &nbsp;<br /> Óskað er eftir að slökkviliðsstjórinn í Borgarbyggð sendi Ikan ehf. afrit af skrá yfir send og móttekin erindi embættisins, frá 1. febrúar 2021 til 15. september 2024. […]</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Þá var í erindinu óskað upplýsinga um hvers vegna slökkviliðsstjóri hefði þurft að samþykkja verk­feril Borgarbyggðar um aðgang að umræddu húsnæði. Loks óskaði kærandi upplýsinga um á hvaða lagaheimild heimild slökkviliðsstjórans til að ákveða að innsigla húsnæði og rjúfa inn­sigli byggðist.<br /> &nbsp;<br /> Í svari slökkviliðs Borgarbyggðar, dags. 25. september 2024, kom fram að fyrirkomulag um að­gengi að húsum í Brákarey í eigu Borgarbyggðar væri á vegum sveitarfélagsins. Verkfyrirkomu­lag um aðgengi að húsinu hefði verið borið undir slökkviliðsstjóra á sínum tíma og hann beðinn um að gefa álit sitt á því. Kæranda væri bent á að hafa samband við eiganda hússins um frekari spurn­ing­ar sem vörðuðu aðgengismál.<br /> &nbsp;<br /> Óskaði lögregla eftir því við slökkviliðsstjóra að hann kæmi að veitingu heimildar um rof á innsigli væri það gert. Slökkviliðsstjóri færi yfir hvert mál fyrir sig og heimilaði eða hafnaði beiðni fyrir sitt leyti. Um verkferla lögreglu um rof á innsigli væri lögreglunnar að svara.<br /> &nbsp;<br /> Spurningum og alhæfingum um ábyrgð, lög og reglugerðir hefði verið svarað í fyrri samskiptum slökkviliðsstjóra við kæranda, og því væri ekki talin þörf á að svara því aftur.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi hefði fengið afrit af öllum gögnum um málið í Brákarey sem við kæmi slökkviliðinu í Borgarbyggð, utan samskipta við lögfræðing Fornbílafjelags Borgarfjarðar, sem væru meðfylgj­andi erindi slökkviliðsstjóra.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi brást við erindi slökkviliðs Borgarbyggðar 8. október 2024. Í svarinu var beiðni kær­anda ítrekuð auk þess sem kærandi óskaði eftir afriti af öllum þeim svörum sem slökkviliðsstjóri vísaði til í erindi sínu að hefðu verið send kæranda. Í svari slökkviliðs Borgarbyggðar, dags. 25. október 2024, kom fram að búið væri að svara beiðnum kæranda á fullnægjandi hátt sem og að afhenda kæranda öll viðeigandi gögn.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt slökkviliði Borgarbyggðar með erindi, dags. 4. nóvember 2024, og færi veitt á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að slökkvilið Borgarbyggðar afhenti úrskurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar. Slökkviliðinu var samkvæmt beiðni þar um veittur viðbótarfrestur til að bregðast við kærunni til 28. nóvember 2024.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn frá slökkviliði Borgarbyggðar barst úrskurðarnefndinni 27. nóvember 2024. Í um­sögn­inni kemur fram að kærandi hafi þegar fengið afhent öll gögn sem varða mál slökkviliðsins vegna lokunar og stöðvunar starfsemi í húsunum að Brákarbraut 25 og 27. Þá hafi öllum erindum kær­anda verið svarað frá árinu 2021. Varðandi beiðni um aðgang að verkferli slökkviliðsstjóra vís­ist til laga um brunavarnir, nr. 75/2000, og reglugerðar um eldvarnir og eldvarnareftirlit, nr. 723/2017. Engar eiginlegar verklagsreglur sé að finna hjá Borgarbyggð heldur hafi verið munn­legt verk­lag á milli Borgarbyggðar og slökkviliðs um að starfsmaður Borgarbyggðar myndi fá allar beiðn­ir þegar kæmi að því að hleypa leigjendum inn í því skyni að forða þaðan munum. Mat slökkvi­liðsstjóra væri að kæranda hefði ekki verið synjað um aðgang að gögnum. Engar dagbók­ar­færslur væru til um málið.<br /> &nbsp;<br /> Umsögnin var kynnt kæranda með erindi, dags. 3. desember 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Þær bárust 12. desember 2024. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu hefur kærandi óskað eftir aðgangi að verkferlum, skrá yfir send og móttekin erindi slökkvi­liðs Borgarbyggðar á ákveðnu tímabili og fyrri samskiptum kæranda við slökkvi­liðið. Af­staða slökkviliðs Borgarbyggðar er að kæranda hafi þegar verið afhent öll gögn sem varði mál slökkviliðsins um lokun og stöðvun starfsemi að Brákarbraut 25 og 27 í Borgarbyggð.<br /> &nbsp;<br /> Réttur almennings til aðgangs að gögnum tekur samkvæmt 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til fyrirliggjandi gagna sem varða tiltekið mál og tiltekinna fyrirliggjandi gagna. Rétturinn nær til allra gagna sem mál varða og dagbókarfærslna sem lúta að gögnum máls og lista yfir málsgögn, sbr. 2. mgr. 5. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Þegar stjórnvaldi eða öðrum aðila samkvæmt I. kafla upplýsingalaga berst beiðni um aðgang að gögnum, sem undirorpin eru upplýsingarétti samkvæmt lögunum, á stjórnvaldið eða aðilinn á grund­velli beiðninnar að afmarka hana við gögn í sínum vörslum og taka afstöðu til réttar beið­anda til aðgangs að hverju gagni á grundvelli ákvæða laganna. Ef takmarkanir samkvæmt lögunum eiga aðeins við um hluta gagns skal veita aðgang að öðrum hlutum þess, sbr. 3. mgr. 5. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Um ósk kæranda um aðgang að verkferli Borgarbyggðar um aðgang hlutaaðila í húsin úti í Brákar­ey kveður slökkvilið Borgarbyggðar að um sé að ræða munnlegt verklag á milli Borgarbyggðar og slökkvi­liðs. Úrskurðarnefndin leggur þann skilning í þessa fullyrðingu að ekki liggi fyrir eiginlegt gagn hjá slökkviliðinu um umræddan verkferil. Nefndin hefur ekki forsendur til að draga þá full­yrð­ingu í efa. Með vísan til þess að kæruheimild til úrskurðar­nefndarinnar er samkvæmt 1.&nbsp;mgr. 20. gr. upp­lýsingalaga bundin við synjun beiðni um aðgang að gögnum og synjun beiðni um af­hend­ingu gagna á því formi sem óskað er, liggur ekki fyrir ákvörðun sem kæranleg er til úr­skurðar­nefnd­ar­innar. Verður ákvörðun Borgarbyggðar að þessu leyti staðfest.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi óskaði einnig eftir verkferli slökkviliðsstjóra um rof innsigla og verkferli lögreglu þegar slökkviliðsstjóri ákveður að rjúfa innsigli. Um fyrri verkferilinn vísaði slökkvilið Borgar­byggðar til laga um brunavarnir og reglugerðar um eldvarnir og eldvarnareftirlit. Slökkviliðið benti kær­anda á að hafa samband við lögregluna varðandi síðari verkferilinn. Af svörum slökkviliðsins er óljóst hvort framangreindir verkferlar liggi fyrir hjá slökkviliðinu. Úrskurðarnefndin telur því rétt að þessum þætti beiðni kæranda verði vísað til nýrrar meðferðar og afgreiðslu hjá slökkviliði Borg­arbyggðar, þar sem athugað verði hvort verkferlarnir liggi fyrir hjá slökkviliðinu og ef svo er, hvort kær­andi eigi rétt til aðgangs að þeim. Nefndin tekur fram að slökkviliðinu var ekki rétt að beina kær­anda til lögreglunn­ar varðandi beiðni um þann verkferil, heldur bar slökkviliðinu að kanna hvort sá verkferill lægi fyrir hjá slökkviliðinu. Upplýsingalög innihalda ekki kröfu um að beina skuli gagnabeiðni að aðila sem hafi búið til gögn eða hafi að öðru leyti forræði á þeim, heldur er í 2. málsl. 1. mgr. 16. gr. upp­lýs­ingalaga mælt fyrir um að beina skuli gagnabeiðni til þess aðila sem hefur gögn í vörslu sinni.<br /> &nbsp;<br /> Varðandi beiðni kæranda um aðgang að skrá yfir send og móttekin erindi slökkviliðs Borgar­byggð­ar frá 1. febrúar 2021 til 15. september 2024 tekur úrskurðarnefndin fram að réttur til aðgangs að dag­bókarfærslum og lista yfir málsgögn er samkvæmt 2. mgr. 5. gr. upplýsingalaga bundinn við til­tekin mál. Beiðni kæranda er ekki afmörkuð við tiltekið eða tiltekin mál heldur virðist þvert á móti vera um lista yfir erindi í öllum málum slökkviliðsins á framangreindu tímabili. Verður af­greiðsla Borgarbyggðar að þessu leyti staðfest.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi kæranda til slökkviliðs Borgarbyggðar 8. október 2024 tilgreinir hann að þar „sem slökkvi­liðs­stjóri segir, að búið sé að svara öllu, ósk[i] Ikan ehf hér með eftir afriti af öllum þeim svörum sem slökkviliðsstjórinn vitnar til að búið sé að svara.“ Í þessu felst meðal annars að hann óskar aðgangs að svör­um slökkviliðsins við fyrirspurnum hans um hvers vegna slökkviliðsstjóri hefði þurft að sam­þykkja verkferil Borgarbyggðar um aðgang að húsunum í Brákarey og á hvaða laga­heimild heim­ild slökkviliðsstjórans til að ákveða að innsigla húsnæði og rjúfa innsigli byggð­ist. Slökkvilið Borg­arbyggðar telur að þessu hafi verið svarað og óþarfi sé að svara því aftur. Úr­skurð­arnefndin telur óljóst hvort hjá slökkviliðinu liggi fyrir afrit af svörum slökkviliðsins við framan­greindum fyrir­spurnum. Því er rétt að vísa þessum þætti beiðni kæranda aftur til nýrrar með­ferðar og af­greiðslu hjá Borgarbyggð þar sem kannað verði hvort framangreind gögn liggi fyrir og ef svo er hvort ekki sé rétt að afhenda þau kæranda. Úrskurðarnefndin tekur fram að upp­lýs­inga­lög girða ekki fyrir að óskað sé aftur aðgangs að gögnum sem beiðanda hafa áður verið afhent, enda geta verið ýmsar réttmætar ástæður fyrir því að það sé gert.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Beiðnum kæranda, Ikan ehf., frá 15. september og 8. október 2024 um aðgang að eftirfarandi gögn­um er vísað til Borgarbyggð­ar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">verkferli slökkviliðsstjórans í Borgarbyggð varðandi rof innsigla,</li> <li style="text-align: justify;">verkferli lögreglu þegar slökkviliðsstjóri ákveður að rjúfa innsigli, og</li> <li style="text-align: justify;">svörum slökkviliðs Borgarbyggðar við fyrirspurnum kæranda um hvers vegna slökkvi­liðs­stjóri hefði þurft að samþykkja verk­feril Borgarbyggðar um aðgang að húsnæði í Brákarey og um það á hvaða lagaheimild heimild slökkviliðsstjórans til að ákveða að innsigla hús­næði og rjúfa inn­sigli byggðist.</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Að öðru leyti er afgreiðsla Borgarbyggðar, dags. 25. október 2024, á beiðni kæranda, Ikan ehf., staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að gögnum sem Icelandic Water Holdings hf. hefðu látið menningar- og viðskiptaráðuneyti í té vegna skoðunar ráðuneytisins á viðskiptum með hlutafé félagsins á grundvelli laga um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri. Ákvörðun ráðuneytisins að hafna beiðni kæranda var á því byggð að gögnin vörðuðu mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þeirra lögaðila sem í hlut ættu, sbr. 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál fór yfir þau gögn sem deilt var um aðgang að og taldi að afhending þeirra til kæranda væri ekki til þess fallin að valda lögaðilunum tjóni. Var ráðuneytinu gert að veita kæranda aðgang að gögnunum.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1237/2024 í máli ÚNU 24080017.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 23. ágúst 2024, kærði […], fréttamaður á fréttastofu Ríkis­út­varps­ins, ákvörðun menningar- og viðskiptaráðuneytis, dags. 20. ágúst 2024, að synja beiðni um aðgang að gögnum. Kærandi sendi ráðuneytinu fyrirspurn 22. júlí 2024 um hvort ráðherra hefði fengið svör við spurn­ingum sínum um félagið Icelandic Water Holdings hf. um hverjir hefðu staðið að baki kaupum á meirihluta hlutafjár í félaginu í september 2023. Í framhaldi af fyrir­spurninni ósk­aði kærandi með erindi, dags. 26. júlí 2024, eftir lista yfir þau sem færu með eignar­hald í Ice­landic Water Hold­ings og hlut hvers um sig, auk upplýsinga um frá hvaða landi hver hlut­hafi væri.<br /> &nbsp;<br /> Ráðuneytið brást við beiðni kæranda 20. ágúst 2024. Í svari ráðuneytisins var bent á að Icelandic Water Holdings hefði þegar verið í meirihlutaeigu erlendra aðila áður en umrædd viðskipti með hluta­bréf þess hefðu átt sér stað í september 2023. Í þeim viðskiptum hefði eignarhaldsfélagið Ice­land Star Property Ltd. (skráð í Liechtenstein) eignast meirihluta í Icelandic Water Holdings með kaupum á nýju hlutafé. Félagið BlackRock Special Situations DAC (skráð á Írlandi) hefði á sama tíma komið með nýtt hlutafé inn í félagið.<br /> &nbsp;<br /> Í svari ráðuneytisins kom enn fremur fram að afstöðu Icelandic Water Holdings til afhendingar gagna, sem látin hefðu verið ráðuneytinu í té við skoðun á framangreindum viðskiptum, hefði verið aflað. Icelandic Water Holdings teldi að önnur gögn en bréf frá félaginu til ráðuneytisins frá 18.&nbsp;sep­tember 2023 væru undanþegin upplýsingarétti almennings á grundvelli 9. gr. upplýs­inga­laga, nr. 140/2012, því þau vörðuðu mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni félagsins. Var beiðni kæranda synjað að þessu leyti.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi Icelandic Water Holdings til ráðuneytisins, dags. 18. september 2023, er vísað til þess að Iceland Star Property Ltd. sé félag skráð í Liechtenstein í eigu fjárfestingarsjóðsins Project Spring LLP, sem sé í dreifðu eignarhaldi þar sem enginn einn aðili eigi meira en 20% hlut. […], sænskur ríkisborgari, sem jafnframt sé stjórnarformaður Icelandic Water Holdings, teljist raunverulegur eigandi félagsins samkvæmt lögum um skráningu raunverulegra eigenda, nr. 82/2019.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndarinnar kemur fram að kærandi hafi fengið gögn afhent en þurfi frekari upplýsingar. Kærandi vilji geta greint frá því hverjir séu raunverulegir eigendur að Icelandic Water Holdings og að hann telji að þau gögn sem ráðuneytið hafi takmarkað aðgang að gefi betri mynd af því.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt menningar- og viðskiptaráðuneyti með erindi, dags. 26. ágúst 2024, og ráðuneyt­inu gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að ráðuneytið af­henti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni 10. september 2024. Í umsögn ráðuneytisins er rakið að viðskipti með bréf í Icelandic Water Holdings hf. hafi sætt skoðun á grundvelli laga um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri, nr. 34/1991, til að kanna hvort ástæða væri til inngrips á grundvelli 12. gr. laganna, en ákvæðið varðar þau tilvik þegar fjárfesting telst ógna öryggi lands­ins eða ganga gegn allsherjarreglu, almannaöryggi eða almannaheilbrigði. Að lokinni upplýsinga­öfl­un hafi ráðuneytið ekki talið ástæðu til að grípa inn í viðskiptin á grundvelli laganna.<br /> &nbsp;<br /> Ráðuneytið hafi í ljósi undanfarandi samskipta við Ríkisútvarpið og fréttaflutnings þess af framan­greindum viðskiptum metið upplýsingabeiðni kæranda þannig að óskað væri aðgangs að öllum gögnum sem ráðuneytið aflaði frá Icelandic Water Holdings um þá aðila sem eignuðust meirihluta hlutafjár í félaginu í viðskiptum þeim sem kunngjörð voru 6. september 2023. Ráðuneytið hafi af­hent kæranda þau gögn sem bárust 18. september 2023, þar sem fram komu upplýsingar um fjárfestingarfélög með staðfestu í Liechtenstein og á Írlandi, sem eignuðust tæplega 77% hlutafjár í viðskiptunum.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á hvort afhenda skyldi viðbótarupplýsingar sem bárust frá Icelandic Water Holdings 30.&nbsp;október 2023 hafi félagið látið ráðuneytinu í té þá afstöðu að hafna skyldi beiðninni, því upp­lýsingar um eign­ar­hald félagsins og hverjir hefðu fjárfest í því vörðuðu mikilvæga fjárhags- og viðskipta­hags­muni fyrir þá tilteknu eigendur og félagið sjálft. Með veitingu upplýsinganna væri gengið nærri fjár­hags- og viðskiptahagsmunum allra eigenda og þeir í einhverjum tilvikum sviptir þeirri banka­leynd sem þeim væri tryggð samkvæmt trúnaðar- og þagnarskyldu fjármálafyrirtækja. Ráðu­neyt­inu hefðu verið veittar upplýsingar sem í einhverjum tilvikum væru undirorpnar almenn­um reglum um bankaleynd og sem trúnaðar- og þagnarskylda fjármálafyrirtækja tæki til. Birting þeirra kynni að valda töluverðu tjóni og vera þungbær haghöfum félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ráðuneytisins til úrskurðarnefndarinnar kemur fram að ekki sé um að ræða upplýsingar um ráðstöfun opinberra hagsmuna eða samning lögaðila við opinberan aðila, heldur upplýsingar um eignarhald félags með staðfestu innan Evrópska efnahagssvæðisins, sem fjárfest hafi í íslensku fyrirtæki. Þá falli upplýs­ingarnar utan þess sem skylt sé að birta samkvæmt þeim reglum sem lög­gjafinn hefur sett um birtingu upplýsinga um eignarhald á fyrirtækjum, sbr. meðal annars lög um skrán­ingu raunveru­legra eigenda, þó svo að ákvæði þeirra laga gefi ekki tilefni til slíkrar gagn­álykt­unar að birting upplýsinga umfram það sé á grundvelli laganna einna óheimil. Ráðuneytið telji sig ekki hafa for­sendur til að rengja mat fyrirtækisins sem hlut á að máli á því hvort birting gagn­anna kynni að valda félaginu tjóni. Þar sem jafnframt sé ekki skylt að birta umræddar upp­lýs­ingar sam­kvæmt sérstökum reglum um birtingu sambærilegra upplýsinga telji ráðuneytið að skil­yrði 9. gr. upp­lýsingalaga kunni að teljast uppfyllt. Ráðuneytið telji jafnframt að hagsmunir Ice­land­ic Water Hold­ings af að upplýs­ing­arnar fari leynt geti gengið framar þeim almennu hags­munum sem megin­regl­unni um upplýs­ingarétt almennings sé ætlað að vernda.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins var kynnt kæranda með erindi, dags. 11. september 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Frekari athugasemdir kæranda bárust ekki.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum sem Icelandic Water Holdings hf. létu menn­ingar- og viðskiptaráðuneyti í té vegna skoðunar ráðuneytisins á viðskiptum með hlutafé félags­ins á grundvelli laga um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnurekstri. Um rétt kæranda fer sam­kvæmt 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, um upplýsingarétt almennings. Ráðuneytið hafnaði beiðni kær­anda með vísan til 9. gr. laganna, þar sem upplýsingar í gögnunum vörðuðu mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni Icelandic Water Holdings hf. Í umsögn ráðuneytisins til úr­skurðar­nefnd­arinnar er að auki vísað til þess að hluti upplýsinganna sé háður bankaleynd.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Ráðuneytið hefur afhent úrskurðarnefndinni þau gögn sem það afmarkaði beiðni kæranda við og telur að óheimilt sé að veita aðgang að. Um er að ræða:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Erindi frá Icelandic Water Holdings hf. til ráðuneytisins, dags. 15. ágúst 2024, þar sem lýst er afstöðu félags­ins til beiðni kæranda, dags. 26. júlí 2024, um aðgang að lista yfir eigendur félagsins og hlut hvers um sig auk upplýsinga um frá hvaða landi hver hlut­hafi sé.</li> <li style="text-align: justify;">Yfirlit, ódagsett, yfir eigendur Icelandic Water Holdings hf., eiganda félagsins Ice­land Star Prop­erty Ltd. og eigendur félagsins Project Spring LP.</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Í erindi Icelandic Water Holdings hf. til ráðuneytisins, dags. 15. ágúst 2024, er að mestu leyti að finna röksemdir félagsins fyrir því hvers vegna ekki ætti að veita kæranda aðgang að lista yfir eig­endur félagsins og hlut hvers um sig auk upplýsinga um frá hvaða landi hver hlut­hafi er. Erindið inni­heldur að hluta til sömu röksemdir og færðar eru fram í umsögn ráðuneytisins til úr­skurð­ar­nefnd­ar­innar. Að mati nefndarinnar eiga takmörkunarákvæði upplýsingalaga ekki við um neinar þær upp­lýsingar sem fram koma í erindinu. Telur úrskurðarnefndin því rétt að kæranda verði veitt­ur að­gangur að erindinu.<br /> &nbsp;<br /> Yfirlitið, sem ráðuneytið hefur hafnað að afhenda kæranda, er ódagsett en Icelandic Water Hold­ings hf. afhenti ráðuneytinu það 30. október 2023. Úrskurðarnefndin gengur út frá því að yfirlitið end­ur­spegli upplýsingar um eign­ar­hald viðkomandi félaga þann dag og eftirfarandi umfjöllun tekur mið af því. Yfirlitið hefur að geyma myndræna fram­setn­ingu á eignarhaldi Icelandic Water Hold­ings hf., Iceland Star Property Ltd. og Project Spring LP. Eigendur félaganna eru allir lög­aðilar og í yfirlitinu er að finna upplýsingar um rekstrarform þeirra, skrán­ing­arnúmer og heimilis­festi. Þá er að finna upplýsingar um eignarhlutfall Iceland Star Property Ltd. og BlackRock Special Situ­ations DAC í Icelandic Water Holdings hf., sem og upplýsingar um hvaða hlutverki hver eig­andi Project Spring LP hefur að gegna gagnvart félaginu, þ.e. hvort um sé að ræða fjár­festi eða stjórn­anda. Loks eru upplýsingar um nafn raunverulegs eiganda Icelandic Water Hold­ings hf., sbr. lög um skráningu raunverulegra eigenda, nr. 82/2019, þjóðerni hans og vegabréfsnúmer.<br /> &nbsp;<br /> Nokkur hluti framangreindra upplýsinga er þegar aðgengilegur opinberlega og standa því engar for­sendur til að þeim upplýsingum sé haldið leyndum. Má þar nefna upplýs­ingar um Icelandic Water Holdings hf., svo sem kennitala, heimilisfesti og hver sé stjórnarformaður félagsins. Þá ligg­ur fyrir að Iceland Star Property Ltd. hefur heimilisfesti í Liechtenstein, á meirihluta hlutafjár í Icelandic Water Holdings hf. og ásamt BlackRock Special Situations DAC, sem hefur heimilis­festi á Írlandi, fer Iceland Star Prop­erty Ltd. saman­lagt með tæplega 77% hlut í félaginu. Þá liggur fyrir að eigandi Iceland Star Property Ltd. er fjárfestingarsjóðurinn Project Spring LP, og að raun­verulegur eig­andi Icelandic Water Hold­ings hf. telst vera […], sænskur ríkisborgari.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Þær upplýsingar í yfirlitinu sem eftir standa og eru ekki opinberlega aðgengilegar eru:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Upplýsingar um vegabréfsnúmer […].</li> <li style="text-align: justify;">Eftirfarandi upplýsingar um þá sem fara með eignarhald í Project Spring LP: <ol> <li>Rekstrarform.</li> <li>Skráningarnúmer.</li> <li>Heimilisfesti.</li> <li>Hlutverk gagnvart félaginu.</li> </ol> </li> <li style="text-align: justify;">Upplýsingar um skráningarnúmer og heimilisfesti Project Spring LP.</li> <li style="text-align: justify;">Upplýsingar um nákvæmt eignarhlutfall Iceland Star Property Ltd. og BlackRock Special Situ­a­tions DAC, hvors um sig.</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Ráðuneytið kveður í umsögn sinni til úrskurðarnefndarinnar að veiting framangreindra upplýsinga myndi í einhverjum tilvikum svipta þá eig­endur sem um ræðir bankaleynd. Ekki er nánar tilgreint í um­sögninni hvaða upplýsingar kunni að vera háðar bankaleynd og þá hvernig. Engu að síður telur úrskurðarnefndin rétt að víkja að 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002, þar sem kveð­ið er á um þagnarskyldu með svohljóðandi hætti:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Stjórnarmenn fjármálafyrirtækis, framkvæmdastjórar, endurskoðendur, starfsmenn og hverjir þeir sem taka að sér verk í þágu fyrirtækisins eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem þeir fá vitneskju um við framkvæmd starfa síns og varðar viðskipta- eða einka­mál­efni viðskiptamanna þess, nema skylt sé að veita upplýsingar samkvæmt lögum. Þagn­arskyldan helst þótt látið sé af starfi.<br /> &nbsp;<br /> Sá sem veitir viðtöku upplýsingum af því tagi sem um getur í 1. mgr. er bundinn þagn­ar­skyldu með sama hætti og þar greinir. Sá aðili sem veitir upplýsingar skal áminna við­takanda um þagnarskylduna.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Þær upplýsingar sem deilt er um aðgang að í málinu voru lagðar fram af Icelandic Water Holdings hf. í tengslum við athugun ráðuneytis samkvæmt lögum um fjárfestingu erlendra aðila í atvinnu­rekstri, nr. 34/1991, til að meta hvort ástæða væri til að grípa inn í umrædd viðskipti á grundvelli 12. gr. laganna. Jafnvel þótt lögaðilar þeir sem upplýsingarnar varða væru viðskiptamenn fjár­mála­fyrir­tækis sem heyrir undir gildissvið laga um fjármálafyrirtæki, og upplýsingarnar teldust varða við­skiptamálefni þeirra, þá hefur hvorki ráðuneytið né Icelandic Water Holdings hf. fært fram nein gögn eða upplýsingar sem benda til þess að aðilar samkvæmt 1. mgr. 58. gr. laga um fjár­mála­fyrir­tæki hafi fengið vitneskju um þær við framkvæmd starfa síns. Telur úrskurðarnefndin því að ekki hafi verið sýnt fram á að umræddar upplýsingar séu undirorpnar bankaleynd sem standi í vegi fyrir rétti kæranda til aðgangs að upplýsingunum.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>4.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Ráðuneytið studdi ákvörðun sína að öðru leyti við að upplýsingarnar vörðuðu mikilvæga virka fjár­hags- eða viðskiptahagsmuna viðkomandi lögaðila, sbr. 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Ráðu­neyt­ið tiltók ekki að upplýsingar um vegabréfsnúmer […] skyldu fara leynt. Úr­skurð­arnefndin telur með vísan til 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga og athugasemda við ákvæðið í grein­argerð með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, að þær upplýsingar varði einkamálefni hans sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt. Verður ákvörðun ráðuneytisins stað­fest að því leyti.<br /> &nbsp;<br /> Sam­kvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjár­hags- eða viðskiptahagsmuni lögaðila sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari. Í athugasemdum við ákvæðið í greinargerð með frumvarpi því sem varð að upplýsinga­lög­um, nr. 140/2012, segir að óheimilt sé að veita upplýsingar um atvinnu-, fram­leiðslu- og við­skipta­leyndarmál eða viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- eða samkeppnis­stöðu svo og aðra mikil­væga viðskiptahagsmuni. Miklu skipti að lagt sé mat á tilvik hverju sinni með hlið­sjón af hags­munum þess lögaðila sem upplýsingar varða. Við matið þurfi almennt að vega sam­an hags­muni viðkomandi lögaðila af því að upplýsingum sé haldið leyndum gagnvart þeim mikil­vægu hags­munum að upplýsingar um ráðstöfun opinberra hagsmuna séu aðgengilegar almenn­ingi. Þegar lög­aðilar geri samninga við opinbera aðila, þar sem ráðstafað sé opinberum hags­munum, geti þetta sjón­armið haft mikið vægi við ákvörðun um aðgang að upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Við beitingu ákvæðisins er gert ráð fyrir að metið sé í hverju tilviki hvort við­komandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni viðkomandi lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerðar opinberar. Við fram­kvæmd slíks mats verð­ur að líta til þess hversu mikið tjónið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef að­gang­ur er veittur að upplýsingunum. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, fram­setn­ingar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafa fyrir þann lögaðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram. Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir við­komandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem megin­reglu upplýsingalaga um upplýsingarétt almennings er ætlað að tryggja.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir þær upplýsingar á yfirliti því sem deilt er um aðgang að og ekki eru opinberlega aðgengilegar. Svo sem að framan greinir er um að ræða upplýsingar um eig­endur fjár­festingarsjóðsins Project Spring LP, sem allir eru lögaðilar, nánar tiltekið um rekst­rarform þeirra, skrán­ingarnúmer, heimilisfesti og hlutverk gagnvart Project Spring LP. Þá eru upplýsingar um skrán­ing­ar­númer og heimilisfesti Project Spring LP. Loks eru upplýsingar um nákvæm eign­ar­hlutföll Ice­land Star Property Ltd. og BlackRock Special Situations DCA í Icelandic Water Hold­ings hf. Það er mat nefnd­ar­innar að þessar upplýsingar geti varðað fjárhags- eða viðskipta­hags­muni þeirra lögaðila sem um ræðir og að hagsmunirnir séu virkir, þar sem ekki liggur annað fyrir en að upplýsingar um eign­ar­haldið séu óbreyttar frá október 2023.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur að ráðuneytið hafi ekki sýnt fram á að upplýsingar um nákvæmt eignarhald Ice­land Star Property Ltd. og Black­Rock Special Situations DAC í Icelandic Water Holdings hf. teljist varða mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þessara lögaðila sem sanngjarnt er og eðlilegt að fari leynt. Í því sambandi athugast að nú þegar liggur fyrir að Iceland Star Property Ltd. á meirihluta hluta­fjár í Icelandic Water Holdings hf. og með BlackRock Special Situations DAC á félagið 77% hluta­fjár­ins. Þá leggja lög um ársreikninga, nr. 3/2006, þá skyldu á árs­reikn­inga­skrá samkvæmt 4. mgr. 109. gr. laganna að birta opinberlega árs­reikn­ing fél­aga á borð við Ice­landic Water Holdings hf., sem skal innihalda skýrslu stjórnar þar sem til­greindir eru tíu stærstu hlut­hafar félags eða allir ef hlut­haf­ar eru færri en tíu, ásamt upplýsingum um hundr­aðs­hluta hluta­fjár­eignar þeirra í lok árs. Þó að árs­reikningur félagsins fyrir árið 2023 sé ekki að­gengi­legur á vef árs­reikningaskrár sem stendur, liggur fyrir að gert er ráð fyrir að upp­lýs­ing­ar af þessu tagi séu opin­berar. Úrskurðarnefndin telur því að upplýsingar um nákvæma hluta­fjár­eign Iceland Star Property Ltd. og BlackRock Special Situ­ations DAC í Icelandic Water Holdings hf. eigi ekki að fara leynt á grundvelli 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Að því er varðar upplýsingar um fjárfestingarsjóðinn Project Spring LP og eigendur hans telur nefnd­in að fyrst og fremst sé um að ræða almennar upplýsingar um formlega skráningu félaganna og hvern­ig þau eru skipulögð. Þó að félögin kunni að hafa einhverja almenna viðskiptalega hags­muni af því að halda því leyndu hvernig þau kjósa að haga og útfæra sínar fjárfestingar hefur ráðu­neytið hvorki sýnt fram á hvernig afhending umræddra upplýsinga kynni að valda þessum fél­ögum tjóni né að öðru leyti sýnt fram á að upplýsingarnar varði svo mikilvæga virka fjárhags- eða viðskipta­hags­muni fél­aganna að sanngjarnt sé og eðlilegt að þær fari leynt.<br /> &nbsp;<br /> Eignarhald á Icelandic Water Holdings hf. sætti skoðun ráðuneytisins á grundvelli laga um fjárfest­ingu erlendra aðila í atvinnurekstri, nr. 34/1991. Tilgangur skoðunarinnar var að meta hvort um­rædd fjár­festing gæti ógnað öryggi landsins eða gengið gegn allsherjarreglu, almannaöryggi eða almanna­heilbrigði. Úrskurðarnefndin telur að almenningur hafi hagsmuni af því að geta kynnt sér þær upplýsingar sem lágu til grundvallar niðurstöðu ráðuneytisins að ekki væri ástæða til að grípa inn í við­skiptin. Þá telur nefndin að mikilvægir almannahagsmunir standi til þess að gagnsæi ríki um er­lenda fjárfestingu í íslensku atvinnulífi almennt. Þótt upplýsingarnar varði ekki ráðstöfun opin­berra hagsmuna eða varði samningagerð við hið opinbera eru þannig aðrir almanna­hags­munir sem standa til þess að umræddar upplýsingar skuli ekki fara leynt. Röksemd ráðuneytisins í þá veru að um­ræddar upplýsingar séu ítarlegri en þær sem skylt sé að birta samkvæmt lögum breyta ekki þessari niðurstöðu og leiða ekki til þess í þessu máli að frekari takmarkanir eigi við um aðgang að gögnunum en leiða beinlínis af ákvæðum upplýsingalaga. Að öllu framangreindu virtu telur úr­skurðarnefndin að hvorki 9. gr. upplýsingalaga né önnur ákvæði laga standi í vegi fyrir rétti kær­anda til aðgangs að umræddum upplýsingum og verður ráðuneytinu því gert að veita aðgang að þeim líkt og greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Menningar- og viðskiptaráðuneyti skal veita kæranda, […], aðgang að erindi Ice­landic Water Holdings hf. til ráðuneytisins, dags. 15. ágúst 2024, og ódagsettu yfirliti sem fél­agið lét ráðuneytinu í té 30. október 2023 og sýnir hvernig eignarhaldi á félaginu er háttað. Ráðu­neyt­inu er þó skylt að afmá vegabréfsnúmer […] sem fram kemur í yfirlitinu.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p style="text-align: justify;"> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að upplýsingum í vörslu Skattsins um hlutafjáreign allra hluthafa sem fram kæmu í fylgiskjölum með ársreikningum tiltekinna fyrirtækja fyrir árið 2021. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að fylgiskjölin teldust ekki á meðal þeirra sem bæri að birta opinberlega samkvæmt 4. mgr. 109. gr. laga um ársreikninga, nr. 3/2006. Þá taldi nefndin að upplýsingar sem afmáðar hefðu verið úr fylgiskjölunum féllu undir ákvæði 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Var ákvörðun Skattsins því staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1236/2024 í máli ÚNU 24050021.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Þann 15. maí 2024 kærði […], fréttamaður á fréttastofu Ríkisútvarpsins, til úr­skurð­ar­nefndar um upplýsingamál þá ákvörðun ríkisskattstjóra, dags. 29. apríl 2024, að synja honum um að fá afhentar tilteknar upplýsingar úr ársreikningum hlutafélaganna HS Orka hf., Ice­land­air Group hf. og Samherji hf. vegna ársins 2021. Nánar tiltekið fól hin kærða ákvörðun í sér að kæranda voru afhentir ársreikningar félaganna þriggja ásamt gögnum sem fylgdu ársreikn­ing­un­um en upplýsingar um hlutafjáreign, utan 10 stærstu hluthafanna, höfðu verið afmáðar.<br /> &nbsp;<br /> Umrædda beiðni lagði kærandi upphaflega fram með tölvupósti þann 14. september 2022. Beiðnin var sem fyrr segir afgreidd af hálfu ríkisskattstjóra þann 29. apríl 2024.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Úrskurðarnefnd um upplýsingamál upplýsti ríkisskattstjóra um framangreinda kæru þann 16. maí 2024, og óskaði þess að henni yrði veitt umsögn um kæruefnið og afhent gögn málsins. Umsögn ásamt gögnum málsins bárust nefndinni þann 28. maí sama ár.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkisskattstjóra segir m.a. svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Samkvæmt athugasemdum við 9. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga þá þarf afhending upp­lýsinga um fjárhagsmálefni einstaklinga að byggjast á lagaheimild. Eftir því sem birt­ing eða afhending nær til fleiri einstaklinga og eftir því sem hún helgast síður af sér­stökum aðstæðum eða hagsmunum verði að gera ríkar kröfur til lagagrundvallarins. Þess skal getið að í lögum um ársreikninga, nr. 3/200[6], hvílir ekki afdráttarlaus skylda á ríkisskattstjóra til að birta eða afhenda umbeðin gögn, að því marki sem þau varða hluta­fjárupplýsingar einstaklinga.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Ríkisskattstjóri vísaði í umsögn sinni einnig til úrskurðar úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1160/2023 frá 16. nóvember 2023, en í þeim hafi úrskurðarnefndin staðfest fyrri niður­stöð­ur sínar um að upplýsingar um upphæðir hlutafjármiða, nánar tiltekið um hlutafjáreign tiltekinna ein­stak­linga og eftir atvikum lögaðila í tilteknum félögum, féllu undir undantekningarreglu 9. gr. upp­lýs­inga­laga. Ríkisskattstjóri vísar til þess að hann telji að þessi niðurstaða eigi við um meðferð og afgreiðslu á máli kæranda þótt lagagrundvöllur í henni hafi verið annar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkisskattstjóra var kynnt kæranda með erindi nefndarinnar til hans, dags. 28. maí 2024. Frekari athugasemdir kæranda bárust ekki.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um aðgang að upplýsingum um hlutafjáreign allra hluthafa sem fram koma í fylgi­skjölum með ársreikningum fyrirtækjanna HS Orku hf., Icelandair Group hf. og Samherja hf. fyrir árið 2021 og afhent voru til ársreikningaskrár á grundvelli laga um ársreikninga, nr. 3/2006.<br /> Synjun ríkisskattstjóra er byggð á því að um sé að ræða upplýsingar um einka- og fjárhagsmálefni sem leynt eigi að fara samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og séu þar með undanþegnar upplýsingarétti almennings á grundvelli 5. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Þar sem lög um ársreikninga, nr. 3/2006, mæla fyrir um að tiltekin gögn sem skilað er til ársreikn­inga­skrár skuli birt á opinberu vefsvæði, sbr. 4. mgr. 109. gr. laganna, verður hér fyrst tekin afstaða til þess hvort umbeðnar upplýsingar falli undir slíka birtingu. Sú umfjöllun er nauðsynlegur hluti af úrlausn þess álitamáls hvort kærandi eigi rétt til hinna umbeðnu upplýsinga, á grundvelli upplýs­inga­laga, enda verður almennt ekki á því byggt að tilteknar upplýsingar séu viðkvæmar og skuli fara leynt á grundvelli 9. gr. upplýsingalaga ef þær eru þegar aðgengilegar almenningi á öðrum laga­grundvelli.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt 1. mgr. 109. gr. laga um ársreikninga, nr. 3/2006, ber félögum sem falla undir 1. gr. lag­anna að senda ársreikningaskrá ársreikning sinn innan tiltekinna tímamarka. Er óumdeilt að þessi skylda átti við þau þrjú félög sem kærandi hefur óskað aðgangs að upplýsingum um.<br /> &nbsp;<br /> Í 4. mgr. 109. gr. laga um ársreikninga er tilgreint, eins og fyrr er komið fram, að ársreikningaskrá skuli birta gögn sem „skilaskyld eru samkvæmt þessari grein á opinberu vefsvæði.“ Þessi birtingar­skylda tekur samkvæmt orðanna hljóðan aðeins til þeirra gagna sem eru skilaskyld á grundvelli 109. gr. sjálfrar.<br /> &nbsp;<br /> Lög um ársreikninga, nr. 144/1994, voru endurútgefin sem lög nr. 3/2006 um ársreikninga og tóku gildi í þeirri mynd þann 26. janúar 2006. Í 3. mgr. 65. gr. þeirra kom eftirfarandi fram varðandi skýrslu stjórnar með ársreikningi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Í hlutafélögum og einkahlutafélögum skal upplýsa um fjölda hluthafa í upphafi og lok reikn­ingsárs. Þá skal upplýst um hundraðshluta hlutafjár þeirra hluthafa sem eiga a.m.k. 10% hlutafjár félagsins í lok ársins. Ef atkvæðagildi hluta er mismunandi miðað við fjár­hæð þeirra skal gerð grein fyrir atkvæðahlutdeild þeirra hluthafa sem ráða yfir a.m.k. 10% allra atkvæða í félaginu.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Með 6. gr. laga nr. 14/2013, um breytingu á lögum um ársreikninga, nr. 3/2006, var tilvitnaðri 3.&nbsp;mgr. 65. gr. breytt. Var þá m.a. bætt við þeirri reglu að í hlutafélögum og einkahlutafélögum þar sem hluthafar væru fleiri en tíu skyldi, til viðbótar við upplýsingar um stærstu hluthafa, jafnframt fylgja með skýrslu stjórnar skrá yfir alla hluthafa í stafrófsröð ásamt upplýsingum um hlutafjáreign hvers þeirra.<br /> &nbsp;<br /> Breyting var næst gerð á 3. mgr. 65. gr. um ársreikninga með 38. gr. laga nr. 73/2016. Í stað orða­lags um að skrá yfir hlutahafa skyldi „fylgja með skýrslu stjórnar“ var nú kveðið á um að slík skrá skyldi „fylgja með skilum á ársreikningi“. Frekari breytingar hafa ekki verið gerðar á tilvitnuðu ákvæði, sem hljóðar nú svo í heild:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Í hlutafélögum og einkahlutafélögum skal upplýsa um fjölda hluthafa í upphafi og lok reikn­ingsárs. Þá skal upplýsa um að lágmarki tíu stærstu hluthafa eða alla ef hluthafar eru færri en tíu, og hundraðshluta hlutafjár hvers þeirra í lok ársins. Við útreikning þenn­an telst samstæða einn aðili. Ef atkvæðahlutdeild er mismunandi miðað við fjárhæð hluta skal að lágmarki gerð grein fyrir atkvæðahlutdeild þeirra tíu hluthafa sem fara með stærstu atkvæðahlutdeild í félaginu í lok ársins. Hafi orðið breytingar á atkvæðahlutdeild á reikningsárinu skal þeirra getið sérstaklega. Þá skal fylgja með skilum á ársreikningi skrá yfir nöfn og kennitölur allra hluthafa í stafrófsröð ásamt upplýsingum um hluta­fjár­eign hvers þeirra og hundraðshluta hlutafjár í árslok. Ársreikningaskrá skal gera félög­um kleift, við rafræn skil á ársreikningum, að nota áður innsendar upplýsingar til ríkis­skatt­stjóra um hluthafa í félaginu til að útbúa þann lista.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Af tilvitnuðu lagaákvæði leiðir að skilum á ársreikningi skal fylgja sérstök skrá yfir nöfn og kenni­tölur allra hluthafa í viðkomandi félagi ásamt upplýsingum um hlutafjáreign og hlutafjárhlutfall hvers þeirra. Af orðalagi ákvæðins og lögskýringargögnum sem því tengjast virðist jafnframt mega draga þá ályktun að þessi skrá eigi að fylgja „skilum á ársreikningi“ þegar hann er afhentur til árs­reikningaskrár. Sú ályktun verður hins vegar ekki dregin af orðalagi laga um ársreikninga, hvorki þeim skilgreiningum sem fram koma í 2. og 3. gr. laganna né orðalagi 65. gr. í heild, að sá heild­arlisti yfir hluthafa sem á að fylgja ársreikningi skv. 3. mgr. 65. gr. sé beinn hluti ársreikn­ings­ins sjálfs.<br /> &nbsp;<br /> Þegar nánar er litið til orðalags 109. gr. laga um ársreikninga kemur skýrlega fram að sú lagaregla kveður á um skyldu til að skila ársreikningum til ársreikningaskrár. Ákvæði 4. mgr. 109. gr. lag­anna mælir síðan einvörðungu fyrir um opinbera birtingu gagna sem skilaskyld eru á grundvelli 109. gr. sjálfrar. Samkvæmt framangreindu leiðir skyldan til að skila skrá yfir hluthafa af 3. mgr. 65. gr. laga um ársreikninga en ekki af 109. gr. þeirra laga. Umræddar skrár, sem teljast fylgigögn með ársreikningi en ekki hluti ársreiknings, falla því ekki undir þau gögn sem ber að birta opin­ber­lega á grundvelli 4. mgr. 109. gr. laga um ársreikninga.<br /> &nbsp;<br /> Á þeim grundvelli verður ekki gerð athugasemd við þá afmörkun ríkisskattstjóra að við úrlausn fyrir­liggjandi máls hafi embættinu verið rétt að líta til þess hvort þær upplýsingar sem fram komi í skránum teljist til upplýsinga um einka- eða fjárhagsmálefni sem sanngjarnt sé að leynt fari á grund­velli 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga er skylt að veita almenningi aðgang að fyrirliggjandi gögn­um sem varða tiltekið mál, með þeim takmörkunum sem greinir í 6.-10. gr. Sama gildir þegar óskað er aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 9. gr. upplýsinglaga er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- eða fjár­hagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á. Sömu takmarkanir gilda um aðgang að gögnum er varða mikilvæga virka fjárhags- eða við­skiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila.<br /> &nbsp;<br /> Fyrir liggur að ríkisskattstjóri varð við beiðni kæranda um aðgang að gögnum, að því undanskildu að hann afmáði úr þeim gögnum sem hann afhenti upplýsingar um hlutafjáreign og hundraðshluta hluta­fjár einstakra hluthafa í félögunum þremur. Þessar upplýsingar um 10 stærstu hluthafa hvers félags voru þó ekki afmáðar.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur túlkað 9. gr. upplýsingalaga svo að það taki til upplýsinga í vörslum stjórnvalda um fjárhagsleg lögskipti eða viðskipti einstaklinga við aðra einkaaðila og stjórn­völdum geti þar með verið óheimilt að veita aðgang að þeim á grundvelli 5. gr. upplýs­inga­laga. Vísast hér m.a. til úrskurðar nefndarinnar nr. 1160/2023, sbr. einnig þá úrskurðar­fram­kvæmd sem þar er vísað til. Úrskurðarnefndin hefur einnig túlkað 9. gr. upplýsingalaga svo að ákvæðið taki til upplýsinga um almenna hlutafjáreign, a.m.k. þar sem um er að ræða upplýsingar um sundur­greinda hlutafjáreign einkaaðila í tilteknum einkaréttarlegum félögum, enda liggi ekki fyrir önnur laga­sjónarmið sem eigi að leiða til þess að upplýsingarnar skuli afhenda. Hvað varðar upp­lýsingar um almenna hlutafjáreign einstaklinga í tilteknum félögum hefur nefndin í þessu sam­bandi vísað til þess að slíkar upplýsingar njóti réttarverndar einkalífs samkvæmt 71. gr. stjórnar­skrár og 8. gr. mann­réttindasáttmála Evrópu, og til hliðsjónar niðurstöðu Evrópudómstólsins frá 22. nó­vember 2022, í sameiginlegri niðurstöðu í málum WM og Sovim SA gegn Luxembourg Busi­ness Registers (C-37/20 og C-601/20), sbr. jafnframt úrskurð nefndarinnar nr. 1160/2023.<br /> &nbsp;<br /> Af gögnum málsins verður ekki ráðið að þær upplýsingar sem kærandi hefur óskað aðgangs að séu aðgengilegar almenningi með sambærilegum hætti á öðrum vettvangi. Úrskurðarnefndin hefur yfirfarið þær upplýsingar sem ríkisskattstjóri afmáði úr þeim gögnum sem kæranda voru afhent og telur, með vísan til framangreindra sjónarmiða, að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin vekur athygli ríkisskattstjóra á að samkvæmt 1. mgr. 17. gr. upplýsingalaga skal taka ákvörðun um það hvort orðið verður við beiðni um aðgang að gögnum svo fljótt sem verða má. Hafi beiðni ekki verið afgreidd innan sjö daga frá móttöku hennar skal skýra aðila frá ástæðum tafanna og hvenær ákvörðunar sé að vænta. Ríkisskattstjóri hefur ekki fært fram rök fyrir því hvers vegna það tók rúmlega eitt ár og sjö mánuði að afgreiða gagnabeiðni kæranda. Af­greiðslu­tími í málinu telst því ekki í samræmi við ákvæði upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Staðfest er ákvörðun ríkisskattstjóra, dags. 29. apríl 2024, í tilefni af beiðni […], dags. 14. september 2022, um synjun á afhendingu tiltekinna upplýsinga um hlutafélögin HS Orku hf., Ice­land­air Group hf. og Samherja hf.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að tölvupóstum í vörslu Reykjavíkurborgar varðandi orlofsgreiðslur til fyrrverandi borgarstjóra Reykjavíkurborgar. Ákvörðun sveitarfélagsins byggðist á því að gögnin teldust vera vinnugögn í skilningi upplýsingalaga. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál fór yfir gögnin og taldi að þau væru undirbúningsgögn sem rituð hefðu verið af starfsmönnum sveitarfélagsins til eigin nota, og hefðu ekki verið afhent öðrum. Þá taldi nefndin að ákvæði 3. mgr. 8. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, ætti ekki við um innihald gagnanna. Var ákvörðun Reykjavíkurborgar því staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1235/2024 í máli ÚNU 24080021.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 23. ágúst 2024, kærði […], fréttamaður á fréttastofu Ríkis­út­varpsins, ákvörðun Reykjavíkurborgar að synja beiðni um aðgang að nánar tilgreindum gögnum um orlofsgreiðslur til fyrrum borgarstjóra. Beiðnin var lögð fram 16. ágúst 2024 og henni synjað 23. ágúst 2024 með vísan til 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og þeim rökum að gögnin teld­ust vinnugögn í skilningi greinarinnar og því heimilt að synja um aðgang samkvæmt 5. tölul. 2. mgr. 6. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Þann 16. ágúst 2024 óskaði kærandi eftir öllum gögnum og samskiptum í tengsl­um við launa­upp­gjör og orlofsgreiðslur til fyrrum borgarstjóra. Með svari þann 23. ágúst 2024 var kæranda veittur að­gangur að tveimur þeirra gagna sem óskað var eftir, en synjað um aðgang að fimm öðrum gögn­um á þeim grundvelli að um vinnugögn væri að ræða í skilningi upplýsingalaga. Einnig er í svarinu farið yfir undan­tekn­ing­ar á því að vinnu­gögn séu undanþegin upplýsingarétti almennings, sbr. 3.&nbsp;mgr. 8. gr. upp­lýs­inga­laga, sem borgin telur ekki eiga við, sem og 11. gr. upplýsingalaga um aukinn aðgang, sem borg­in telur ekki heldur eiga við um umþrætt gögn.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Reykjavíkurborg með erindi, dags. 23. ágúst, og henni gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að Reykjavíkurborg afhenti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar. Erindið var síðar ítrekað, þann 10. september 2024 þar sem engin svör höfðu borist. Í svari Reykjavíkurborgar þann 11. september 2024 var upplýst um að vegna yfirsjónar innan stjórnkerfis Reykjavíkurborgar hefði kæran ekki borist embætti borgar­lög­manns fyrr en þann dag en það væri embættið sem myndi svara erindinu. Var af þeim sökum óskað framlengingar á svarfresti til 18. september 2024. Varð úrskurðarnefndin við þeirri ósk.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni 18. september 2024. Umsögninni fylgdu þau gögn sem kæran varðar. Í umsögn­inni kemur fram að Reykjavíkurborg leggist gegn því að gögnin séu afhent. Reykjavíkurborg byggir afstöðu sína á 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga og þeim rökum að gögnin teljist vinnugögn í skilningi greinarinnar og að engin undantekninga 3.&nbsp;mgr. sömu greinar eigi við um þau. Því sé borginni heimilt að synja um aðgang skv. 5. tölul. 2.&nbsp;mgr. 6. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Reykjavíkurborgar var kynnt kæranda með erindi, dags. 4. október 2024, og honum gef­inn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um aðgang að tölvupóstum sem varða orlofsgreiðslur til fyrrum borgarstjóra Reykjavíkurborgar.<br /> &nbsp;<br /> Reykjavíkurborg afhenti úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af gögnum sem sveitarfélagið taldi falla undir beiðni kæranda. Um er að ræða eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Fskj. 1. Tölvuskeyti deildarstjóra skrifstofu borgarstjóra og borgarritara til launaskrifstofu mið­læg­rar stjórnsýslu, dags. 24. nóvember 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Fskj. 2. Tölvuskeyti launaskrifstofu miðlægrar stjórnsýslu til deildarstjóra skrifstofu borg­ar­stjóra og borgarritara, dags. 28. nóvember 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Fskj. 3. Tölvupóstsamskipti sviðsstjóra mannauðs- og starfsumhverfissviðs og vinnslu­stjórn­ar launaskrifstofu, dags. 31. janúar 2024.</li> <li style="text-align: justify;">Fskj. 4. Tölvupóstsamskipti sviðsstjóra mannauðs- og starfsumhverfissviðs og vinnslu­stjórn­ar launaskrifstofu, dags. 31. janúar 2024.</li> <li style="text-align: justify;">Fskj. 5. Tölvupóstsamskipti sviðsstjóra mannauðs- og starfsumhverfissviðs og skrif­stofu­stjóra skrifstofu kjaramála, dags. 16., 19., 20. og 23. febrúar 2024.</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Um aðgang kæranda að gögnum í máli þessu fer samkvæmt 5. gr. upplýsingalaga, en í 1. mgr. segir að sé þess óskað sé skylt að veita almenningi aðgang að fyrirliggjandi gögnum sem varða til­tekið mál, með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Í 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga kemur fram að réttur almennings til aðgangs að gögnum taki ekki til vinnugagna. Ákvæðið felur í sér undantekningu frá upplýsingarétti almennings samkvæmt 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga og ber að túlka það þröngt. Í 1. mgr. 8. gr. laganna er að finna þau skil­yrði sem gagn þarf að uppfylla til að teljast vinnugagn:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Vinnugögn teljast þau gögn sem stjórnvöld eða aðrir aðilar skv. I. kafla hafa ritað eða út­búið til eigin nota við undirbúning ákvörðunar eða annarra lykta máls. Nú eru gögn afhent öðrum og teljast þau þá ekki lengur til vinnugagna nema þau hafi einvörðungu verið afhent eftirlitsaðila á grundvelli lagaskyldu.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Um skilyrðin er fjallað í athugasemdum við 8. gr. með frumvarpi því sem varð að upplýsinga­lög­um, nr. 140/2012:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Stjórnvöldum er að lögum falið að taka ýmsar matskenndar ákvarðanir og móta tillögur um áætlanir eða aðrar aðgerðir. Þá getur verið að stjórnvöld þurfi að undirbúa ýmsar aðrar ákvarðanir, svo sem um samninga við einkaaðila. Oft geyma lög ekki að öllu leyti þau skilyrði sem þarf að fullnægja svo slíkar ákvarðanir verði teknar, eða þau sjónarmið eða markmið sem að skal stefnt. Þegar stjórnvöld standa frammi fyrir slíkum verkefnum verða þau iðulega að vega og meta ólík sjónarmið og velja svo á hvaða grundvelli úr máli skuli leyst. Af því leiðir að það tekur einatt einhvern tíma að móta afstöðu til fyrir­liggj­andi mála og á því tímabili kunna ólík sjónarmið að hafa mismunandi vægi og breyt­ast, t.d. ef fram koma nýjar upplýsingar. Gögn sem til verða í slíku ferli þurfa ekki að endurspegla réttilega að hvaða niðurstöðu er stefnt. Eðlilegt er því að stjórnvöldum sé heimilt að hafna aðgangi að þeim þótt stjórnvöldum sé einnig á grundvelli reglunnar um aukinn aðgang að gögnum heimilt að afhenda slík gögn, standi reglur um þagnar­skyldu því ekki í vegi. […]<br /> &nbsp;<br /> Af orðalagi 1. mgr. 8. gr. leiðir að til að skjal teljist vinnugagn þarf almennt þremur skil­yrðum að vera fullnægt. Gagn þarf þannig í reynd að vera undirbúningsgagn, það skal ritað eða útbúið af starfsmönnum stjórnvaldsins (eða lögaðilans) sjálfs og má ekki hafa verið afhent öðrum. […]</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur yfirfarið efni framangreindra gagna. Nefndin fellst á að þau hafi öll verið unnin í þeim tilgangi að undirbúa það mál sem lyktaði með greiðslum Reykja­vík­urborgar 1. mars og 1. apríl 2024, vegna ótekins orlofs fráfarandi borgarstjóra. Verður því að leggja til grundvallar að umrædd gögn hafi verið rituð eða útbúin við undirbúning ákvörð­unar í skiln­ingi 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga. Þá verður einnig ráðið af efni gagnanna að þau hafi verið unnin af starfsmönnum sveitarfélagsins til eigin afnota þess. Þá verður ekki séð að þau hafi verið afhent öðrum.<br /> &nbsp;<br /> Enda þótt fallist sé á með Reykjavíkurborg að skjölin uppfylli efnisleg skilyrði þess að teljast vinnu­gögn þarf að kanna hvort önnur rök standi til að veita almennan aðgang að þeim. Samkvæmt 3. mgr. 8. gr. upplýsingalaga ber stjórnvöldum að veita aðgang að vinnugögnum í vissum tilvikum. Þar segir orðrétt:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Þrátt fyrir 5. tölul. 6. gr. ber að afhenda vinnugögn ef:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>þar kemur fram endanleg ákvörðun um afgreiðslu máls,</li> <li>þar koma fram upplýsingar sem er skylt að skrá skv. 1. mgr. 27. gr.,</li> <li>þar koma fram upplýsingar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram,</li> <li>þar kemur fram lýsing á vinnureglum eða stjórnsýsluframkvæmd á viðkomandi sviði.</li> </ol> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Í athugasemdum við 8. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, kemur fram að með orðalaginu „upplýs­ing­ar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram“ í skilningi 3. tölul. 3. mgr. ákvæðisins sé eink­um vísað til upplýsinga um mikilvægar stað­reynd­ir máls sem af einhverjum ástæðum sé ekki að finna annars staðar en kunna að hafa haft áhrif á ákvörðunartöku. Rökin að baki reglunni séu einkum þau að slíkar upplýsingar geti verið ómiss­andi til skýringar á ákvörðun og af þeim orsökum sé ekki rétt að undanþiggja þær aðgangi al­menn­ings enda þótt þær sé aðeins að finna í vinnu­skjöl­um.<br /> &nbsp;<br /> Um fimm skjöl er að ræða, sem Reykjavíkurborg hefur synjað að veita aðgang að. Segir í umsögn Reykja­víkurborgar að borgin telji að engin undantekninga 3. mgr. 8. gr. eigi við um nokkurt þeirra. Sem fyrr segir hefur nefndin yfirfarið efni gagnanna. Í þeim er eingöngu að finna samskipti starfs­manna Reykjavíkurborgar, ekki endanlegar ákvarðanir og ekki upplýsingar um málsatvik. Í hluta gagn­anna er vísað til ráðningarbréfs borgarstjóra en í gögnunum er ekki að finna nýjar upplýsingar til viðbótar við það. Verður ákvörðun Reykjavíkurborgar að synja kæranda um aðgang að gögn­un­um því staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 23. ágúst 2024, um að synja kæranda, […], um aðgang að fimm tilgreindum gögnum er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að dómsátt í vörslu Isavia ohf. um viðurkenningu á greiðslu skuldar. Ákvörðun Isavia að synja beiðninni byggðist á 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og að félaginu væri óheimilt að veita aðgang að gagninu því það varðaði mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þess lögaðila sem í hlut ætti. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál fór yfir gagnið og taldi að vandséð væri hvernig afhending þess til kæranda kynni að valda lögaðilanum tjóni. Var því lagt fyrir Isavia að veita kæranda aðgang að dómsáttinni.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1234/2024 í máli ÚNU 24060006.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 11. júní 2024, kærði Ferðaskrifstofa Icelandia ehf., þá undir heitinu Ferðaskrif­stofa Kynnisferða ehf., ákvörðun Isavia ohf. að synja beiðni um aðgang að dómsátt milli Isavia og Hópbíla ehf.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að kærandi sé hópbifreiðafyrirtæki sem bjóði áætlunarferðir milli Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar og höfuðborgarsvæðisins. Á grundvelli úrskurðar úr­skurðarnefndar um upplýs­inga­mál nr. 1078/2022 hafi kærandi fengið afhenta reikninga sem Isavia hafi gert Hópbílum vegna notk­unar á tilteknum stæðum við flugstöðina. Þeir reikningar hafi sýnt að Hópbílar hafi greitt tölu­vert minna fyrir notkun á stæðunum en kveðið hafði verið á um í skilmálum sem átt hafi að gilda um þessa notkun. Kæranda hafi verið hafnað um sambærilegan afslátt af aðstöðugjöldum. Þess í stað hafi Isavia valið að krefja Hópbíla um mismun á greiddum gjöldum og lágmarksþóknun samkvæmt nefndum skilmálum og í framhaldi af því hafi Isavia og Hópbílar gert dómsátt.<br /> &nbsp;<br /> Í ljósi þessa hafi kærandi átt fund með forsvarsmönnum Isavia í október 2022 og óskað eftir af­slætti af aðstöðu­gjöldum með hliðsjón af þeirri fjárhæð sem Hópbílar hefðu vangreitt Isavia. Isavia hafi ekki orðið við þeirri ósk en hafi síðar afhent kæranda reikning Isavia til Hópbíla, dags. 21.&nbsp;nó­vem­ber 2022, þar sem Hópbílar væri krafið um mismun greiddra aðstöðugjalda og lágmarksþókn­unar í skilmálum útboðsins fyrir tímabilið mars 2018 til febrúar 2019. Á öðrum fundi kæranda með forsvarsmönnum Isavia, dags. 14. febrúar 2024, hafi Isavia upplýst kæranda um að gerð hafi verið dómsátt við Hópbíla.<br /> &nbsp;<br /> Beiðni kæranda um aðgang að dómsátt Isavia og Hópbíla var lögð fram 8. mars 2024 og henni synjað 13. maí 2024. Í ákvörðun Isavia er tilgreint að unnt sé að staðfesta að gerð hafi verið réttarsátt milli félaganna en hún feli ekki í sér niðurfellingu kröfu Isavia á hendur Hópbílum. Beiðni kæranda hafi verið borin undir Hópbíla, sem telji að Isavia sé óheimilt að afhenda dómsáttina því hún varði mikil­væga og virka fjárhags- og viðskiptahagsmuni fyrirtækisins. Sáttin sé merkt sem trúnaðarmál og innihaldi upplýsingar sem eru nýjar og varði viðskiptasamband sem enn sé í fullu gildi. Verði hún afhent muni það valda Hóp­bílum tjóni. Að teknu tilliti til afstöðu félagsins og í ljósi efnis sátt­arinnar að öðru leyti sé það afstaða Isavia að óheimilt sé að afhenda kæranda afrit af dóm­sátt­inni, sbr. 2. málsl. 9. gr. upplýs­ingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Isavia ohf. með erindi, dags. 13. júní 2024, og félaginu gefinn kostur á að koma á fram­færi um­sögn um kæruna. Þá var þess óskað að Isavia afhenti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Isavia barst úrskurðarnefndinni 28. júní 2024. Umsögninni fylgdu þau gögn sem kæran varð­ar. Í umsögn­inni eru færð rök fyrir því að þeir fjárhags- og viðskiptahagsmunir Hóp­bíla sem gögn­in varða séu virkir þar sem efni dómsáttarinnar varði uppgjör á kröfum vegna samnings milli Isavia og Hópbíla sem sé í gildi fram til febrúar 2025. Þá telji Hópbílar að upplýsingar í sátt­inni geti skipt máli í ákvarðanatöku um daglegan rekstur og viðskipti. Isavia telji mikilvægt að gefa af­stöðu Hópbíla mikið vægi við mat á því hvort upplýsingarnar séu mikilvægar í samkeppnisrekst­ri félags­ins enda sé ekkert sem bendi til þess að mat félagsins sé rangt.<br /> &nbsp;<br /> Þá bendir Isavia á að nákvæmar upplýsingar um uppgjör og greiðslufyrirkomulag skulda fyrir­tækja séu ekki upplýsingar sem almennt séu aðgengilegar. Eigi það jafnt við um skuldir fyrirtækja við einka­aðila og opinbera aðila.<br /> &nbsp;<br /> Isavia vísar til þess að í úrskurðarframkvæmd úrskurðarnefndar um upplýsingamál hafi nefndin talið nauðsynlegt að vega hagsmuni lögaðila af því að halda upplýsingum sem hann varðar leynd­um á móti hagsmunum almennings af að upplýsingar séu birtar. Isavia telji vandséð að slík túlk­un fái stoð í skýrum texta bannákvæðis 9. gr. upplýsingalaga sem sé án undanþágu séu hagsmunir taldir virkir og mikilvægir. Engu að síður telji Isavia rétt að nefna að komið hafi verið til móts við hags­muni kæranda af að fá dómsáttina afhenta með afhendingu reikninga, samkvæmt úrskurði úr­skurð­arnefndarinnar nr. 1078/2022, afhendingu reiknings Isavia til Hópbíla, dags. 21. nóvember 2022, og staðfestingu til kæranda þess efnis að í dómsáttinni felist ekki niðurfelling á skuld Hóp­bíla við Isavia. Loks sé rétt að nefna að í dómsáttinni er tiltekið að hún sé trúnaðarmál.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Isavia var kynnt kæranda með erindi, dags. 28. júní 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Kærandi taldi ekki þörf á að koma á framfæri frekari athuga­semdum vegna umsagnarinnar.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu hefur kæranda verið synjað um aðgang að dómsátt milli Isavia ohf. og Hópbíla hf. Nánar tiltekið er um að ræða réttarsátt í héraðsdómsmálinu nr. E-1209/2023, dags. 8. maí 2023. Í sáttinni kemur fram að Hópbílar hf. viðurkenni að skulda Isavia ohf. tiltekna fjárhæð „sem leiðir af lágmarksgreiðslu rekstrarárið 1. mars 2018 til 28. febrúar 2019 samkvæmt rekstrarsamningi aðila…“<br /> &nbsp;<br /> Um aðgang kæranda að þessu gagni fer samkvæmt 5. gr. upplýsingalaga, en í 1. mgr. segir að sé þess óskað sé skylt að veita almenningi aðgang að fyrirliggjandi gögnum sem varða tiltekið mál, með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 9. gr. kemur fram að óheimilt sé að veita almenningi aðgang að gögnum er varða mikil­væga virka fjárhags- eða viðskipta­hags­muni fyrirtækja og annarra lögaðila. Ákvæðið felur í sér undan­tekningu frá upplýsingarétti almenn­ings samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga og ber því að túlka þröngt.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 9. gr. í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum segir meðal annars:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Ákvæði 9. gr. frumvarpsins felur í sér nokkurs konar vísireglu um það hvenær rétt sé að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Stjórnvaldi, eða öðrum aðila sem ákvörð­un tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orðum ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verður að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Í athugasemdunum segir jafnframt um 2. málsl. greinarinnar:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um mikilvæga fjárhags- eða við­skipta­hagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila. Þannig er óheimilt að veita upplýsingar um atvinnu-, framleiðslu- og viðskiptaleyndarmál eða viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- eða samkeppnisstöðu svo og aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni. Hér skiptir miklu að lagt sé mat á tilvik hverju sinni með hliðsjón af hagsmunum þess lögaðila sem upp­lýsingar varða. Við matið þarf almennt að vega saman hagsmuni viðkomandi lög­aðila af því að upplýsingum sé haldið leyndum gagnvart þeim mikilvægu hags­mun­um að upplýsingar um ráðstöfun opinberra hagsmuna séu aðgengilegar almenningi. Þegar lögaðilar gera samninga við opinbera aðila, þar sem ráðstafað er opinberum hags­mun­um, getur þetta sjónarmið haft mikið vægi við ákvörðun um aðgang að upplýs­ing­um.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Við beitingu ákvæðis 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu tilviki hvort viðkomandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni við­komandi fyrirtækja eða annarra lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerðar opinberar. Við framkvæmd slíks mats verður að líta til þess hversu mikið tjón­ið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef aðgangur er veittur að upplýsing­un­um. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, framsetningar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafa fyrir þann lögaðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram.<br /> &nbsp;<br /> Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir viðkomandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem meginreglu upplýsingalaga um upplýsingarétt almennings er ætlað að tryggja. Við mat á hagsmunum almennings skiptir al­mennt verulegu máli hvort og þá að hvaða leyti þær upplýsingar sem um ræðir tengjast ákvörðun­um um ráðstöfun opinbers fjár og eigna.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Isavia er opinbert hlutafélag í eigu ríkisins sem annast rekstur og uppbyggingu Keflavíkur­flug­vall­ar. Hluti af starfsemi félagsins er rekstur bílastæðaþjónustu við Flugstöð Leifs Eiríkssonar. Hóp­ferða­bílar sem stunda áætlunarakstur milli flugstöðvarinnar og höfuðborgarsvæðisins aka frá nær­stæð­um, sem eru fyrir utan flugstöðina, og fjarstæðum, sem eru 200 til 300 metra frá flugstöðinni. Kær­andi og Hópbílar hf. voru hlutskörpust í útboði sem Isavia stóð fyrir árið 2017, þar sem þeim tveim­ur var veitt aðstaða fyrir áætlunarakstur til og frá Flugstöð Leifs Eiríkssonar, bæði við flug­stöð­ina á nærstæðum og innan hennar í formi aðstöðu til farmiðasölu. Félögin tvö greiða Isavia þókn­un sem nemur tilteknu hlutfalli af andvirði seldra miða.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur farið yfir efni þeirrar dómsáttar sem nefnd er að framan. Í úrskurði nefndarinnar nr. 1078/2022 frá 1. júní 2022 taldi nefndin að Isavia ohf. bæri, á grundvelli 5. gr. upplýsingalaga, að afhenda reikninga vegna aðgangs að framangreindri aðstöðu fyrir áætlun­ar­akstur. Verður af gögnum málsins sem hér er til úrlausnar, þ.m.t. skýringum Isavia ohf., ekki annað ráðið en að í dómsáttinni felist niðurstaða aðila um greiðslur sem komi til viðbótar við greiðsl­ur samkvæmt reikningum sem fjallað var um í úrskurði nr. 1078/2022 fyrir sömu aðstöðu. Í dómsáttinni er í engu vikið að fjárhagslegri stöðu Hópbíla, þar á meðal hvorki að lánum, lána­samningum, eignum eða rekstri þess félags. Í þessu ljósi er vandséð að hvaða leyti afhending upp­lýsinganna kynni að valda Hópbílum tjóni. Þar sem dómsáttin geymir efnislega ekki aðrar upp­lýs­ingar en samkomulag aðila um greiðslu tiltekinnar fjárhæðar sem Hópbílar muni standa Is­avia skil á verður heldur ekki séð hvernig afhending gagnsins gæti skaðað hagsmuni Isavia sjálfs eða aðra opinbera hagsmuni í skilningi upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Undir meðferð málsins hefur Isavia vísað til þess að í dómsáttinni komi fram að hún sé trúnaðar­mál. Úrskurðarnefndin tekur af því tilefni fram að stjórnvald getur ekki heitið þeim trúnaði sem veitir því upplýs­ing­ar og takmarkað með því aðgang almennings að gögnum samkvæmt 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga í víðtækari mæli en leiðir af 6.–10. gr. upplýsingalaga. Kærandi hefur óskað að­gangs að gagninu sem fyrir liggur hjá Isavia en það félag fellur undir gildissvið upplýsingalaga sam­kvæmt 2. gr. laganna. Fer því um rétt kæranda til aðgangs að gagninu eftir þeim lögum eins og að framan greinir. Fyrir úrlausn á kröfu kæranda, á grundvelli upplýsingalaga, er því þýðingar­laust að í gagninu sem deilt er um sé tekið fram að það sé trúnaðarmál.<br /> &nbsp;<br /> Verður Isavia því gert að af­henda kær­anda þau gögn sem honum var synjað um aðgang að.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Isavia ohf. er skylt að veita Ferðaskrifstofu Icelandia ehf. aðgang að dómsátt Isavia ohf. við Hóp­bíla hf., dags. 8. maí 2023.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslu Sjúkratrygginga Íslands sem vörðuðu útboð stofnunarinnar á liðskiptaaðgerðum. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að um rétt kæranda til aðgangs að gögnunum færi ýmist samkvæmt 5. eða 14. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefndin fór yfir þau gögn sem aðgangur hafði verið takmarkaður að og lagði fyrir Sjúkratryggingar Íslands að veita kæranda aðgang að tilteknum gögnum, en staðfesti synjanir stofnunarinnar að öðru leyti.

<p style="text-align: justify;">Hinn 19. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1233/2024 í máli ÚNU 23060019.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 26. júní 2023, kærði […] lögmaður, f.h. Klíníkurinnar Ármúla ehf., synj­un Sjúkratrygginga Íslands (hér eftir einnig Sjúkratryggingar) á beiðni um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með auglýsingu 17. febrúar 2023 óskuðu Sjúkratryggingar eftir tilboðum vegna útboðs á liðskipta­að­gerðum á mjöðmum og hnjám og kom fram í auglýsingunni að stofnunin áætlaði að heildarfjöldi að­gerða gæti numið allt að 700 aðgerðum á árinu 2023. Sjúkratryggingar birtu einnig drög að samn­ingi vegna þjónustunnar með auglýsingunni.<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar birtu opinberlega tilkynningu um opnun tilboða 6. mars 2023 en samkvæmt til­kynn­ingunni bárust tilboð frá fjórum félögum, þar á meðal kæranda. Þá kom fram í tilkynningunni hvert væri framboðið verð allra félaganna annars vegar vegna liðskiptaaðgerðar á mjöðm og hins vegar vegna liðarskiptaaðgerðar á hné auk upplýsinga um fjárhæð kostnaðaráætlunar Sjúkra­trygg­inga. Af gögnum málsins verður ráðið að Sjúkratryggingar hafi tilkynnt bjóðendum um ákvörðun um val tilboða 9. mars 2023. Sjúkratryggingar birtu einnig opinberlega tilkynningu um val tilboða 15. mars 2023 og kom þar fram að tilboðum Cosan slf. (hér eftir einnig Cosan) og kæranda hefði verið tekið og upplýst um fjölda aðgerða sem félögunum var falið að annast. Samningar milli Sjúkra­trygginga og umræddra félaga voru báðir undirritaðir 30. mars 2023.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi 19. apríl 2023 til Sjúkratrygginga krafðist kærandi afhendingar á (1) tilboðum annarra bjóð­enda í útboðinu ásamt öllum fylgigögnum, (2) öllum samningum Sjúkratrygginga við Cosan í kjölfar útboðsins, (3) öllum samskiptum Sjúkratrygginga við bjóðendur vegna útboðsins frá birt­ingu fyrrgreindrar auglýsingar fram til undirritunar samninga, (4) öllum fundargerðum Sjúkra­trygg­inga vegna útboðsins og (5) einkunnagjöf tilboða og rökstuðningi fyrir vali tilboða. Studdi kær­andi rétt sinn til aðgangs að umræddum gögnum aðallega við 14. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar óskuðu eftir afstöðu Cosan til beiðni kæranda en félagið lagðist gegn afhendingu gagna sem vörðuðu félagið með tölvupósti til Sjúkratrygginga 27. maí 2023. Í tölvupóstinum var rak­ið að umbeðnar upplýsingar væru viðkvæmar upplýsingar sem vörðuðu fjárhags- og viðskipta­hags­muni Cosan og að hafna skyldi beiðninni í ljósi yfirvofandi útboðs Sjúkratrygginga á lið­skipta­aðgerðum á árinu 2024.<br /> &nbsp;<br /> Að fenginni afstöðu Cosan svöruðu Sjúkratryggingar beiðni kæranda 12. júní 2023. Í svarinu var rakið hvaða gögn stofnunin teldi falla undir beiðni kæranda og honum veittur aðgangur að nokkr­um gögnum, nánar tiltekið fylgiskjölum 5-12 með tilboði Cosan, samningi Sjúkratrygginga við Cosan og tilteknum tölvupóstssamskiptum þó með þeim hætti að strikað hafði verið yfir tilteknar upp­lýsingar í síðarnefndu skjölunum. Þá tóku Sjúkratryggingar fram að tiltekið skjal í tilboðs­gögn­um Cosan væri ekki í vörslum stofnunarinnar, að engar fundargerðir hefðu verið ritaðar og að ekki hefði verið þörf á að útbúa sérstakt tilboðsblað við mat tilboða. Að öðru leyti synjuðu Sjúkra­trygg­ingar beiðni kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 14. júní 2023 óskaði lögmaður kæranda eftir upplýsingum um hvort Sjúkratrygg­ing­ar hefðu leitað eftir afstöðu annarra bjóðenda til beiðni kæranda. Með svari sama dag tóku Sjúkra­tryggingar fram að ekki hefði verið leitað eftir afstöðu annarra bjóðenda af nánar tilteknum ástæð­um. Ef sá hluti upplýsingarbeiðni sem varðaði gögn og upplýsingar frá öðrum bjóðendum yrði ítrekaður með ítarlegri rökstuðningi myndi stofnunin væntanlega leita afstöðu þeirra og taka af­stöðu gagnvart slíkum kröfum strax í kjölfarið.<br /> &nbsp;<br /> Með öðrum tölvupósti 14. júní 2023 til Sjúkratrygginga óskaði kærandi eftir afriti af tilteknum tölvu­póstum milli stofnunarinnar og Cosan auk fylgigagna þeirra. Þá tiltók kærandi að gögnin vörð­uðu fjárhagslegt hæfi Cosan og féllu þar af leiðandi undir gagnabeiðni hans. Sjúkratryggingar svör­uðu tölvupóstinum samdægurs, afhentu kæranda umbeðna tölvupósta en synjuðu um aðgang að gögnum um fjárhagslegt hæfi Cosan.&nbsp;&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í kæru rekur kærandi og rökstyður að um rétt hans til aðgangs að umbeðnum gögnum fari eftir 14.&nbsp;gr. upplýsingalaga og þar undir falli meðal annars tilboðsgögn annarra bjóðenda en Cosan, tölvu­pósts­samskipti og fleira. Kærandi bendir á að vafi leiki á því hvort tilboð Cosan hafi í reynd verið samanburðarhæft við tilboð hans að teknu tilliti til þess hvað hafi verið innifalið í tilboð­un­um tveimur. Telja verði að Cosan hafi verið gefinn verulegur afsláttur af hæfis-, gæða- og öryggis­kröf­um og að um ólögmæta sérmeðferð hafi verið að ræða. Jafnframt leiki vafi á því hvort Cosan hafi verið hæfur bjóðandi að lögum.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um aðgang að tilboðsblaði Cosan bendir kærandi á að gagnaréttur í kjölfar út­boðs taki til tilboðs annarra bjóðenda, þ.m.t. einingaverða, vegna þeirra ríku hagsmuna sem lúta að gagnsæi um ráðstöfun opinberra hagsmuna, sbr. úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 584/2015 og 570/2015. Ekki sé hægt að ganga úr skugga um lögmæti vals tilboða án verð­saman­burðar og sérstaklega ekki þegar verð hafi jafnmikið vægi og í umræddu útboði. Þá hafi sjón­ar­mið um áform Cosan varðandi þátttöku í frekari útboðum ekkert vægi enda sé óvíst hvort að annað útboð fari fram og hvort að félagið muni taka þátt í slíku útboði. Aldrei sé hægt að afhenda gögn til bjóðenda í kjölfar útboðs verði fallist á röksemdir af þessu tagi.<br /> &nbsp;<br /> Í samhengi við skjöl um gæði þjónustu, öryggi, meðhöndlun fylgikvilla og klínískt gæðaskor tekur kær­andi fram að gerð hafi verið fortakslaus krafa í útboðsskilmálum um framvísun greinargerðar um gæði þjónustu, meðhöndlun fylgikvilla aðgerða, faglega þekkingu starfsmanna og fleira. Án þess­ara gagna sé ekki hægt að meta hvort val tilboða hafi verið málefnalegt en auk þess sé um að ræða upplýsingar um hvernig öryggi sjúklinga og gæði þjónustu, sem sé niðurgreidd með almanna­fé á grundvelli opinbers útboðs, sé tryggt. Full ástæða sé til gagnrýninnar skoðunar á því hvort að þessi skilyrði útboðsins hafi verið uppfyllt, sérstaklega í ljósi þess að mismunandi gæðakröfur hafi verið gerðar til Cosan en kæranda í endanlegum samningum.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar eigi kærandi rétt til aðgangs að samningi Cosan við þriðja aðila um sjúkra­þjálfun. Ekki sé hægt að fá heildarmynd af tilboði Cosan og samningum í kjölfar útboðsins án þessa skjals. Þá geti kærandi ekki borið saman tilboð án þess að fá upplýsingar um alla þá þjón­ustu sem hafi verið innifalin. Cosan geti ekki skotið sér undan upplýsingaskyldu með því að útvista þjónustu til þriðja aðila en slík upplýsingaskylda sé meginreglan í kjölfar útboðs þó samið sé að hluta um að þriðji aðili veiti þjónustu, sbr. úrskurði nefndarinnar í málum nr. 862/2020, 891/2020, 908/2020 og 1074/2022.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um aðgang að ferilskrá bæklunarlækna hafi Sjúkratryggingar synjað afhend­ingu skjalanna með vísan til þess að um sé að ræða viðkvæmar persónuupplýsingar í skilningi 9.&nbsp;gr. persónuverndarlaga nr. 90/2018, sbr. einnig 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Ferilskrárnar hafi grund­vallarþýðingu við mat á hæfi Cosan, öryggi sjúklinga og gæði þjónustu og hafi verið gerð sér­stök skilyrði í útboðinu varðandi reynslu lækna. Draga verði í efa að umbeðnar ferilskrár inni­haldi viðkvæmar persónuupplýsingar í skilningi 3. tl. 1. mgr. 3. gr. persónuverndarlaga enda hafi þær samkvæmt skilmálum útboðsins átt að innihalda upplýsingar um reynslu og árangur af aðgerð­um. Ef viðkvæmar persónuupplýsingar komi fram í ferilskránum sé eðlilegt að afmá þær sérstak­lega en afhenda að öðru leyti ferilskrárnar til sönnunar á reynslu læknanna og árangri.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar þær upplýsingar sem hafi verið strikað yfir í samningi Sjúkratrygginga við Cosan og fylgi­skjali 2 með þeim samningi bendir kærandi á að umræddar yfirstrikanir geri kærandi ókleift að leggja mat á hvort að samningurinn við Cosan hafi samrýmst tilboði félagsins, útboðsskilmálum og jafnræðissjónarmiðum. Þá hafi fylgiskjal 2, sem lýsi meðferðarferli Cosan, grundvallarþýðingu fyrir samanburð tilboða. Jafnframt verði hvorki synjað um aðgang að þeim upplýsingum sem strik­að hafi verið yfir í tölvupóstssamskiptum Sjúkratrygginga við Cosan né gögnum sem lúta að fjár­hags­legu hæfi félagsins en síðarnefndu gögnin séu grundvallargögn við mat á hæfi Cosan sam­kvæmt lögum.<br /> &nbsp;<br /> Að endingu hafi Sjúkratryggingar synjað kæranda um afhendingu tilboðsgagna annarra bjóðenda með vísan til þess að gagnabeiðni kæranda hafi ekki verið rökstudd nægjanlega með tilliti til 14.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga. Þessu sé mótmælt enda hafi í beiðninni verið óskað eftir tilboðsgögnum annarra bjóð­enda og vísað því til stuðnings til fjöldamargra úrskurða nefndarinnar. Sambærileg rök standi til þess að afhenda fylgigögn annarra bjóðenda og tilboð Cosan.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Sjúkratryggingum með erindi, dags. 26. júní 2023, og stofnunni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Sjúkratryggingar létu úr­skurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Sjúkratrygginga barst úrskurðarnefndinni 10. ágúst 2023 og meðfylgjandi henni voru þau gögn sem stofnunin taldi að kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Sjúkratrygginga kemur fram að stofnunin telji óumdeilt að 14. gr. upplýsingalaga eigi við um rétt kæranda til aðgangs að umbeðnum gögnum. Við meðferð á beiðni kæranda hafi stofn­unin á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga framkvæmt atviksbundið mat á hvort afhenda ætti einstök gögn eða afmá ætti upplýsingar í einstökum skjölum. Matið hafi tekið mið af hagsmunum kær­anda og þess sem upplýsingar vörðuðu hverju sinni. Þá hafi stofnunin einnig litið til úrskurðar­fram­kvæmdar úrskurðarnefndar um upplýsingamál og ákvæðis 1. mgr. 17. gr. laga nr. 120/2016 um opinber innkaup.<br /> &nbsp;<br /> Í samhengi við hagsmunamat 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga er rakið í umsögninni að af svörum frá Cosan hafi mátt draga þá ályktun að opinberun á fjárhags- og viðskiptaupplýsingum félagsins kynni að skaða möguleika þess til þátttöku í frekari útboðum. Hafi þannig mátt ætla að miðlun upp­lýsinganna til kæranda kynni að hafa áhrif á möguleika Cosan til tekjumyndunar í framtíðinni. Þá verði einnig til þess að líta að Cosan hafi beinlínis vísað til þess að kærandi sé samkeppnisaðili félags­ins og geti undirbúningur á frekari þátttöku í útboðum og öflun tilboða falið í sér áætlanagerð um hvernig sé best að tryggja samkeppnishæfni félagsins gagnvart öðrum bjóðendum. Hafi stofn­unin metið hagsmuni Cosan af eigin möguleikum til tekjumyndunar þyngra en hagsmuni kæranda til aðgangs að umbeðnum gögnum. Þá hafi möguleikinn á tjóni vegna afhendingar upplýsinga verið skýr að mati stofnunarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Þær upplýsingar sem komi fram í tilboðsblaði Cosan innihaldi fjárhæð tilboða, sem félagið bæði til­greini sem trúnaðarmál í tilboðinu sjálfu og óski eftir trúnaði um í svari sínu til stofnunarinnar. Við mat á því hvort eðli upplýsinganna sé slíkt að þær falli undir ákvæði 3. mgr. 14. gr. verði að líta til þess að um sé að ræða fjárhags- og viðskiptaupplýsingar Cosan. Til hliðsjónar megi einnig líta til 17. gr. laga um opinber innkaup nr. 120/2016 sem kveði á um að kaupanda sé óheimilt að láta af hendi viðkvæmar upplýsingar sem fyrirtæki hafi lagt fram sem trúnaðarupplýsinga, ekki síst þar sem lagaákvæðið sjálft vísi til einingaverða og fjárhagsmálefna sem viðkvæmra trúnaðar­upp­lýsinga.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um aðgang að skjölum um gæði þjónustu, öryggi, meðhöndlun fylgikvilla og klín­ískt gæðaskor teljist umrædd gögn til atvinnu-, framleiðslu og viðskiptaleyndarmála eða við­kvæmra upplýsinga um rekstrar- eða samkeppnisstöðu eða aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni Cosan. Óumdeilt sé að Cosan sé í samkeppnisrekstri við kæranda og hafi fyrirtækið lýst því yfir að það hafi til undirbúnings frekari þátttöku í útboðum eða tilboðsgerð. Þó ekki sé hægt að verð­leggja með nákvæmum hætti það mögulega tjón sem yrði af afhendingu umræddra gagna megi ætla að afhending gagnanna geti verið líkleg til að skaða fjárhagslega hagsmuni Cosan til skemmri eða lengri tíma.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um aðgang að ferilskrám bæklunarskurðlækna sé um að ræða persónu­upp­lýs­ing­ar starfsmanna Cosan sem falli undir 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Þar að auki þurfi skilyrði persónu­verndarlaga nr. 90/2018 um vinnslu persónuupplýsinga að vera uppfyllt til að heimilt sé að framsenda slík gögn, nánar tiltekið 9. gr. um heimildir til vinnslu persónuupplýsinga, en stofn­unin fái ekki séð að skilyrði þeirrar greinar séu uppfyllt.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar nái upplýsingaréttur kæranda ekki til samninga sem Cosan hafi gert við þriðja aðila enda sé um að ræða grandlausan þriðja aðila sem ekki sé í beinu samningssambandi við Sjúkratryggingar. Enginn þeirra úrskurða sem kærandi vísi til fjalli um tilvik þar sem úrskurð­ar­nefndin hafi skyldað stjórnvald til að afhenda samning milli tveggja annarra aðila sem stjórn­valdið á sjálft ekki aðild að. Í samhengi við að tilteknar upplýsingar hafi verið afmáðar úr afhentum samn­ingi milli Cosan og Sjúkratrygginga og fyrirliggjandi tölvupóstssamskiptum sé á það bent að einu upplýsingarnar sem hafi verið afmáðar hafi varðað beina einkahagsmuni Cosan.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varði tilboð annarra bjóðenda þá hafi upplýsingar um fjárhæðir tilboða verið senda bjóðend­um 6. mars 2023 og upplýsingar um gerða samninga verið birtar á vef stofnunarinnar 30. sama mán­aðar. Frekari upplýsingar, til dæmis um einingaverð eða fylgiskjöl tilboða, teljist til fjárhags- eða viðskiptahagsmuna þeirra félaga og fái stofnunin ekki séð að hún hafi heimild til að afhenda skjölin á grundvelli upplýsingalaga. Þá varði fyrirliggjandi samskiptin við aðra bjóðendur en Cosan aðeins fyrirspurnir um framkvæmd útboðsins og beiðni um upplýsingar. Í ljósi 9. gr. upplýsingalaga og úrskurðar nefndarinnar í máli nr. 656/2016 telji stofnunin rétt og sanngjarnt að þessi samskipti fari leynt.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Sjúkratrygginga var kynnt kæranda með tölvupósti 10. ágúst 2023 og honum veittur kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum sem og hann gerði 18. sama mánaðar.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum sínum leggur kærandi meðal annars áherslu á að eðlilegt sé og sanngjarnt að honum verði afhent tilboðseyðublað Cosan óyfirstrikað. Nauðsynlegt sé að upplýsa um hver hafi verið álagsprósenta félagsins vegna endurtekinna aðgerða og nauðsynlegt að kærandi geti stað­reynt að upplýsingar um fjölda aðgerða og verð á aðgerð á tilboðseyðublaðinu samrýmist upplýs­ing­um í tilkynningu Sjúkratrygginga um úrslit útboðsins. Þá snúi allar röksemdir Sjúkratrygginga fyrir því að gæta skuli trúnaðar almenns eðlis, að óvissum framtíðaratburðum og því að halda verði trún­aði um upplýsingar sem að stærstu leyti séu þegar opinberar. Auk þess vegi hagsmunir kær­anda að aðgangi að þessu og öðrum gögnum þyngra en ætlaðir trúnaðarhagsmunir Cosan.<br /> &nbsp;<br /> Jafnframt mótmæli kærandi afstöðu Sjúkratrygginga um að ekki skuli afhenda samning Cosan við sjúkraþjálfunarstofu af þeirri ástæðu einni að hann sé milli einkaaðila. Þar sem samningurinn varði þátttöku annars aðila í útboði sem kærandi hafi tekið þátt í verði að líta svo á að hann falli undir upplýsingarrétt kæranda samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga. Þá sé alþekkt í framkvæmdar úrskurð­ar­nefndarinnar að óskað sé eftir afhendingu gagna frá hinu opinbera vegna viðskipta þess við einka­aðila þó einkaaðilarnir sjálfir hafi ekki tekið þátt í útboðum, sbr. t.d. úrskurði nefndarinnar nr. 1117/2022 og 884/2020.<br /> &nbsp;<br /> Við meðferð málsins óskaði úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir afstöðu Stoðkerfa ehf. og Ledplastikcentrum til beiðni kæranda. Með erindi 29. maí 2024 til nefndarinnar kom fram að Stoðkerfi ehf. gerðu ekki athugasemdir við að kæranda yrði afhent afrit af tilboði og tilboðs­gögn­um þess en legðist gegn því að kæranda yrði afhent afrit af tölvupóstssamskiptum félagsins við Sjúkra­trygg­ingar á tímabilinu frá 6. til 14. mars 2023. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál sendi í kjöl­farið annað erindi til Stoðkerfa ehf. og afhenti félaginu þau tölvupóstssamskipti sem Sjúkra­trygg­ingar höfðu lagt fram við meðferð málsins hjá nefndinni og sem vörðuðu félagið. Með tölvu­pósti 19.&nbsp;júní 2024 til nefndarinnar komu Stoðkerfi ehf. á framfæri þeirri afstöðu sinni að ekki væru gerðar athuga­semd­ir við að kæranda yrðu afhent fyrirliggjandi tölvupóstssamskipti. Ekki bárust svör frá Led­plastik­centrum við erindum nefndarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1. Afmörkun kæruefnis</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um aðgang kæranda að gögnum í vörslum Sjúkratrygginga, nánar tiltekið gögnum sem varða útboð stofnunarinnar á liðskiptaaðgerðum sem var auglýst 17. febrúar 2023. Í kjölfar útboðsins gerðu Sjúkratryggingar samninga við Cosan og kæranda en með samningunum var félögunum falið að annast liðskiptaskiptaaðgerðir upp að nánar tilgreindu hámarki.<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar hafa afhent kæranda hluta þeirra gagna sem falla undir upplýsingabeiðni hans. Þá hafa Stoðkerfi ehf. samþykkt að kæranda verði veittur aðgangur að þeim gögnum sem liggja fyrir í málinu og sem varða félagið. Verður kæranda því veittur aðgangur að þeim gögnum sem varða Stoðkerfi ehf. í samræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar hafa afhent úrskurðarnefnd um upplýsingamál þau gögn sem stofnunin telur að falli undir kæru málsins en kæranda hefur ýmist verið synjað um aðgang að gögnunum í heild eða að hluta. Um er að ræða eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Tilboð Cosan, ódagsett.</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjöl 1–4 og 12–15 með tilboði Cosan.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupóstar 9., 13. og 15. mars 2023 frá Cosan til Sjúkratrygginga.</li> <li style="text-align: justify;">Ársreikningur Cosan fyrir árið 2021.</li> <li style="text-align: justify;">Yfirlýsing löggilts endurskoðanda Cosan um fjárhagslegt hæfi, dags. 8. mars 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Samningur milli Sjúkratrygginga og Cosan, dags. 30. mars 2023, og fylgiskjal II með þeim samningi.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupóstur 6. mars 2023 frá Ledplastikcentrum til Sjúkratrygginga og svar stofnunarinnar sama dag.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupóstur 8. mars 2023 frá Sjúkratryggingum til Ledplastikcentrum.</li> <li style="text-align: justify;">Tilboðsblað Ledplastikcentrum.</li> <li style="text-align: justify;">Greinargerð með tilboði Ledplastikcentrum.</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjöl 1–5 með tilboði Ledplastikcentrum.</li> <li style="text-align: justify;">Samanburður á tilboðum.</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2. Hvort aðgangur kæranda að gögnunum verði takmarkaður</strong></h2> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.1. Almennt um aðgang kæranda að fyrirliggjandi gögnum</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Af hálfu kæranda er vísað til 14. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til stuðnings beiðni hans um aðgang að umbeðnum gögnum. Samkvæmt 1. mgr. 14. gr. er skylt, sé þess óskað, að veita aðilum sjálfum aðgang að fyrirliggjandi gögnum ef þau hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan.<br /> &nbsp;<br /> Í fyrri úrskurðum úrskurðarnefndar um upplýsingamál hafa þátttakendur í útboðum og verðkönn­un­um verið taldir eiga sérstaka hagsmuni af aðgangi að tilboðum annarra tilboðsgjafa enda hafi þeir ríka hags­muni af því að geta gengið úr skugga um hvort rétt hafi verið staðið að mati á til­boð­um, sbr. t.d. úrskurði nefndarinnar í málum nr. 852/2019 og 907/2020. Hið sama hefur verið talið eiga við um önnur gögn sem tengjast slíkum innkaupaferlum og sem verða til áður en til samninga er gengið við tiltekin bjóðanda, sbr. til hliðsjónar úrskurð nefndarinnar í máli nr. 1083/2022. Um rétt þátttakenda í útboðum til aðgangs að slíkum gögnum fer því almennt eftir 14. gr. upplýsinga­laga.<br /> &nbsp;<br /> Öðru máli gegnir hins vegar um þau gögn sem til verða eftir að val á tilteknum bjóðanda (samn­ings­aðila) hefur farið fram. Þótt sá sem tekið hefur þátt í útboði eða sambærilegu innkaupaferli af hálfu hins opinbera kunni að hafa hagsmuni af því, umfram aðra, að fá aðgang að upplýsingum sem til verða eftir að tilboði hefur verið tekið verður orðalagið „upplýsingar um hann sjálfan“ í 1.&nbsp;mgr. 14. gr. upplýsingalaga ekki skýrt svo rúmt að það taki með sama hætti til slíkra upplýsinga og þeirra sem til urðu á meðan val bjóðanda eða viðsemjanda fór fram. Þar af leiðandi fer, að öðru jöfnu, um rétt bjóðanda til aðgangs að slíkum gögnum eftir ákvæðum upplýsingalaga um upplýs­inga­rétt almennings, sbr. II. kafla laganna.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi var á meðal tilboðsgjafa í útboðinu en af gögnum málsins verður ráðið að Sjúkratrygg­ing­ar hafi tilkynnt um ákvörðun um val tilboða í útboðinu 9. mars 2023. Eftir að tilkynnt var um ákvörð­unina áttu Cosan og Sjúkratryggingar í tölvupóstssamskiptum og skrifuðu í kjölfarið undir samning en á meðal samningsgagna var fylgiskjal II, sbr. gögn sem eru tiltekin undir liðum 10 og 13 í kafla 1 hér að framan. Önnur gögn sem deilt er um aðgang að í málinu urðu til áður en Sjúkra­trygg­ingar tilkynntu um framangreinda ákvörðun og tengjast þau öll innkaupaferlinu. Að þessu og öðru framangreindu gættu verður lagt til grundvallar að um rétt kæranda til aðgangs að umræddum tölvu­póstssamskiptum og samningi og fylgiskjali hans fari eftir 5. gr. upplýsingalaga. Um rétt kær­anda til aðgangs að öðrum gögnum fari eftir 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Synjun Sjúkratrygginga byggir á 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga en að mati nefndarinnar verða sjón­armið stofnunarinnar varðandi rétt kæranda til aðgangs að fyrrgreindum tölvupósts­samskipt­um og samningi og fylgiskjali hans að skoðast í ljósi 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Þá liggur fyrir í málinu að Cosan leggst gegn því að kæranda verði afhent gögn sem varða félagið, sbr. tölvupóst félags­ins til Sjúkratrygginga 27. maí 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga kemur fram að heimilt sé að takmarka aðgang aðila að gögnum ef þau hafi jafnframt að geyma upplýsingar um einkamálefni annarra, enda vegi þeir hagsmunir, sem mæla með því að upplýsingum sé haldið leyndum, þyngra en hagsmunir þess sem fer fram á að­gang að gögnum. Þá kemur fram í 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga að óheimilt sé að veita almenningi að­gang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjárhags- og viðskiptahagsmuni fyrirtækja og ann­arra lögaðila sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. mgr. 14. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að algengt sé að sömu gögn hafi að geyma upplýsingar um einka-, fjárhags- eða viðskiptamálefni fleiri en eins aðila. Þegar fram komi beiðni um aðgang að slíkum gögnum sé líklegt að reyni á andstæða hags­muni, annars vegar þess sem upplýsinga óskar og hins vegar annarra þeirra sem hlut eiga að máli og kunna að eiga réttmæta hags­muni af því að tiltekið atriðum er þá varða sé haldið leyndum. Kjarni reglunnar í 3. mgr. felist í því að vega skuli og meta þessa gagnstæðu hagsmuni, en síðar­nefndu hagsmunirnir séu að meginstefnu hinir sömu og liggi að baki 9. gr. upplýsingalaga. Þá segir í athugasemdunum:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Aðgangur að gögnum verður því aðeins takmarkaður ef talin er hætta á því að einka­hags­mun­ir skaðist ef aðila yrði veittur aðgangur að upplýsingum. Aðila verður því ekki synjað um aðgang að gögnum á grundvelli hugleiðinga um að aðgangur að tiltekinni tegund upp­lýs­inga sé almennt til þess fallinn að valda einhverju tjóni, heldur verður að leggja mat á að­stæður í hverju máli fyrir sig. Regla 3. mgr. byggist á því að við hags­muna­matið sé ljóst hverjir verndarhagsmunirnir eru. Oft verður því að leita álits þess sem á andstæðra hags­muna að gæta, en yfirlýsing hans um að hann vilji ekki að upp­lýs­ing­arnar séu veittar er þó ein og sér ekki nægjanleg ástæða til að synja beiðni um upp­lýs­ingar.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur í úrskurðarframkvæmd við það miðað að almennt eigi þátt­takendur í útboðum rétt til aðgangs að útboðsgögnum. Hefur nefndin, eins og fyrr segir, lagt áherslu á hagsmuni þeirra sem taka þátt í slíkum útboðum er lúta að því að rétt sé staðið að fram­kvæmd útboðanna. Þá verði fyrirtæki og aðrir lögaðilar að vera undir það búin að mæta samkeppni frá öðrum aðilum og sæta því að upplýsingalög gildi um starfsemi hins opinbera.<br /> &nbsp;<br /> Sé litið til 9. gr. upplýsingalaga er samkvæmt greininni óheimilt að veita aðgang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila sem eðlilegt og sanngjarnt er að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á. Við beitingu ákvæðisins gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu tilviki hvort viðkomandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjár­hags- eða viðskiptahagsmuni viðkomandi fyrirtækja eða annarra lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerðar opinberar. Við framkvæmd slíks mats verð­ur að líta til þess hversu mikið tjónið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef að­gangur er veittur að upplýsingunum. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, fram­setningar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafa fyrir þann lögaðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram. Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir við­komandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem megin­reglu upplýsingalaga um upplýsingarétt almennings er ætlað að tryggja.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Líkt og er rakið í athugasemdum við 9. gr. upplýsingalaga skiptir almennt verulegu máli við mat á hagsmunum almennings hvort og þá að hvaða leyti upplýsingar sem um ræðir lúta að ákvörð­un­um um ráðstöfun opinbers fjár. Á þetta reynir sérstaklega þegar lögaðilar geri samninga við opin­bera aðila, sem fela í sér að hið opinbera kaupir af þeim þjónustu, verk eða annað. Í ljósi megin­reglu upplýsingalaga, sbr. 5. gr. laganna, geta hagsmunir almennings af því að fá aðgang að slíkum upp­lýsingum rutt til hliðar viðskiptalegum hagsmunum enda hafi ekki verið sýnt fram á að það valdi viðkomandi samningsaðila tjóni verði upplýsingarnar gerðar opinberar.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga kemur fram að ef ákvæði 6.-10. gr. um takmarkanir á upplýsingarétti eigi aðeins við um hluta gagns skuli veita aðgang að öðrum hlutum þess. Samkvæmt 5. mgr. 14.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga gilda ákvæði 5. gr. laganna, eftir því sem við, um aðgang aðila að gögnum. Í athuga­semdum við 5. mgr. 14. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að samkvæmt 3. mgr. 5. gr. beri að leitast við að veita aðgang að þeim hluta skjals sem inniheldur upplýsingar sem tak­mark­anir samkvæmt 14. gr. taka ekki til. Í þeim efnum beri að beita sambærilegum viðmiðum og komi fram í 3. mgr. 5. gr. Með vísan til 3. mgr. 5. gr. hefur úrskurðarnefndin margsinnis kveðið á um að stjórnvöld eða aðrir aðilar sem falla undir ákvæði upp­lýsingalaga skuli afhenda tiltekinn hluta umbeðins gagns eða lagt fyrir þá að strika yfir ákveðnar upp­lýsingar og afhenda gagn þannig.<br /> &nbsp;<br /> Verður nú leyst úr hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að umbeðnum gögnum, í heild eða að hluta, með hliðsjón af framangreindum sjónarmiðum.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2. Tilboðsgögn Cosan</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Á meðal fyrirliggjandi gagna eru tilboð og tilboðsgögn Cosan í útboðinu en félagið lagði fram gögn­in með þremur tölvupóstum til Sjúkratrygginga 6. mars 2023, […]. Stofnunin samþykkti að veita kæranda aðgang að hluta til­boðs­gagnanna með bréfi 12. júní 2023, nánar tiltekið fylgiskjölum 5 til 11 með tilboðinu, en að öðru leyti var kæranda synjað um aðgang að þessum gögnum.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Sjúkratrygginga Íslands er fullyrt að stofnunin hafi ekki í vörslum sínum fylgiskjal 14 með tilboði kæranda […]. Úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál hefur kynnt sér tilboðsgögn Cosan en þar á meðal er fylgiskjal 14. Skjalið virðist á hinn bóginn ein­ungis vera hlekkur inn á heimasíðu (www.skde.no) en upp kemur villumelding þegar vefslóðin sem skjalið hefur að geyma er slegin inn. Að þessu gættu hefur úrskurðarnefndin ekki forsendu til að draga í efa framangreinda fullyrðingu Sjúkratrygginga og verður ákvörðun stofnunarinnar því stað­fest hvað varðar umrætt skjal.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2.1. Tilboð og tilboðsblað Cosan</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Á meðal gagna sem Cosan lagði fram í útboðinu var tilboð félagsins og tilboðsblað þess, […].<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér umrædd gögn. Á tilboðsblaði Cosan er að finna upplýsingar um tilboðsfjárhæð félagsins í annars vegar liðskiptaaðgerðir á mjöðm og hins vegar liðskiptaaðgerð á hné ásamt upplýsingum um fjölda aðgerða. Þá er á tilboðsblaðinu einnig að finna upplýsingar um hvaða álag félagið bauð í tilviki enduraðgerða. Sömu upplýsingar koma að megin­stefnu til fram í tilboði félagsins en þar koma auk þess fram upplýsingar um hvaða gögn væru því með­fylgjandi.<br /> &nbsp;<br /> Fyrir liggur að Sjúkratryggingar hafa þegar birt opinberlega upplýsingar um hvaða verð Cosan bauð í fyrrnefndar liðskiptaaðgerðir auk upplýsinga um fjölda aðgerða. Þá hefur stofnunin upplýst kæranda um hvaða fylgigögn voru meðfylgjandi tilboði Cosan í útboðinu að undanskildum upp­lýs­ingum um hver væri viðsemjandi Cosan í samstarfssamningi um sjúkraþjálfun. Réttur kæranda til aðgangs að þessum upplýsingum verður því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upp­lýs­inga­laga. Hvað varðar aðgang að öðrum upplýsingum í umræddum gögnum er þess að gæta að eina valforsenda útboðsins var verð tilboða og hefur kærandi töluverða hagsmuni af því að geta sannreynt að rétt hafi verið staðið að vali á tilboði Cosan.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til umfjöllunar í kafla 2.2.5 hér á eftir þykja hagsmunir Cosan, um að ekki verði veittur að­gangur að upplýsingum um hver sé viðsemjandi félagsins vegna samstarfssamnings um sjúkra­þjálfun, vega þyngra en réttur kæranda til aðgangs að þeim upplýsingum. Að öðru leyti verður ekki fall­ist á að Sjúkratryggingum hafi verið rétt að synja um aðgang að umbeðnum gögnum á grund­velli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga, sbr. einnig þau almennu sjónarmið um beitingu 3. málsl. grein­ar­innar sem eru rakin í kafla 2.1 hér að framan. Verður kæranda því veittur aðgangur að gögnunum í samræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2.2. Ferilskrár bæklunarskurðlækna</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Í útboðsskilmálum var mælt fyrir um að bjóðandi skyldi leggja fram greinargerð sem hefði meðal ann­ars að geyma lista yfir lækna sem myndu framkvæma liðskiptaaðgerðir og upplýsingar um reynslu læknanna af slíkum aðgerðum á síðastliðnum tveimur árum ásamt árangri. Í samræmi við skil­málana lagði Cosan fram ferilskrár fjögurra nafngreindra bæklunarskurðlækna auk skýrslu um vinnu eins þeirra (e. activity report), sbr. skjöl sem eru tilgreind undir lið 3 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Af gefnu tilefni þykir úrskurðarnefnd um upplýsingamál rétt að benda á að samkvæmt 2. mgr. 5.&nbsp;gr. laga um persónuvernd og vinnslu persónupplýsinga, nr. 90/2018, takmarka lögin ekki þann rétt til aðgangs að gögnum sem mælt er fyrir um í upplýsingalögum og stjórnsýslulögum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér fyrrnefnd gögn en í þeim koma fram ýmsar upp­lýsingar um viðkomandi bæklunarskurðlækna, […].<br /> &nbsp;<br /> Í fyrri úrskurðum nefndarinnar hefur verið lagt til grundvallar að það ráðist af atvikum máls hvort síma­númer eða netföng einstaklinga teljist til upplýsinga um einkamálefni einstaklinga sem sann­gjarnt er og eðlilegt að leynt fari í skilningi 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga en eins og er nánar rakið í kafla 2.1 hér að framan er 3. mgr. 14. gr. að meginstefnu til ætlað að vernda sömu einkahagsmuni og 9. gr. upplýsingalaga. Í úrskurði nefndarinnar í máli nr. 1096/2022 var þannig lagt til grund­vall­ar að ef upplýsingar um símanúmer og netföng hefðu verið birtar með lögmætum hætti yrðu þær upplýsingar almennt ekki felldar undir 9. gr. upplýsingalaga. Hið sama ætti ef umrædd netföng og símanúmer væru tengd störfum viðkomandi einstaklinga hjá stjórnvöldum eða öðrum opin­ber­um aðilum. Öðru máli gegndi ef um væri að ræða einkanetföng og einkasímanúmer einstaklinga sem hvergi hefðu verið birt með lögmætum hætti.<br /> &nbsp;<br /> Í tölvupóstssamskiptum milli Sjúkratrygginga og Cosan sem hafa verið afhent kæranda koma fram upp­lýsingar um það sem virðist vera einkanetföng tveggja af bæklunarskurðlæknum Cosan, sbr. meðal annars tölvupóstur Cosan til Sjúkratrygginga frá 27. maí 2023, og verður réttur kæranda til að­gangs að þessum netföngum í ferilskránum því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upp­lýsingalaga. Að öðru leyti telur úrskurðarnefndin að hagsmunir umræddra einstaklinga af því að ekki sé heimilaður aðgangur að upplýsingum um einkasímanúmer og einkanetföng vegi þyngra en réttur kæranda til aðgangs að þeim, enda liggi ekki fyrir að þær hafi verið birtar með lögmætum hætti. Að öðru leyti telur nefndin vandséð að einkahagsmunum þeirra sem gögnin varða sé hætta búin þótt kæranda verði veittur aðgangur að öðrum upplýsingum í umræddum gögnum og verður réttur kæranda til aðgangs að þeim því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsinga­laga.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu verður kæranda veittur aðgangur að umræddum gögnum þó með þeim hætti að strikað skal yfir upplýsingar um einkanetföng og einkasímanúmer, sbr. nánar það sem grein­ir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2.3. Skjöl um gæði þjónustu og meðhöndlun fylgikvilla aðgerða</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Í útboðsskilmálum var tiltekið að bjóðendur skyldu leggja fram greinargerð með upplýsingum um gæði þjónustunnar, nánar tiltekið hvernig bjóðandi hygðist uppfylla gæði og öryggi í þjónustunni, hvernig fylgst yrði með gæðum með almennum og sértækum gæðavísum ásamt skráningu. Þá átti greinar­gerðin að geyma lýsingu á því hvernig yrði brugðist við hugsanlegum fylgikvillum að­gerð­ar. Cosan lagði fram upplýsingar um þessi atriði með tilboði sínu, sbr. gögn sem eru tilgreind undir liðum 4 og 5 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér framangreind gögn. Í gögnunum er að finna upp­lýsingar um verklag og innra skipulag Cosan í tengslum við framkvæmd liðskiptaaðgerða auk upp­lýsinga um hvernig félagið hugðist bregða við hugsanlegum fylgikvillum eftir aðgerðir. Þessar upp­lýsingar varða lýsingu á sérhæfðum starfsaðferðum sem geta að mati úrskurðarnefndarinnar tal­ist til virkra viðskiptahagsmuna félagsins. Að virtu efni gagnanna er það mat nefndarinnar að að­gangur kæranda að gögnunum kunni að valda Cosan tjóni. Er það mat nefndarinnar að hags­mun­ir Cosan af því að ekki sé heimilaður aðgangur að þessum gögnum vegi þyngra en hagsmunir kær­anda til aðgangs að þeim. Verður því fallist á að Sjúkratryggingum hafi verið óheimilt að veita kær­anda aðgang að umræddum gögnum samkvæmt 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga og ákvörðun stofn­unarinnar staðfest að þessu leyti.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2.4. Klínískt gæðaskor og dagbók gerviliðasjúklinga Handlæknastöðvarinnar</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Á meðal tilboðsgagna Cosan var klínískt gæðaskor og dagbók gerviliðasjúklinga, […]. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér þessi gögn. Í skjalinu sem varða klínískt gæðaskor er að finna svokallað „Harris hip score“ sem er matsblað þar sem hreyfigeta einstaklings er metin til stiga af lækni eða sjúkraþjálfara út frá nokkrum þáttum. Þá er í skjalinu einnig að finna matsblöð og spurningarlista sem sjúklingum virðist ætlað að fylla út. Í dagbók gerviliðasjúklinga er að finna upplýsingar um hvað sjúklingur þurfi að hafa í huga á aðgerðardegi og eftir aðgerð og útskrift og ber skjalið með sér að það sé afhent sjúklingum fyrir aðgerðir.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál eru þær upplýsingar sem koma fram í umræddum skjöl­um fyrst og fremst almenns eðlis auk þess sem sumar upplýsingarnar myndu almennt teljast til opinberra upplýsinga. Í þessu samhengi má nefna að fyrrnefnt „Harris hip score“ er aðgengilegt á veraldarvefnum í mjög sambærileg mynd og það sem birtist í framangreindu skjali. Að þessu gættu og að virtu efni gagnanna að öðru leyti er vandséð að hagsmunum Cosan yrði hætta búin þótt kæranda yrði veittur aðgangur að gögnunum. Verður réttur kæranda til aðgangs að umræddum gögnum því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.2.5. Samningur við þriðja aðila um sjúkraþjálfun</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Á meðal tilboðsgagna Cosan var fyrrgreindur samstarfssamningur félagsins við tiltekna sjúkra­þjálf­unarstofu, sbr. skjal sem er tilgreint undir lið 9 í kafla 1 hér að framan. Úrskurðarnefnd um upp­lýsingamál hefur kynnt sér efni samningsins. Í samningnum er mælt fyrir um tiltekna þjónustu sem umrædd sjúkraþjálfunarstofa skuldbatt sig til þess að veita sjúklingum Cosan fyrir og eftir að­gerðir á vegum félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál lýtur umræddur samningur að því hvernig Cosan hugð­ist útfæra þjónustu sína á grundvelli samstarfs við þriðja aðila. Þá verður ekki ráðið að gert hafi verið að skilyrði samkvæmt útboðsskilmálum að bjóðendur hefðu í gildi samstarfssamning við þriðja aðila um sjúkraþjálfun. Í þessu samhengi skal á það bent að við meðferð útboðsins barst Sjúkra­tryggingum fyrirspurn nr. 6 þar sem sérstaklega var spurt um af hverju slíkt skilyrði væri ekki gert í útboðinu.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu og að virtu efni samningsins er það mat nefndarinnar að hagsmunir Cosan af því að ekki sé heimilaður aðgangur að skjalinu vegi þyngra en hagsmunir kæranda til aðgangs að því. Er í því sambandi m.a. litið til þess að um er að ræða samning milli Cosan og þriðja aðila, sem ekki var skilyrtur þáttur í tilboði og samningi Cosan og Sjúkratrygginga. Verður því fallist á að Sjúkratryggingum hafi verið óheimilt að veita kæranda aðgang að skjalinu samkvæmt 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga og ákvörðun stofnunarinnar staðfest að þessu leyti.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.3. Tölvupóstssamskipti, ársreikningur og yfirlýsing</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Að framangreindu frágengnu þarf að leysa úr því hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að tilteknum tölvu­póstssamskiptum milli Cosan og Sjúkratrygginga, ársreikningi Cosan og yfirlýsingu löggilts endur­skoðanda félagsins, sbr. gögn sem eru tilgreind í liðum 10-12 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar afhentu kæranda hluta fyrrgreindra tölvupóstssamskipta með bréfi 12. júní 2023 þó með þeim hætti að strikað hafði verið yfir tilteknar upplýsingar í tölvupóstum 9., 13. og 15.&nbsp;mars 2023 frá fulltrúa Cosan til Sjúkratrygginga. Með bréfi 14. júní 2023 afhentu Sjúkratryggingar kær­anda tvo aðra tölvupósta frá fulltrúa Cosan til Sjúkratrygginga sem báðir voru sendir 9. mars 2023 en synjuðu að afhenda fylgigögnin með þessum póstum. Fylgigögnin voru annars vegar árs­reikn­ing­ur Cosan fyrir árið 2021 og hins vegar yfirlýsing frá löggiltum endurskoðanda félagsins. Um­rædd gögn voru send í kjölfar beiðni Sjúkratrygginga til Cosan þar sem óskað var eftir gögnum frá félaginu til að sýna fram á fjárhagslegt hæfi þess væri tryggt.<br /> &nbsp;<br /> Svo sem fyrr segir fer um aðgang kæranda að þeim upplýsingum sem var strikað yfir í fyrrgreind­um tölvupóstum eftir 5. gr. upplýsingalaga og þarf að meta hvort að 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga standi í vegi fyrir afhendingu þessara upplýsinga. Úrskurðarnefndin hefur kynnt sér þær upplýs­ing­ar sem strikað var yfir í tölvupóstunum og er að mati nefndarinnar ekkert sem þar kemur fram þess eðlis að telja verði&nbsp; að hagsmunum Cosan sé hætta búin þótt kæranda og almenningi verði veitt­ur aðgangur að upplýsingunum. Verður því að telja að réttur til aðgangs að þeim upplýsingum sem strikað hefur verið yfir í tölvupóstunum verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upp­lýsingalaga.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Þá hefur úrskurðarnefndin einnig kynnt sér yfirlýsingu löggilts endurskoðanda Cosan og árs­reikn­ing félagsins fyrir reikningsárið 2021.<br /> &nbsp;<br /> Í yfirlýsingu löggilts endurskoðanda, dags. 8. mars 2023, […]. Að mati úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál er ekkert í þessari yfirlýsingu þess eðlis að það varði mikilvæga viðskiptahagsmuni félags­ins með þeim hætti að það skuli af þeim sökum fara leynt gagnvart kæranda, sbr. 3. mgr. 14.&nbsp;gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í ársreikningi félagins fyrir árið 2021 koma fram upplýsingar […]. Ekki verður séð að árs­reikningnum hafi verið skilað til ársreikningaskrár en ekki falla öll samlagsfélög undir gildissvið laga um ársreikninga, nr. 3/2006, sbr. 3. tölul. 1. mgr. 1. gr. laganna. Með hliðsjón af þeim við­skipta­upplýsingum sem fram koma í ársreikningnum sem ekki verður séð að hafi komið fram annars staðar og tengjast aðeins með óbeinum hætti vali Sjúkratrygginga á viðsemjanda í um­ræddu tilboði telur úrskurðarnefndin rétt að leggja til grundvallar að rétt hafi verið, á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsinglaga með vísan til viðskiptahagsmuna Cosan, að hafna því að veita aðgang að þessu gagni.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.4. Samningur Sjúkratrygginga og Cosan og fylgiskjal II með þeim samningi</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Sjúkratryggingar gerðu samning við Cosan á grundvelli tilboðs félagsins en meðfylgjandi samn­ing­num voru tvö fylgiskjöl. Með svari sínu til kæranda 12. júní 2023 afhentu Sjúkratryggingar honum samninginn þó með þeim hætti að strikað hafði verið yfir tilteknar upplýsingar í 8. gr. samn­ings­ins auk allra upplýsinga sem komu fram í fylgiskjali II með samningnum, sbr. skjal sem er tilgreint undir lið 13 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Svo sem fyrr greinir fer um rétt kæranda til aðgangs að samningnum og umræddu fylgiskjali eftir 5. gr. upplýsingalaga og þarf að meta hvort að 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga standi í vegi fyrir af­hend­ingu þeirra upplýsinga sem hefur verið strikað yfir í 8. gr. samningsins og fylgiskjalinu.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í umræddri 8. gr. samningsins koma fram upplýsingar sem eiga það sammerkt að varða framboðið verð Cosan fyrir þjónustuna, þar með talið upplýsingar um hvað er innifalið í aðgerð og hvað er undan­skilið í gjaldskrá. Þá er í greininni að finna gjaldskrá samningsins þar sem fram koma upplýs­ing­ar um verð fyrir hverja aðgerð og enduraðgerð auk upplýsinga um verð fyrir innritunarviðtal vegna aðgerða. Í fylgiskjal II með samningnum koma fram tilteknar upplýsingar um hvernig ferli að­gerða er háttað hjá Cosan bæði fyrir og eftir aðgerð.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál þykir rétt að benda á að hluti þess texta sem hefur verið afmáð­ur úr 8. gr. samningsins er sá sami og kemur fram í þeim samningsdrögum sem Sjúkratryggingar birtu opinberlega við auglýsingu útboðsins. Á þetta við um þann hluta greinarinnar sem tiltekur hvað er innifalið í aðgerð, hvað er undanskilið í gjaldskrá og að umsamdar aðgerðir komi fram í gjald­skrá greinarinnar. Réttur kæranda til aðgangs að þessum upplýsingum verður því ekki tak­mark­aður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar þau einingarverð sem eru tilgreind í 8. gr. samningsins telur úrskurðarnefndin að ekki hafi verið sýnt fram á að þær upplýsingar nái til svo mikilvægra virkra fjárhags- og viðskipta­hags­muna að aðgangi að þeim upplýsingum verði synjað á þeim grundvelli. Í því sambandi lítur nefndin til þess að um er að ræða upplýsingar sem lúta með beinum hætti að kaupum hins opinbera á þjón­ustu og þar með ráðstöfun opinberra fjármuna. Þá er þess einnig að gæta að Sjúkratryggingar hafa birt opinberlega upplýsingar um framboðið verð Cosan vegna annars vegar liðskiptaaðgerðar á mjöðm og hins vegar liðskiptaaðgerðar á hné. Jafnframt leggur nefndin til grundvallar í máli þessu að kærandi eigi rétt til aðgangs að upplýsingum um þá álagsprósentu sem Cosan bauð í til­viki enduraðgerða, sbr. umfjöllun í kafla 2.2.1 hér að framan, en af henni verður ráðið hvert hafi verið framboðið verð félagsins í tilviki enduraðgerða.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu og þegar vegnir eru saman hagsmunir sem Cosan hefur af að synjað sé um aðgang að upplýsingunum annars vegar og þeir mikilvægu almannahagsmunir sem felast í að­gangi almennings að upplýsingum um ráðstöfun opinberra fjármuna hins vegar verður ekki talið að synjað verði um aðgang að umræddum upplýsingum á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar aðgang að þeim upplýsingum sem koma fram í fylgiskjali II með fyrrnefndum samn­ingi er það mat nefndarinnar að þær séu fyrst og fremst almenns eðlis. Að þessu gættu og að virtu eðli upplýsinganna að öðru leyti verður ekki séð að hagsmunum Cosan sé hætta búin þótt kæranda og almenningi verði veittur aðgangur að þeim. Verður því að telja að réttur til aðgangs að þeim upp­lýsingum sem koma fram í umræddu fylgiskjali verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.5. Tölvupóstar frá fulltrúa Ledplastikcentrum og tilboðsgögn félagsins</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Að framangreindu frágengnu þarf að taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að tölvu­póstssamskiptum milli Ledplastikcentrum og Sjúkratrygginga og tilboðsgögnum félagsins, sbr. gögn sem eru tilgreind í liðum 14-22 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Eins og áður hefur verið rakið sendu Sjúkratryggingar tölvupóst til lögmanns kæranda 14. júní 2023 þar sem meðal annars kom fram, í samhengi við beiðni kæranda um aðgang að tilboðs­gögn­um annarra bjóðenda en Cosan, að stofnunin myndi væntanlega leita eftir afstöðu annarra bjóðenda bærist henni ítrekun á þeim hluta beiðninnar og nánari rökstuðningur. Af hálfu nefndarinnar þykir rétt að benda á að í beiðni kæranda kom fram að óskað væri eftir aðgangi að tilboðsgögnum annarra bjóð­enda og var beiðnin í samræmi við 1. mgr. 15. gr. upplýsingalaga. Þá er ekki gert ráð fyrir því í upplýsingalögum að sá sem fari fram á aðgang að gögnum þurfi að rökstyðja þá beiðni sérstak­lega.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér fyrrgreind tölvupóstssamskipti. Að mati nefnd­ar­innar er ekkert sem kemur fram í umræddum samskiptum þess eðlis að telja verði hættu á því að hags­munir Ledplastikcentrum skaðist ef kæranda verði veittur aðgangur að gögnunum. Verður rétt­ur kæranda til aðgangs að umbeðnum samskiptum því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar aðgang kæranda að tilboðsgögnum Ledplastikcentrum er þess að gæta að félagið hefur ekki látið í ljós andstöðu sína við að kæranda verði veittur aðgangur að gögnum þess. Þá er í umsögn Sjúkratrygginga aðeins með almennum hætti fjallað um ástæður þess að gögnin skuli undan­þeginn upplýsingarétti kæranda. Á hinn bóginn er þess einnig að gæta að Sjúkratryggingar mátu tilboð Ledplastikcentrum ógilt og komst því ekki á samningur milli stofnunarinnar og félags­ins í kjölfar hins kærða útboðs. Þá verður ekki séð að tilboðsgögnin séu til þess fallin að varpa nánari ljósi á hvernig staðið var að framkvæmd útboðsins.&nbsp; Í ljósi þessa verður að telja að kærandi hafi takmarkaða hagsmuni af aðgangi að tilboðsgögnum Ledplastikcentrum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér umrædd tilboðsgögn. Í tilboðsblaði félagsins er, líkt og í tilviki Cosan, að finna upplýsingar um tilboðsfjárhæð félagsins í annars vegar liðskipta­að­gerð á mjöðm og hins vegar liðskiptaaðgerð á hné ásamt upplýsingum um fjölda aðgerða. Jafn­framt er þar að finna almennar upplýsingar um félagið og bæklunarskurðlækna þess. Loks kemur þar fram upplýsingar um verð Ledplastikcentrum í tilviki enduraðgerða og að félagið myndi með­höndla tiltekna fylgikvilla án endurgjalds. &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Sjúkratryggingar hafa, eins og fyrr segir, birt opinberlega upplýsingar um tilboðsverð Ledplastik­centr­um. Þá er að mati nefndarinnar vandséð að hagsmunum félagsins sé hætta búin þótt kæranda verði veittur aðgangur að almennum upplýsingum um félagið og starfsmenn þess auk upplýsinga um fjölda aðgerða. Verður réttur kæranda til aðgangs að þessum upplýsingum því ekki takmark­að­ur á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Að öðru leyti verður að telja að hagsmunir Led­plastik­centrum, um að ekki verði veittur aðgangur að öðrum upplýsingum í tilboðsblaðinu, vegi þyngra en hagsmunir kæranda til aðgangs að þeim.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar var greinargerð um Ledplastikcentrum á meðal fylgigagna tilboðs þess. Í greinargerðinni er meðal annars að finna almenna umfjöllun um bæklunarskurðlækna félagsins, reynslu þeirra og fyrri störf. Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál verður að telja að hvorki hags­munum Ledplastikcentrum né viðkomandi lækna sé hætta búin þótt kæranda verði veittur að­gangur að þessum upplýsingum, sbr. einnig umfjöllun í kafla 2.2.2 hér að framan. Verður réttur kæranda til aðgangs að þessum upplýsingum því ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upp­lýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti en greinir hér að framan er í umræddri greinargerð og öðrum tilboðsgögnum að finna ýmsar upplýsingar um innri starfsemi og innra skipulag Ledplastikcentrum, tækjabúnað og aðstöðu félags­ins, teikningar af húsnæði félagsins og fleira. Að virtu efni þessara gagna og í ljósi þess að kær­andi hefur takmarkaða hagsmuni af aðgangi að þeim verður leggja til grundvallar að hagsmunir Led­plastikcentrum af því að ekki sé heimilaður aðgangur að þessum gögnum vegi þyngra en hags­munir kæranda til aðgangs að þeim.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framagreindu verður kæranda veittur aðgangur að tilteknum upplýsingum í tilboðs­blaði og greinargerð Ledplastikcentrum, sbr. nánar það sem greinir í úrskurðarorði, en að öðru leyti er ákvörðun Sjúkratryggingar staðfest hvað varðar synjun um aðgang að þessum gögnum.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.6. Skjal með samanburði tilboða</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Að endingu þarf að taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að skjali sem hefur að geyma samanburð Sjúkratrygginga á tilboðum, […]. Rétt þykir að geta þess að hvorki er fjallað um skjalið í svari Sjúkratrygginga við gagna­beiðni kæranda né í umsögn stofnunarinnar til úr­skurð­arnefndarinnar. Eins og atvikum er hér háttað verður þó að telja að úrskurðarnefndin hafi nægj­an­legar forsendur til að leysa úr um rétt kæranda til aðgangs að skjalinu enda koma þar að mestu leyti fram sömu upplýsingar og Sjúkra­trygg­ingar hafa þegar synjað kæranda um aðgang að.&nbsp;&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í skjalinu, sem er í excel-formi, er að finna upplýsingar um tilboðsfjárhæðir allra bjóðenda, fjölda að­gerða og álag vegna endurtekinna aðgerða. Þá koma fram í skjalinu upplýsingar um svigrúm Sjúkra­trygginga til enduraðgerða og upplýsingar um kostnaðaráætlun stofnunarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Svo sem fyrr segir hafa Sjúkratryggingar birt opinberlega upplýsingar um tilboðsfjárhæðir bjóð­enda og kostnaðaráætlun stofnunarinnar og verður aðgangur kæranda að þeim upplýsingum ekki tak­markaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Þá hefur Stoðkerfi ehf. samþykkt að veita kær­anda aðgang að gögnum sem hafa að geyma sömu upplýsingar og koma fram í skjalinu og sem varða félagið. Jafnframt verður réttur kæranda til aðgangs að þeim upplýsingum sem koma fram í skjalinu varðandi tilboð Cosan ekki takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga, sbr. um­fjöllun í kafla 2.2.1 hér að framan. Á hinn bóginn og með vísan til umfjöllunar í kafla 2.5 hér að framan verður að telja að hagsmunir Ledplastikcentrum, að því að ekki verði veittur aðgangur að upplýsingum um álag félagsins og kostnað við enduraðgerðir, vegi þyngra en hagsmunir kær­anda til aðgangs að þeim upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu og þar sem engar aðrar takmarkanir upplýsingarréttar eiga við um skjalið verður kæranda veittur aðgangur að skjalinu með þeim hætti að strikað skal yfir tilteknar upp­lýsingar í samræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3 style="text-align: justify;"><strong>2.7. Ákvæði 17. gr. laga um opinber innkaup, nr. 120/2016</strong></h3> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt öllu framangreindu telur úrskurðarnefnd um upplýsingamál að 3. mgr. 14. gr. upp­lýs­inga­laga ekki í vegi fyrir afhendingu hluta þeirra gagna og upplýsinga sem Sjúkratryggingar synj­uðu kæranda um aðgang að.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Að því er varðar vísun Sjúkratrygginga til 17. gr. laga um opinber innkaup nr. 120/2016 telur úr­skurð­arnefndin að atriði sem þar eru talin upp kunni að vera sam­þýðanleg upplýsingum sem óheim­ilt sé að afhenda á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Hins vegar telur nefndin að um­rædd gögn heyri ekki þar undir, enda er það niður­staða nefndarinnar að ekkert sé fram komið í málinu sem sé til þess fallið að skaða hagsmuni hlutaðeigandi aðila ef aðgangur er veittur að þeim, svo vitnað sé til orðalags umrædds ákvæðis, sbr. til hliðsjónar úr­skurð nefndarinnar í máli nr. 1202/2024.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Sjúkratryggingum Íslands er skylt að veita kæranda, Klíníkinni Ármúla ehf., aðgang að eftirfarandi gögnum:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">Tilboði Cosan slf., […].</li> <li style="text-align: justify;">Tilboðsblaði Cosan slf., dags. 5. mars 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjali 2.a með tilboði Cosan slf., […].</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjali 2.c með tilboði Cosan slf.: Ferilskrá […].</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjali 12 með tilboði Cosan slf.: Klínískt gæðaskor</li> <li style="text-align: justify;">Fylgiskjali 13 með tilboði Cosan slf.: Dagbók gerviliðasjúklinga Handlæknastöðvarinnar.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupósti 9. mars 2023 frá Cosan slf. til Sjúkratrygginga Íslands, tölvupósti 13. mars 2023 frá Cosan slf. til Sjúkratrygginga Íslands, sendur klukkan 9:55, og tölvupósti 15. mars 2023 frá Cosan slf. til Sjúkratrygginga Íslands.</li> <li style="text-align: justify;">Yfirlýsingu löggilts endurskoðanda Cosan slf. um fjárhagslegt hæfi, dags. 8. mars 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Samningi milli Sjúkratrygginga Íslands og Cosan slf., dags. 30. mars 2023, og fylgiskjali II með þeim samningi.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupósti 6. mars 2023 frá Ledplastikcentrum til Sjúkratrygginga Íslands og svarpósti stofn­unarinnar sama dag.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupósti 8. mars 2023 frá Sjúkratryggingum Íslands til Ledplastikcentrum.</li> <li style="text-align: justify;">Tilboðsblaði Ledplastikcentrum […].</li> <li style="text-align: justify;">Greinargerð með tilboði Ledplastikcentrum […]</li> <li style="text-align: justify;">Tilboði og tilboðsgögnum Stoðkerfa ehf. […].</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupósti frá Sjúkratryggingum Íslands 6. mars 2023 til Stoðkerfis ehf. og tölvupósti frá Stoð­kerfi ehf. 8. sama mánaðar til Sjúkratrygginga Íslands.</li> <li style="text-align: justify;">Tölvupósti frá Stoðkerfi ehf. til Sjúkratrygginga Íslands 6. mars 2023, tölvupósti frá Sjúkra­tryggingum Íslands til Stoðkerfi ehf. 9. mars 2023, tölvupósti frá Stoðkerfi ehf. til Sjúkra­trygginga Íslands 13. mars 2023 og tölvupósti frá Sjúkratryggingum Íslands til Stoð­kerfi ehf. 14. mars 2023.</li> <li style="text-align: justify;">Skjali auðkennt með rafræna skráarheitinu „Samanburður tilboða liðskiptaaðgerðir“ […].</li> </ol> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Þá er Sjúkratryggingum Íslands skylt að veita kæranda aðgang að fylgiskjali 2.a með tilboði Cosan slf., ferilskrá […], fylgiskjali 2.b, ferilskrá […], og fylgiskjali 2.d, feril­skrá […] þó þannig að strikað skal yfir upplýsingar um einkanetföng og -síma­númer sem nefnd eru í gögnunum, enda liggi ekki fyrir að þær hafi verið birtar með lög­mætum hætti.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti en greinir hér að framan eru ákvarðanir Sjúkratrygginga Íslands, dags. 12. og 14.&nbsp;júní 2023, staðfestar.</p> <p style="text-align: justify;"> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um afgreiðslu dómsmálaráðuneytis á beiðni um gögn sem legið hefðu til grundvallar ákvörðun dómsmálaráðherra að fresta framkvæmd brottflutnings. Kærandi taldi að ráðuneytinu hefði verið rétt að afmarka beiðnina við gagn sem varð til eftir að ákvörðunin var tekin. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi ekki ástæðu til að gera athugasemd við hvernig ráðuneytið hefði afmarkað beiðnina. Þá taldi nefndin ljóst að afgreiðsla ráðuneytisins hefði ekki falið í sér synjun beiðni kæranda. Kærunni var því vísað frá úrskurðarnefndinni.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1232/2024 í máli ÚNU 24100018.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 29. október 2024, kærði […], fréttamaður á Ríkisútvarpinu, ófullnægjandi afgreiðslu dómsmálaráðuneytis á beiðni hans um gögn. Með erindi, dags. 24. sep­tem­ber 2024, lagði kærandi fram eftirfarandi beiðni:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Fréttastofa óskar eftir að fá afhent öll gögn; samskipti, álitsgerðir og minnisblöð, sem lágu til grund­vallar þeirri ákvörðun dómsmálaráðherra að fresta brottvísun […] fyrr í þessum mán­uði.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Kæranda barst svar frá ráðuneytinu 8. október 2024. Í svarinu kom fram að ekki lægju fyrir álits­gerðir eða minnisblöð í málinu. Meðfylgjandi svarinu væru hins vegar skráð samskipti milli dóms­málaráðherra og ríkislögreglustjóra, sem legið hefðu til grundvallar ákvörðun um að fresta fram­kvæmd brottflutnings 16. september 2024.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til ráðuneytisins, dags. 18. október 2024, vísaði kærandi til þess að í Heimildinni, sem kom út þann sama dag, væri fjallað um tölvupóst sem ríkislögreglustjóri hefði sent 16. september 2024. Sá tölvupóstur hefði ekki verið á meðal þeirra gagna sem kæranda voru afhent 8. október 2024. Kærandi óskaði eftir skýringum á því sem og aðgangi að tölvupóstinum. Svari ráðuneytisins, dags. 18. október 2024, fylgdi afrit af tölvupóstinum. Í svarinu kom fram að tölvupósturinn hefði ekki legið fyrir við ákvörðun um að fresta framkvæmd brottflutningsins. Þar sem í beiðni kæranda hefði verið óskað eftir gögnum sem lágu til grundvallar ákvörðuninni hefði ráðuneytið ekki af­mark­að beiðni kæranda við tölvupóstinn, þar sem hann hafði ekki verið sendur þegar ákvörðun­in var tekin.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndarinnar kveður kærandi að ráðuneytið hafi mátt vita hvaða gögnum óskað væri eftir og að beiðni kæranda hafi verið túlkuð þröngt og að með afgreiðslu sinni hafi ráðu­neyt­ið ekki sinnt þeirri leiðbeiningarskyldu sem mælt er fyrir um í 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Þá telur kærandi að uppi sé álitamál um hvort ekki megi fella tölvupóst ríkislögreglustjóra undir fyrir­spurn kæranda frá 24. september 2024 þar sem í honum séu upplýsingar um aðdraganda þess að brottflutningi var frestað, m.a. um símtöl þingmanns og ráðherra sem ekki höfðu áður komið fram.<br /> &nbsp;<br /> Kæran var kynnt dómsmálaráðuneyti með erindi, dags. 4. nóvember 2024, og ráðuneytinu gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni 15. nóvember 2024. Umsögnin var kynnt kæranda með erindi, dags. 18. nóvember 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Kærandi brást við erindinu sam­dægurs og kvaðst ekki hafa frekari athugasemdir.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um afgreiðslu dómsmálaráðuneytis á beiðni kæranda um gögn sem lágu til grundvallar ákvörðun dómsmálaráðherra að fresta framkvæmd brottflutnings […] og fjölskyldu hans.<br /> &nbsp;<br /> Ágreiningur í málinu lýtur að því hvort ráðuneytinu hefði verið rétt að afmarka beiðni kæranda um gögn sem urðu til eftir að ákvörðun um frestunina hafði verið tekin. Úrskurðarnefndin telur að beiðni kæranda hafi verið skýr og að ráðuneytinu hafi verið rétt að ætla að óskað væri eftir gögn­um sem fyrir lágu hjá ráðuneytinu þegar ákvörðun um brott­vísun var tekin. Því er ekki ástæða til að gera athugasemd við þá afmörkun gagna sem ráðu­neyt­ið lagði til grundvallar í málinu.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er heimilt að bera undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál synjun beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum og synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Úrskurðarnefndin telur ljóst að afgreiðsla dómsmála­ráðu­neytis á beiðni kæranda hafi ekki falið í sér synjun beiðninnar. Þannig liggur ekki fyrir ákvörð­un sem kæranleg er til úrskurðarnefndarinnar samkvæmt framan­greindu lagaákvæði. Verður kæru í málinu því vísað frá úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæru […], dags. 29. október 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um afgreiðslu ríkissaksóknara á beiðni um tölfræðiupplýsingar um kærur til lögreglu. Ríkissaksóknari hafnaði beiðninni og kvað að hjá embættinu lægi ekki fyrir gagn eða gögn með þeim upplýsingum sem kærandi óskaði eftir og að embættinu væri ekki skylt að útbúa slíkt gagn á grundvelli upplýsingalaga. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hafði ekki forsendur til að draga þá staðhæfingu í efa að slíkt gagn eða gögn lægju ekki fyrir. Þá taldi nefndin að embættinu væri óskylt að útbúa slíkt gagn. Var ákvörðun ríkissaksóknara því staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1231/2024 í máli ÚNU 24100007.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 8. október 2024, kærði […] synjun ríkissaksóknara á beiðni um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi sínu til ríkissaksóknara, dags. 22. júlí 2024, vísaði kærandi til þess að samkvæmt tölfræði á vef lögreglunnar hefðu árlega að meðaltali borist 175 kærur vegna nauðg­un­ar árin 2011 til 2021. Frá lögreglunni hefði kærandi fengið þær upplýsingar að um 100 þeirra hefðu verið sendar ríkissaksóknara til ákvörðunar um ákæru. Kærandi óskaði eftir svörum við því hve margar kærur hefðu leitt til málshöfðunar, hve margar hefðu leitt til dómsuppkvaðning­ar, hve marg­ar hefðu leitt til jákvæðrar niðurstöðu fyrir viðkomandi kæranda og hvort merki sæjust um breytingar allra síðustu ár.<br /> &nbsp;<br /> Ríkissaksóknari svaraði erindi kæranda 5. september 2024. Í svarinu kom fram að þar sem það væri mjög mikil vinna að taka saman þær upplýsingar sem kærandi hefði óskað eftir væri ekki hægt að svara fyrir­spurn hans.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndarinnar kom fram að kærandi ætlaði að nota þær upplýsingar sem hann óskaði eftir í grein eða umfjöllun um þær. Upplýsingarnar ættu erindi við alla landsmenn sem og starfsmenn ríkissaksóknara. Þar sem dómsmál næðu oft yfir einhver ár áður en þeim lyki endanlega væri best að fá yfirlit yfir allmörg ár til þess að fá góða heildarmynd af málefninu.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt ríkissaksóknara með erindi, dags. 14. október 2024, og embættinu gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að ríkissaksóknari afhenti úrskurðar­nefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkissaksóknara barst úrskurðarnefndinni 8. nóvember 2024. Í umsögn­inni kom fram að hjá ríkissaksóknara lægju ekki fyrir gagn eða gögn þar sem teknar væru saman upplýsingar um hve marg­ar kærur í nauðgunarmálum, þ.e. vegna brota gegn ákvæðum 194. gr. almennra hegningar­laga, nr. 19/1940, á árunum 2011–2021, hefðu leitt til útgáfu ákæru eða um hverjar dómsniðurstöður hefðu verið í þeim málum þar sem ákæra var gefin út.<br /> &nbsp;<br /> Ríkissaksóknari hefði aðgang að málaskrárkerfi lögreglu og ákæruvalds og gæti tekið saman um­beðn­ar upplýsingar með skoðun á upplýsingum og gögnum sem vistuð væru í því kerfi. Þær upp­lýs­ing­ar væri hins vegar ekki hægt að kalla fram í kerfinu með einfaldri leit heldur krefðist það yfirferðar og vinnslu á gögnum í kerfinu, þar á meðal uppflettinga og greininga á skjölum þeirra mála sem beiðni kæranda lyti að, sem skiptu tugum hvert ár.<br /> &nbsp;<br /> Ríkissaksóknari liti svo á að upplýsingar og gögn vistuð í málaskrárkerfinu vegna rannsókna á brot­um gegn 194. gr. almennra hegningarlaga vörðuðu rannsókn sakamáls eða saksókn í skilningi 1.&nbsp;mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Ákvæði upplýsingalaga ættu því ekki við um slíkar upp­lýsingar og gögn. Samandregið teldi ríkissaksóknari hvorki að fyrir væri að fara rétti kæranda til af­hend­ingar á umbeðnum upplýsingum né að embættinu skyldi gert að útbúa gagn með þeim.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkissaksóknara var kynnt kæranda með erindi, dags. 12. nóvember 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Frekari athugasemdir bárust ekki frá kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Mál þetta varðar beiðni kæranda til ríkissaksóknara um tölfræðiupplýsingar um kærur til lögreglu. Ríkis­saksóknari kveður að hjá embættinu liggi ekki fyrir gagn eða gögn með þeim upplýsingum sem kærandi óskaði eftir og að embættinu sé ekki skylt að útbúa slíkt gagn.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er mælt fyrir um að upplýsingaréttur almennings nái til fyrirliggjandi gagna sem varða tiltekið mál og tiltekinna fyrirliggjandi gagna. Samkvæmt 3.&nbsp;málsl. 1. mgr. er ekki skylt að útbúa ný skjöl eða önnur gögn í ríkari mæli en leiðir af 3. mgr. 5.&nbsp;gr. laganna þar sem mælt er fyrir um að ef ákvæði 6.–10. gr. laganna eigi aðeins við um hluta gagns skuli veita aðgang að öðrum hlutum þess. Í athugasemdum við 5. gr. í greinargerð með frum­varpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir að skilyrði þess að gagn sé undirorpið upplýsingarétti sé að það liggi fyrir hjá þeim sem fær beiðni um aðgang til afgreiðslu. Þá segir enn fremur að réttur til aðgangs að gögnum nái þannig aðeins til þeirra gagna sem til eru og fyrir liggja á þeim tímapunkti þegar beiðni um aðgang er sett fram og í þeirri mynd sem þau eru á þeim tíma.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur ekki forsendur til að draga í efa fullyrðingu ríkissaksóknara að gagn með þeim upplýsingum sem kærandi óskaði eftir liggi ekki fyrir í vörslu embættisins. Þá telur nefndin að með hliðsjón af kæru til úrskurðarnefndarinnar, þar sem kærandi kvaðst vilja fá afhent yfirlit til að fá heildarmynd af málefninu, hafi beiðni kæranda til ríkissaksóknara ekki falið í sér ósk um að­gang að gögnum sem innihalda umbeðnar upplýsing­ar til að hann gæti sjálfur tekið saman svör við spurningum sínum. Samkvæmt upplýsingum frá ríkissaksóknara er ekki hægt að kalla fram svör við spurningum kæranda með einföldum aðgerðum í málaskrárkerfi lögreglu og ákæruvalds, heldur þyrfti að fara ítarlega yfir og greina fjölda mála yfir mörg ár. Að framangreindu virtu og með vísan til 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga telur úrskurðarnefndin að ríkissaksóknara sé ekki skylt að verða við beiðni kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu verður lagt til grundvallar að umbeðið gagn eða gögn séu ekki fyrir­liggj­andi hjá ríkis­saksóknara í skilningi upplýsingalaga. Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýs­inga­laga er heimilt að bera synjun beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Því ligg­ur ekki fyrir synjun beiðni um afhendingu gagna í skilningi 1. mgr. 20. gr. upplýs­inga­laga og verður því staðfest hin kærða ákvörðun ríkissaksóknara.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun ríkissaksóknara, dags. 5. september 2024, að synja beiðni […], er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var upplýsinga frá Sýslumanninum á Vestfjörðum um hvers vegna tiltekið afsal væri skráð sem eignayfirlýsing í þinglýsingarhluta fasteignaskrár á fasteign hans. Úrskurðarnefndin fór yfir gögn málsins og taldi að samskipti kæranda við sýslumannsembættið væru hluti af máli sem varðaði þinglýsingu. Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, giltu lögin ekki um þinglýsingu. Var kærunni því vísað frá úrskurðarnefndinni.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1230/2024 í máli ÚNU 24080011.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 7. ágúst 2024, kærði […] til úrskurðarnefndar um upp­lýs­ingamál töf sem orðið hefði á afgreiðslu erindis hans til Sýslumannsins á Vestfjörðum. Kærandi beindi erindi til embættisins 4. ágúst 2022 og ítrekaði það 21. júní árið eftir. Erindið hljóðaði svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Ég óska eftir að fá skriflega og ítarlega útskýringu á því hvers vegna afsali (sic.) frá 1920 […] er skráð sem eignayfirlýsing í þinglýsingarhluta fasteignaskrár á fasteign mína […]. Til hverra er þessi yfirlýsing o.s.frv. skv. lögum nr. 39/1978 og reglu­gerð 405/2008.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Í kæru er rakið að í lok júlí 2022 hafi rúmlega 100 ára gömlu afriti úr afsals- og veðmálabók Sýslu­mannsins á Ísafirði verið þinglýst á fasteign kæranda sem eignarheimild manns sem þá hafi verið látinn í hartnær 70 ár. Kærandi hefði frétt af þessari ákvörðun embættisins fyrir tilviljun og í kjölfarið óskað upplýsinga um hana. Kærandi hefði enn ekki fengið fullnægjandi svör við erindi sínu frá 4. ágúst 2022.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Sýslumanninum á Vestfjörðum með erindi, dags. 13. ágúst 2024. Í erindi úrskurð­arnefndarinnar var skorað á embættið að afgreiða erindi kæranda, en ellegar afhenda nefndinni þau gögn sem kæran lýtur að ásamt umsögn embættisins um málið.<br /> &nbsp;<br /> Viðbrögð Sýslumannsins á Vestfjörðum bárust úrskurðarnefndinni 22. ágúst 2024. Í erindi emb­ætt­isins kemur fram að kærandi hafi átt í töluverðum samskiptum við embættið. Vilji kæranda standi til að það skjal sem óskað er upplýsinga um í málinu verði afmáð úr þinglýsingabók. Á tveim­ur fund­um kæranda með embættinu hafi þeirri spurningu sem birtist í tölvupósti kæranda 4.&nbsp;ágúst 2022 verið svarað.<br /> &nbsp;<br /> Erindi Sýslumannsins á Vestfjörðum til úrskurðarnefndarinnar fylgdu ýmis gögn. Meðal þeirra eru í fyrsta lagi erindi embætt­isins til kæranda, dags. 29. júlí 2022, þar sem kröfu um afmáningu skjals úr þinglýsingabók er hafnað. Í öðru lagi eru samskipti frá lokum desember 2023 varðandi fyrir­spurn kæranda frá 4. ágúst 2022, þar sem kæranda er bent á að embættið geti ekki úrskurðað um eign­arhald á fasteignum og að hann geti höfðað eignardómsmál til að fá skorið úr því. Í þriðja lagi eru samskipti kæranda við embættið frá maí 2024, þar sem óskað er eftir upplýsingum úr dagbók þing­lýsinga. Í fjórða lagi er beiðni kæranda um nýja ákvörðun embættisins um kröfu kær­anda um afmáningu skjals úr þinglýsingabók.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Í málinu hefur kærandi óskað eftir upplýsingum frá Sýslumanninum á Vestfjörðum um hvers vegna tiltekið afsal sé skráð sem eignayfirlýsing í þinglýsingarhluta fasteignaskrár á fasteign hans. Af hálfu sýslumannsembættisins hefur komið fram að vilji kæranda standi til að afsalið verði af­máð úr þinglýsingabók. Þau gögn sem liggja fyrir í málinu benda ekki til annars en að sú staðhæf­ing sé rétt.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, gilda lögin ekki um þinglýsingu, aðfarar­gerð­ir, kyrrsetningu, löggeymslu, lögbann, nauðungarsölu, greiðslustöðvun, nauðasamn­inga, gjald­þrotaskipti, skipti á dánarbúum eða önnur opinber skipti, né heldur um rannsókn saka­máls eða saksókn. Í athugasemdum við 4. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem varð að upplýsinga­lög­um, nr. 140/2012, kemur fram að ákvæðið vísi til þeirra starfa sýslumanna og sérstakra sýslunar­manna, þar á meðal skiptastjóra, sem töldust til dómstarfa fram til 1. júlí 1992. Í réttar­fars­lög­gjöf­inni sé ráð fyrir því gert að ágreiningsefni um þessi málefni verði borin beint undir dómstóla og sé því eðlilegt að umrædd störf falli utan við gildissvið laganna.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir gögn málsins og er það mat nefndarinnar að samskipti kæranda við sýslumannsembættið séu hluti af máli sem varðar þinglýsingu. Með vísan til þess hvernig gild­issvið upplýsingalaga er afmarkað samkvæmt framangreindu telur úrskurðarnefndin því að rétt sé að vísa kæru í máli þessu frá nefndinni.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæru […], dags. 7. ágúst 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að gögnum í vörslu forsætisráðuneytis um ráðgjöf um túlkun siðareglna eða samþykki vegna aukastarfa ráðherra. Ákvörðun ráðuneytisins að hafna beiðni kæranda var byggð á því að samkvæmt 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, næði réttur almennings ekki til aðgangs að slíkum gögnum. Úrskurðarnefndin fór yfir gögnin og taldi að þau féllu undir framangreint ákvæði upplýsingalaga. Var ákvörðun forsætisráðuneytis því staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1229/2024 í máli ÚNU 23100020.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Hinn 16. október 2023 lagði […] fréttamaður þrjár fyrirspurnir frá fréttastofu Ríkisútvarpsins fyrir forsætisráðuneyti. Þær voru svohljóðandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <ol> <li>Hversu oft hafa ráðherrar leitað til forsætisráðherra frá árinu 2018 til að fá ráð­gjöf um túlkun siðareglna eða samþykki vegna aukastarfa ráðherra? Ef einhver skipti, er óskað eftir að fá þær beiðnir afhentar og niðurstöðu ráðuneytisins.</li> <li>Hver var kostnaður við blaðamannafund leiðtoga ríkisstjórnarinnar á laugardag, sund­urliðaður.</li> <li>Kom forsætisráðuneytið að kostnaði að ferð þingflokka ríkisstjórnarinnar til Þing­valla á föstudag? Ef já, hver var sá kostnaður, sundurliðaður?</li> </ol> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Svar ráðuneytisins barst kæranda 26. október sama ár. Í svari við spurningu nr. 1. segir að á tíma­bil­inu hafi verið leitað sjö sinnum til forsætisráðuneytisins af hálfu ráðherra, eða fyrir þeirra hönd, um ráðgjöf á túlkun siðareglna ráðherra. Samkvæmt 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga taki upp­lýs­inga­réttur almennings ekki til gagna sem hafi að geyma ráðgjöf forsætisráðuneytisins eða annars bærs aðila til stjórnvalda eða starfsmanna þeirra um túlkun siðareglna. Því sé ekki hægt að af­henda gögn tengd þessari ráðgjöf. Þá hafi á tímabilinu hafi borist ein umsókn um aukastarf ráð­herra. Um sé að ræða beiðni þáverandi forsætisráðherra vegna samnings um útgáfu skáldsögu. Und­an­þága fyrir það aukastarf hafi verið veitt 12. ágúst 2022 og séu upplýsingar um það birtar á vef Stjórnarráðsins. Í svari við spurningu nr. 2 segir að bókfærður kostnaður forsætisráðuneytisins vegna blaðamanna­fund­arins sé 84.000 kr. sem skiptist í kostnað við ljósmyndara (65.000 kr.) og blóma­skreytingar (19.000 kr.). Og í svari við spurningu 3 segir að forsætisráðuneytið hafi greitt fyrir hádegisverð þing­manna stjórnmálaflokkanna á Þingvöllum, kr. 128.340.<br /> &nbsp;<br /> […] kærði afgreiðslu ráðuneytisins til úrskurðarnefndar um upplýsingamál degi síðar, eða 27. október 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í tilefni af kærunni beindi úrskurðarnefnd um upplýsingamál erindi til forsætisráðuneytis 31.&nbsp;ok­tó­ber 2023 og veitti ráðuneytinu færi á að skila nefndinni umsögn um kæruna. Þá var með sama erindi óskað eftir að nefndinni yrðu afhent afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Svar forsætisráðuneytisins barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál 14. nóvember 2023. Í um­sögn ráðuneytisins kemur fram að það líti svo á að af þremur fyrirspurnum kæranda hafi tveim­ur þeirra (spurningum nr. 2 og 3) verið svarað að fullu, og því verði í umsögninni aðeins fjallað um af­greiðslu ráðuneytisins á fyrstu spurningu kæranda (spurningu nr. 1). Afgreiðslu sína á þeim þætti máls­ins skýrir ráðuneytið síðan með eftirfarandi hætti:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Það ákvæði sem synjun ráðuneytisins um aðgang að gögnum um ráðgjöf um siðareglur byggir á kom inn í upplýsingalög með lögum nr. 72/2019 um breytingu á upplýsinga­lögum nr. 140/2012, með síðari breytingum. […] Í vinnu við gerð frumvarpsins var m.a. horft til tilmæla sem sett voru fram í úttektarskýrslu GRECO, samtaka ríka Evrópu­ráðsins gegn spillingu, á vörnum gegn spillingu á Íslandi og tók til æðstu handhafa fram­kvæmd­arvalds frá mars 2018. Þar kemur fram það mat að mikilvægt sé fyrir æðstu hand­hafa framkvæmdarvalds að hafa aðgang að ráðgjöf í trúnaði þegar kemur að túlkun siða­reglna. […] Það sjónarmið sem liggur að baki ákvæði um að trúnaður skuli ríkja um ráð­gjöf í tengslum við siðareglur ráðherra er að hætta er á því að æðstu handhafar fram­kvæmd­ar­valds leiti ekki ráðgjafar ef þeir vita að upplýsingarnar gætu orði opinberar. […] Er áréttuð sú afstaða forsætisráðuneytisins að umbeðin gögn séu undanþegin upp­lýs­inga­rétti almennings á grundvelli 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Hinn 19. nóvember 2023 gaf úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæranda kost á að tjá sig um um­sögn forsætisráðuneytis í málinu. Svör bárust ekki frá kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Eins og fyrr segir lýtur kæra málsins, dags. 27. október 2023, að afgreiðslu forsætisráðuneytis, dags. 26. sama mánaðar, á erindi sem kærandi hafði beint til ráðuneytisins og fól í sér ósk um svör við til­teknum fyrirspurnum annars vegar og ósk um afhendingu gagna hins vegar.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er heimilt að bera beiðni um synjun um að­gang að gögnum á grundvelli laganna undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál. Það leiðir af af­greiðslu forsætisráðuneytisins, dags. 26. október 2023, að ráðuneytið synjaði kæranda um að­gang að beiðnum ráðherra til forsætisráðherra frá árinu 2018 um ráðgjöf um túlkun siðareglna og um aðgang að niðurstöðum forsætisráðuneytisins vegna þeirra. Að öðru leyti svaraði ráðuneytið fyrir­spurnum kæranda í málinu. Í málinu kemur því einvörðungu til úrskurðar hvort kærandi eigi sam­kvæmt upplýsingalögum rétt á að fá afhentar beiðnir ráðherra um ráðgjöf um túlkun siðareglna og niðurstöður ráðuneytisins vegna þeirra beiðna frá tímabilinu 2018 til 16. október 2023, en þá lagði kærandi beiðni sína fram.<br /> &nbsp;<br /> Forsætisráðuneytið hefur afhent úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af gögnum sjö mála sem falla undir það tímabil sem beiðni kæranda um gögn lýtur að og falla efnislega undir beiðni hans. Gögn málanna fela annars vegar í sér fyrirspurnir til forsætisráðuneytisins um túlkun siðareglna fyrir ráðherra sem settar hafa verið á grundvelli 2. mgr. 24. gr. laga um Stjórnarráð Ís­lands, nr. 115/2011, og ráðgjöf forsætisráðuneytisins af því tilefni hins vegar. Öll gögn þeirra mála sem um ræðir og falla undir kæruefni málsins varða þannig könnun á stöðu ráðherra gagnvart siðareglum sem um þá gilda og ráðgjöf forsætisráðuneytisins af því tilefni.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga tekur „upplýsingaréttur almennings ekki til gagna sem hafa að geyma upplýsingar um ráðgjöf forsætisráðuneytisins eða annars bærs aðila til stjórn­valda eða starfsmanna þeirra um túlkun siðareglna.“<br /> &nbsp;<br /> Tilvitnuð regla var lögfest með gildistöku laga nr. 72/2019, um breytingu á upplýsingalögum nr. 140/2012, nánar tiltekið með 5. gr. breytingalaganna. Í skýringum sem fylgdu frumvarpi því sem varð að lögum nr. 72/2019 kemur m.a. fram að með því sé lagt til að „búið verði þannig um hnútana að æðstu handhafar ríkisvalds geti leitað ráðlegginga um túlkun á siðareglum í trúnaði“. Í skýr­ing­un­um við 5. gr. frumvarpsins er jafnframt tekið fram að horft hafi verið til þess að „líkur standa til að ráðherrar og aðrir æðstu stjórnendur í stjórnsýslunni kunni að veigra sér við því að leita sér ráð­gjafar um siðferðileg málefni ef til þess getur komið að upplýsingar um það birtist almenningi. Því [sé] lagt til að við 1. mgr. 7. gr. laganna bætist nýr málsliður um að upplýsingaréttur almenn­ings taki ekki til gagna sem hafa að geyma upplýsingar um ráðgjöf forsætisráðuneytisins eða ann­ars bærs aðila til stjórnvalda eða starfsmanna þeirra um túlkun siðareglna.“<br /> &nbsp;<br /> Í tilvitnuðu ákvæði 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga felst samkvæmt framangreindu að gögn sem geyma upplýsingar um ráðgjöf forsætisráðuneytisins um túlkun siðareglna til þeirra sem starfa í stjórnsýslunni falla utan við upplýsingarétt almennings. Með hliðsjón af markmiðum ákvæðisins verður orðalag þess ekki túlkað svo þröngt að undir undantekninguna falli einvörðungu gögn sem geyma beina ráðgjöf forsætisráðuneytisins heldur verður einnig að fella undir undantekninguna gögn þar sem ósk um ráðgjöfina kemur fram.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt orðalagi sínu er undanþágan í 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga þannig fram sett að ekki þarf að framkvæma mat um mikilvægi þeirra upplýsinga sem fram koma í þeirri ráðgjöf sem um ræðir hverju sinni. Stjórnvöld geta hins vegar, sé það ekki óheimilt vegna annarra laga­reglna, svo sem um þagnarskyldu, valið að afhenda gögn sem geyma upplýsingar af þessu tagi umfram skyldu, sbr. 11. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í skýringum forsætisráðuneytisins í málinu hefur komið fram að það leggi áherslu á að fylgja reglu 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga í málinu, og afhenda ekki umbeðin gögn, þar sem um sé að ræða ráðgjöf um siðareglur sem beint er að æðstu handhöfum framkvæmdarvalds.<br /> &nbsp;<br /> Í áður tilvitnuðum skýringum við 5. gr. laga nr. 72/2019, en með því lagaákvæði var umræddur 2.&nbsp;málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga lögfestur eins og fyrr greinir, er tekið fram að „takmörkunina [beri] að skýra þröngt eins og aðrar takmarkanir á upplýsingarétti almennings“ og jafnframt að „[því] yrði henni ekki beitt í tilvikum þar sem ráðgjöf varðar minni háttar álitamál um túlkun siða­reglna eða þegar verulegir almannahagsmunir [krefjist] þess að almenningur geti kynnt sér upp­lýs­ingar um ráðgjöf. [Þurfi] því hverju sinni að fara fram mat á því hvort ástæða sé til að beita undan­þágu 5. gr. frumvarpsins, m.a. með hliðsjón af reglu 11. gr. upplýsingalaga um aukinn að­gang.“<br /> &nbsp;<br /> Í þessum skýringum virðist ráðgert að stjórnvöld framkvæmi mat um það hvers eðlis ráðgjöf þeirra um siðareglur er, í þeim tilvikum sem óskað sé aðgangs að slíkum gögnum, m.a. með hliðsjón af reglu 11. gr. upplýsingalaga. Af því tilefni tekur úrskurðarnefndin fram að upplýsingalögin sjálf gera, samkvæmt orðalagi sínu, ekki ráð fyrir neinu öðru mati stjórnvalda um afhendingu gagna sem falla undir 2. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaganna heldur en leiðir af 11. gr. upplýsinga­lag­anna. Sem fyrr segir hefur forsætisráðuneytið tekið þá afstöðu að umbeðin gögn skuli ekki birt á grundvelli heimildar í því lagaákvæði.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af öllu framangreindu verður synjun forsætisráðuneytisins á að afhenda kæranda gögn sjö mála um ráðgjöf ráðuneytisins vegna siðareglna ráðherra frá tímabilinu 2018 til 16.&nbsp;októ­ber 2023 staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun forsætisráðuneytis, dags. 26. október 2023, um að synja beiðni kæranda, […], dags. 16. október 2023, um afhendingu á gögnum um ráðgjöf vegna siðareglna ráðherra, er stað­fest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var aðgangs að gögnum um mál sem formaður tiltekins ráðs í sveitarfélagi hefði tekið að sér að kanna. Formaðurinn kvaðst aðeins hafa undir höndum gögn sem kærendur hefðu sent honum og samskipti við kærendur. Úrskurðarnefndin taldi að beiðni kærenda hefði verið afmörkuð og þröngt og að þar með hefði ekki verið tekin afstaða til aðgangs að mögulegum öðrum fyrirliggjandi gögnum sem heyrðu undir beiðnina. Var beiðni kærenda því vísað til sveitarfélagsins til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1228/2024 í máli ÚNU 23080018.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Hinn 22. ágúst 2023 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá […]. Samkvæmt kærunni beindu […] gagnabeiðni til formanns […]ráðs […] 13. júlí 2023. Beiðni þeirra væri enn ósvarað.<br /> &nbsp;<br /> Beiðni kærenda til formanns ráðsins var svohljóðandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Við óskum eftir öllum gögnum sem þú hefur verið með aðgang að um þau mál sem við leit­uðum til þín með sem formanns […]ráðs.<br /> &nbsp;<br /> […]</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt […] með erindi, dags. 4. október 2023. Umsögn […]skrifstofu […] barst úrskurðarnefndinni 3. nóvember 2023. Í umsögninni kemur fram að formaður […]ráðs hafi ekki undir höndum önnur gögn sem heyra undir beiðnina en þau sem kærendur sendu honum og fylgdu með kærunni til úrskurð­ar­nefndarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Þá kemur fram að formaður ráðsins hafi vísað kærendum til formanns […]ráðs, sem m.a. hafi eftirlitshlutverk vegna starfsemi skrifstofu […]sviðs. Jafnframt hafi for­maðurinn bent kærendum á að málið væri utan verksviðs […]ráðs. Þá hafi á fundi […]ráðs 26. janúar 2023 farið fram kynning […]sviðs á verkferlum […]. Í þeirri kynn­ingu hafi ekki verið fjallað um einstök mál.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn […] var kynnt kærendum með erindi, dags. 6. nóvember 2023, og þeim gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Í athugasemdum kæranda, dags. 11.&nbsp;de­sem­ber 2023, kemur fram að formaður […]ráðs hafi tjáð kærendum að bæði hann og formaður […]ráðs hafi gengið á eftir upplýsingum frá […] og spurst fyrir um framgang og rannsókn þess máls sem kærendur hefðu vakið athygli þeirra á. Formaður […]ráðs hafi hins vegar tjáð kærendum að hann hefði ekki sent neinar fyrirspurnir vegna málsins. Kærendur telji ljóst að allar munnlegar fyrir­spurn­ir eða upplýsingar sem hann fær með öðrum hætti eigi að skrá samkvæmt upplýsinga- og stjórn­sýslulögum.<br /> &nbsp;<br /> […]<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kærendur beindu erindi sínu um aðgang að gögnum sérstaklega til formanns […]ráðs. Af því tilefni ber að taka fram að einstakar fastanefndir sveitarfélaga, eins og […]ráð […] telst vera, eru hluti viðkomandi sveitar­félags en ekki sérstök stjórnvöld, enda fer stjórnsýsla sveitarfélaga að jafnaði fram á einu stjórn­sýslu­stigi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 138/2011. Einstakir fulltrúar í slíkum nefnd­um, hvort sem þeir eru formenn nefndanna eða ekki, eru með sama hætti hluti viðkomandi nefndar en fara ekki með sjálfstæðar heimildir til að afgreiða mál, þ.m.t. ekki með sjálfstæða heimild til að af­greiða mál á grundvelli upplýsingalaga. Hið kærða stjórnvald í málinu, sbr. 1. mgr. 2.&nbsp;gr. upp­lýs­ingalaga, nr. 140/2012, er […].<br /> &nbsp;<br /> Af beiðni kærenda um gögn til formanns […]ráðs […] og kæru þeirra til úrskurðarnefndarinnar leiðir að kærendur hafa afmarkað beiðni sína við aðgang að gögnum sem formaður umrædds ráðs hefur haft aðgang að […]. Í þessari afmörkun felst að undir beiðni kær­enda falla annars vegar möguleg gögn sem tengj­ast erindi þeirra til formanns ráðsins og hann hefur sent, aflað eða fengið afhent innan […] í tengslum við mál kærenda beint og hins vegar sem hann hefur fengið afhent sem full­trúi í […]ráði í tengsl­um við erindi kærenda til hans eða vegna vinnu sem fram hefur farið við þá verkferla sem kærendur vísa til. Í hinu síðastgreinda felst að undir beiðnina geta meðal annars fallið gögn sem lögð hafa verið fyrir […]ráð og nefndarmenn, þar á meðal formaður ráðsins, hafa haft aðgang að.<br /> &nbsp;<br /> Í upphaflegu erindi kærenda til formanns […]ráðs 31. október 2022 kom fram að kærendur teldu mikilvægt að ráðið kæmi að gerð nýrra verkferla sem […]­svið ynni að. Í umsögn […]skrifstofu til úrskurðarnefndarinnar kom fram að á fundi […]ráðs 26. janúar 2023 hefði farið fram almenn kynn­ing á verkferlum […]. Þá kemur fram í fund­argerð ráðsins af fundi 9. febrúar 2023 á vef […] að verkferlarnir hafi verið til umræðu.<br /> &nbsp;<br /> Af umsögn […]skrifstofu til úrskurðarnefndarinnar verður ráðið að beiðni kærenda hafi aðeins verið afmörkuð við gögn sem formaður […]­ráðs hefði undir höndum. Hins vegar er ljóst samkvæmt framangreindu að beiðni kærenda var víðtækari en svo þar sem hún náði einnig til gagna sem formaðurinn hefði haft aðgang að vegna þeirra mála sem kær­endur leituðu til hans með, þ.m.t. um vinnu við verkferla, og lægju e.t.v. fyrir annars staðar hjá […] en beinlínis í vörslu for­mannsins. Úrskurðarnefndin telur því að afgreiðslu […] hafi verið ábótavant að þessu leyti þar sem beiðnin hafi verið afmörkuð of þröngt og þar með hafi ekki verið tekin afstaða til réttar kærenda til aðgangs að mögulegum öðrum fyrir­liggjandi gögn­um sem heyrðu undir beiðn­ina, svo sem gögnum sem lögð voru fyrir fundi […]ráðs þegar verkferlar […] voru til umfjöllunar. Þykir því rétt að vísa beiðni kærenda aftur til […] til nýrrar meðferðar og af­greiðslu, þar sem afmörkun beiðni kærenda taki mið af fram­an­greind­um sjónarmiðum og lagt verði mat á rétt kærenda til aðgangs að viðkomandi gögnum frá tíma­bilinu 31.&nbsp;október 2022, þegar kærendur höfðu fyrst samband við for­mann […]­ráðs, til 13. júlí 2023 þegar gagnabeiðni þeirra var lögð fram, á grund­velli upp­lýs­inga­laga.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Beiðni kærenda, […], dags. 13. júlí 2023, er vísað til […] til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að gögnum í vörslu Landspítala um uppflettingar í sjúkraskrá. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að synjun um aðgang að tilteknu excel-skjali hefði ekki átt að byggjast á því að um væri að ræða upplýsingar úr sjúkraskrám sjúklinga við spítalann eða að um væri að ræða upplýsingar um málefni sjúklinga sem lytu þagnarskyldu vegna hagsmuna þeirra. Var því beiðni kæranda vísað til Landspítala til nýrrar meðferðar og afgreiðslu. Beiðni um aðgang að bréfi til Persónuverndar var að auki vísað til nýrrar meðferðar og afgreiðslu. Ákvörðun um að synja beiðni um aðgang að bréfi til embættis landlæknis var hins vegar staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 3. desember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1227/2024 í máli ÚNU 23110012.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með kæru 16. nóvember 2023 kærði […] ákvarð­anir Landspítala um synjun um afhendingu gagna.<br /> &nbsp;<br /> Með bréfi 19. apríl 2023 til Landspítalans rakti kærandi meðal annars að […]læknar á veg­um […], sem einnig störfuðu á spítalanum, virtust hafa nýtt sér að­gang að sjúkraskrám spítalans til að fletta upp sjúklingum […]. Lækn­arnir hefðu svo sent smáskilaboð (SMS) til sjúklinganna, sem þeir væru ekki í meðferðarsambandi við og í nafni Landspítalans, til að beina þeim í viðskipti við sjálfa sig í þeim tilgangi að hafa af því fjárhagslegan ávinning.<br /> &nbsp;<br /> Í bréfinu setti kærandi fram tilteknar spurningar, meðal annars um hversu mörg skilaboð hefðu verið send út í nafni Landspítalans til sjúklinga […] þar sem þeim hefði verið vísað á […]. Jafnframt í hve mörgum tilfellum sam­eiginlegir starfsmenn spítalans og […] hefðu skoðað sjúkraskrár sjúklinga sem þeir væru ekki í meðferðarsambandi við í þeim tilgangi að senda þeim skilaboð. Þá óskaði kærandi eftir af­hend­ingu log-skrár úr Heilsuveru eða öðrum haldbærum gögnum varðandi þetta atriði.<br /> &nbsp;<br /> Landspítalinn svaraði bréfi kæranda 3. maí 2023 og tók meðal annars fram að spítalinn myndi taka ábend­ingar kæranda til frekari skoðunar í gegnum eftirlitsnefnd spítalans um rafræna sjúkraskrá og bregðast við með viðeigandi hætti kæmi í ljós að uppflettingar starfsmanna hefðu ekki sam­ræmst lögum eða gildandi verklagsreglum.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 17. október 2023 til Landspítalans óskaði kærandi eftir efnislegum svörum við fyrr­greindum spurningum og bárust svör frá Landspítalanum með bréfi 25. sama mánaðar. Í svörum Landspítala kom meðal annars fram að málinu hefði umsvifalaust verið vísað til eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá. Jafnframt að engin smáskilaboð af því tagi sem erindi kæranda lyti að hefðu verið send út í nafni Landspítalans en ábendingu, um að skilaboðakerfi Heilsugáttar spítalans hefði verið notað í þeim tilgangi, hefði umsvifalaust verið komið í viðeigandi rannsóknarfarveg hjá spítala­num. Í niðurlagi svarsins kom fram að Landspítalinn teldi sér hvorki heimilt að veita nánari upp­lýs­ingar um ætluð brot starfsmanna spítalans né að afhenda umbeðnar log-skrár eða önnur um­beðin gögn enda innihéldu gögnin persónugreinanlegar upplýsingar sjúklinga spítalans.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvu­pósti 6. nóvember 2023 til Landspítalans óskaði kærandi eftir eintökum af öllum smáskila­boð­um sem hefðu verið send úr skilaboðakerfi spítalans án persónuupplýsinga. Landspítalinn hafn­aði beiðninni með tölvupósti 13. sama mánaðar með vísan til fyrra svars spítalans.<br /> &nbsp;<br /> […]<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Landspítalanum með erindi 19. nóvember 2023 og var spítalanum veittur kostur á að koma á framfæri umsögn um hana. Jafnframt var þess óskað að Landspítalinn léti úrskurðar­nefnd um upplýsingamál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að. Umsögn Landspítalans barst úrskurðarnefndinni 6. desember 2023. Henni fylgdi eitt skjal sem spítalinn taldi að kæran lyti að, en þar var nánar tiltekið um að ræða excel skjal með samanteknum upplýsingum […].<br /> &nbsp;<br /> Í umsögninni kemur fram að upplýsingamiðlun um málefni sjúklinga til þriðja aðila sé óheimil nema á grundvelli samþykkis sjúklinga eða lagaheimildar. Sé það í samræmi við þagnarskyldu heil­brigðisstarfsmanna sem kveðið sé á um í lögum um heilbrigðisstarfsmenn, nr. 34/2012, lögum um réttindi sjúklinga, nr. 74/1997 og lögum um sjúkraskrár, nr. 55/2009. Umbeðin gögn tilheyri sjúkra­skrám og innihaldi persónugreinanlegar upplýsingar um sjúklinga spítalans. Slíkar upplýs­ing­ar falli ekki undir upplýsingalög og sé því rétt að nefndin vísi kærunni frá, sbr. úrskurð nefndar­inn­ar nr. 1131/2023. Jafnframt sé áréttað að til þess að unnt sé að afhenda afrit af öllum smá­skilaboðum, sem send hafi verið á tilteknu tímabili, þurfi að afmá allar persónugreinanlegar upp­lýsingar sem þar komi fram og myndi það fela í sér vinnu við að útbúa nýtt skjal í skilningi upp­lýsingalaga en í 1. mgr. 5. gr. laganna komi fram að ekki sé skylt að útbúa ný skjöl eða önnur gögn til að veita aðgang að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Landspítalans var kynnt kæranda 7. desember 2023 og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem og hann gerði 20. sama mánaðar. Í athugasemdum kæranda var sjónarmiðum Landspítalans mótmælt og þess einnig óskað að úrskurðarnefndin beindi fyrir­spurn til Landspítalans um hvort til staðar væru önnur gögn um uppflettingar hjá spítalanum og hver væri afstaða hans til afhendingar slíkra gagna.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál kynnti athugasemdir kæranda fyrir Landspítalanum með tölvu­pósti 3. janúar 2024 og fór þess á leit að spítalinn tæki afstöðu til athugasemdanna og sérstaklega þess hluta þeirra sem varðaði önnur gögn sem kynnu að liggja fyrir hjá spítalanum og heyrðu undir beiðni kæranda. Landspítalinn kom á framfæri frekari athugasemdum 9. sama mánaðar og kom þar meðal annars fram að engin önnur gögn væru til staðar en þau sem Landspítalinn hefði afhent úr­skurðarnefndinni með umsögn sinni.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í tölvupósti kæranda til úrskurðarnefndarinnar 11. janúar 2024 tók hann fram að samkvæmt upplýs­ing­um frá Persónuvernd hefðu umbeðnar upplýsingar, um fjölda uppflettinga í sjúkraskrá og smá­skila­boða, komið fram í bréfi 2. september 2023 frá Landspítalanum til Persónuverndar. Óskaði kær­andi eftir aðgangi að bréfinu.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál sendi samdægurs fyrirspurn til Landspítalans og óskaði eftir upp­lýsingum um hvort umrætt gagn lægi fyrir hjá spítalanum og hvort eitthvað væri því til fyrir­stöðu að afhenda kæranda gagnið. Landspítalinn svaraði fyrirspurninni 17. janúar 2024. Í svarinu kom meðal annars fram að Landspítalinn teldi ekkert því til fyrirstöðu að veita aðgang að svari spítal­ans til Persónuverndar. Á hinn bóginn teldi spítalinn rétt að takmarka aðgang að hluta gagns­ins á grundvelli 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga þar sem um væri að ræða upplýsingar sem lytu að aga­málum innan spítalans og málefnum starfsmanna.<br /> &nbsp;<br /> Landspítalinn afhenti kæranda fyrrgreint bréf og fylgiskjöl þess með tölvupósti 19. janúar 2024 þó með þeim hætti að tilteknar upplýsingar höfðu þar verið afmáðar. Tveimur dögum síðar sendi kær­andi tölvupóst til úrskurðarnefndarinnar og krafðist þess að trúnaði yrði aflétt af umræddu gagni enda hefðu allar upplýsingar sem gætu haft þýðingu fyrir hann verið afmáðar. Þá kom fram í tölvupóstinum að kærandi teldi að umbeðnar upplýsingar kæmu fram í áliti eftirlitsnefndar um raf­ræna sjúkraskrá sem nefndin hefði skilað til Landspítalans.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Með tölvupósti 11. janúar 2024 til úrskurðarnefndar um upplýsingamál tók kærandi fram að Land­spítalinn hefði að öllum líkindum einnig sent bréf til embætti landlæknis þar sem umkrafðar upp­lýsingar kæmu fram. Með tölvupósti 17. sama mánaðar óskaði úrskurðarnefndin eftir að Land­spítalinn tæki afstöðu til þessa atriðis sem og spítalinn gerði með tölvupósti 9. febrúar 2024.<br /> &nbsp;<br /> Í tölvupóstinum hafnaði Landspítalinn beiðni um afhendingu gagna sem spítalinn hefði sent til embættis landlæknis og rakti að gögnin hefðu verið afhent á grundvelli lögbundins eftirlits­hlut­verks embættisins, sbr. 1. mgr. 7. laga um landlækni og lýðheilsu nr. 41/2007. Gögnin teldust vinnu­gögn í skilningi upplýsingalaga og hefðu verið afhent á grundvelli lagaskyldu samkvæmt 1.&nbsp;mgr. 8. gr. laga nr. 41/2007. Einnig tók Landspítalinn fram að umrædd gögn vörðuðu málefni starfs­manna Landspítalans sem almenningur hefði ekki rétt til aðgangs að samkvæmt 1. málsl. 1&nbsp;mgr. 7. gr. upplýsingalaga. Með tölvupósti 15. febrúar 2024 afhenti Landspítalinn úrskurðar­nefnd um upplýsingamál bréf eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá til embættis landlæknis, dags. 31. ágúst 2023.<br /> &nbsp;<br /> Framangreind afstaða Landspítala var kynnt kæranda með tölvupósti 12. febrúar 2024 og honum gefinn kostur á að koma á framfæri athugasemdum sem og hann gerði 20. sama mánaðar. Í athuga­semd­um kæranda kom fram að bréfið gæti ekki fallið undir 7. gr. upplýsingalaga enda varðaði það ekki starfssamband Landspítalans og læknanna heldur stjórnsýslumál embættis landlæknis. Af sömu ástæðum gæti bréfið ekki fallið undir 8. gr. upplýsingalaga enda væri það hvorki ætlað til eigin nota Landspítalans né til undirbúnings eigin ákvörðunar hans. Þá hefði bréfið ekki verið útbúið vegna annarra lykta máls í skilningi 8. gr. og jafnframt verið afhent embætti landlæknis sem þriðja aðila.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi 28. febrúar 2024 til Landspítala óskaði úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir upplýs­ing­um um hvaða gögn hefðu verið afhent embætti landlæknis. Þá óskaði nefndin eftir upplýsingum um hvort að tiltekið skjal, þ.e. álitsgerð eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá, væri til og ef svo væri óskaði nefndin eftir afriti af skjalinu. Landspítalinn svaraði erindinu 11. mars 2024 og tók fram að eina skjalið sem hefði verið afhent embætti landlæknis hefði verið niðurstaða eftirlits­nefnd­ar um rafræna sjúkraskrá. Þá tók Landspítalinn fram að niðurstaðan hefði alfarið snúið að starfs­mannamáli þar sem nefndin sinnti innri endurskoðun fyrir spítalann í samræmi við 1. mgr. 22. gr. laga nr. 55/2009. Loks áréttaði Landspítalinn afstöðu sína um að bréfið félli undir 7. og 8.&nbsp;gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin kynnti kæranda svar Landspítalans og kom kærandi á framfæri athugasemdum með tölvupósti 12. mars 2024. Í athugasemdum kæranda var rakið og rökstutt að álitsgerð eftirlits­nefnd­arinnar gæti hvorki fallið undir 7. né 8. gr. upplýsingalaga. Í samhengi við 7. gr. tiltók kær­andi meðal annars að eftirlitsnefndin kæmi ekki sjálf að áminningu eða uppsögn starfsmanns. Þá mætti ráða af umsögn Landspítalans að álitsgerðin hefði verið nýtt í öðrum tilgangi en bara til að ráða úr málefnum tengdum vinnuréttasambandi starfsmanns og Landspítala. Jafnframt hefði kær­andi engan áhuga á upplýsingum um vinnuréttarsamband Landspítalans og starfsmanns og það mætti því afmá slíkar upplýsingar úr bréfinu, svo lengi sem umkrafðar upplýsingar kæmu þar fram. Að því gefnu að fallist væri á að skjalið varðaði starfsmannamál Landspítalans krefðist kærandi þess til vara að álitsgerðin yrði einungis afhent að því leyti sem hún varpaði ljósi á umfang brota máls­ins, þ.e. fjölda skoðana á sjúkraskrám utan meðferðarferðarsambands og fjölda smáskilaboða úr skilaboðakerfi Landspítala á því tímabili sem tilgreint væri í kröfugerð en afmáð yrði út öll um­fjöllun um starfsmannamál úr bréfinu.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi 21. október 2024 til Landspítalans óskaði úrskurðarnefndin eftir afriti af erindisbréfi eftir­lits­nefndar um rafræna sjúkraskrá sem og hugsanlegum öðrum gögnum sem kynnu að varpa nán­ara ljósi á störf nefndarinnar. Landspítalinn svaraði erindinu 1. nóvember 2024 og afhenti nefnd­inni meðal annars afrit af erindisbréfi nefndarinnar og verklagsreglum hennar.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um aðgang kæranda að gögnum um uppflettingar tiltekinna starfsmanna Land­spítalans í sjúkraskrám sjúklinga og smáskilaboðum sem send voru til sjúklinga í kjölfar um­ræddra uppflettinga.<br /> &nbsp;<br /> Rannsókn málsins og samskipti úrskurðarnefndarinnar við Landspítalann hafa leitt í ljós að þrjú tilgreind gögn spítalans falla undir beiðni kæranda, sem honum hefur verið hafnað um aðgang að í heild eða að hluta. Í fyrsta lagi excel skjal með upplýsingum […]. Skjalið er ódagsett en var afhent úrskurðarnefndinni um leið og hún fékk í hendur upphaflega umsögn spítalans í kærumáli þessu þann 6. desember 2023. Í öðru lagi bréf Landspítalans til Persónuverndar, dags. 2. september 2023 vegna ábendinga um ætlaðan óheimilan aðgang að sjúkraskrám. Afrit bréfsins fylgdi tölvupósti Landspítalans til úrskurðarnefndarinnar þann 17. janúar 2024. Fyrir liggur að kæranda hefur verið synjað um hluta af þessu skjali. Í þriðja lagi bréf Landspítala til embættis landlæknis, dags. 31. ágúst 2023, um meintar óheimilar uppflettingar í sjúkraskrá. Nánar tiltekið er það bréf sent embætti landlæknis af formanni eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá, fyrir hönd nefndarinnar, en um er að ræða nefnd sem starfar innan Landspítala. Afrit af þessu bréfi fylgdi tölvupósti Landspítala til úrskurðarnefndarinnar þann 15. febrúar 2024. Öll umrædd gögn hafa að geyma upplýsingar sem falla undir beiðni kæranda. Af þeim má ráða að þau hafi verið orðin til áður en kærandi lagði fram beiðnir um aðgang að gögnum hjá Landspítala 17. október og 6. nóvember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Að þessu og öðru framan­greindu gættu lýtur ágreiningur málsins að því hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að (1) excel skjali sem Landspítalinn afhenti nefndinni með umsögn sinni 6. desember 2023, (2) bréfi sem Landspítali sendi Persónuvernd, dags. 2. september 2023, án yfirstrikana og (3) bréfi sem Landspítali sendi embætti landlæknis, dags. 31. ágúst 2023.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Kærandi reisir rétt til aðgangs að umbeðnum gögnum á 1. mgr. 14. gr. upplýsingalaga en þar segir að sé þess óskað sé skylt að veita aðila sjálfum aðgang að fyrirliggjandi gögnum ef þau hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan.<br /> &nbsp;<br /> […] Þá hafa gögn­in hvorki að geyma upplýsingar um kæranda sjálfan í skilningi 1. mgr. 14.&nbsp;gr. upplýsingalaga né verður af öðrum ástæðum talið að þær varði beina og fyrirliggjandi lögvarða hagsmuni hans með þeim hætti að þær verði felldar undir það lagaákvæði. Af því leiðir að hér verður lagt til grundvallar að aðeins komi til álita hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að gögnum með þeim upplýsingum sem hann hefur ósk­að aðgangs að á grundvelli 5. gr. laganna, sem kveður á um rétt almennings til aðgangs að fyrir­liggjandi gögnum.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Fyrst verður leyst úr rétti kæranda til aðgangs að því skjali sem Landspítalinn afhenti úrskurðar­nefnd um upplýsingamál með umsögn sinni, 6. desember 2023. Umrætt skjal, sem er á excel-formi, er þrískipt (skjalið skiptist í þrjá svonefnda flipa). […]<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Landspítalans kemur fram að upplýsingar sem skjalið hefur að geyma tilheyri sjúkra­skrám og innihaldi persónugreinanlegar upplýsingar um sjúklinga spítalans. Að mati Land­spítalans falli slíkar upplýsingar úr sjúkraskrá ekki undir upplýsingalög og telji spítalinn því rétt að vísa kærunni frá.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu tilefni skal tekið fram að lög nr. 55/2009 um sjúkraskrár ber almennt að skoða sem sérlög gagnvart almennari ákvæðum upplýsingalaga að því leyti sem þar eru lögfest ákvæði um rétt tiltekinna aðila til aðgangs að sjúkraskrám. Á hinn bóginn verður almennt að leggja til grundvallar að um rétt annarra aðgangs að upplýsingum úr sjúkraskrá fari samkvæmt almennum ákvæð­um upplýsingalaga nr. 140/2012 og laga um opinber skjalasöfn, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 960/2020. Í samræmi við þetta verður að leggja til grundvallar að kæru málsins, hvað varðar aðgang að um­ræddu skjali, sé réttilega beint til úrskurðarnefndar um upplýsingamál og þarf í þeim efnum ekki að taka afstöðu til þess hvort umbeðnar upplýsingar teljist til sjúkraskrárupplýsinga í skilningi 4.&nbsp;tölul. 1. mgr. 3. gr. laga nr. 55/2009.<br /> &nbsp;<br /> Synjun Landspítalans á að veita kæranda aðgang að umbeðnum upplýsingum hefur spítalinn ekki aðeins byggt á því að um sé að ræða aðgang að sjúkraskrá sem ekki heyri undir úrskurðarnefndina, heldur einnig á því að um sé að ræða „persónugreinanlegar upplýsingar sjúklinga spítalans“, sbr. svör spítalans við erindi kæranda dags. 25. október 2023, og að þær falli undir ákvæði laga um þagnarskyldu, sbr. umsögn spítalans til úrskurðarnefndarinnar í málinu dags. 6. desember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu tilefni tekur úrskurðarnefndin fram að í öðrum og þriðja flipa skjalsins („samantekt í pivot“ og „Export Worksheet“) eru tilgreind nöfn og kennitölur sjúklinga […] Upplýsingar í þessum tveimur flipum eru að umtalsverðu leyti upplýsingar sem almennt teljast háðar takmörkun 9. gr. upplýsingalaga, en samkvæmt 1. málsl. ákvæðisins er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á. Undir slíkar upplýsingar falla m.a. upplýsingar um heilsuhagi einstaklinga, sbr. úrskurð úrskurðarnefndarinnar nr.&nbsp;1131/2023. Aðrar upplýsingar í excel skjalinu tengjast hins vegar ekki einstökum sjúklingum. […] Af því leiðir að synjun um aðgang að umræddu excel skjali varð hvorki með réttu byggð á því að um væri að ræða upplýsingar úr sjúkraskrám sjúklinga við spítalann sem falli undir lög nr. 55/2009 né því einvörðungu að um væri að ræða upplýsingar um málefni sjúklinga sem lúti þagnarskyldu vegna hagsmuna þeirra. Landspítalinn hefur samt sem áður einvörðungu byggt synjun sína um aðgang að umræddu skjali á slíkum röksemdum. Verður samkvæmt því að telja að synjun Landspítalans á aðgangi að excel skjalinu hafi ekki verið reist á réttum lagagrundvelli.<br /> &nbsp;<br /> Á grundvelli upplýsingalaga bar Landspítalanum að taka afstöðu til réttar kæranda til aðgangs að um­beðnu skjali með rökstuddri ákvörðun. Þessi skylda nær bæði til þess að meta rétt beiðanda til aðgangs að hluta, sbr. 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, og að framkvæma mat á ólíkum hagsmunum sem vega þarf saman við beitingu á undantekningarákvæðum laganna. Í þessu samhengi þykir rétt að benda á að ekki verður fallist á með Landspítalanum að lokamálsliður 1. mgr. 5. gr. standi því í vegi að spítalinn afmái persónuupplýsingar í skjalinu enda segir í ákvæðinu að ekki sé skylt að útbúa ný skjöl eða önnur gögn í ríkara mæli en leiðir af 3. mgr. ákvæðisins. Ákvæði 1. mgr. 5. gr. hefur þannig ekki áhrif á skyldu aðila sem fellur undir upplýsingalög til að veita aðgang að hluta gagns samkvæmt 3. mgr. ákvæðisins, svo sem með því að strika yfir þær upplýsingar í gagni sem falla undir takmörkunarákvæði 6.-10. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál bendir á að meginmarkmiðið með kæruheimild til nefndarinnar er að treysta réttaröryggi borgaranna með því að gera þeim kleift að fá umfjöllun um mál sín á tveim­ur stjórn­sýslustigum. Hafi mál ekki hlotið efnislega umfjöllun á lægra stjórnsýslustigi, eða sé það afgreitt á röng­um lagagrundvelli, getur stjórn­valdi á kærustigi því verið nauðugur sá kostur að vísa málinu heim til lögmætrar málsmeðferðar í stað þess að leitast við að bæta sjálft úr ann­mörk­unum. Að öðrum kosti fengi stjórnsýslumálið ekki um­fjöllun á tveimur stjórnsýslustigum eins og stefnt er að með kæru­heim­ild.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu telur nefndin rétt að fella úr gildi synjun Landspítalans um aðgang að umræddu excel skjali og leggja fyrir spítalann að taka beiðnir kæranda um aðgang að því til nýrrar meðferðar, þar sem tekið verði tillit til framangreindra sjónarmiða.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>4.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Kemur næst til skoðunar hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að bréfi Land­spítalans til Persónu­vernd­ar 2. september 2023. Svo sem fyrr greinir afhenti Landspítalinn kær­anda bréfið með yfir­strik­unum.<br /> &nbsp;<br /> Synjun Landspítalans á aðgangi að hinum yfirstrikuðu upplýsingum byggist á 1. mgr. 7. gr. upp­lýs­ingalaga en þar segir að réttur almenn­ings til aðgangs að gögnum um málefni starfs­manna sem starfa hjá aðilum sem lögin taka til samkvæmt 2. gr. taki ekki til gagna í málum sem varða um­sóknir um starf, framgang í starfi eða starfs­sambandið að öðru leyti. Landspítalinn hefur nánar tiltekið byggt á því að umrædd gögn geymi upplýsingar sem lúti að eða tengist agamálum innan spítalans, sem ætla verður að tengist þeim tilteknu starfsmönnum sem fjallað er um í gögnunum.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að gildandi upp­lýsingalögum segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Með gögnum í málum sem varða starfssambandið að öðru leyti […] er átt við gögn í málum þar sem teknar eru ákvarðanir um réttindi og skyldur starfsmanna. Þau rök búa hér að baki að rétt sé veita starfsmanni ákveðið öryggi í starfi og varðveita trúnað í vinnu­sambandinu sem ella væri hætta á að brysti ef veittur yrði aðgangur að gögnum í slík­um málum. Af þessu leiðir enn fremur að opinberir aðilar ættu síður möguleika á því að laða til sín og halda hjá sér hæfu starfsfólki. Til mála er varða starfssambandið telj­ast t.d. mál þar starfsmaður hefur þurft að sæta frádrætti frá launum, ákvarðanir stjórn­enda um sveigjanlegan vinnutíma og um aukastörf, sbr. IV. kafla laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, og enn fremur mál er lúta að aðfinnslum og áminn­ingu eða eftir atvikum starfslokum.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur lagt til grundvallar að gögn í málum sem varða beitingu stjórn­sýsluviðurlaga að starfsmannarétti, svo sem ákvörðun um áminningu, varði starfssambandið að öðru leyti í skilningi 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga, sbr. úrskurð nefndarinnar nr. 1175/2024. Rétt þykir að nefna að hlutaðeigandi starfsmenn teljast ekki til æðstu stjórnenda og kemur 3. mgr. 7. gr. upplýsingalaga því ekki til skoðunar í málinu.<br /> &nbsp;<br /> Bréf Landspítala til Persónuverndar, dags. 2. september 2023, er ritað af hálfu Landspítalans vegna athugunar Persónuverndar á notkun upplýsinga úr sjúkraskrá á Landspítala. Um athugun Persónu­verndar fer eftir lögum nr. 90/2018, um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, sbr. einnig 4. mgr. 22. gr. laga nr. 55/2009 um sjúkraskrá. Bréf Landspítalans til Persónuverndar er þar með ritað vegna máls sem er til meðferðar hjá Persónuvernd að lögum en ekki sem þáttur í meðferð tiltekins máls sem lýtur að stöðu starfsmanns hjá spítalanum eða tengist starfssambandi spítalans og starfsmannsins. Af þeirri ástæðu verður ekki talið að umrætt bréf sé gagn í tilteknu máli sem varðar starfssamband spítalans og tiltekins eða tiltekinna starfsmanna, í skilningi 1. mgr. 7. gr. upplýsinglaga þótt í því komi að hluta fram upplýsingar sem mögulega séu eða hafi einnig verið til skoðunar í slíku máli eða komi úr gögnum slíks máls.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu leiðir að synjun um aðgang að þeim upplýsingum sem strikað var yfir í bréfi Landspítala til Persónuverndar varð ekki með réttu byggð á 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga. Synjun spítalans á að veita kæranda aðgang að þeim upplýsingum var því ekki reist á réttum lagagrundvelli. Telur úrskurðarnefndin með vísan til þessa rétt að fella úr gildi synjun Landspítalans um aðgang að þeim upplýsingum og leggja fyrir spítalann að taka beiðnir kæranda um aðgang að þeim til nýrrar meðferðar þar sem tekið verði tillit til framangreindra sjónarmiða.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>5.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Að lokum þarf í úrskurði þessum að taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að bréfi Land­spítalans til embættis landlæknis, dags. 31. ágúst 2023, en sem fyrr greinir stafaði umrætt bréf frá nefnd innan spítalans um eftirlit með rafrænni sjúkraskrá.<br /> &nbsp;<br /> Synjun Landspítalans á að veita kæranda aðgang að þessu gagni byggðist á 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga líkt og við á um gagnið sem fjallað var um næst að framan. Nánar tiltekið hefur Landspítalinn vísað til þess að bréfið geymi upplýsingar sem lúti að eða tengist agamálum innan spítalans.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 22. gr. laga nr. 55/2009 um sjúkraskrár skulu ábyrgðar- og umsjónaraðilar sjúkraskráa hafa virkt eftirlit með því að ákvæðum laganna sé framfylgt. Í reglugerð 505/2015 segir einnig að af hálfu umsjónaraðila sjúkraskráa skuli hafa reglubundið eftirlit með því að aðgangur að sjúkraskrá sé lögum samkvæmt og þá skuli settar verklagsreglur í því skyni sem að lágmarki uppfylli fyrirmæli landlæknis um öryggi og gæði sjúkraskráa.<br /> &nbsp;<br /> Við meðferð þessa máls afhenti Landspítalinn úrskurðarnefndinni afrit af erindisbréfi og verklags­regl­um eftirlitsnefndar spítalans um rafræna sjúkraskrá. Í erindisbréfi nefndarinnar kemur meðal annars fram að hún sé skipuð af framkvæmda­stjóra lækninga og starfi í umboði hans. Landspítali sé ábyrgðar- og umsjónaraðili þess sjúkra­skrárkerfis sem starfsmenn stofnunarinnar færi sjúkraskrárupplýsingar og beri að hafa virkt eftirlit með því að ákvæðum sjúkraskrárlaga sé framfylgt, sbr. 1. mgr. 22. gr. laga nr. 55/2009. Framkvæmdastjóri lækninga feli nefndinni að rann­saka mál og komast í niðurstöðu í þeim. Telji nefndin að starfsmaður hafi gerst brotlegur gegn ákvæð­um sjúkraskrárlaga skuli hún vísa málinu til framkvæmdastjóra lækninga til endanlegrar ákvörð­unar sem þá tryggir málsmeðferð í samræmi við ákvæði laga nr. 55/2009, stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og starfsreglur nefndarinnar. Í verklagsreglum eftirlitsnefndarinnar er meðal annars mælt fyrir um málsmeðferð komist nefndin að þeirri niðurstöðu að brotið hafi verið gegn ákvæðum sjúkraskrárlaga og framkvæmdastjóri lækn­inga staðfestir þá niðurstöðu. Í þeim tilvikum ber starfsmanni nefndarinnar meðal annars að senda erindi, þar sem tilkynnt er um niðurstöðu, til embættis landlæknis auk forstöðumanns fram­kvæmda­stjóra og næsta yfirmanns starfsmanns til stjórnsýslulegrar úrvinnslu þar sem um alvarlegt brot gegn trúnaðarskyldu geti verið að ræða sem geti orðið tilefni til áminningar.<br /> &nbsp;<br /> Af framangreindu verður ráðið að eftirlitsnefnd um rafræna sjúkraskrá sé hluti af fyrirkomulagi sem Landspítalinn hefur komið á fót til að tryggja virkt eftirlit í tengslum við aðgengi starfsmanna að sjúkraskrám. Þá verður jafnframt ráðið að rannsókn og niðurstaða eftirlitsnefndarinnar geti verið undanfari þess að starfsmaður sé áminntur eftir fyrirmælum 21. gr. laga nr. 70/1996 um rétt­indi og skyldur starfsmanna ríkisins.<br /> &nbsp;<br /> Það bréf sem hér um ræðir, dags. 31. ágúst 2023, um meintar óheimilar uppflettingar í sjúkraskrár, sem var sent embætti landlæknis af formanni eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá, […]. Til þess er hins vegar einnig að líta að efni bréfsins ber með sér að framkvæmdastjóri lækninga við Landspítalann hafði líka vísað málinu til rannsóknar og efnislegrar meðferðar hjá nefndinni. Skýringar Landspítala til úrskurðarnefnd­ar­innar undir meðferð þessa máls ber síðan að skilja þannig að umrætt bréf, 31. ágúst 2023, hafi bæði falið í sér þær niðurstöður sem eftirlitsnefnd um rafræna sjúkraskrá við Landspítalann hafi látið stjórnendum við þá stofnun í té, […], og svör spítalans til landlæknis vegna athugunar hans. Þetta fær út af fyrir sig ágætlega samræmst því erindisbréfi og verklagsreglum Landspítalans sem vísað var til hér að ofan.<br /> &nbsp;<br /> Í umræddu bréfi er m.a. að finna almennar upplýsingar um hlutverk og verklag nefndarinnar auk þess sem þar er gerð ítarleg grein fyrir forsögu málsins og rannsókn, málsmeðferð og niðurstöðu nefndarinnar […]. Loks er í niðurlagi bréfsins að finna samandregin svör við tilteknum spurningum frá embætti landlæknis. Þótt bréfið sé sent Landlækni samkvæmt framangreindu telur úrskurðarnefndin einnig að nægjanlega sé leitt í ljós að bréfið telst einnig &nbsp;tilgreindur hluti máls sem varðar rannsókn Landspítalans sjálfs á ætluðum brotum […]. Að þessu og öðru framangreindu gættu verður að leggja til grundvallar að um sé að ræða gagn í máli sem varða starfssamband umræddra starfsmanna við Landspítalann að öðru leyti í skilningi 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga. Verður því að staðfest ákvörðun Landspítalans hvað varðar synjun á aðgangi kæranda að umræddu bréfi eftirlitsnefndarinnar til embættis landlæknis, dags. 31. ágúst 2023.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál þykir rétt að benda á að með framangreindu er ekki tekin afstaða til þess hvort kærandi kunni að eiga rétt til aðgangs að þeim upplýsingum sem fram koma í því skjali sem Landspítalinn afhenti úrskurðarnefndinni með umsögn sinni.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvarðanir Landspítalans, dags. 25. október 2023 og 13. nóvember 2023, um að synja beiðnum kæranda, […], um aðgang að gögnum eru felldar úr gildi og lagt fyrir spítalann að taka beiðnirnar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu, að því undanskildu að staðfest er ákvörðun Landspítalans að synja kæranda um aðgang að bréfi eftirlitsnefndar um rafræna sjúkraskrá til embættis landlæknis, dags. 31. ágúst 2023.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að samkomulagi Íslandsbanka hf. við Seðlabanka Íslands um að ljúka máli með sátt vegna brota Íslandsbanka við sölumeðferð eignarhluta ríkisins í bankanum, án yfirstrikana. Seðlabankinn taldi m.a. að þær upplýsingar sem strikað hefði verið yfir væru undirorpnar þagnarskyldu á grundvelli laga um Seðlabanka Íslands og laga um fjármálafyrirtæki. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál staðfesti ákvörðun Seðlabankans með þeirri breytingu að ekki skyldi strika yfir ákveðnar upplýsingar sem væru opinberlega aðgengilegar.

<p style="text-align: justify;">Hinn 25. nóvember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1226/2024 í máli ÚNU 23070005.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 7. júlí 2023, kærði […] ákvörðun Seðlabanka Íslands að synja honum um aðgang að samkomulagi Íslandsbanka hf. við Seðla­bank­ann um að ljúka máli með sátt vegna brota Íslandsbanka við sölumeðferð eignarhluta ríkisins í bankanum, án yfirstrikana.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi óskaði eftir samkomulaginu 30. júní 2023. Með erindi Seðlabankans, dags. 7. júlí 2023, var beiðni kæranda hafnað. Að mati Seðlabankans væru þær upplýsingar sem strikað var yfir háð­ar þagn­arskyldu samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands, nr. 92/2019, því þær vörð­uðu við­skipti og rekstur eftirlitsskylds aðila, tengdra aðila eða annarra. Þá væru upplýsingarnar einnig háð­ar þagnarskyldu samkvæmt 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002, því þær vörðuðu við­skipta- og fjárhagsmálefni viðskiptamanna Íslandsbanka. Loks var vísað til þess að óheimilt væri að afhenda upplýsingarnar samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndar um upplýsingamál ritar kærandi að þær upplýsingar sem strikað hafi verið yfir í sáttinni séu sama eðlis og upplýsingar um kaupendur á 22,5% hlut ríkisins í Íslands­banka, sem fjármála- og efnahagsráðherra ákvað að birta í apríl 2022. Þá hafi Íslandsbanki gengist við því að stjórnendur og starfsmenn í bankanum hafi brotið lög í söluferlinu á hlutum ríkisins í bank­anum í mars 2022. Ríkir hagsmunir standi til þess að almenningur fái allar upplýsingar um þetta mál.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Seðlabanka Íslands með erindi, dags. 10. júlí 2023, og bankanum gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að Seðlabankinn afhenti úrskurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Seðlabankans barst úrskurðarnefndinni 21. júlí 2023. Umsögninni fylgdu þau gögn sem kæran varðar. Í umsögn­inni kemur fram að þær upplýsingar sem strikað hafi verið yfir í sáttinni séu upplýsingar um hagi viðskiptamanna Seðlabankans, viðskipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila, tengdra aðila eða annarra, og málefni bankans sem falli undir 1. mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands. Þá sé óhugsandi að líta öðruvísi svo á en að upplýsingarnar varði mikilvæga virka fjárhags- eða við­skiptahagsmuni lögaðila eða einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt sé og eðli­legt að leynt fari samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga. Þá varði upplýsingarnar einnig viðskipta- eða einka­málefni viðskiptamanna Íslandsbanka í skilningi 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki.<br /> &nbsp;<br /> Að mati Seðlabankans breytir það engu um birtingu samkomulags Seðlabankans og Íslandsbanka að upplýsingar um kaupendur á 22,5% hlut ríkisins í Íslands­banka hafi verið birtar í apríl 2022. Þá séu þær upp­lýsingar, sem strikað hafi verið yfir, nákvæmari varðandi útboðið og bæði annars eðlis og efnis. Að auki geti það, að Íslandsbanki hafi gengist við því að lög hafi verið brotin, ekki vikið til hliðar skýr­um ákvæðum um þagnarskyldu.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Seðlabanka Íslands var kynnt kæranda með erindi, dags. 21. júlí 2023, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Frekari athugasemdir kæranda bárust ekki.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 11. september 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir nánari skýringum frá Seðla­banka Íslands um heimfærslu yfirstrikaðra upplýsinga í samkomulaginu til þagnarskylduákvæða laga um Seðlabanka Íslands og laga um fjármálafyrir­tæki. Þá óskaði nefndin eftir svari við því hvort bankinn liti svo á að þótt nöfn og heiti þeirra einstaklinga og lögaðila, sem yfirstrikaðar upplýsingar varða, kæmu ekki fram í samkomulaginu væri engu að síður unnt að bera kennsl á þá.<br /> &nbsp;<br /> Svar Seðlabankans barst nefndinni 26. september 2024. Í því kemur fram að það sé mat bankans að upplýsingar, þar sem fjallað er sérstaklega um starfsmenn Íslandsbanka, viðskipti þeirra, störf eða hagi að öðru leyti, sem og málefni annarra einstaklinga sem að útboðinu komu, séu undirorpn­ar þagnarskyldu samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands þar sem þær varði hagi við­skiptamanna Seðlabankans, og viðskipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila, tengdra aðila eða annarra. Þá séu þær upplýsingar sem úrskurðarnefndin tiltók í erindi sínu í heild sinni undirorpnar þagnar­skyldu samkvæmt 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, sbr. 2. mgr. greinarinnar, óháð því hvort þær falli einnig undir þagnarskylduákvæði laga um Seðlabanka Íslands. Loks sé það mat bankans að unnt sé að bera kennsl á þá einstaklinga og lögaðila, sem upplýsingarnar sem strikaðar voru út fjalla um, þótt nöfn og heiti þeirra komi ekki fram í samkomulaginu.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Mál þetta varðar ákvörðun Seðlabanka Íslands að synja kæranda um aðgang að samkomu­lagi fjár­mála­eftirlits Seðlabanka Íslands og Íslandsbanka hf. um að ljúka með sátt máli um meint lögbrot Ís­landsbanka í tengslum við söluferli á 22,5% hlut ríkisins í Íslandsbanka. Í þeirri útgáfu sam­komu­lagsins sem birt var á vef Seðlabanka Íslands 26. júní 2023 var strikað yfir upplýsingar sem Seðla­bank­inn telur að séu háðar þagnarskyldu samkvæmt lögum um Seðlabanka Íslands og lögum um fjár­mála­fyrir­tæki.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnar­skyldu tak­marki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Andspænis slíkum ákvæðum eru sér­stök þagnar­skyldu­ákvæði þar sem upplýsingar þær, sem þagnarskyldan tekur til, eru sér­greind­ar. Með gagn­ályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga hefur verið á því byggt að sérstök þagn­ar­skyldu­ákvæði geti takmarkað rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsinga­lög­um. Það fer eftir efni og orða­lagi við­komandi ákvæð­is hvernig það verður skýrt og samræmt ákvæð­um upp­lýsingalaga, sbr. athuga­semdir í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsinga­lög­um.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 41.&nbsp;gr. laga um Seðlabanka Íslands segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Bankaráðsmenn, seðlabankastjóri, varaseðlabankastjórar, nefndarmenn í peninga­stefnu­nefnd, fjármálastöðugleikanefnd og fjármálaeftirlitsnefnd og aðrir starfsmenn Seðla­banka Ís­lands eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem varðar hagi við­skipta­manna bankans, við­skipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila, tengdra aðila eða annarra og mál­efni bankans sjálfs, svo og um önnur atriði sem þeir fá vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu fara samkvæmt lög­um eða eðli máls, nema dómari úrskurði að upplýsingar sé skylt að veita fyrir dómi eða til lögreglu eða skylt sé að veita upplýsingar lögum sam­kvæmt. Sama gildir um sérfræðinga, verk­taka og aðra sem starfa fyrir eða á vegum bank­ans. Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur lagt til grundvallar að ákvæð­ið feli í sér sérstaka þagn­ar­skyldu um upplýsingar um hagi við­skipta­manna bankans, við­skipti og rekstur eftir­lits­skyldra aðila, tengdra aðila eða annarra og mál­efni bankans sjálfs, sem gangi framar rétti til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum, sbr. til dæmis úr­skurði nr. 966/2021, 1042/2021 og 1187/2024. Þá hefur verið lagt til grundvallar í dómum Hæsta­rétt­ar Ís­lands í málum nr. 329/2014 og 263/2015 að efnis­lega sam­bæri­legt ákvæði í 1. mgr. 35. gr. þá­gild­andi laga um Seðla­banka Íslands, nr. 36/2001, hafi innihaldið sér­staka þagn­ar­skyldu.<br /> &nbsp;<br /> Í 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Stjórnarmenn fjármálafyrirtækis, framkvæmdastjórar, endurskoðendur, starfsmenn og hverj­ir þeir sem taka að sér verk í þágu fyrirtækisins eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem þeir fá vitneskju um við framkvæmd starfa síns og varðar viðskipta- eða einka­mál­efni við­skiptamanna þess, nema skylt sé að veita upplýsingar samkvæmt lögum. Þagn­arskyldan helst þótt látið sé af starfi.<br /> &nbsp;<br /> Sá sem veitir viðtöku upplýsingum af því tagi sem um getur í 1. mgr. er bundinn þagn­ar­skyldu með sama hætti og þar greinir. Sá aðili sem veitir upplýsingar skal áminna við­takanda um þagnarskylduna.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur lagt til grundvallar að 1. mgr. ákvæðisins hafi að geyma sér­staka þagn­ar­skyldu um upplýsingar um viðskipta- eða einkamálefni viðskipta­manna fjár­mála­fyrir­tækja, sem gangi framar rétti til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum, sbr. til dæmis úrskurð nr. 1180/2024. Svo sem fram kemur í 2. mgr. ákvæðisins fylgir þagn­ar­skyld­an upp­lýs­ing­unum til þess sem veitir þeim viðtöku.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Úrskurðarnefndin hefur farið yfir þær upplýsingar sem Seðlabankinn strikaði yfir í samkomulag­inu.<br /> &nbsp;<br /> Það er mat nefndarinnar að upplýsingar sem bankinn hefur strikað yfir á blaðsíðum 10, 12, 15 og 17 séu upplýsingar um viðskipti og rekst­ur Íslandsbanka, sem eftirlitsskylds aðila Seðlabankans, í skilningi 1. mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands þar sem þær varða annars vegar skoðun Íslands­banka á heimild bankans til að taka á sig uppgjörsáhættu í útboðinu og hins vegar það hvort Íslands­banki hafi fram­kvæmt greiningu á hagsmunaárekstrum fyrir útboðið. Þar sem þessar upp­lýs­ingar teljast háðar sér­stakri þagnarskyldu, sem gengur framar ákvæðum upplýsingalaga, verður ákvörðun Seðlabankans að synja beiðni um aðgang að framangreindum upplýsingum staðfest.<br /> &nbsp;<br /> Það er einnig mat nefndarinnar að upplýsingar sem bankinn hefur strikað yfir á blaðsíðu 20, um aðila sem flokkaður var sem fag­­fjárfestir þegar útboðið hófst, á blaðsíðum 21 og 28, um fjárhæð til­boðs frá starfsmanni Íslandsbanka, á blaðsíðu 22, um einkahlutafélag sem gerði tilboð í út­boð­inu, og upp­lýsingar á blaðsíðum 52–71, um við­skipta­vini sem Íslandsbanki flokkaði sem fagfjár­festa án þess að þeir uppfylltu skilyrði laga þess efnis að mati Seðlabankans, varða viðskipta­mál­efni við­skiptamanna Íslandsbanka í skilningi 1. mgr. 58.&nbsp;gr. laga um fjár­mála­fyrir­­tæki, sbr. 2. mgr. sömu greinar. Þar sem þessar upplýsingar teljast háðar sér­­stakri þagnar­skyldu, sem gengur framar ákvæð­um upplýsingalaga, verður ákvörðun Seðla­bank­ans að synja beiðni um aðgang að framan­greind­um upplýsingum staðfest. Þótt ekki komi fram nöfn eða heiti þeirra við­skipta­manna sem fjallað er um telur úrskurðarnefndin að ef upplýsingar þær sem Seðlabankinn yfir­strikaði verði veitt­ar sé ekki hægt að skjóta loku fyrir að unnt verði að bera kennsl á þá við­skipta­menn sem um ræðir, með þeim afleiðingum að brotið væri gegn þagnarskylduákvæði laga um fjár­málafyrir­tæki.<br /> &nbsp;<br /> Upplýsingar sem bankinn hefur strikað yfir á blaðsíðum 21 og 26–28, um ákvæði í reglum Íslands­banka um ráðstafanir vegna hags­muna­árekstra varðandi hámarksfjárhæð viðskipta starfsmanna bankans í einstökum við­skipt­um innan viðskiptadags geta að mati úrskurðarnefndarinnar ekki talist þagnarskyldar með vísan til þess að regl­ur­nar þar sem upplýsingar­nar er að finna eru opinberlega aðgengilegar á vef Íslands­banka. Verður Seðlabankanum því gert að veita kær­anda aðgang að framangreindum upp­lýs­ingum.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er ljóst að þær upplýsingar sem strikað var yfir í samkomulagi því sem deilt er um aðgang að í málinu, að undanskildum framangreindum upplýsingum sem birtar hafa verið opinberlega, eru undirorpnar sérstakri þagnarskyldu samkvæmt lögum, sem gengur framar upplýsingarétti samkvæmt ákvæðum upplýsingalaga. Þagnarskyldan er fortakslaus og þótt hags­munir almennings kunni að standa til þess að fá aðgang að upplýsingunum getur það ekki haft áhrif á framangreinda niðurstöðu. Með vísan til þessa telur úrskurðarnefndin ekki þörf á að taka afstöðu til frekari röksemda kæranda í málinu.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Seðlabankinn skal veita kæranda aðgang að samkomulagi Íslandsbanka hf. við Seðlabankann um að ljúka máli með sátt, dags. 9. júní 2023, í þeirri mynd sem birt var opinberlega á vef bankans 26.&nbsp;júní 2023, með þeirri breytingu að ekki skulu afmáðar upplýsingar um fjárhæð í:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li style="text-align: justify;">línum nr. 11 og 23 á bls. 21,</li> <li style="text-align: justify;">næstneðstu línu á bls. 26,</li> <li style="text-align: justify;">efstu línu á bls. 27, og</li> <li style="text-align: justify;">línu nr. 9 á bls. 28.</li> </ol> <p style="text-align: justify;"> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst kæra vegna ófullnægjandi afgreiðslu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar á erindi kæranda. Úrskurðarnefndin taldi mega ráða af samskiptum kæranda við stofnunina að ekki væri óskað aðgangs að gögnum í skilningi upplýsingalaga heldur skýringum um þýðingu og túlkun á færslum í log-skrá í þinglýsingarkerfi fasteignaskrár. Var kærunni því vísað frá úrskurðarnefndinni.

<p style="text-align: justify;">Hinn 25. nóvember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1225/2024 í máli ÚNU 24080012.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 8. ágúst 2024, kærði […] til úrskurðarnefndar um upp­lýs­ingamál ófullnægjandi afgreiðslu Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar á erindi hans. Kærandi átti dagana 3.–5. júlí 2024 í samskiptum við Húsnæðis- og mannvirkjastofnun um færsluskrá, eða log-skrá, fyrir tiltekið skjal sem þinglýst væri á eign kæranda. Kærandi vildi aðstoð við túlkun skrárinnar, einkum til að átta sig á hvaða notendur hefðu átt við skjalið og hvaða aðgerð hefði verið framkvæmd í hvert sinn. Stofnunin veitti honum ákveðin svör en benti kæranda á að Sýslumaður­inn […] ætti að kunna betri skil á upplýsingunum, enda væri það embættisins að svara fyrir það sem lyti að þinglýsingum þó svo að Húsnæðis- og mannvirkjastofnun annaðist rekstur þing­lýs­ingakerfisins fyrir sýslumenn.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi hafði aftur samband við Húsnæðis- og mannvirkjastofnun 22. júlí 2024 og beindi eftir­farandi fyrirspurn til stofnunarinnar:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Þar sem það hefur ekki enn komið fram hvað var nákvæmlega verið að framkvæma þarna þá beini ég eftirfarandi spurningum til HMS sem umsjónaraðila/ábyrgðaraðila fyrir Fasteignaskránni:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Er þessi færsla þinglýsing, en það kemur ekki fram, hvorki status=þ, kronur=?</li> <li>Hvaða málsaðilar eru viðkomandi þessari færslu?</li> <li>Er þetta fært inn sem eignarheimild og þá sem hvaða skjaltegund?</li> <li>Var ekki bara verið að skrá skjalið á þetta landnúmer?</li> <li>Er HMS það ljóst að hægt er að skrá inn í þinglýsingarhluta Fasteignaskrár […] marklausu skjali án aðkomu þinglýsingarstjóra ef sá gállinn er á þeim aðila sem hefur til þess heim­ild þ.e. að skrá inn í kerfið?</li> </ol> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Húsnæðis- og mannvirkjastofnun svaraði erindi kæranda 8. ágúst 2024. Í svarinu kom fram að þegar lægi fyrir útskýring á log-skránni. Kæranda var bent á að hafa samband við sýslumann varð­andi þær spurningar sem hann beindi til stofnunarinnar, þar sem hann ætti að svara fyrir allt sem varðaði þinglýsingar.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndarinnar er því lýst að kærandi hafi óskað eftir skýringum á umræddri log-skrá en hvorki Sýslumaðurinn […] né Húsnæðis- og mannvirkjastofnun veiti full­nægj­andi svör. Húsnæðis- og mann­virkja­stofnun hafi yfirumsjón með fasteignaskrá og beri ábyrgð á kerfinu lögum samkvæmt.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Húsnæðis- og mannvirkjastofnun með erindi, dags. 13. ágúst 2024, og stofn­un­inni gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að stofnunin afhenti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar barst úrskurðarnefndinni 26. ágúst 2024. Í henni kemur fram að fasteignaskrá hafi að geyma upplýsingar um þinglýst réttindi, svo sem um eigendur, veðbönd og kvaðir. Sýslumannsembætti skrái og þinglýsi skjölum rafrænt í þinglýsingarhluta fast­eignaskrár. Kærandi og Húsnæðis- og mannvirkjastofnun hafi verið í samskiptum um skeið í tengsl­um við ósk kæranda um að misræmi í skráningu á eignarhaldi jarðar kæranda yrði eytt. Í því sambandi hafi kærandi vísað til þess að í þinglýsingarhluta fasteignaskrár hafi afsali […] verið breytt í eignaryfirlýsingu. Stofnunin teldi ekki mögulegt að eyða misræminu þar sem sýslu­maður teldi að skjöl vantaði sem staðfestu fullt eignarhald kæranda. Í framhaldinu hafi kær­anda verið afhent log-skrá skjalsins og stofnunin útskýrt fyrir kæranda einstök efnisatriði skrár­inn­ar eins nákvæmlega og kostur var. Að mati Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar hafi kærandi ekki beðið um gögn í skilningi upplýsingalaga og því sé rétt að vísa kærunni frá.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar var kynnt kæranda með erindi, dags. 30. ágúst 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Frekari athugasemdir kær­anda bárust ekki.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, taka þau til starfsemi stjórnvalda. Hús­næðis- og mannvirkjastofnun er stjórnvald, sbr. 1. gr. laga um Húsnæðis- og mannvirkja­stofnun, nr. 137/2019, og fellur þar með undir gildissvið laganna.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga gilda lögin ekki um þinglýsingu. Undir þá afmörkun falla mál sem varða ákvörðun um þinglýsingu og ágreining um þinglýsingar og farið er með af hálfu þing­lýsingastjóra á grundvelli þinglýsingalaga, nr. 39/1978, með síðari breytingum. Húsnæðis- og mann­virkjastofnun fer ekki með meðferð slíkra mála og þótt stofnunin hafi ríku hlutverki að gegna um rekstur á fasteignaskrá fer hún ekki með ákvörðunarvald um þinglýsingar heldur þinglýsinga­stjóri, sbr. til hliðsjónar 1. mgr. ákvæðis nr. I til bráðabirgða við lög nr. 39/1978. Samkvæmt þessu á undantekningarregla 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, hvað varðar þinglýsingar, almennt ekki við þegar óskað er að­gangs að gögnum Húsnæðis- og mannvirkjastofnunar sem varða rekstur fast­eigna­skrár.<br /> &nbsp;<br /> Upplýsingaréttur almennings á grundvelli upplýsingalaga tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. laganna til að­gangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögn­um.<br /> &nbsp;<br /> Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um skal hann athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem bein­línis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slík­um erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­bein­ing­ar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðar­nefnd­ar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægjandi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framan­greind­ar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir samskipti kæranda við Húsnæðis- og mannvirkjastofnun og önnur gögn máls­ins. Af þeim verður ráðið að kærandi óski ekki eftir aðgangi að gögnum í skilningi upp­lýsinga­laga, heldur skýringum frá stofnuninni um þýðingu og túlkun á færslum í log-skrá til­tek­ins skjals í þinglýsingarkerfi fasteignaskrár. Með vísan til framangreinds verður kærunni því vísað frá úrskurðar­nefnd um upplýsingamál.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæru […], dags. 8. ágúst 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að upplýsingum frá Skattinum um hvort tiltekið félag hefði staðið skil á greiðslu gjalda á grundvelli laga um ráðstafanir gegn umhverfismengun af völdum einnota umbúða fyrir drykkjarvörur. Ákvörðun Skattsins að synja kæranda um aðgang að upplýsingunum byggðist á því að þær væru undirorpnar þagnarskyldu samkvæmt lögum um innheimtu opinberra skatta og gjalda. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál rakti að 20. gr. laganna teldist vera sérstakt þagnarskylduákvæði og að upplýsingarnar sem óskað væri eftir féllu undir ákvæðið. Var ákvörðun Skattsins því staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 25. nóvember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1224/2024 í máli ÚNU 24020023.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 27. febrúar 2024, framsendi fjármála- og efnahagsráðuneyti kæru […] lögmanns, f.h. Endurvinnslunnar hf., til úrskurðarnefndar um upplýsingamál með vísan til 2. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti, dags. 15. nóvember 2023, óskaði kærandi eftir upplýsingum frá Skattinum um hvort Vök Waters ehf. hefði greitt þær skýrslur sem félagið sendi inn árið 2023 en ljóst þykir að kærandi var þar að vísa til skilagjaldsskýrslna samkvæmt lögum um ráðstafanir gegn umhverfis­mengun af völd­um einnota umbúða fyrir drykkjarvörur, nr. 52/1989. Skatturinn og kærandi áttu í nokkrum sam­skiptum sama dag þar sem kærandi tiltók meðal annars að einu upplýsingarnar sem hann ósk­aði eftir væri hvort greiðslur hefðu borist.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti til kæranda, dags. 21. nóvember 2023, upplýsti starfsmaður Skattsins að hann væri bund­inn þagnarskyldu samkvæmt 20. gr. laga um innheimtu opinberra skatta og gjalda, nr. 150/2019. Með tölvupósti til Skattsins, dags. 23. sama mánaðar, tiltók kærandi að hann ætti rétt á að fá afhent afrit af skilagjaldsskýrslum samkvæmt reglugerð um söfnun, endur­vinnslu og skila­gjald á einnota drykkjavöruumbúðir, nr. 750/2017. Kærandi hefði því rétt samkvæmt lögum til að fá upplýsingar um fjár­hæð skilagjalds og umsýsluþóknunar sundurliðaðar eftir gjaldanda. Á sama grunni og eðli máls­ins samkvæmt ætti kærandi einnig rétt til aðgangs að upplýsingum um hvort gjöldin hefðu verið greidd. Vísaði kærandi einnig til þess að um rétt hans til aðgangs að upp­lýs­ing­um færi eftir stjórn­sýslu­lögum, nr. 37/1993, og að ákvæði 20. gr. laga nr. 150/2019 ætti ekki við í málinu.<br /> &nbsp;<br /> Skatturinn synjaði beiðni kæranda með bréfi, dags. 20. desember 2023. Í bréfinu var því hafnað að kærandi teldist aðili máls í skilningi stjórnsýslulaga og tekið fram að um rétt hans til aðgangs að upp­lýsingunum færi eftir upplýsingalögum, nr. 140/2012. Þá kom meðal annars fram í bréfinu að skylda til að afhenda kæranda skilagjaldsskýrslur hvíldi á framleiðendum en ekki Skattinum. Loks hafn­aði Skatturinn því að veita kæranda aðrar umbeðnar upplýsingar með vísan til þess að um­beðn­ar upplýsingar féllu undir 20. gr. laga nr. 150/2019 sem væri sérstök þagnarskylduregla sem gengi framar ákvæðum upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 16. febrúar 2024, kærði kærandi ákvörðun Skattsins til fjármála- og efnahags­ráðu­neytis á grundvelli 26. gr. stjórnsýslulaga og með vísan til þess að í fyrri úrskurðum úrskurðar­nefnd­ar um upplýsingamál, einkum úrskurði nr. 983/2021, hefði nefndin lagt til grundvallar að hún hefði ekki lögsögu í málum sem vörðuðu upplýsingar sem heyrðu undir þagnarskyldu­ákvæði 20.&nbsp;gr. laga nr. 150/2019. Í kæru var þess krafist að ákvörðun Skattsins yrði felld úr gildi og lagt fyrir stofnunina að afhenda kæranda umbeðnar upplýsingar. Þá kom fram að ef Skatturinn hefði lagt skilagjald á Vök Waters ehf. eða samið um greiðslur skilagjaldsins við félagið væri þess krafist að kærandi fengi afrit af álagningunni eða samkomulaginu ásamt upplýsingum um greiðslur og/eða vanskil félagsins.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í kæru málsins rekur kærandi fyrirmæli laga nr. 52/1989 og reglugerðar nr. 750/2017, þar með talið hvert sé hlutverk kæranda samkvæmt lögunum og hvernig staðið sé að álagningu og inn­heimtu skilagjalda og umsýsluþóknunar. Hlutverk innheimtumanns ríkissjóðs sé samkvæmt lögum nr. 150/2019 að innheimta skilagjald af skilagjaldsskyldum aðilum og ráðstafa því til kæranda jafn­skjótt og við verður komið, sbr. 8. gr. reglugerðar nr. 750/2017.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi vísar til þess að honum sé nauðsynlegt starfsemi sinnar vegna að fá umbeðnar upplýs­ing­ar. Starfsemi kæranda byggi á lögum og hann hafi lögbundnar skyldur og megi því að einhverju leyti jafna starfsemi hans til opinbers aðila. Forsenda þess að rekstur kæranda standi undir sér og að hann geti sinnt lögbundnum hlutverkum sínum sé að skilagjöld séu innheimt og þeim ráðstafað til kæranda enda sé greiðsluskylda kæranda til almennings samkvæmt 3. gr. laga nr. 52/1989 óháð því hvort skilagjald hafi verið innheimt af viðkomandi umbúðum. Af þessu leiði að sú staða geti hæg­lega komið upp að kærandi greiði út hærri fjárhæðir til almennings en innheimtar séu af gjald­skyld­um aðilum. Sú staða sé óásættanleg og geti haft bein áhrif á og aukið áhættu í rekstri kæranda. Þá beri kæranda sem hlutafélagi að tryggja að bókhald og ársreikningur félagsins sé í samræmi við lög.<br /> &nbsp;<br /> Nauðsynlegt sé fyrir kæranda að vita hvort að áætlað hafi verið fyrir vanskilum, hvort að aðili hafi greitt eða hvenær megi búast við því að greiðslur berist. Án þessara upplýsinga sé tekjustreymi kær­anda rangt bókað og endurgreiðsla skilagjalda ekki í samræmi við tekjustreymi. Kærandi geti því ekki brugðist rétt við þeim aðstæðum sem skapast vegna vanskila og þurfi þess vegna að fá upp­lýsingar um hvað sé áætlað, hvort það sé greitt og hvenær tekjur muni koma sé samkomulag fyrir hendi um greiðslur. Sú staða sé hugsanleg, með hækkandi skilahlutfalli, að rekstur kæranda verði neikvæður ef útgreiðslur og skuldbindingar vegna óinnleystra umbúða verði hærri en tekjur hans. Kæranda sé því nauðsynlegt að fá áætlanir á gjaldskylda aðila og upplýsingar um vanskil þeirra til þess að fá rétta stöðu og yfirsýn yfir stöðu félagsins. Þá séu upplýsingarnar jafnframt nauð­synlegar til að stjórn og stjórnendur félagsins geti sinnt lögbundnum hlutverkum sínum.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi byggir á að þagnarskylduákvæði 20. gr. laga nr. 150/2019 eigi ekki við í málinu. Ákvæðið sé bundið þeim fyrirvara að það eigi aðeins við um upplýsingar sem eigi að fara leynt. Umbeðnar upp­lýsingar eigi ekki að fara leynt enda sé með þessu orðalagi vísað til verndarhagsmuna þagnar­skyldu­ákvæðisins. Umræddir verndarhagsmunir eigi ekki við um upplýsingagjöf gagnvart kær­anda.<br /> &nbsp;<br /> Þagnarskylduákvæði séu sett til þess að upplýsingar komist ekki til vitundar óviðkomandi eða utan­aðkomandi en í ákvörðun Skattsins sé þessum sjónarmiðum enginn gaumur gefinn. Með því að Skatturinn veiti kæranda umbeðnar upplýsingar sé ekki verið að veita „óviðkomandi“ eða „al­menn­ingi“ upplýsingar um skuldastöðu gjaldenda heldur verið að veita kæranda nauðsynlegar upp­lýs­ingar svo hann geti sinnt sínum lögbundnu hlutverkum. Þá sé ekki um að ræða upplýsingar sem varði einstaklinga, sem sé tryggð ríkari vernd að lögum, heldur upplýsingar um lögaðila.<br /> &nbsp;<br /> Í umfjöllun um þagnarskyldu um fjárhags- og viðskiptahagsmuni fyrirtækja sé skilyrði að þessir hags­munir séu mikilvægir svo þeir falli undir verndarhagsmuni þagnarskylduákvæða, sbr. athuga­semd­ir í frumvarpi því sem varð að breytingarlögum nr. 71/2019 við stjórnsýslulög. Jafnframt sé Skatt­urinn innheimtumaður skilagjalds og umsýsluþóknunar en kærandi fái gjaldið að fullu til sín og sjái um umsýslu skilagjaldsins samkvæmt 2. gr. laga nr. 52/1989 en stofnuninni beri að skila gjald­inu til kæranda jafnskjótt og það sé innheimt. Hér sé því um að ræða fyrirkomulag þar sem inn­heimtumaður ríkissjóðs hafi ákveðin verkefni sem snúi fyrst og fremst að innheimtu en kærandi hafi lögbundin hlutverk þegar komi að útgreiðslu. Saman myndi þetta fyrirkomulag heildstætt kerfi þar sem aðilar þurfi eðli málsins samkvæmt að hafa yfirsýn yfir hlutverk sín og verkefni hins og þurfi að miðla upplýsingum sín á milli svo kerfið virki sem ein heild.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar beri við túlkun 20. gr. laga nr. 150/2019 að beita samræmisskýringu við X. kafla stjórnsýslulaga og hafa þau sjónarmið sem ítarlega séu rakin í kaflanum og lögskýr­ing­ar­gögnum til hliðsjónar. Slík skýring leiði til þess að fullljóst sé að umræddar upplýsingar séu ekki háðar þagnarskyldu.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt Skattinum með erindi, dags. 28. febrúar 2024, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Skatturinn léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Ríkisskattstjóri skilaði umsögn í málinu 14. mars 2024 og meðfylgjandi henni voru þau gögn sem hann taldi að kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkisskattstjóra er rakið að sérstakar þagnarskyldureglur takmarki upplýsingarétt sam­kvæmt upplýsingalögum, sbr. gagnályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga. Ríkisskatt­stjóri sé einn af innheimtumönnum ríkissjóðs samkvæmt 2. mgr. 3. gr. laga nr. 150/2019 en um inn­heimtumenn ríkissjóðs gildi sérstök þagnarskylduregla í 20. gr. laganna. Þær upplýsingar sem kær­andi óski aðgangs að hafi að geyma upplýsingar um mögulega skuldastöðu þriðja aðila í til­tekn­um gjaldflokki, hvort gripið hafi verið til innheimtuaðgerða gagnvart þeim aðila og um árang­ur þeirra aðgerða. Þessar upplýsingar falli undir þagnarskylduákvæðið og varði efnahag gjaldanda og tekjur hans. Þar sem lög um innheimtu opinberra skatta og gjalda gilda um innheimtu skilagjalds gildi ótvíræð þagnarskylda um umræddar upplýsingar. Upplýsingalög heimili þar af leiðandi ekki af­hend­ingu umbeðinna upplýsinga. Enn fremur sé um virka fjárhagslega hagsmuni fyrirtækis að ræða sem sanngjarnt og eðlilegt sé að leynt fari, sbr. 2. mgr. 9. gr. upplýsingalaga, enda sé um svo við­kvæmar upplýsingar að ræða samkvæmt almennum sjónarmiðum að þær eigi ekki erindi við al­menning.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkisskattstjóra var kynnt kæranda með tölvupósti 15. mars 2024 og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði með athugasemdum 16. apríl sama ár.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum sínum krafðist kærandi þess að úrskurðarnefndin tæki málið þegar fyrir og kæmist að niðurstöðu um hvort málinu væri réttilega beint til úrskurðarnefndarinnar eða hvort endursenda ætti kæruna til fjármála- og efnahagsráðuneytisins. Þá krafðist kærandi þess að málið fengið flýti­með­ferð hjá nefndinni kæmist hún að þeirri niðurstöðu að málið ætti undir hana.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum kæranda áréttar hann að ákvæði 20. gr. laga nr. 150/2019 feli ekki í sér sérstakt þagn­arskylduákvæði með tilliti til umbeðinna upplýsinga. Tilvísun lagaákvæðisins til upplýsinga um tekjur og efnahag gjaldenda sé eini liður ákvæðisins sem geti talist fela í sér sérstaka þagnar­skyldu en kærandi sé ekki að óska eftir slíkum upplýsingum. Þannig sé kærandi hvorki að óska eftir upplýsingum um tekjur né efnahag Vök Waters ehf. heldur aðeins upplýsingum um vanskil á gjöld­um sem mynda tekjur í rekstri kæranda og upplýsingar um samkomulag um uppgjör. Vernd­ar­hagsmunir ákvæðisins eigi ekki við um upplýsingagjöf gagnvart kæranda um vanskil á gjöldum sem mynda tekjur kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Við úrlausn málsins beri að líta til atvika þess, orðalags 20. gr. laga nr. 150/2019, tilgangs ákvæðis­ins og ekki síður þeirra hagsmuna sem ákvæðinu sé ætlað að vernda. Megineinkenni sérstakra þagn­ar­skyldureglna sé að þær hafa verið lögfestar í þeim tilgangi að tryggja trúnað um nánar til­greindar upplýsingar. Það hvort lagaákvæði feli í sér sérstaka þagnarskyldu gagnvart upplýsinga­lög­um velti því á túlkun ákvæðisins með hliðsjón af orðalagi þess og tilgangi. Slíkt mat sé atviks­bund­ið og því ekki loku fyrir það skotið að upplýsingar sem almennt séu undirorpnar þagnarskyldu gagn­vart almenningi séu það ekki gagnvart öðrum aðilum eins og kæranda sem hafi lögbundnar skyld­ur varðandi ráðstöfun skilagjalds til almennings hér á landi.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkisskattstjóra sé í engu vikið að sjónarmiðum kæranda og lögbundnum hlutverkum hans um rekstur skilakerfis drykkjarvöruumbúða hér á landi. Atvik máls þessa hljóti að teljast nokkuð sérstök í ljósi lagaskyldu kæranda varðandi starfrækslu skilakerfis einnota umbúða sem og skýrra lagafyrirmæla um að greiða skuli innheimt skilagjöld jafnskjótt og við verður komið til kær­anda. Atvik málsins beri því að meta heildstætt með hliðsjón af tilgangi þagnarskylduákvæða og atvikum öllum. Ef lagareglur um trúnað séu matskenndar falli það í hlut stjórnvalda að afmarka upp­lýsingarétt og/eða þagnarskyldu í einstökum tilvikum með hliðsjón af þeim. Slíkt mat sé háð endur­skoðun æðra setts stjórnvalds eða eftir atvikum úrskurðarnefndar um upplýsingamál sem beri að taka sjónarmið kæranda til efnislegrar umfjöllunar og meta málið heildstætt.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi vísar jafnframt til 14. gr. upplýsingalaga og tiltekur að umbeðnar upplýsingar varði hann með beinum hætti enda snúi þær að tekjum hans og hafi hann því brýna og verulega hagsmuni af því að fá aðgang að umbeðnum upplýsingum. Loks bendir kærandi á að sérstök þagnarskylda tak­marki ekki rétt aðila til aðgangs að gögnum um hann sjálfan samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórn­sýslu­laga. Úr­skurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að upplýsingum um það hvort félagið Vök Waters ehf. hafi staðið skil á greiðslu gjalda á grundvelli laga um ráðstafanir gegn um­hverfismengun af völdum einnota umbúða fyrir drykkjarvörur, nr. 52/1989.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til hlutverks kæranda samkvæmt lögum nr. 52/1989, en hann fer með útgreiðslu skila­gjalds á grunni laganna, þótt innheimta gjaldanna sé ekki á hans hendi, kann að hafa þýðingu fyrir skipu­lag á rekstri hans hvort og þá hvaða fjármuni hann muni fá á hverjum tíma til umsýslu á grund­velli laganna. Þegar litið er til þess að lög nr. 52/1989 gera þó ekki á neinn hátt ráð fyrir að kærandi eigi sjálfur aðild að málum sem varða álagningu gjalda á einstaka gjaldskylda aðila þá verður ekki talið að þær upplýsingar sem hann hefur óskað aðgangs að verði taldar liggja fyrir í gögn­um stjórnsýslumáls, sbr. 1. og 15. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, sem hann á aðild að. Um mögu­legan rétt kæranda til aðgangs að gögnum fer því ekki eftir þeim lögum. Kæru málsins er því rétti­lega beint til úrskurðarnefndar um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til sömu röksemda, um stöðu kæranda á grunni laga nr. 52/1989, verður ekki talið að þær upplýsingar sem hann hefur beðið um séu um hann sjálfan í skilningi 1. mgr. 14. gr. upplýs­inga­laga eða að þær varði sérstaka lögvarða hagsmuni hans með þeim hætti að þær verði felldar undir það lagaákvæði. Af því leiðir að hér verður lagt til grundvallar að aðeins komi til álita hvort kær­andi eigi rétt til aðgangs að gögnum með þeim upplýsingum sem hann hefur óskað aðgangs að á grundvelli 5. gr. upplýsingalaga, sem kveður á um rétt almennings til aðgangs að fyrirliggjandi gögnum.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Kæra í máli þessu barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál að liðnum þeim 30 daga fresti sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, sama hvort miðað er við þann dag sem kæran barst fjármála- og efnahagsráðuneytinu eða þann dag sem ráðuneytið framsendi kæruna til úr­skurðarnefndar um upplýsingamál. Samkvæmt 1. og 2. tölul. 1. mgr. 28. gr. stjórnsýslulaga, sbr. 4. mgr. 22. gr. upplýsingalaga, skal vísa frá kæru ef hún berst að liðnum kærufresti nema afsakan­legt verði talið að kæra hafi ekki borist fyrr eða veigarmiklar ástæður mæli með því að kæran verði tekin til meðferðar.<br /> &nbsp;<br /> Í ákvörðun sinni leiðbeindi Skatturinn kæranda um kæruheimild til úrskurðarnefndar um upplýs­inga­mál en ekki um kærufrest, líkt og mælt er fyrir um að skuli veita í 2. tölul. 2. mgr. 20. gr. stjórn­sýslulaga. Þá er ljóst að kærandi beindi kærunni til fjármála- og efnahagsráðuneytisins á þeim grund­velli að um rétt hans til aðgangs að umbeðnum upplýsingum færi eftir ákvæðum stjórn­sýslu­laga en samkvæmt þeim lögum skal kæra borin fram innan þriggja mánaða frá því að tilkynnt var um stjórnvaldsákvörðun nema lög mæli á annan veg, sbr. 1. mgr. 27. gr. laganna. Í ljósi þessara at­vika verður að telja afsakanlegt að kæran hafi ekki borist innan kærufrests og verður kærunni því ekki vísað frá úrskurðarnefndinni af þeim sökum að kærufrestur 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga hafi verið liðinn.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>3.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Synjun Skattsins á ósk kæranda um upplýsingar um það hvort tiltekið fyrirtæki hafi staðið hinu opinbera skil á greiðslu gjalda á grundvelli laga um ráðstafanir gegn um­hverfismengun af völdum einnota umbúða fyrir drykkjarvörur, nr. 52/1989, byggist á því að þær séu undirorpnar sér­stakri þagnarskyldu sem mælt er fyrir um í 20. gr. laga nr. 150/2019. Tilvitnað þagnarskylduákvæði er svohljóðandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote style="text-align: justify;"> <p>Á innheimtumanni ríkissjóðs hvílir þagnarskylda skv. X. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Innheimtumanni er óheimilt, að viðlagðri ábyrgð skv. XIV. kafla almennra hegn­ingarlaga, nr. 19/1940, um brot í opinberu starfi, að skýra frá því sem hann kemst að í starfi sínu og leynt á að fara, þar á meðal um tekjur og efnahag gjaldenda. Þagnar­skyldan helst þótt látið sé af störfum.</p> </blockquote> <p style="text-align: justify;">&nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnarskyldu tak­marki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Við framkvæmd upplýsingalaga hefur hins vegar ítrekað verið byggt á því, á grundvelli gagnályktunar frá 3. mgr. 4. gr. upplýsinga­laga, að hafi þagnarskylduákvæði í öðrum lögum að geyma nánari sérgreiningu þeirra upplýsinga sem halda beri trúnað um en leiði af ákvæðum upplýsingalaga þá teljist slíkt ákvæði fela í sér svo­nefnda sér­staka þagnarskyldureglu og víki sú þagnarskylda ekki fyrir upplýsingalögum heldur gangi hún þeim framar, sbr. jafnframt dóma Hæstaréttar 3. júní 2014 í máli nr. 329/2014 og 17.&nbsp;de­sem­ber 2015 í máli nr. 263/2015.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur slegið því föstu að 20. gr. laga nr. 150/2019 teljist vera sérstakt þagnarskylduákvæði að því er varðar þær upplýsingar sem innheimtumenn ríkissjóðs hafa undir höndum um tekjur og efnahag gjaldenda, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 983/2021.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga nr. 150/2019 er innheimtumanni ríkissjóðs falið að annast innheimtu skatta og gjalda hver í sínu umdæmi. Með sköttum og gjöldum er átt við hvers konar skatta og gjöld sem lögð eru á lögum samkvæmt en skilagjald og umsýsluþóknun eru lögð á samkvæmt lög­um nr. 52/1989 og er um skatta að ræða, sbr. dóm Landsréttar í máli nr. 432/2021. Þá kemur fram í 2. mgr. 3. gr. laga nr. 150/2019 að innheimtumenn ríkissjóðs séu ríkisskattstjóri í umdæmi sýslu­mannsins á höfuðborgarsvæðinu en sýslumenn í öðrum umdæmum. Svo sem fyrr segir fer ríkis­skattstjóri með yfirstjórn Skattsins en stofnuninni er falið að annast þau verkefni sem ríkis­skatt­stjóra er falið að sinna lögum samkvæmt, sbr. 2. mgr. 85. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál telur með vísan til framangreinds að upplýsingar um stöðu gjald­enda vegna innheimtu skilagjalds og umsýsluþóknunar sem innheimtumanni ríkissjóðs er falið að innheimta á grundvelli laga nr. 150/2019 séu upplýsingar um tekjur og efnahag gjald­enda í skilningi 20. gr. laganna. Sama myndi almennt eiga við um gögn sem tengjast slíkri innheimtu.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt öllu framangreindu verður að leggja til grundvallar að upplýsingarnar sem kærandi hefur óskað eftir varði tekjur og efnahag gjaldenda í skilningi hinna sérstöku þagnarskyldu­reglu í 20. gr. laga nr. 150/2019. Taka má fram að þessi sérstaka þagnarskylda gengur framar reglum um upplýs­inga­rétt eftir II. og III. kafla upplýsingalaga, sbr. fyrrnefnda dóma Hæstaréttar. Verður ákvörðun Skatts­ins því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun Skattsins, dags. 20. desember 2023, um að synja Endurvinnslunni hf. um aðgang að upplýsingum, er staðfest.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Vestmannaeyjabær óskaði eftir öllum upplýsingum í vörslu umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytis sem legið hefðu til grundvallar ákvörðun ráðuneytisins að staðfesta hækkun á gjaldi fyrir heitt vatn í Vestmannaeyjum. Sundurliðaðar fjárhagsupplýsingar um afkomu hitaveitustarfsemi HS Veitna í Vestmannaeyjum voru ekki afhentar. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál rakti að upplýsingalög tækju samkvæmt orðalagi sínu og markmiðum ekki til þeirrar aðstöðu þegar stjórnvöld óskuðu eftir upplýsingum hjá öðrum stjórnvöldum. Var kæru Vestmannaeyjabæjar því vísað frá úrskurðarnefndinni.

<p style="text-align: justify;">Hinn 25. nóvember 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1223/2024 í máli ÚNU 24100013.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 22. október 2024, kærði Vestmannaeyjabær ákvörðun umhverfis-, orku- og lofts­lagsráðuneytis að synja beiðni sveitarfélagsins um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til ráðuneytisins, dags. 25. mars 2024, var komið á framfæri bókun af fundi bæjar­stjórn­ar Vestmannaeyjabæjar, þar sem meðal annars var lagt til að óskað yrði eftir öllum þeim upp­lýsingum sem legið hefðu til grundvallar ákvörðun ráðuneytisins að staðfesta hækkun HS Veitna á gjaldi fyrir heitt vatn í Vestmannaeyjum síðastliðna mánuði. Þar sem ekki var brugðist við erindinu var það ítrekað 3. og 12. apríl 2024. Hinn 16. apríl 2024 var kæranda tjáð að erindið væri í vinnslu, og 21. maí 2024 var erindið afgreitt og kæranda afhent tvö bréf frá HS Veitum vegna málsins. Sundurliðaðar fjárhagsupplýsingar um afkomu hitaveitustarfsemi HS Veitna í Vest­mannaeyjum voru ekki afhentar.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi fór með erindi, dags. 6. júní 2024, fram á að fjárhagsupplýsingarnar yrðu afhentar. Erind­ið var ítrekað 30. ágúst og 7. október 2024. Með erindi, dags. 10. október 2024, var beiðni kær­anda synjað með vísan til þess að upplýsingarnar væru vinnugögn sem aðeins hefðu verið afhent ráðu­neytinu á grundvelli eftirlitsskyldu þess með HS Veitum, auk þess sem óheimilt væri að afhenda upplýsingarnar samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Kæranda var leiðbeint um kæru­heimild til úrskurðarnefndar um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Í máli þessu er deilt um rétt Vestmannaeyjabæjar til aðgangs að gögnum í vörslu umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytis. Ráðuneytið synjaði beiðni sveitarfélagsins á grundvelli 9. gr. upplýsinga­laga, nr. 140/2012, og leiðbeindi sveitarfélaginu um kæruheimild til úrskurðarnefndar um upplýs­inga­mál.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga er skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrir­liggjandi gögnum með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna. Skylda til afhend­ing­ar gagna á grundvelli upplýsingalaga hvílir að þessu leyti á stjórnvöldum, sbr. 1. mgr. 2.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga, og eftir atvikum öðrum aðilum sem felldir hafa verið undir gildissvið þeirra sam­kvæmt 2. og 3. gr. laganna. Upplýsingalög taka hins vegar, samkvæmt orðalagi sínu og mark­mið­um, ekki til þeirrar aðstöðu þegar stjórnvöld óska eftir upplýsingum hjá öðrum stjórnvöldum, sbr. einnig úrskurð úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 473/2013 frá 31. janúar 2013.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu leiðir að umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytið telst í því máli sem hér er til umfjöll­un­ar ekki hafa tekið ákvörðun um synjun um aðgangi að gögnum sem Vestmannaeyjabær gat sem stjórn­vald kært til úrskurðarnefndar um upplýsingamál á grundvelli upplýsingalaga. Verður kæru Vest­manna­eyjabæjar því vísað frá úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæru Vestmannaeyjabæjar, dags. 22. október 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var aðgangs að niðurstöðum PISA-könnunarinnar sem gerð hefði verið árið 2022, sundurliðuðum eftir skólum og fögum sem prófað hefði verið í. Mennta- og barnamálaráðuneyti svaraði því til að ekki væru gefnar út niðurstöður fyrir einstaka skóla. Ráðuneytið byggi ekki yfir gögnum sem sýndu niðurstöður um frammistöðu í PISA-könnuninni fyrir einstaka íslenska skóla. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hafði ekki forsendur til að draga þá staðhæfingu ráðuneytisins í efa. Með vísan til þess að ekki lægi fyrir synjun beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, var ákvörðun ráðuneytisins staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 30. október 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1222/2024 í máli ÚNU 24080008.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 19. júlí 2024, kærði […] mbl.is, f.h. […], blaðamanns, ákvörðun mennta- og barnamálaráðuneytis að synja beiðni um aðgang að gögnum um niðurstöður PISA-könn­unarinnar sem gerð var 2022.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 9. júlí 2024, óskaði blaðamaður Morgunblaðsins og mbl.is eftir aðgangi að niður­stöð­um PISA-könnunarinnar sem gerð var 2022. Óskað var eftir því að niðurstöður væru sundur­greind­ar eftir skólum og fögum sem prófað var í, þ.e. lesskilningi, stærðfræði, náttúruvísindum og skap­andi hugsun. Í svari ráðuneytisins, dags. 11. júlí 2024, var vísað til þess að allar niðurstöður PISA væru aðgengilegar á nánar tilgreindum vef Stjórnarráðsins. Á síðunni væri skýrsla um helstu niður­stöður, sem sundurliðaðar væru eftir fögum, þ.e. lesskilningi, stærðfræðilæsi og læsi á nátt­úru­vísindi. Niðurstöður skapandi hugsunar yrðu vonandi gerðar opinberar síðar á árinu. Ekki væru gefn­ar út niðurstöður fyrir einstaka skóla þar sem prófið væri í eðli sínu hannað fyrir mjög stórt úr­tak og niðurstöður því ekki mjög marktækar þegar horft væri á einstaka skóla.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt mennta- og barnamálaráðuneyti með erindi, dags. 23. júlí 2024, og ráðuneytinu gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Þá var þess óskað að ráðuneytið afhenti úr­skurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál þau gögn sem kær­an varðar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni 7. ágúst 2024. Í umsögn­inni kemur fram að niður­stöðu­gögn úr PISA-könnuninni árið 2022 séu opin og öllum aðgengileg á vef OECD. Sá gagna­grunn­ur sem þar er aðgengilegur innihaldi niðurstöður, þar á meðal fyrir Ísland, sem séu hinar eigin­legu niðurstöður könnunarinnar. Í gagnagrunninum séu engar upplýsingar sem auðkenni ís­lenska skóla. Í samræmi við þetta búi ráðuneytið ekki yfir gögnum sem sýna niðurstöður um frammi­stöðu í PISA fyrir einstaka íslenska skóla. Gögnin séu því ekki fyrirliggjandi í skilningi 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins var kynnt kæranda með erindi, dags. 9. ágúst 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Þær bárust 23. ágúst 2024. Í athugasemdunum er m.a. vísað til þess að úrskurðarnefndin hafi árið 2014 lagt fyrir Reykjavíkurborg að birta opin­ber­lega PISA-einkunnir frá árinu 2012, sundurliðaðar eftir skólum.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Mál þetta varðar beiðni um aðgang að niðurstöðum PISA-könnunarinnar sem gerð var 2022, sund­ur­liðuðum eftir skólum og fögum. Mennta- og barnamálaráðuneyti hefur vísað á nánar tilgreindan vef Stjórnarráðsins, þar sem finna megi skýrslu um niðurstöður könnunarinnar, sundurliðaðar eftir fögum. Ekki liggi fyrir gögn í ráðuneytinu sem hafi að geyma frekari sundurliðun niðurstaðnanna.<br /> &nbsp;<br /> Réttur almennings til aðgangs að gögnum tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til fyrirliggjandi gagna sem varða tiltekið mál og tiltekinna fyrirliggjandi gagna. Sam­kvæmt 20. gr. sömu laga er heimilt að kæra til úrskurðar­nefnd­ar um upplýsingamál synjun beiðni um að veita aðgang að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er.<br /> &nbsp;<br /> Mennta- og barnamálaráðuneyti kveður þau gögn sem óskað er eftir, þ.e. niðurstöður PISA-könn­un­arinnar sundurliðaðar eftir skólum og fögum, ekki liggja fyrir í ráðu­neyt­inu. Í máli sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. A-539/2014, sem kærandi vísar til, var staðan önnur því hjá Reykja­víkur­borg lágu fyrir gögn sem innihéldu sundurliðun niðurstaðna PISA-könnunarinnar frá árinu 2012 eftir grunn­skólum sveitarfélagsins. Úrskurðarnefndin hefur ekki forsendur til að draga í efa þá staðhæfingu mennta- og barnamálaráðuneytis að þau gögn sem óskað er eftir í máli þessu liggi ekki fyrir hjá ráðuneytinu sjálfu. Með vísan til þess liggur ekki fyrir synj­un á afhend­ingu gagna í skilningi 1. mgr. 20.&nbsp;gr. upp­lýs­inga­laga. Verður ákvörðun ráðu­neyt­is­ins því stað­fest.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun mennta- og barnamálaráðuneytis, dags. 11. júlí 2024, í tilefni af beiðni […], blaðamanns, dags. 9. júlí 2024, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var aðgangs að gögnum um mál sem formaður tiltekins ráðs í sveitarfélagi hefði tekið að sér að kanna. Formaðurinn kvaðst aðeins hafa undir höndum gögn sem kærendur hefðu sent honum og samskipti við kærendur. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hafði ekki forsendur til að draga í efa að ekki lægju fyrir frekari gögn en að framan greinir. Þar sem ekki lægi fyrir synjun beiðni um aðgang að gögnum í skilningi 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, var hin kærða afgreiðsla staðfest.

<p style="text-align: justify;">Hinn 30. október 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1221/2024 í máli ÚNU 23100011.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með erindi, dags. 17. október 2023, kærðu […] ákvörðun […] að synja þeim um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til formanns […]ráðs […], dags. 6. júlí 2023, óskuðu kær­endur eftir aðgangi að öllum gögnum um þau mál sem formaðurinn hefði tekið að sér […] og snertu […]. Þar sem beiðni kærenda var ekki svarað vísuðu kærendur málinu til úrskurðarnefndar um upplýsingamál 22. ágúst 2023. Í kjölfar áskorunar frá nefndinni var beiðnin afgreidd. Í svari formanns […]ráðs, dags. 17. október 2023, kom fram að hann hefði einungis undir höndum gögn sem kærendur hefðu sent honum og samskipti hans við kærendur. Ef þess væri óskað að fá þau samskipti framsend gætu kærendur sent formanninum tölvupóst þar um.<br /> &nbsp;<br /> Í svari kærenda til formanns […]ráðs, dags. 17. október 2023, sem úrskurðarnefndin fékk afrit af, er rakið að í kjölfar þess að kærendur hafi leitað til formannsins […] hafi hann tekið að sér að skoða mál kærenda og ætlað að spyrjast fyrir um málið […]. Kærendur telja að ekki sé unnt að kynna sér mál án þess að til verði gögn, og sé það gert munnlega sé ljóst að skrá skuli það niður.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Kæran var kynnt […] með erindum úrskurðarnefndarinnar, dags. 19. og 23. október 2023. Þar var […] veittur frestur til að skila umsögn um kæruna og koma á framfæri frekari rökstuðningi fyrir ákvörðuninni.. Þá var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrðu afhent þau gögn sem kær­an laut að..<br /> &nbsp;<br /> Umsögn […] barst úrskurðarnefndinni 2. nóvember 2023. Í umsögn­inni kemur fram að formaður […]ráðs hafi brugðist við erindum kærenda […] með því að spyrjast munnlega fyrir um málið og án þess að afla skriflegra upplýsinga […]. Formaðurinn hafi fengið þær upp­lýsingar að málið væri í farvegi og von væri á svörum til kærenda […]. Í […] hafi formaðurinn boðið kærendum að hitta sig til að fara yfir málið, en kær­endur hafi ekki þegið það boð. Með vísan til framangreinds liggi aðeins fyrir gögn frá kærendum sjálfum auk samskipta formannsins við kærendur, sem kærendur geti fengið aðgang að. Að mati […] hafi kærendum því ekki verið synjað um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn […] var kynnt kærendum með erindi, dags. 6. nóvember 2023, og þeim gefinn kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Í athugasemdum kærenda, dags. 11.&nbsp;de­sem­ber 2023, kemur fram að þeir telji aðfinnsluvert að ekkert hafi verið skráð um munnlegar fyrirspurnir formanns […]ráðs. Þá hafi kærendur hug á að fá samskipti við þá sjálfa afhent.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Af upphaflegu erindi kærenda til formanns […]ráðs […] um aðgang að gögnum, þann 6. júlí 2023, og svo kæru þeirra til úrskurðarnefndarinnar, leiðir að kærendur hafa afmarkað beiðni sína við aðgang að gögnum í vörslu formanns ráðsins sem varða mál sem kærendur beindu til formannsins […].<br /> &nbsp;<br /> Þar sem kærendur beindu erindi sínu um aðgang að gögnum sérstaklega til formanns […]ráðs skal tekið fram að einstakar fastanefndir sveitarfélaga, eins og […]ráð […] telst vera, eru hluti viðkomandi sveitarfélags en ekki sérstök stjórnvöld, enda fer stjórnsýsla sveitarfélaga að jafnaði fram á einu stjórnsýslustigi samkvæmt 1. mgr. 8. gr. sveit­ar­stjórnarlaga, nr. 138/2011. Einstakir fulltrúar í slíkum nefndum, hvort sem þeir eru formenn nefnd­anna eða ekki, eru með sama hætti hluti viðkomandi nefndar en fara ekki með sjálfstæðar heim­­ildir til að afgreiða mál, þ.m.t. ekki með sjálfstæða heimild til að afgreiða mál á grundvelli upp­­lýsingalaga. Hið kærða stjórnvald í málinu, sbr. 1. mgr. 2. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er […].<br /> &nbsp;<br /> Í hinni kærðu ákvörðun og umsögn […] til úrskurðarnefndar um upp­lýs­ingamál kemur fram að fyrir liggi gögn sem stafa frá kærendum sjálfum auk samskipta for­manns­ins við kærendur. Annarra upplýsinga um mál kærenda hafi formaðurinn aflað munnlega.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga nær réttur almennings til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögn­um sem varða tiltekið mál og tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Réttur til aðgangs að gögnum sem hafa að geyma upplýsingar um mann sjálfan samkvæmt 1. mgr. 14. gr. upplýsinga­laga nær sömu­leiðis til fyrirliggjandi gagna. Í athugasemdum við 5. gr. í greinargerð með frum­varpi til upplýs­ingalaga, nr. 140/2012, er tekið fram að orðin „fyrir­liggj­andi gögn“ beri m.a. að skilja sem svo að réttur til aðgangs að gögnum hjá stjórnvöldum nái aðeins til þeirra gagna sem til eru og fyrir liggja á þeim tímapunkti þegar beiðni um aðgang er sett fram og í þeirri mynd sem þau eru á þeim tíma.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 20.&nbsp;gr. upp­lýs­ingalaga er kveðið á um að heimilt sé að bera synjun beiðni um aðgang að gögnum sam­kvæmt lögunum undir úr­skurðarnefnd um upplýsingamál, auk synjunar beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Samkvæmt […] liggja ekki fyrir frekari gögn í vörslu formanns […]ráðs sem heyra undir beiðni kærenda en þau sem stafa frá kær­endum sjálfum auk samskipta formannsins við kærendur. Úr­skurð­arnefndin hefur ekki for­send­ur til að draga þá stað­hæf­ingu í efa. Samkvæmt því liggur ekki fyrir synjun […] á að­gangi að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Þá telur úrskurðarnefndin að hin kærða ákvörðun hafi ekki falið í sér synjun á beiðni um aðgang að gögn­um sem stafa frá kærendum sjálfum og samskiptum þeirra við formann […]ráðs, enda verður ráðið af ákvörðuninni að kærendur geti fengið þau gögn afhent hafi þeir hug á því.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu virtu telur úrskurðarnefndin að í máli þessu hafi kærendum ekki verið synj­að um aðgang að gögnum í skilningi 20. gr. upplýsingalaga. Verður því staðfest ákvörðun […] frá 17. október 2023.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Ákvörðun […], dags. 17. október 2023, í tilefni af beiðni kærenda, dags. 6. júlí 2023, um aðgang að gögnum er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Isavia innanlandsflugvellir ehf. gerði kröfu um að úrskurðarnefnd um upplýsingamál frestaði réttaráhrifum úrskurðar nefndarinnar nr. 1219/2024 frá 10. október 2024, þar sem hagsmunir Colas Ísland ehf. og Isavia yrðu skertir með ófyrirsjáanlegum afleiðingum og óbætanlegum hætti yrði aðgangur veittur í samræmi við úrskurðarorð. Úrskurðarnefndin taldi sérstakar ástæður standa til þess að veita Isavia kost á að bera úrskurðinn undir dómstóla, m.a. með hliðsjón af því að ekki yrði séð að dómstólar hefðu tekið afstöðu til sambærilegs ágreinings og leyst hefði verið úr með úrskurði nefndarinnar varðandi afhendingu á einingarverðum samninga einkaaðila við opinberan aðila í þeim tilvikum þegar heildarfjárhæðir lægju fyrir. Var því fallist á kröfu Isavia að hluta til.

<p style="text-align: justify;">Hinn 25. október 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1220/2024 í máli ÚNU 24100011.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Krafa og málsatvik</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Hinn 17. október 2024 krafðist Isavia innanlandsflugvellir ehf. (hér eftir einnig Isavia) þess að úr­skurðarnefnd um upplýsingamál frestaði réttaráhrifum úrskurðar nefndarinnar nr. 1219/2024 í máli ÚNU 23090019, sem kveðinn var upp 10. október 2024, meðan málið væri til meðferðar hjá dómstólum með vísan til 1. mgr. 24. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Til stuðnings kröfu sinni vísar Isavia til þess að hagsmunir Colas Ísland ehf. (hér eftir einnig Colas) og Isavia yrðu skertir með ófyrirsjáanlegum afleiðingum og óbætanlegum hætti verði aðgangur veitt­ur í samræmi við úrskurðarorð. Krafa um frestun sé aðallega rökstudd með tilliti til sérstakra ástæðna er varði afhendingu á gögnum samkvæmt 2., 3. og 5. tölulið 1. mgr. úrskurðarorðs en að öðru leyti sé vísað til þeirra sjónarmiða sem Colas og Isavia hafi komið á framfæri við meðferð málsins hjá úrskurðarnefndinni. Eins og ítarlega hafi verið rakið við rekstur málsins hafi Colas mjög ríka hagsmuni af því að einingarverðum sé haldið leyndum og þá sérstaklega frá samkeppnis­aðila. Um sé að ræða nýlegar og nákvæmar verðupplýsingar og augljóst að afhending þeirra til sam­keppnisaðila muni veikja samkeppnisstöðu Colas við þátttöku í opinberum innkaupaferlum. Þetta samrýmist einnig niðurstöðu nefndarinnar um upphaflega tilboðsskrá sem nefndin taldi varða virka mikilvæga hagsmuni Colas. Almenningur hafi þannig greiðan aðgang að upplýsingum um þá afurð sem keypt hafi verið og endurgjald fyrir kaupin. Hagsmunir almennings af nákvæmum upp­lýs­ingum um einingarverð séu afar takmarkaðir og vandséð að sérstakir hagsmunir kæranda, sem ekki eigi að taka tillit til, séu aðrir en að öðlast ósanngjarnt samkeppnisforskot við þátttöku í síðari innkaupaferlum.<br /> &nbsp;<br /> Auk framangreinds sé túlkun nefndarinnar á 1. mgr. 17. gr. laga um opinber innkaup, nr. 120/2016, ekki í samræmi við athugasemdir í greinargerð með frumvarpi til laganna enda hafi löggjafinn þar sér­staklega tiltekið að eðli einingarverða sé slíkt að birting þeirra eftir opinbert innkaupaferli sé til þess fallin að raska samkeppni og skaða viðskiptahagsmuni bjóðanda. Þannig sé kaupanda þegar af þeirri ástæðu óheimilt að afhenda slíkar upplýsingar, þó að ákvæðið hafi að öðru leyti ekki áhrif á skyldu til að leggja fram upplýsingar á grundvelli upplýsingalaga, sbr. 4. mgr. 17. gr. laga um opin­ber innkaup. Sömu sjónarmið eigi einnig við um 42. gr. veitureglugerðarinnar, nr. 340/2017. Sjón­ar­mið um að trúnaður skuli ríkja um boðin einingarverð hafi ítrekað verið staðfest í ákvörð­un­um kærunefndar útboðsmála, sbr. ákvarðanir nefndarinnar í málum nr. 32/2019, 8/2021, 12/2023 og 47/2023. Ekki geti staðist að upplýsingaréttur almennings á grundvelli 5. gr. upplýs­inga­laga veiti ríkari upplýsingarétt en ákvæði 15. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;<br /> Þótt innkaupin sem hér um ræði falli utan gildissviðs laga um opinber innkaup og reglugerðar nr. 340/2017 sé einsýnt að sömu sjónarmið eigi við um boðin einingarverð enda sé eðli upplýsinganna hið sama. Nefndinni hafi því borið að taka tillit til þessarar meginreglu útboðsréttar um trúnað við bjóð­endur, við mat á því hvort upplýsingar um einingarverð falli undir 2. málsl. 9. gr. upplýsinga­laga. Í ljósi þess verulega munar sem til staðar sé í úrskurðarframkvæmd úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál annars vegar og ákvörðunum kærunefndar útboðsmála hins vegar, sé sérstaklega mikil­vægt að réttaráhrifum úrskurðarins sé frestað þar til niðurstaða dómstóla liggur fyrir.<br /> &nbsp;<br /> Í samhengi við aðgang að kostnaðaráætlunum Isavia telur félagið að túlkun nefndarinnar um að einka­hagsmunir Isavia njóti ekki verndar 9. gr. upplýsingalaga standist ekki skoðun. Í fyrri úr­skurð­um nefndarinnar hafi ítrekað verið lagt til grundvallar að einungis 4. tölul. 10. gr. laganna verndi við­skiptahagsmuni opinberra aðila, þar með talið einkaréttarlegra lögaðila sem séu í opin­berri eigu. Ekki sé sérstaklega rökstutt í þessum úrskurðum hver sé ástæða þess að almennara ákvæði 9. gr. lag­anna gildi ekki einnig þar sem 4. tölul. 10. gr. sleppir. Orðalag 9. gr. sé skýrt og af­dráttarlaust. Verndar­andlag ákvæðisins nái til gagna sem varði mikilvæga virka fjárhags- eða við­skipta­hags­muna fyrirtækja og annarra lögaðila. Isavia sé einkahlutafélag í atvinnurekstri og þar með fyrir­tæki. Félagið sé hvorki stjórnvald né ríkisstofnun heldur félag með sjálfstæðan fjárhag sem rekið sé á grundvelli þjónustusamnings við ríkið. Félagið sé einnig lögaðili í samræmi við almenna notk­un hugtaksins í íslenskum rétti sem og notkun hugtaksins í 2. mgr. 2. gr. upp­lýs­inga­laga. Hugtakið einka­aðili sé einnig notað í upplýsingalögum, sbr. 3. gr. laganna, þar sem sér­stak­lega sé tekið fram að einkaaðilar geti verið í opinberri eigu. Erfitt sé að álykta annað en að slíkir einka­aðilar geti notið einka­hagsmuna í samræmi við fyrirsögn 9. gr. upplýsingalaga. Túlkun úr­skurð­ar­nefndarinnar víki svo langt frá því sem leiði af almennri textaskýringu á ákvæðinu, með íþyngj­andi hætti fyrir þá aðila sem ákvæðinu sé ætlað að vernda, að nauðsynlegt sé að dómstólar taki afstöðu til lögskýr­ing­arinnar áður en gögnin séu afhent. Þá telji Isavia að upplýsingarnar njóti vernd­ar 3. og 5.&nbsp;tölul. 10. gr. upplýsingalaga og bendir meðal annars á að kostnaðaráætlanirnar varði með óbeinum hætti fyrir­hugaðar ráðstafanir á vegum hins opinberar.<br /> &nbsp;<br /> Loks vísar Isavia til þess að nauðsynlegt sé að fá túlkun dómstóla á inntaki 9. gr. og 10. gr. upplýs­inga­laga með tilliti til þeirra aðstæðna sem séu fyrir hendi í málinu. Ekki verði séð að dómstólar hafi áður tekið afstöðu til þess hvort opinbert fyrirtæki njóti verndar 9. gr. upplýsingalaga eða hvernig túlka skuli 3. og 5. tölul. 10. gr. upplýsingalaga í tengslum við nákvæmar kostnað­ar­áætl­an­ir opinberra kaupenda. Umfjöllun dómstóla um málsmeðferð og hagsmunamat í tengslum við 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga hvað varði fjárhags- og viðskiptahagsmuni þriðja aðila sé einnig mjög tak­mörk­uð. Þessi skortur á dómaframkvæmd sé sérstök ástæða sem nefndinni beri að taka tillit til við ákvörðun um frestun réttaráhrifa.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Með tölvupósti 17. október 2024 var Colas og kæranda í máli ÚNU 23090019, þ.e. Malbik­stöð­inni&nbsp;ehf., gefinn kostur að á tjá sig um kröfuna og bárust athugasemdir frá báðum aðilum 22. októ­ber 2024.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi mótmælir kröfu Isavia og telur að henni beri að hafna. Lögð sé áhersla á að Isavia sé í eigu opinbers hlutafélags sem sé í 100% eigu íslenska ríkisins. Á opinberum fyrirtækjum hvíli skylda að tryggja að fjármunir ríkisins séu nýttir á sem hagkvæmastan hátt og að aðgerðir þeirra séu ekki samkeppnishamlandi. Sjónarmiðum Isavia um að afhending á viðkomandi upplýsingum muni raska virkum fjárhags- og viðskiptahagsmunum Colas sé hafnað sem tilhæfulausum og ósönn­uð­um. Colas sé í verulega sterkri markaðsráðandi stöðu á mörkuðum tengdum framleiðslu og sölu á mal­biki og hafi alfarið séð um alla malbikunarþjónustu á öllum flugvallarsvæðum lands­ins í fjölda­mörg ár. Hafi þetta leitt til algjörrar einokunar fyrirtækisins á slíkum verkframkvæmd­um sem séu bæði umfangsmiklar og mjög arðbærar. Isavia þurfi einfaldlega að gera sér grein fyrir því að almenn­ingur hafi verulega ríka hagsmuni af því að fá upplýsingar um hvernig félagið ráð­stafar opin­beru fé í framkvæmdum á sínum vegum.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum Colas er rakið að félagið taki undir kröfu og sjónarmið Isavia. Hvað varði einstök atriði og þær sérstöku ástæður sem geti átt við í málinu í skilningi 24. gr. upplýsingalaga telji Colas að eðli málsins og þýðing sé með þeim hætti að undirliggjandi séu verulegir hagsmunir fyrir félög­in og því mikilvægt að úrskurðarnefndin gefi Isavia tækifæri til að færa fram frekari sönnur á þau atriði sem séu undir í málinu fyrir dómi áður en aðgangur sé veittur. Þá liggur ekki fyrir dóma­fram­kvæmd hvað varði helstu álitaefni þessa máls, sbr. einkum 9. og 10. gr. upplýsingalaga, eins og Isavia nefni kröfu sinni til stuðnings.<br /> &nbsp;<br /> Í samhengi við aðgang að upphaflegri tilboðsskrá félagsins og tölvupóstssamskiptum, sem kær­anda hafi verið veittur með úrskurði nefndarinnar, bendir Colas meðal annars á að óháð því hvort heimilt sé að beita því hagsmunamati sem úrskurðarnefndin byggi á, og Isavia gerir athugasemd við, telji Colas að það skorti á að heildstætt og efnislegt mat hafi farið fram á hagsmunum félagsins og rökstuðningur varpi ekki ljósi á það mat sem nefndinni hafi borið að framkvæma. Í úrskurð­inum, og aðferðafræði nefndarinnar, skorti á að gerður sé greinarmunur á almennum upplýsingum sem varða ráðstöfun opinbers fjár, sem almenningur eigi ríkan rétt til að fá aðgang að, og viðbótar­upp­lýsingum sem önnur sjónarmið eigi við um og þurfi að meta sérstaklega. Það eitt að upplýsingar varði kaup hins opinbera geti ekki leitt sjálfkrafa til þess að hagsmunir almennings af því að fá slíkar upplýsingar vegi þyngra en hagsmunir félagsins, eins og ráða megi af rökstuðningi nefndar­inn­ar.<br /> &nbsp;<br /> Colas hafi mjög ríka hagsmuni af því að einingaverðum sé haldið leyndum. Um sé að ræða nýlegar og nákvæmar verðupplýsingar. Þá hafi ekki verið tekið tillit til hvernig tölvupóstssamskiptin sem um ræði varpi ljósi á tiltekin mun á millisamtölum og heildarverði á milli upphaflegs og uppfærðs til­boðs. Því sé um að ræða virka fjárhags- og viðskiptahagsmuni sem varði framtíðarhagsmuni félags­ins og geti skaðað hagsmuni þess verði þær afhentar. Slíkar upplýsingar veiti innsýn í rekstur og stefnu félagsins og geta skapað samkeppnisaðila forskot á markaði. Samkeppnisaðilar geti þann­ig óhindrað nýtt sér slíkar upplýsingar í samkeppni við félagið til framtíðar. Ljóst er að að­gang­ur að slíkum upplýsingum sé einkum til þess fallinn að samkeppnisaðilar geti nýtt sér þær í síðari innkaupaferlum frekar en að tryggja almenningi hagsmuni um gagnsæi við ráðstöfun opin­bers fjár. Af því leiðir jafnframt að slíkar upplýsingar séu líklegar til að skaða hagsmuni félagsins og valda því tjóni verði þær afhentar.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar aðgang að öðrum gögnum sé mikilvægt að látið verði reyna á ágreiningsatriði varð­andi þau gögn fyrir dómstólum enda geti nefndin ekki útilokað að Isavia geti með frekari sönnunar­færslu fyrir dómi sýnt fram á hagsmuni félaganna af því að halda slíkum upplýsingum leyndum. Í því sambandi vísar Colas sérstaklega til upplýsinga sem úrskurðarnefndin telji að veita eigi aðgang að í samantektarskjali félagsins og nefnir dæmi úr úrskurðinum því til stuðnings. Umfjöllun nefnd­ar­innar um þessi atriði eigi það sameiginlegt að ekkert mat hafi farið fram á hagsmunum félagsins and­spænis almannahagsmunum og enginn rökstuðningur fyrir utan almenn sjónarmið. Ef úrskurð­ar­nefndin ætli að vega saman slíka andstæða hagsmuni þá sé mikilvægt að rökstuðningur nefndar­inn­ar endurspegli hvaða þýðingu slíkar upplýsingar hafi í reynd í atvinnurekstri, hvernig þær upplýsingar verði til og séu notaðar við uppbyggingu í rekstri og hvaða afleiðingar það geti haft að veita aðgang að þeim á samkeppnismarkaði.<br /> &nbsp;<br /> Colas bendir á að upplýsingarnar byggi á áratuga reynslu og þekkingu sem byggist upp við rann­sókn­ir og þróun sem og reynslu með tilheyrandi kostnaði. Þetta séu upplýsingar sem samkeppnis­aðil­ar geti nýtt sér verði veittur aðgangur að þeim þótt almenningur kunni að líta svo á að þetta séu al­mennar upplýsingar. Samkeppnisaðilar geti því nýtt sér slíkar upplýsingar og innleitt með til­heyr­andi röskun á samkeppni.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2 style="text-align: justify;"><strong>1.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Mál þetta varðar kröfu Isavia um frestun réttaráhrifa úrskurðar úrskurðarnefndar um upplýsinga­mál nr. 1219/2024 í máli ÚNU 23090019, sem kveðinn var upp 10. október 2024, á meðan mál um gildi úrskurðarins verði borið undir dómstóla.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 24. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er kveðið á um heimild úrskurðarnefndar um upplýs­inga­mál til að ákveða að fresta réttaráhrifum úrskurðar að kröfu stjórnvalds eða annars aðila sem nefnd­in hefur lagt fyrir að veita aðgang að gögnum telji nefndin sérstaka ástæðu til. Krafa þess efnis skal berast úrskurðarnefnd um upplýsingamál ekki síðar en sjö dögum frá birtingu úrskurðar. Krafa Isavia barst innan þessa tímafrests.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 24. gr. í grein­argerð með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, kemur fram að líta beri á ákvæðið sem undantekningu sem aðeins verði beitt þegar sér­staklega stendur á. Í fræðiskrif­um um efnið kemur fram að til að komast að niðurstöðu um hvort rétt­lætanlegt sé að fresta réttar­áhrif­um kærðrar ákvörðunar verði ávallt að leggja heildstætt mat á þau andstæðu sjónarmið sem vegast á í hverju máli. Við matið beri að líta til réttmætra hagsmuna allra aðila málsins. Þá beri að líta til þess hversu langt er um liðið frá því að hin kærða ákvörðun var tilkynnt aðilum. Loks beri að líta til þess hversu líklegt sé að ákvörðuninni verði breytt.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur í úrskurðarframkvæmd lagt til grundvallar að með heim­ild­arákvæðinu séu fyrst og fremst höfð í huga tilvik þar sem í húfi eru tiltölulega mikilvægir hags­mun­ir, ekki síst hagsmunir einkaaðila, sem gætu verið skertir með óbætanlegum hætti ef veittur yrði aðgangur að gögnum með upplýsingum um þá, í andstöðu við ákvæði upplýsingalaga eins og þau kynnu síðar að verða skýrð af dómstólum. Vísast um þetta m.a. til úrskurða nefndarinnar nr.&nbsp;812/2019 og þeirra úrskurða sem þar er vísað til. Jafnframt geta haft þýðingu önnur sjónar­mið á borð við það hvort nefndin hafi byggt niðurstöðu sína á atriðum sem eru háð vafa, sbr. úr­skurð nefndarinnar nr. 577/2015. Nefndin telur rétt að árétta að ákvörðun um nýtingu heim­ild­ar til þess að fresta réttaráhrifum ræðst fyrst og síðast af mati á því máli sem um ræðir hverju sinni.<br /> &nbsp;<br /> Verður nú leyst úr því hvort fresta eigi réttaráhrifum úrskurðar nefndarinnar í heild eða að hluta með hliðsjón af framangreindum sjónarmiðum.<br /> &nbsp;</p> <h2 style="text-align: justify;"><strong>2.</strong></h2> <p style="text-align: justify;">Í úrskurði nefndarinnar nr. 1219/2024 var Isavia gert skylt að afhenda kæranda tiltekin gögn sem vörðuðu Colas. Nánar tiltekið var þar um að ræða skjal auðkennt […], tilboðsskrá Colas, dags. 2. maí 2023, tölvupóstssamskipti milli Colas og Isavia á tíma­bilinu frá 25. apríl 2023 til 14. júní sama ár, og verkáætlun Colas. Þá var Isavia einnig gert skylt að afhenda kæranda samantektarskjal Colas, þó með þeim hætti að strikað skyldi yfir ýmsar upp­lýs­ingar í skjalinu. Þá var Isavia með úrskurðinum gert að afhenda gögn sem stöfuðu frá félag­inu sjálfu, nánar tiltekið tvær kostnaðaráætlanir Isavia auk tiltekins hluta af minnis­punkt­um starfs­manns félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Líkt og rakið er í úrskurði nefndarinnar nr. 1219/2024 hefur kærandi að hluta til fengið að­gang að fyrrgreindri tilboðsskrá og tölvupóstssamskiptum. Isavia afhenti kæranda tilboðsskrána í kjölfar beiðni hans en þar höfðu allar upplýsingar verið afmáðar að undanskildum upplýsingum um heild­ar­fjárhæð tilboðsins. Í afhentu skjali hafði þannig verið strikað yfir einingarverð vegna til­tekinna verk­þátta auk upplýsinga um heildarfjárhæð einstakra verkþátta og verkhluta. Þá afhenti Isavia einnig kæranda fyrrgreind tölvupóstssamskipti en þar höfðu tilteknar upplýsingar verið af­máð­ar sem allar áttu það sammerkt að innihalda upplýsingar um verð Colas.<br /> &nbsp;<br /> Í úrskurði nefndarinnar reyndi meðal annars á hvort að þær upplýsingar sem höfðu verið afmáðar úr umræddum gögnum væru undanþegnar upplýsingarrétti almennings samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upp­lýsingalaga með vísan til 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Ekki verður séð að dómstólar hafi tekið afstöðu til sambærilegs ágreinings og leyst var úr í úrskurði nefnd­arinnar, þ.e. um afhendingu á einingarverðum tiltekinna samninga sem einkaaðilar hafa gert við opinberan aðila sem fellur undir gildissvið upplýsingalaga í þeim tilvikum þegar heildar­fjár­hæð­ir samkvæmt samningi liggja þegar fyrir og hafa verið afhentar. Úrskurðarnefndin tekur fram að þegar slíkar aðstæður eru fyrir hendi reynir bæði almennt á það hvernig hagsmunamat og nánari laga­túlkun samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga skuli fara fram og svo atviksbundið mat á virk­um viðskiptahagsmunum viðkomandi einkaaðila hverju sinni.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu telur úrskurðarnefnd um upplýsingamál að vafi um túlkun 2. málsl. 9. gr. upp­lýsingalaga við þessar aðstæður og hagsmunir Colas af því að ekki verði veittur aðgangur að gögn­unum í andstöðu við ákvæðið eins og það kann síðar að vera skýrt af dómstólum leiði til þess að sérstakar ástæður standi til þess að veita Isavia kost á að bera úrskurð nefndarinnar nr. 1219/2024 að þessu leyti undir dómstóla áður en úrskurðurinn verður fullnustaður. Telur nefndin því rétt að fresta réttaráhrifum úrskurðarins að þessu leyti í samræmi við það sem nánar greinir í úr­skurðarorði.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar samantektarskjal Colas var í úrskurði nefndarinnar lagt til grundvallar að Isavia væri óheim­ilt að afhenda tilteknar upplýsingar í skjalinu samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Skjal­ið er umfangsmikið og er það nokkuð sérstaks eðlis enda koma þar fram ýmsar upplýsingar sem varða mismunandi þætti í starfsemi Colas. Þótt nefndin hafi í úrskurði sínum mælt fyrir um að strikað skyldi yfir fjölmörg atriði í skjalinu þykir ekki hægt að útiloka að fullu að leitt verði í ljós undir rekstri dómsmáls að þar séu enn upplýsingar er kunni að njóta verndar 2. málsl. 9. gr. upp­lýs­inga­laga. Telur nefndin því rétt eins og hér hagar til að gefa Isavia möguleika á sönnunar­færslu af því tagi og fellst á að réttaráhrifum úrskurðarins verði einnig frestað að þessu leyti í sam­ræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;<br /> Í úrskurði úrskurðarnefndarinnar var Isavia einnig gert skylt að afhenda kæranda skjal auðkennt […] með vísan til þess að Colas hefði samþykkt að kær­anda yrði afhent skjalið. Þá taldi nefndin að 2. máls. 9. gr. upplýsingalaga stæði ekki í vegi fyrir afhend­ingu verkáætlunar Colas til kæranda og var meðal annars rakið í úrskurðinum að vandséð væri að hagsmunum Colas yrði hætta búin þótt kæranda og almenningi yrði veittur aðgangur að skjal­inu. Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál hefur ekkert fram komið er breytir því sem kemur fram í úrskurði nefndarinnar varðandi afhendingu þessara gagna. Verður því að hafna kröfu Isavia um að réttaráhrifum úrskurðarins verði frestað hvað þau varðar.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu frágengnu þarf að taka til skoðunar hvort efni séu til að fresta réttaráhrifum úr­skurðarins hvað varðar skyldu Isavia til að afhenda kæranda tvær kostnaðaráætlanir félagsins og hluta af minnispunktum starfsmanns þess. Í úrskurði í máli nr. 1219/2024 tók nefndin umrædd gögn til sjálfstæðrar skoðunar með tilliti til þess hvort veita bæri aðgang að þeim samkvæmt upp­lýs­inga­lögum. Komst nefndin að þeirri niðurstöðu að 9. gr. upplýsingalaga stæði ekki í vegi fyrir af­hendingu umræddra kostnaðaráætlana til kæranda enda teldust hagsmunir Isavia ekki til þeirra einka­hagsmuna sem ákvæðinu væri ætlað að vernda auk þess sem 3. og 5. tölul. 10. gr. upplýsinga­laga stæðu ekki í vegi fyrir afhendingu gagnanna. Hvað varðar aðgang að hluta af minnispunktum starfs­manns Isavia féllst úrskurðarnefndin á sjónarmið Isavia um að skjalið teldist vera vinnugagn í skilningi 8. gr. upplýsingalaga en lagði til grundvallar að Isavia skyldi afhenda kæranda tiltekinn hluta skjalsins með vísan til 3. tölul. 3. mgr. 8. gr. og 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál telur ekkert nýtt hafa komið fram er sýni að fyrir hendi séu laga­skilyrði til þess að fresta réttaráhrifum úrskurðarins hvað varðar skyldu Isavia til að afhenda kær­anda kostnaðaráætlanir félagsins og hluta af minnispunktum starfsmanns þess. Verður kröfu Isavia því hafnað að þessu leyti.<br /> &nbsp;</p> <h1 style="text-align: justify;"><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p style="text-align: justify;">Fallist er að hluta á kröfu Isavia innanlandsflugvalla ehf. um að fresta réttaráhrifum úrskurðar úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1219/2024 í máli ÚNU 23090019 enda verði málið borið undir dómstóla innan sjö daga frá birtingu þessa úrskurðar með ósk um að það hljóti flýtimeðferð. Frestun réttar­áhrifa samkvæmt þessu tekur einvörðungu til eftirfarandi hluta úrskurðar nr. 1219/2024:<br /> &nbsp;<br /> Frestað skal réttaráhrifum 2. og 3. tölul. 1. mgr. úrskurðarorðsins, þ.e. um afhendingu á tilboðsskrá Col­as Ísland ehf., dags. 2. maí 2023, sbr. skjal auðkennt með rafræna skráarheitinu […] og afhendingu á tölvupóstssamskiptum milli Col­as Ísland ehf. og Isavia innanlandsflugvalla ehf. á tímabilinu frá 25. apríl 2023 til 14. júní sama ár.<br /> &nbsp;<br /> Frestað skal réttaráhrifum 3. mgr. úrskurðarorðsins, þ.e. um afhendingu á samantektarskjali Colas Ísland ehf., auðkennt af Isavia innanlandsflugvöllum ehf. sem […].<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti er kröfu Isavia innanlandsflugvalla ehf., dags. 17. október 2024, hafnað.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt til aðgangs að gögnum í tengslum við verðfyrirspurn Isavia þar sem leitað var tilboða í malbikun á Akureyrarflugvelli og samningsgerð við félagið Colas Ísland ehf. Ákvörðun Isavia að synja beiðni kæranda um aðgang að gögnunum var að meginstefnu byggð á því að óheimilt væri að afhenda gögnin því þau vörðuðu mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni Colas Ísland. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál fór yfir gögnin og lagði fyrir Isavia að afhenda kæranda hluta þeirra, en að öðru leyti voru ákvarðanir félagsins staðfestar.

<p><span style="font-size: 13px;">Hinn 10. október 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1219/2024 í máli ÚNU 23090019.</span></p> <p>&nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 29. september 2023, kærði […] lögmaður, f.h. Malbikstöðvar­inn­ar ehf., synjun Isavia innanlandsflugvalla ehf. (hér eftir einnig Isavia) á beiðni félagsins um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi 28. júní 2023 til Isavia óskaði kærandi eftir svörum við tilteknum spurningum, sem allar vörðuðu framkvæmdir við malbikun á nýju flughlaði á Akureyrarflugvelli. Kærandi beindi öðru erindi til Isavia 18. ágúst 2023 og óskaði eftir öllum gögnum í tengslum við útboð á verkinu og/eða innkaupum vegna yfirstandandi framkvæmda. Þá óskaði kærandi eftir upplýsingum um áætl­aðan heildarkostnað vegna framkvæmdanna við malbikun og hvaða aðili sæi um þær.<br /> &nbsp;<br /> Isavia svaraði erindum kæranda með bréfi 4. september 2023. Þar kom meðal annars fram að verð­mæti verksins hefði verið undir viðmiðunarfjárhæðum reglugerðar nr. 340/2017, um innkaup aðila sem annast vatnsveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu, og innkaupin framkvæmd með lok­aðri verðfyrirspurn. Eitt tilboð hefði borist frá Colas Ísland ehf. (hér eftir Colas) en Isavia hefði met­ið tilboðið ógilt og hafnað því. Í framhaldinu hefði Isavia boðað Colas á samningafund og í kjöl­far þess fundar hefði verið gerður verksamningur við félagið.<br /> &nbsp;<br /> Með framangreindu bréfi afhenti Isavia kæranda tiltekin gögn sem félagið taldi falla undir beiðni hans, nánar tiltekið verðfyrirspurnina og fylgigögn hennar, fyrirspurnir sem höfðu borist við með­ferð innkaupanna og svör Isavia, samskipti í gegnum útboðsvef, undirritaðan verksamning og út­gefna verktryggingu. Jafnframt afhenti Isavia kæranda afrit af kostnaðaráætlunum verksins þó með þeim hætti að tilteknar upplýsingar höfðu verið afmáðar. Þá synjaði Isavia kæranda um aðgang að minnis­punktum starfsmanns félagsins, sem ritaðir höfðu verið í tengslum við samningafund milli Isavia og Colas, með vísan til 6. gr., sbr. 8. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012, en upplýsti að á fund­inum hefði ábyrgðarkrafa verið lækkuð frá skilmálum verðfyrirspurnarinnar niður í 2 ár og samn­ingsfjárhæð lækkuð til samræmis. Loks tiltók Isavia að unnið væri að yfirferð gagna sem stöf­uðu frá eða vörðuðu viðskiptalega hagsmuni Colas og að beðið væri eftir afstöðu félagsins til afhend­ingar gagnanna.<br /> &nbsp;<br /> Að fenginni afstöðu Colas sendi Isavia annað bréf til kæranda 20. september 2023. Með bréfinu fylgdu tilboðsblöð og tilboðsskrár Colas, þrjár ferilskrár starfsmanna félagsins og tölvupósts­sam­skipti en tilteknar upplýsingar höfðu verið afmáðar úr hluta gagnanna. Isavia hafnaði að öðru leyti beiðni kæranda um aðgang að gögnum sem stöfuðu frá eða vörðuðu viðskiptalega hagsmuni Colas. Í bréfinu sagði að synjun Isavia væri reist á 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er byggt á því og rökstutt að skilyrði 6., 8. og 9. gr. upplýsingalaga séu ekki uppfyllt í mál­inu. Kærandi krefst þess að synjun Isavia verði felld úr gildi.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Isavia með erindi, dags. 2. október 2023, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um hana. Jafnframt var þess óskað að Isavia léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Isavia barst úrskurðarnefndinni 23. október 2023 og meðfylgjandi voru þau gögn sem félagið taldi að kæran lyti að. Þá afhenti Isavia nefndinni einnig afrit af athugasemdum Colas vegna málsins ásamt fylgigögnum.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Isavia kemur fram að félagið telji sér óskylt að afhenda nákvæmar kostnaðaráætlanir fyrir framkvæmdir sínar, enda varði þær mikilvæga fjárhagslega hagsmuni fyrirtækisins og ríkis­ins, sbr. 9. gr. og 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Opinber fyrirtæki hafi verulega hagsmuni af því að tryggja samkeppni við framkvæmd opinberra innkaupa óháð fyrirkomulagi innkaupanna. Leynd yfir áætluðum einingaverðum kaupanda sé mikilvægur hluti af því að tryggja slíka sam­keppni, meðal annars með því að takmarka þá áhættu að bjóðendur hagi tilboðum sínum alfarið í takt við kostnaðaráætlanir kaupanda og auki líkur á að bjóðendur bjóði sem samkeppnishæfust verð.<br /> &nbsp;<br /> Með því að stuðla að virkri samkeppni geti opinberir kaupendur nýtt takmarkaða fjármuni á sem hag­kvæmastan hátt. Hagkvæmni að þessu leyti geti haft veruleg efnahagsleg áhrif fyrir fyrirtækið og þar af leiðand ríkið. Einkahagsmunir Isavia og opinberir hagsmunir ríkisins fari að þessu leyti saman. Þessa hagsmuni þurfi að vega og meta á móti hagsmunum almennings eða eftir atvikum ein­stakra fyrirtækja af því að fá aðgang að upplýsingunum.<br /> &nbsp;<br /> Lögmætir hagsmunir kæranda nái ekki til nákvæmrar áætlunar Isavia á einingarverðum. Hags­munir kæranda af slíkri afhendingu upplýsinga snúi aðallega að því að bæta samkeppnisstöðu kær­anda á kostnað annarra bjóðenda, eða að öðrum kosti knýja Isavia til að birta áætlanir sínar opin­ber­lega með neikvæðum áhrifum á hagkvæmni innkaupa. Mikilvægt sé að opinberir kaup­endur hafi svigrúm til að gera fjárhagslegar áætlanir fyrir tilteknar verkframkvæmdir, án þess að áætlunin hafi óæskileg áhrif á tilboð í verkin. Hagsmunir Isavia af því að leynd sé haldið yfir áætluðum ein­ing­ar­verðum sé því mun ríkari en hagsmunir kæranda og almennings af því að þau séu birt.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Isavia er einnig rakið að félagið telji sér óheimilt að afhenda kæranda upplýsingar úr til­boði Colas sem varði mikilvæga virka fjárhags- og viðskiptahagsmuni félagsins, sbr. 9. gr. upplýs­ingalaga, enda liggi ekki fyrir samþykki Colas fyrir afhendingu upplýsinganna, sbr. 2. mgr. 17. gr. laga nr. 120/2016 um opinber innkaup. Vísað er til meginreglna um mat á trúnaðarupp­lýs­ing­um og trúnaðarskyldu opinberra kaupenda samkvæmt 42. gr. reglugerðar 340/2017 og 1. mgr. 17. gr. laga um opinber innkaup. Þrátt fyrir að umrædd framkvæmd heyri ekki undir gildissvið þeirra telur félagið það hafa áhrif að í ákvæðunum sé sérstaklega tiltekið að kaupanda sé óheimilt að af­henda upplýsingar sem fyrirtæki hafi lagt fram sem trúnaðarupplýsingar.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um aðgang að tilteknum upplýsingum í tilboðsskrám Colas sé ljóst að upp­lýs­ing­ar um einingarverð og samtölur fyrir tiltekna verkhluta varði mikilvæga virka fjárhagslega hags­muni Colas. Um sé að ræða mjög nýlegar verðupplýsingar úr opinberri samkeppni og sé af­hend­ing þeirra til þess fallin að veikja verulega samkeppnisstöðu fyrirtækisins við þátttöku í opin­ber­um innkaupaferlum. Þá megi horfa til 42. gr. reglugerðar nr. 340/2017 og 1. mgr. 17. gr. laga nr. 120/2016 sem mæli sérstaklega fyrir um að kaupanda sé óheimilt að láta af hendi upplýsingar um einingarverð.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar byggir Isavia á að tilteknar upplýsingar í tölvupóstssamskiptum milli Isavia og Colas falli undir 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Allar upplýsingar sem hafi verið afmáðar eigi það sammerkt að vera annaðhvort samtölur tiltekinna verkhluta eða gera aðilum kleift að reikna út slíkar samtölur, sem varði viðskiptalega hagmuni Colas en gefi einnig sterkar vísbend­ing­ar um einingarverð.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun um afhendingu á minnispunktum starfsmanns vísar Isavia til þess að um vinnu­gagn sé að ræða sem sé undanþegið upplýsingarétti almennings með vísan til 6. og 8. gr. upp­lýsingalaga. Um sé að ræða ófullgert vinnugagn á vinnslustigi sem ritað hafi verið af starfs­manni Isavia og ekki verið afhent öðrum. Engar af undantekningum 3. mgr. 8. gr. eigi við um skjalið.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun á aðgangi að tilteknum upplýsingum í ferilskrá eins starfsmanns Colas vísar Isavia til þess að upplýsingarnar falli undir 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Hinar yfirstrikuðu upp­lýs­ingar séu ítarlegar lýsingar á verkaðferðum Colas auk vandamála sem félagið hafi greint og leyst við framkvæmd tveggja verkefna, annars vegar malbikun á Reykjavíkurflugvelli 2021–2022 og hins vegar malbikun á Egilsstaðaflugvelli sumarið 2021. Þrátt fyrir að lýsingar á aðferða­fræð­inni séu að vissu leyti almenns eðlis, hafi Isavia engar forsendur til að draga í efa afstöðu Colas um að opinberun upplýsinganna myndi skaða hagsmuni félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar synjun á afhendingu annarra tilboðsgagna Colas er rakið í umsögn Isavia að Colas hafi verulega hagsmuni af því að samkeppnisaðili fyrirtækisins geti ekki hagnýtt sér gögn um að­ferða­fræði, ferla, áætlanir og fleiri upplýsingar um starfsemi Colas. Þá sé vandséð að kærandi hafi lögmæta hagsmuni af afhendingu gagnanna, hvorki sérstaka né almenna. Kærandi hafi ekki verið þátt­takandi í innkaupaferlinu og að sú verðfyrirspurn sem gögnin tengjast hafi ekki verið grund­völl­ur endanlegs samnings við Colas. Isavia telur því að hagsmunir Colas af því að trúnaðar sé gætt um gögnin séu mun ríkari en hagsmunir kæranda af afhendingu þeirra og að synja skuli um að­gang að gögnunum samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Loks telji Isavia að það sé félaginu nær ómögulegt að veita aðgang að afmörkuðum hlutum umræddra gagna, í samræmi við 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, enda varði gögnin nákvæmar upplýsingar um rekstur þriðja aðila.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum Colas vegna málsins er samþykkt að tiltekið skjal, sem félagið lagði fram með til­boði sínu, verði afhent kæranda þó með þeim hætti að ákveðnar upplýsingar í skjalinu verði af­máðar. Colas tekur fram að þau gögn og upplýsingar sem synjað hafi verið um afhendingu á varði mikilvæga og virka fjárhags- og viðskiptahagsmuni félagsins sem undanþegin séu upplýs­inga­rétti á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Í athugasemdunum er fjallað um hvert og eitt skjal sem varða félagið og rökstutt hvaða ástæður liggja að baki því að skjalið skuli undanþegið upp­lýs­ingarétti kæranda. Kemur meðal annars fram að í gögnunum sé að finna atvinnu-, fram­leiðslu- og viðskiptaleyndarmál sem byggi á margra mánaða og í einhverjum tilvikum margra ára vinnu og fjármagni sem kærandi geti nýtt sér óhindrað, fengi hann upplýsingarnar afhentar. Slík af­hend­ing muni raska rekstrar- og samkeppnisstöðu Colas og leggi félagið áherslu á að kærandi sé einn helsti samkeppnisaðili þess. Þá er í athugasemdunum lögð áhersla á að 1. mgr. 17. gr. laga nr. 120/2016 og 10. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005 standi í vegi fyrir að afhenda megi gögnin til kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Isavia var kynnt kæranda með tölvupósti 15. desember 2023 og honum veittur kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum sem og hann gerði 7. nóvember sama ár. Í athuga­semd­um kæranda er meðal annars rakið að fyrir liggi að í stað þess að halda opinbert útboð um verkið eða veita fyrirtækjum jöfn tækifæri til að bjóða í það hafi Isavia framkvæmt lokaða verðfyrirspurn og Colas hafi verið eini íslenski aðilinn sem hafi verið boðið að taka þátt í því.<br /> &nbsp;<br /> Hagsmunir Colas af leynd yfir umbeðnum upplýsingum eigi ekki að vega þyngra en þeir mikil­vægu almannahagsmunir sem felist í því að upplýsingar um ráðstöfun opinberra hagsmuna séu að­gengilegar. Leynd yfir upplýsingunum stuðli að því að samkeppnistakmörkunum sé viðhaldið. Fyrir liggi að Colas hafi alfarið séð um alla malbikunarþjónustu á öllum flugvallarsvæðum landsins í fjöldamörg ár. Hafi þessi staðreynd leitt til algjörrar einokunar fyrirtækisins á slíkum verkfram­kvæmd­um, sem séu bæði umfangsmiklar og mjög arðbærar. Þar sem aldrei hafi komið til þess að Isavia hafi boðið út viðkomandi þjónustu eða veitt kæranda eða öðrum malbikunarfyrirtækjum en Colas möguleika á því að koma að slíkum verkum, og ekki sé fyrirséð að svo verði gert í fram­tíð­inni, verði ekki séð að afhending á gögnunum feli í sér samkeppnisröskun. Almenningur, þar á meðal kærandi, hafi verulega ríka hagsmuni af því að fá upplýsingar um hvernig Isavia ráðstafi opin­beru fé í framkvæmdum sem þessum.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórn­sýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1. Afmörkun kæruefnis</strong></h2> <p>Í málinu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í tengslum við verðfyrirspurn Isavia, nr. V23016, en með henni leitaði félagið eftir tilboðum í malbikun á Akureyrarflugvelli frá tilteknum aðilum, þar með talið Colas. Samkvæmt upplýsingum frá Isavia var tilboð Colas metið ógilt en í kjölfarið fóru fram viðræður milli Colas og Isavia sem lyktaði með undirritun verksamnings, dags. 14. júní 2023. Framkvæmdir munu hafa hafist 19. júní 2023 og þeim lokið 7. september sama ár.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. upplýsingalaga taka lögin til allrar starfsemi lögaðila sem eru að 51% hluta eða meira í eigu hins opinbera með vissum undantekningum. Isavia innanlandsflugvellir ehf. falla undir ákvæðið enda er félagið alfarið í eigu Isavia ohf., sem er í eigu íslenska ríkisins.<br /> &nbsp;<br /> Isavia hefur afhent kæranda hluta þeirra gagna sem falla undir upplýsingabeiðni hans og hefur Colas samþykkt að kæranda verði afhent skjal auðkennt „Akureyrarflugvöllur – Organization Chart“. Verður kæranda því veittur aðgangur að skjalinu.<br /> &nbsp;<br /> Isavia afhenti úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af gögnum sem félagið taldi falla undir kæru málsins en kæranda hefur ýmist verið synjað um aðgang að gögnunum í heild eða að hluta. Um er að ræða eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Tölvupóstssamskipti milli Colas og Isavia á tímabilinu frá 25. apríl 2023 til 14. júní sama ár.</li> <li>Tilboðsskrár Colas, dags. 12. apríl 2023 og 2. maí sama ár.</li> <li>Samantektarskjal Colas: <ul> <li>Skipurit og lykilstarfsmenn.</li> <li>Ferli og aðferðir.</li> <li>Ferli og aðferðir.</li> <li>Ferli og aðferðir.</li> <li>Malbik, efni og hönnun.</li> <li>Malbik efni og hönnun.</li> <li>Aðfangakeðja og framleiðsla.</li> <li>Viðhald og ábyrgð.</li> <li>Viðhald og ábyrgð.</li> </ul> </li> <li>Gögn úr gæðahandbók Colas.</li> <li>Gæðaeftirlitsáætlun Colas.</li> <li>Færuplan – flughlað Akureyri.</li> <li>Ferilskrá starfsmanns Colas.</li> <li>Verkáætlun Colas.</li> <li>Kostnaðaráætlanir Isavia frá júlí 2022 og apríl 2023.</li> <li>Minnispunktar starfsmanns Isavia, dags. 29. ágúst 2023.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Við mat á rétti kæranda til aðgangs að framangreindum gögnum er þess að gæta að í fyrri úr­skurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál hafa þátttakendur í útboðum og verðkönnunum verið taldir eiga sérstaka hagsmuni af aðgangi að tilboðum annarra tilboðsgjafa enda hafi þeir ríka hags­muni af því að geta gengið úr skugga um hvort rétt hafi verið staðið að mati á tilboðum, sbr. 1.&nbsp;mgr. 14. gr. upplýsingalaga og t.d. úrskurði nefndarinnar í málum nr. 852/2019 og 907/2020.<br /> &nbsp;<br /> Í því máli sem hér um ræðir liggur fyrir að kærandi var ekki á meðal þátttakenda í verðfyrir­spurn­inni. Um rétt kæranda til aðgangs að tilboðsgögnum Colas sem og öðrum gögnum fer því eftir 1.&nbsp;mgr. 5. gr. upplýsingalaga, en sam­kvæmt ákvæðinu er þeim sem falla undir lögin skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrir­liggjandi gögnum með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2. Hvort aðgangur kæranda að gögnunum verði takmarkaður</strong></h2> <h3><strong>2.1. Almennt um aðgang kæranda að gögnum sem varða Colas</strong></h3> <p>Fyrst verður leyst úr hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að gögnum sem varða Colas, sbr. gögn sem eru tilgreind undir liðum 1–8 í kafla 1 hér að framan. Líkt og er nánar rakið hér að neðan hefur kær­anda ýmist verið synjað um aðgang að gögnunum í heild eða að hluta.<br /> &nbsp;<br /> Synjun Isavia hvað varðar þessi gögn byggist á 2. máls. 9. gr. upplýsingalaga og leggst Colas gegn af­hend­ingu meirihluta gagnanna á grundvelli sama lagaákvæðis. Samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upp­lýs­ingalaga er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjár­hags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila, nema sá samþykki sem í hlut á.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 9.&nbsp;gr. í frumvarpi til upplýsingalaga er tekið fram að ákvæðið feli í sér nokkurs konar vísireglu um það hvenær sé rétt að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Þá segir eftir­farandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórnvaldi, eða öðrum aðila sem ákvörðun tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orð­um ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verður að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjón­armiðum svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdunum segir enn fremur um 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um mikilvæga fjárhags- eða við­skipta­hags­muni fyrirtækja og annarra lögaðila. Þannig er óheimilt að veita upplýsingar um at­vinnu-, framleiðslu- og viðskiptaleyndarmál eða viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- eða sam­keppnisstöðu svo og aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni. Hér skiptir máli að lagt sé mat á tilvik hverju sinni með hliðsjón af hagsmunum þess lögaðila sem upp­lýsingar varða. Við matið þarf almennt að vega saman hagsmuni viðkomandi lög­aðila af því að upplýsingum sé haldið leyndum gagnvart þeim mikilvægu hagsmunum að upplýsingar um ráðstöfun opin­berra hagsmuna séu aðgengilegar almenningi. Þegar lög­aðilar gera samninga við opin­bera aðila, þar sem ráðstafað er opinberum hags­mun­um, getur þetta sjónarmið haft mikið vægi við ákvörðun um aðgang að upplýsingum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Við beitingu ákvæðis 2.&nbsp;málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu til­viki hvort viðkomandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni við­komandi fyrir­tækja eða annarra lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerð­ar opinberar. Við framkvæmd slíks mats verður að líta til þess hversu mikið tjón­ið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef aðgangur er veittur að upplýs­ing­un­um. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, framsetningar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafi fyrir þann lögaðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram.<br /> &nbsp;<br /> Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir viðkomandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem meginreglu upplýsingalaga um upp­lýs­ingarétt almennings er ætlað að tryggja. Líkt og er rakið í fyrrgreindum athugasemdum skipt­ir almennt verulegu máli við mat á hagsmunum almennings hvort og þá að hvaða leyti upp­lýs­ingar sem um ræðir lúta að ákvörðunum um ráðstöfun opinbers fjár. Á þetta reynir sérstaklega þegar lögaðilar gera samninga við opinbera aðila, sem fela í sér að hið opin­bera kaupir af þeim þjón­ustu, verk eða annað. Í ljósi meginreglu upplýsingalaga, sbr. 5.&nbsp;gr. laganna, geta hagsmunir al­menn­ings af því að fá að­gang að slíkum upplýsingum rutt til hliðar við­skiptalegum hagsmunum enda hafi ekki verið sýnt fram á að það valdi viðkomandi samningsaðila tjóni verði upplýsingarnar gerð­ar opinberar.<br /> &nbsp;<br /> Hefur úrskurðarnefndin m.a. byggt á því í úrskurðum sínum að það sjónarmið, að upplýsingar um um­samið endurgjald opinberra aðila til einkaaðila fyrir veitta þjónustu eða vörur skuli fara leynt, verði að jafnaði að víkja fyrir almennum fyrirmælum upp­lýs­ingalaga um upplýsingarétt almenn­ings, sbr. m.a. úrskurði nefndarinnar nr. 1162/2023 og 1202/2024. Þá er rétt að líta til þess að fyrir­tæki og aðrir lögaðilar, sem gera samninga við stjórnvöld eða lögaðila er falla undir ákvæði upp­lýsingalaga, verða í senn að vera búin undir að mæta samkeppni frá öðrum sem og að borgar­arnir láti reyna á rétt sinn til aðgangs að upplýsingum um viðkomandi samninga, meðal annars í því skyni að stuðla að gagnsæi í stjórn­sýsl­unni og veita stjórnvöldum aðhald.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur jafnframt lagt til grundvallar að sjónarmið um hagsmuni almennings eigi við með áþekkum hætti þegar fyrirtæki óskar eftir aðgangi að einingarverðum tilboða vegna til­boðs­umleitana sem það hefur ekki tekið þátt í, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 688/2017. Þá hefur nefndin lagt til grundvallar að almenningur hafi hagsmuni af því að geta kynnt sér hvernig opin­berir aðilar standa að verðkönnunum, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 852/2019.<br /> &nbsp;<br /> Af 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga leiðir síðan að ef ákvæði 6.–10. gr. laganna um takmarkanir á upp­lýsingarétti eiga aðeins við um hluta gagns skal veita aðgang að öðrum hlutum þess. Með vísan til þessa ákvæðis hefur úrskurðarnefndin margsinnis kveðið á um að stjórnvöld eða aðrir aðilar sem falla undir ákvæði upp­lýsingalaga skuli afhenda tiltekinn hluta umbeðins gagns eða lagt fyrir þá að strika yfir ákveðnar upp­lýsingar og afhenda gagn þannig.<br /> &nbsp;<br /> Verður nú leyst úr hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að gögnum sem varða Colas með hliðsjón af framangreindum sjónarmiðum.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.1. Tölvupóstssamskipti og tilboðsskrár Colas</strong></h3> <p>Fyrst verður leyst úr hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að tilboðsskrám Colas og tölvupósts­sam­skipt­um milli félagsins og Isavia, sbr. gögn sem eru tilgreind undir liðum 1 og 2 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Í kjölfar beiðni kæranda afhenti Isavia honum tilboðsblöð og tilboðsskrár Colas. Samkvæmt upp­lýs­ingum frá Isavia er um að ræða tvö tilboð, annars vegar tilboð sem Colas lagði fram við meðferð verð­fyrirspurnarinnar, dags. 12. apríl 2023, og hins vegar endurskoðað tilboð sem félagið mun hafa lagt fram í kjölfar viðræðna við Isavia, dags. 2. maí 2023. Í skjölunum sem Isavia afhenti kær­anda voru allar upplýsingar sem komu fram á umræddum tilboðsblöðum og tilboðsskrám af­máð­ar að undanskildum upplýsingum um heildarfjárhæð tilboðanna. Í afhentum skjölum var þannig strikað yfir upplýsingar um einingarverð Colas vegna tiltekinna verkþátta auk upplýsinga um heildarfjárhæðir einstakra verkþátta og verkhluta. Auk þessa afhenti Isavia kæranda tölvu­pósts­samskipti milli félagsins og Colas, sem fram fóru tímabilinu 25. apríl 2023 til 14. júní 2023, en þar höfðu tilteknar upplýsingar verið afmáðar sem allar áttu það sammerkt að innihalda upp­lýs­ing­ar um verð Colas.<br /> &nbsp;<br /> Eins og áður hefur verið rakið mat Isavia ógilt það tilboð sem Colas lagði fram við meðferð verð­fyrir­spurnarinnar og komst því ekki á samningur milli félaganna á grundvelli tilboðsins. Þær verð­upp­lýsingar sem voru afmáðar í skjalinu sem var afhent kæranda hafa því ekki að geyma upp­lýs­ing­ar sem geta varpað ljósi á ráðstöfun opinbers fjár. Að þessu gættu og að teknu tilliti til efnis skjals­ins er það afstaða úrskurðarnefndarinnar að hagsmunir Colas af því að upplýsingarnar fari leynt vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að geta kynnt sér þær. Samkvæmt þessu og að teknu tilliti til þeirra almennu sjónarmiða um beitingu 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga sem rakin eru í kafla 2.1 hér að framan verður fallist á að Isavia hafi verið óheimilt að veita kæranda aðgang að þess­um upplýsingum og verður ákvörðun Isavia staðfest hvað varðar synjun á aðgangi kæranda að um­ræddum upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Sömu sjónarmið eiga ekki við um tilboðið sem Colas lagði fram í kjölfar viðræðna við Isavia en fyrir liggur að samningur komst á milli félaganna á grundvelli þess tilboðs. Upplýsingarnar sem hafa verið afmáðar úr því tilboði lúta þannig með beinum hætti að kaupum hins opinbera á verki og þar með ráðstöfun opinberra fjármuna. Hið sama á við um upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr fyrrgreindum tölvupóstssamskiptum varðandi tilboðsfjárhæð fyrir framkvæmd verksins og fjár­hæð tiltekins liðar í tilboðinu. Þá þykir mega ráða af tölvupóstssamskiptunum að starfsmaður Isavia hafi fært inn ranga samningsfjárhæð í drög að verksamningi milli Isavia og Colas en strikað var yfir þá fjárhæð í skjalinu sem var afhent kæranda. &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Eftir yfirferð á umræddum gögnum, sem eru frá fyrri hluta árs 2023, telur úrskurðarnefndin að ekki hafi verið sýnt fram á að upp­lýs­ing­ar í þeim nái til svo mikilvægra fjárhags- eða viðskipta­hags­muna að aðgangi að umbeðnum upplýsingum verði synjað á þeim grundvelli. Þegar vegnir eru saman hags­munir sem Colas hefur af því að synjað sé um aðgang að upplýsingunum annars vegar og þeir mikilvægu al­manna­hags­mun­ir sem felast í aðgangi almennings að upplýsingum um ráð­stöfun opinberra fjár­muna hins vegar verð­ur ekki fallist á að Isavia hafi verið rétt að synja um aðgang að umbeðnum upp­lýsingum á grundvelli 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga, sbr. þau almennu sjónarmið um beitingu 2. málsl. greinarinnar sem rakin eru í kafla 2.1 að framan.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2. Samantektarskjal Colas</strong></h3> <h3><strong>2.1.2.1. Almennt</strong></h3> <p>Í grein 3.10 í skilmálum verðfyrirspurnarinnar kom fram að val tilboða myndi ráðast af gæðum til­boða (40%) og verði (60%). Í viðauka H, sem var á meðal þeirra gagna sem fylgdu verðfyrir­spurn Isavia og sem félagið afhenti kæranda, kom fram nánari lýsing á þeim forsendum sem voru lagðar til grundvallar við mat á gæðum tilboðs. Í viðaukanum var fjallað um níu atriði sem yrðu metin til stiga og var þátttakendum ætlað að leggja fram nánari upplýsingar um hvert og eitt atriði.<br /> &nbsp;<br /> Í samræmi við fyrirmæli viðaukans lagði Colas fram skjal með tilboði sínu sem hafði að geyma upp­lýsingar um þau atriði sem yrðu metin til stiga samkvæmt fyrrgreindum viðauka, sbr. skjalið sem er tilgreint undir lið 4 í kafla 1 hér að framan. Skjalið, sem ber heitið „Answers to all Quality Require­ments in appendix H“, telur 21 blaðsíðu og skiptist í níu kafla en kaflaskiptingin tekur mið af uppsetningu viðaukans.<br /> &nbsp;<br /> Í svarbréfi sínu til kæranda, dags. 20. september 2023, synjaði Isavia honum um aðgang að skjal­inu. Eins og áður hefur verið rakið samþykkti Colas við meðferð þessa máls að afhenda mætti kær­anda kafla 1–7 í skjalinu þó þannig að tilteknar upplýsingar yrðu afmáðar úr köflunum með vísan til 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Af þessu tilefni afhenti Colas nefndinni afrit af skjalinu þar sem félagið hafði strikað yfir þær upplýsingar sem það taldi falla undir umrætt ákvæði. Í ljósi sam­þykkis Colas verður einungis leyst úr því hvort synja skuli kæranda um aðgang að þeim upp­lýs­ingum sem félagið telur að falli undir 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2.2. Kaflar 1 og 2</strong></h3> <p>Í fyrsta lagi eru afmáðar tilteknar upplýsingar úr 1. kafla sem ber yfirskriftina „Skipurit og lykil­starfs­menn“. Nánar tiltekið eru afmáðar upplýsingar um (1) starfsreynslu og nöfn þrettán lykil­starfs­manna Colas, (2) upplýsingar um afkasta- og geymslugetu malbikunarstöðvar félagsins á Akur­eyri og (3) tilteknar upplýsingar um tækið „Moventor Skiddometer BV11“. Þá eru afmáðar til­teknar upplýsingar úr 2. kafla, sem ber yfirskriftina „Ferli og aðferðir“, sem varða öryggis­menn­ingu Colas og hvernig öryggismálum er hagað áður en verk hefst og á meðan verki stendur.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál verður að telja að þær upplýsingar sem hafa verið af­máðar úr 1. kafla séu fremur almenns eðlis auk þess sem ýmsar af upplýsingunum myndu al­mennt teljast til opinberra upplýsinga. Í þessu samhengi skal á það bent að upplýsingar um afkasta­getu malbikunarstöðvar Colas á Akureyri eru þegar aðgengilegar á vefsíðu félagsins. Þá hefur kær­anda þegar verið veittur aðgangur að ferilskrám þriggja starfsmanna Colas sem hafa að geyma ítar­legri upplýsingar um verk- og starfsreynslu þessara starfsmanna en koma fram í 1. kafla skjals­ins. Jafnframt virðast upplýsingar sem eru afmáðar um tækið „Moventor Skiddometer BV11“ ein­ung­is vera upplýsingar um íslenskt heiti á tegund þess tækis. Loks verður að telja að þær upp­lýs­ing­ar sem koma fram í 2. kafla séu fyrst og fremst almennar lýsingar á hvernig Colas hagar öryggis­mál­um sínum auk almennra upplýsinga um hvernig félagið hugðist haga öryggismálum við fram­kvæmd verksins.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu og að virtu eðli upplýsinganna að öðru leyti verður ekki séð að hags­mun­um Colas sé hætta búin þótt kæranda og almenningi verði veittur aðgangur að þeim. Að þessu gættu og að teknu tilliti til þeirra sjónarmiða sem eru rakin í kafla 2.1 hér að framan verður að telja að réttur til aðgangs að upplýsingunum verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upp­lýs­ingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2.3. Kaflar 3 og 4</strong></h3> <p>Í öðru lagi eru tilteknar upplýsingar afmáðar úr 3. og 4 kafla sem bera báðir yfirskriftina „Ferli og að­ferðir“. Í 3. kafla hafa verið afmáðar upplýsingar er varða (1) afkasta- og geymslugetu malbikun­ar­stöðvar félagsins á Akureyri auk upplýsinga um tiltekinn búnað stöðvarinnar, (2) hvernig félagið hugð­ist standa að flutningi malbiks við framkvæmd verksins, (3) umfjöllun um hönnunarblöndu fél­ags­ins, (4) prófanir malbiksblöndu á rannsóknarstofu og (5) hvernig félagið hugðist standa að út­lögn malbiks við framkvæmd verksins. Í 4. kafla hafa verið afmáðar upplýsingar sem hafa að geyma lýsingar á tilteknum verkferlum Colas.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til umfjöllunar í kafla 2.1.2.2 hér að framan verður ekki fallist á að aðgangur kæranda að upplýsingum í 3. kafla um afkasta- og geymslugetu malbikunarstöðvar Colas á Akureyri verði tak­markaður á grundvelli 2. máls. 9. gr. upplýsingalaga. Þá verður að telja að upplýsingar í 3. kafla um hvernig félagið hugðist standa að flutningi malbiks við framkvæmd verksins og upplýsingar í 4. kafla með lýsingum á tilteknum verkferlum félagsins séu fyrst og fremst almenns eðlis. Sam­kvæmt þessu og að virtu eðli upplýsinganna að öðru leyti verður ekki séð að hagsmunum Colas sé hætta búin þótt kæranda og almenningi verði veittur aðgangur að þeim. Að þessu gættu og að teknu til­liti til þeirra sjónarmiða sem eru rakin í kafla 2.1 hér að framan verður að telja að réttur til að­gangs að upplýsingunum verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti en greinir hér að framan verður að telja að þær upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr 3. kafla feli í sér lýsingar á sértækum tæknilegum útfærslum og verklagi sem Colas hugðist beita við framkvæmd verksins. Samkvæmt þessu og að virtu eðli upplýsinganna að öðru leyti telur úr­skurð­arnefnd um upplýsingamál að aðgangur kæranda og almennings að þessum upplýsingum kunni að geta valdið félaginu tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar aðgang að þessum upp­lýs­ingum, að hagsmunir félagsins vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að upp­lýsingunum. Verður því fallist á að tilteknar upplýsingar verði afmáðar úr þessum kafla með vís­an til 2. málsl. 9. gr. upplýsingamála, sbr. nánar það sem greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2.4. Kaflar 5 og 6</strong></h3> <p>Í þriðja lagi eru afmáðar tilteknar upplýsingar úr 5. og 6. kafla sem bera báðir yfirskriftina „Malbik, efni og hönnun“. Nánar tiltekið eru afmáðar upplýsingar í 5. kafla sem varða (1) hráefni malbiksins sem Colas hugðist nota til verksins, (2) upplýsingar um hönnun þess, (3) aðgerðir sem félagið hugðist viðhafa til að tryggja samræmi við framleiðslu og til að bregðast við atriðum tengdum veðri. Í 6. kafla eru afmáðar upplýsingar um verklag í tengslum við sannprófun hönnunarblöndu auk upplýsinga um hvernig brugðist yrði við kæmu upp frávik frá hönnunarblöndu og kröfum verk­kaupa.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál telur að réttur kæranda til aðgangs að upplýsingum um heiti 2.&nbsp;tölul. 5. kafla verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Að öðru leyti telur úrskurðarnefndin að þær upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr köflum 5 og 6 varði virka mikil­væga fjárhags- og viðskiptahagsmuni Colas sem sanngjarnt er og eðlilegt að fari leynt. Í þessu sam­hengi er þess að gæta að í 5. og 6. kafla koma fram ítarlegar lýsingar á þeim hrá­efnum sem félagið hugðist nota í mismunandi tegundir malbiks, nákvæmar upplýsingar um hönnun þess og lýsingar á sértækum tæknilegum útfærslu og verklagi Colas við malbikunar­fram­kvæmd­ir. Verður að telja að aðgangur kæranda og almennings að upplýsingunum sé til þess fallinn að valda félaginu tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar aðgang að þessum upplýsingum, að hags­munir félags­ins vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að upplýsingunum. Verður því fallist á að tilteknar upplýsingar verði afmáðar úr þessum kafla með vísan til 2. málsl. 9. gr. upplýsinga­laga, sbr. nánar það sem greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2.5. Kafli 7</strong></h3> <p>Í fjórða lagi eru afmáðar tilteknar upplýsingar úr kafla 7 sem ber yfirskriftina „Aðfangakeðja og fram­leiðsla“. Nánar tiltekið eru afmáðar upplýsingar um aðfangakeðju þeirra steinefna sem Colas hugð­ist útvega vegna verksins og nánar fjallað um eðli þeirra efna, hvaða birgjar myndu útvega þau auk upplýsinga um framleiðslu-, prófana- og skoðanaferli félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Í þeim hluta kaflans sem lýtur að framleiðsluferli eru afmáðar tilteknar upplýsingar er varða fyrr­greinda malbikunarstöð félagsins, þar á meðal um hvaða stöð sé að ræða, um eignarhald, stað­setn­ingu og framleiðslu- og geymslugetu stöðvarinnar, að stöðin sé með starfsleyfi og að hún uppfylli til­tekna kröfu. Með vísan til umfjöllunar í kafla 2.1.2.2 verður ekki fallist á að takmarka eigi að­gang kæranda að upplýsingum um framleiðslu- og geymslugetu stöðvarinnar. Þá liggja opin­ber­lega fyrir upplýsingar um eignarhald stöðvarinnar, staðsetningu hennar, að hún sé með starfsleyfi og að hún uppfylli tiltekna kröfu. Verður réttur kæranda til aðgangs að þessum upplýsingum því ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. tölul. 7. kafla, sem ber yfirskriftina „Prófanir og skoðanir“, eru afmáðar upplýsingar um tiltekið kerfi sem Colas notast til að fylgjast með framleiðslunni, upplýsingar um vottun malbiksins og vott­unaraðila. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál bendir á að upplýsingar um þessi atriði eru þegar að­gengilegar á vefsíðu félagsins og verður réttur kæranda til aðgangs að þeim því ekki takmark­að­ur á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Þá hefur Colas fallist á að veita kæranda upp­lýs­ing­ar um gerð þess viðloðunarefnis sem félagið hugðist nota í framkvæmdinni og verður því ekki fallist á að upplýsingar um gerð efnisins, sem hafa verið afmáðar úr 7. kafla, verði undanþegnar upp­lýsingarétti á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Loks verður ekki fallist á að almennar upp­lýsingar um tiltekinn verkferil í niðurlagi kaflans verði undanþegnar upplýsingarétti á grund­velli umrædds lagaákvæðis.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti telur úrskurðarnefndin að þær upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr kaflanum varði virka mikilvæga fjárhags- og viðskiptahagsmuni Colas sem sanngjarnt er og eðlilegt að fari leynt. Í þessu samhengi er þess að gæta í kaflanum koma fram ítarlegar lýsingar á hvernig Colas hugðist útvega þau steinefni sem félagið ráðgerði að nýta til verksins auk upplýsinga um eðli efnanna og birgja félagsins. Þá koma fram í kaflanum ítarlegar upplýsingar um tæknilega eiginleika þeirrar mal­bikunarstöðvar sem Colas hugðist nýta til verksins og ítarlegar lýsingar á prófunum og skoð­un­um félagsins. Verður að telja að aðgangur kæranda og almennings að þessum upplýsingum sé til þess fallinn að valda félaginu tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar aðgang að þessum upp­lýsingum, að hagsmunir félagsins vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að upplýsingunum. Verður því fallist á að tilteknar upplýsingar verði afmáðar úr þessum kafla með vísan til 2. málsl. 9. gr. upplýsingamála, sbr. nánar það sem greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.2.6. Kaflar 8 og 9</strong></h3> <p>Í fimmta lagi byggir Isavia á að synja skuli kæranda um aðgang að þeim upplýsingum sem koma fram í köflum 8 og 9 í heild sinni og leggst Colas jafnframt gegn afhendingu þessara upplýsinga. Í umræddum köflum, sem báðir bera yfirskriftina „Viðhald og ábyrgð“, er að finna greiningu Colas á lág­marks­líftíma malbiks félagsins, helstu aðgerðum og viðhaldi á ábyrgðartíma verksins auk sundur­liðaðra upplýsinga um kostnaðinn við ábyrgð á líftíma verksins.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál verður að telja að þessir kaflar varði í heild sinni virka mikilvæga fjárhags- og viðskiptahagsmuni Colas sem sanngjarnt er og eðlilegt að fari leynt. Hvað varðar upplýsingar um kostnaðinn við ábyrgð á líftíma verksins lítur nefndin til þess að skjal­ið hefur að geyma upplýsingar um einingarverð og heildarkostnað vegna tiltekinna aðgerða sem búið er að uppreikna miðað við tíu ára ábyrgðartíma. Ætla má að samkeppnisaðilar sem hefðu upp­lýsingarnar undir höndum fengju mikilvæga innsýn í hvernig Colas verðmetur kostnað við ábyrgð­ir og ættu auðveldara með að keppa við fyrirtækið á samkeppnismarkaði. Þá ber einnig til þess að líta að ekki komst á samningur um þá tíu ára ábyrgð sem kostnaðargreiningin tók til.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu telur úrskurðarnefndin að aðgangur kæranda og almennings að umrædd­um upplýsingum sé til þess fallinn að valda Colas tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar að­gang að upplýsingum í köflum 8 og 9 í skjalinu, að hagsmunir Colas vegi þyngra en hagsmunir al­mennings af því að fá aðgang að upplýsingunum. Verður því fallist á að Isavia hafi verið óheimilt að veita kæranda aðgang að þessum upplýsingum samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga, sbr. nánar það sem greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.3. Gögn úr gæðahandbók, gæðaeftirlitsáætlun og færuplan</strong></h3> <p>Að framangreindu frágengnu þarf að taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að gögnum úr gæðahandbók Colas, gæðaeftirlitsáætlun félagsins og svokölluðu færuplani, sbr. gögn sem eru tilgreind í liðum 4–6 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Gögnin úr gæðahandbók Colas eru ýmsir verkferlar félagsins sem eru settir upp sem flæðirit. Af efni verkferlanna verður ráðið að þeir hafi að geyma upplýsingar um hvernig Colas hagar innra skipu­lagi sínu í tengslum við malbikunarframkvæmdir. Gæðaeftirlitsáætlun Colas telur sjö blað­síður og er þar að finna upplýsingar um eftirlit með ýmsum þáttum í tengslum við malbikunar­fram­kvæmdir, svo sem um eftirlitsaðferð, tíðni, ábyrgð og fleira. Þá er í skjalinu einnig að finna upp­lýsingar um framleiðslu, hráefni og prófanir.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar áttu bjóðendur, samkvæmt fyrrgreindum viðauka H, að leggja fram ítar­legar upplýsingar um færuplan (e. the asphalting process) og aðferð við útlagningu malbiks. Á meðal tilboðsgagna Colas var umbeðið færuplan sem sýnir hvernig félagið ætlaði að haga útlagn­ingu malbiks við framkvæmd verksins.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér efni framangreindra gagna og telur nefndin að gögn­in eigi það sammerkt að varða innra skipulag Colas og sértækar tæknilegar lausnir félagsins. Að virtu efni gagnanna er það mat nefndarinnar að aðgangur kæranda og almennings að gögnunum sé til þess fallinn að valda félaginu tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar aðgang að þessum gögn­um, að hagsmunir félagsins vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að upp­lýs­ingunum. Verður því fallist á að Isavia hafi verið óheimilt að veita kæranda aðgang að þess­um gögnum samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga og ákvörðun Isavia staðfest hvað varðar synjun á aðgangi kæranda að umræddum gögnum.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.4. Ferilskrá starfsmanns og verkáætlun</strong></h3> <p>Á meðal tilboðsgagna Colas voru ferilskrár þriggja starfsmanna félagsins. Isavia afhenti kæranda feril­skrárnar með þeim hætti að tilteknar upplýsingar höfðu verið afmáðar úr ferilskrá eins starfs­manns­ins, sbr. skjal sem er tilgreint undir lið 7 í kafla 1 hér að framan. Þá var kæranda synjað um að­gang að verkáætlun Colas vegna verksins, sbr. skjal sem er tilgreint undir lið 8 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér þær upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr um­ræddri ferilskrá. Þar koma fram ítarlegar og sértækar lýsingar á verklagi Colas við framkvæmd mal­biks­yfirlagna á Reykjavíkurflugvelli og Egilsstaðaflugvelli. Jafnframt koma fram í skjalinu upp­lýsingar um hvernig félagið brást við og leysti úr tilteknum vandamálum sem komu upp við fram­kvæmdirnar. Að virtu efni þessara upplýsinga er það mat nefndarinnar að aðgangur kæranda og almennings að gögnunum kunni að valda Colas tjóni. Er það mat nefndarinnar, hvað varðar aðgang að þessum upplýsingum, að hagsmunir félagsins vegi þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að upp­lýs­ingunum. Verður því fallist á að Isavia hafi verið óheimilt að veita kær­anda aðgang að þess­um upplýsingum samkvæmt 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga og ákvörðun Isavia staðfest hvað varðar synjun á aðgangi kæranda að umræddum upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Framlögð verkáætlun hefur að geyma upplýsingar um áætlaða tímalengd til­tekinna verkþátta auk upplýsinga um áætlaðan heildarverktíma verksins. Að mati nefndarinnar er vandséð að hags­munum Colas yrði hætta búin þótt kæranda og almenningi yrði veittur aðgangur að verkáætlun félags­ins. Að þessu gættu og að öðru leyti með hliðsjón af þeim sjón­armiðum sem eru rakin í kafla 2.1 hér að framan verður að telja að réttur til aðgangs að verkáætluninni verði ekki takmarkaður á grundvelli 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.1.5. Ákvæði 17. gr. laga nr. 120/2016 og 10. gr. samkeppnislaga nr. 44/2005</strong></h3> <p>Samkvæmt öllu framangreindu telur úrskurðarnefnd um upplýsingamál að 2. málsl. 9. gr. upp­lýs­inga­laga standi ekki í vegi fyrir afhendingu þeirra gagna sem eru tilgreind í liðum 1–2 og 7–8 í kafla 1 hér að framan. Þá telur úrskurðarnefndin að ákvæðið standi að sama skapi ekki í vegi fyrir af­hendingu hluta þeirra upplýsinga sem koma fram í því skjali sem er tilgreint undir lið 3 í sama kafla.<br /> &nbsp;<br /> Að því er varðar vísun Colas og Isavia til 17. gr. laga um opinber innkaup nr. 120/2016, sbr. einnig 42. reglugerðar nr. 340/2017, telur úr­skurð­arnefndin að atriði sem þar eru talin upp kunni að vera sam­þýðanleg upplýsingum sem óheimilt sé að afhenda á grundvelli 9. gr. upplýsingalaga. Hins vegar telur nefndin að framangreind gögn og upplýsingar heyri ekki þar undir, enda er það niður­staða nefndarinnar að ekkert sé fram komið í málinu sem sé til þess fallið að skaða hagsmuni Colas ef aðgangur er veittur að þeim, svo vitnað sé til orðalags umræddra ákvæða, sbr. til hliðsjónar úr­skurð nefndarinnar í máli nr. 1202/2024.<br /> &nbsp;<br /> Loks nefnir Colas að Samkeppniseftirlitið hafi talið að móttaka eða miðlun sambærilegra upp­lýs­inga geti falið í sér brot á 10. gr. samkeppnislaga, nr. 44/2005, eða að slíkt geti hið minnsta raskað sam­keppni. Af þessu tilefni tekur úrskurðarnefndin fram að réttur til aðgangs að fyrirliggjandi gögn­um hjá aðila sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga, líkt og Isavia gerir óumdeilanlega, verður ekki takmarkaður nema á grundvelli ákvæða 6.–10. gr. upplýsingalaga, eða ef sérstök þagn­ar­skylduákvæði í öðrum lögum girða fyrir að heimilt sé að afhenda gögnin, sbr. gagnályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga. Ljóst er að hið síðara á ekki við í máli þessu; 10. gr. samkeppnis­laga, er lýtur að banni við ólögmætu samráði, telst ekki vera sérstakt þagnarskyldu­ákvæði, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 1078/2022.<br /> &nbsp;<br /> Á hinn bóginn kunna sjónarmið um beitingu 10. gr. samkeppnislaga að hafa þýðingu við mat á því hvort gögn skuli undanþegin aðgangi almennings á grundvelli 9. gr. upplýsinga­laga enda leggur hin síðarnefnda grein bann við afhendingu upplýsinga um viðskipta­hags­muni lögaðila á borð við við­kvæmar upplýsingar um samkeppnisstöðu hans. Úrskurðar­nefnd­in hefur í þessu máli litið til þess við mat sitt hvort birting gagnanna kynni að raska samkeppnis­stöðu þeirra fyrirtækja sem gögnin varða, eða raska eðlilegri samkeppni að öðru leyti. Telur nefnd­in að birting gagnanna sé ekki til þess fallin að raska samkeppnishagsmunum verði kæranda heimil­aður aðgangur að þeim.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu og þar sem engar aðrar takmarkanir upplýsingaréttar eiga við í málinu verður kæranda veittur aðgangur að tilteknum gögnum og upplýsingum sem varða Colas í sam­ræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.2. Kostnaðaráætlanir Isavia frá júlí 2022 og apríl 2023</strong></h3> <p>Í kjölfar beiðni kæranda afhenti Isavia honum tvær kostnaðaráætlanir vegna framkvæmdarinnar en af heitum skjalanna verður ráðið að þær hafi verið gerðar annars vegar í júlí 2022 og hins vegar í apríl 2023. Í afhentum gögnum var strikað yfir einingarverð einstakra verkþátta og samtölur þeirra. Isavia byggir synjun sína á afhendingu þessara upplýsinga á 9. gr. og 3. tölul. 10. gr. upp­lýs­ingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Svo sem fyrr segir er samkvæmt síðari málslið 9. gr. upplýsingalaga óheimilt að veita almenningi að­gang að gögnum um mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lög­aðila. Af fyrrgreindum kostnaðaráætlunum verður ekki annað ráðið en að þær feli í sér eigin grein­ingu Isavia á áætluðum kostnaði við framkvæmd verksins. Að þessu gættu stendur 9. gr. upp­lýs­ingalaga ekki í vegi fyrir afhendingu upplýsinganna til kæranda enda teljast hagsmunir Isavia ekki til þeirra einkahagsmuna sem ákvæðinu er ætlað að vernda, sbr. til hliðsjónar úrskurði nefnd­ar­innar í málum nr. 875/2020 og 1157/2023.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er heimilt að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjast, enda hafi þau að geyma upplýsingar um efnahags­lega mikilvæga hagsmuni ríkisins.<br /> &nbsp;<br /> Í frumvarpi til upplýsingalaga segir eftirfarandi um 3. tölul. ákvæðisins:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Undir þessa undanþágu falla upplýsingar um fjármál ríkisins og efnahagsmál. Þetta eru þó ekki hvaða upplýsingar sem er heldur einvörðungu þær sem talist geta varðað mikil­væga hagsmuni ríkisins, eins og t.d. fjármálastöðugleika eða upplýsingar sem eru þess eðlis að afhending þeirra og birting gæti skaðað fjárhag eða efnahag ríkisins. Þá er að sjálf­sögðu til viðbótar hið almenna skilyrði að mikilvægir almannahagsmunir krefjist þess að aðgangur sé takmarkaður.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál verður að telja að upplýsingar um einingarverð og samtölur þeirra í kostnaðaráætlunum Isavia teljist ekki til upplýsinga um efnahagslega mikilvæga hagsmuni ríkisins í skilningi 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga og verður réttur kæranda til aðgangs að upplýsingum því ekki takmarkaður á grundvelli ákvæðisins.<br /> &nbsp;<br /> Á hinn bóginn er þess að gæta að Isavia leggur áherslu á það í umsögn sinni að leynd yfir þeim upp­lýsingum sem koma fram í kostnaðaráætlunum sé mikilvægur liður í að tryggja samkeppni og tryggja opinberum kaupendum sem hagstæðast verð. Þrátt fyrir að umræddar röksemdir Isavia séu settar fram til stuðnings því að gögnin skuli undanþegin upplýsingarétti almennings á grundvelli 3.&nbsp;tölul. 10. gr. verða þær að mati nefndarinnar að skoðast í ljósi 5. tölu. 10. gr. laganna enda hefur ákvæð­inu verið beitt til að vernda hagsmuni sambærilega þeim sem Isavia tiltekur í umsögn sinni, sbr. t.d. úrskurði nefndarinnar í málum nr. 993/2021 og 1047/2021.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 5. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er heimilt að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjast enda hafi þau að geyma upplýsingar um fyrirhugaðar ráð­stafanir eða próf á vegum hins opinbera ef þau yrðu þýðingarlaus eða skiluðu ekki tilætluðum árangri væru þau á almannavitorði.&nbsp;Samkvæmt 2. tölul. 1. mgr. 12. gr. upplýsingalaga skal veita að­gang að gögnum sem 5. tölul. 10. gr. tekur til jafnskjótt og ráðstöfunum eða prófunum er að fullu lokið. Fyrir liggur í málinu að umræddar kostnaðaráætlanir varða verkframkvæmd sem var lokið í september 2023. Þegar af þessum ástæðum verður að leggja til grundvallar að 5. tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga geti ekki staðið í vegi fyrir afhendingu upplýsinganna til kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Í ljósi framangreinds og þar sem engar aðrar takmarkanir upplýsingaréttar eiga við um framan­greind­ar kostnaðaráætlanir er Isavia skylt að veita kæranda aðgang að þeim án takmarkana í sam­ræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>2.3. Minnispunktar starfsmanns Isavia</strong></h3> <p>Isavia synjaði beiðni kæranda um afhendingu minnispunkta starfsmanns félagsins á þeim grund­velli að um vinnugagn væri að ræða. Samkvæmt upplýsingum frá Isavia munu minnispunktarnir hafa verið ritaðir í tengslum við fund Isavia og Colas sem fram fór 2. maí 2023.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga geta vinnugögn verið undanþegin upplýsingarétti. Hug­tak­ið vinnu­gagn er skilgreint í 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga en samkvæmt málsgreininni eru vinnu­gögn þau gögn sem stjórnvöld eða aðrir aðilar samkvæmt I. kafla laganna hafa ritað eða útbúið til eigin nota við undir­búning ákvörð­unar eða annarra lykta máls. Í 2. málslið málsgreinarinnar er tekið fram að gögn teljist ekki lengur til vinnugagna hafi þau verið afhent öðrum, nema afhending hafi verið til eftirlitsaðila á grundvelli laga­skyldu. Ákvæði 5. tölul. 6. gr., sbr. 8 gr. laganna, felur í sér undantekningu frá meginregl­unni um rétt almennings til aðgangs að gögnum sem skýra ber þröngri lögskýringu.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 8. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að til þess að skjal teljist vinnu­gagn þurfi þremur skil­yrðum að vera fullnægt. Gagn þarf að vera undirbúningsgagn í reynd, það skal útbúið eða ritað af starfs­mönnum stjórnvaldsins sjálfs og það má ekki hafa verið afhent öðrum. Tekið er fram að í öðru skil­yrðinu felist það m.a. að gögn sem útbúin eru af utanaðkomandi sér­fræð­ing­um, svo sem verk­tökum, fyrir stjórnvald teljist ekki til vinnugagna. Í þriðja skilyrðinu, þ.e. að gagn hafi ekki verið afhent öðrum, felst það m.a. að hafi skjal verið afhent einkaaðila eða stjórn­valdi t.d. með tölvu­pósti eða öðrum hætti, telst það almennt ekki lengur til vinnugagna.<br /> &nbsp;<br /> Af ákvæði 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga leiðir að meta þarf heildstætt á grundvelli framangreindra sjón­ar­miða hvort umbeðin gögn uppfylli það skilyrði að teljast í reynd vinnugögn. Teljist þau til vinnu­gagna að hluta eða öllu leyti þarf síðan að taka afstöðu til þess hvort veita beri aðgang að þeim á grundvelli 3. mgr. 8. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Isavia afhenti úrskurðarnefndinni afrit af umbeðnu skjali. Af skjalinu verður ráðið að um sé að ræða ófullgerð drög að fundargerð og ber skjalið með sér að stafa frá Isavia. Þá ber skjalið með sér að hafa verið nýtt til undirbúnings við gerð endanlegs samnings við Colas. Þrátt fyrir að efni skjals­ins beri með sér að staðið hafi til að afhenda það fundarmönnum í kjölfar fundarins er rakið í umsögn Isavia að skjalið hafi ekki verið afhent öðrum. Úrskurðarnefndin hefur ekki forsendur til þess að rengja þá fullyrðingu félagsins. Að þessu og öðru framangreindu gættu er að mati nefnd­ar­innar um að ræða vinnugagn í skilningi 8. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Enda þótt fallist sé á með Isavia að skjalið uppfylli efnisleg skilyrði þess að teljast vinnugagn þarf að kanna hvort önnur rök standi til að veita almennan aðgang að skjalinu. Samkvæmt 3. mgr. 8.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga ber stjórnvöldum að veita aðgang að vinnugögnum í vissum tilvikum. Þar segir orð­rétt:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Þrátt fyrir 5. tölul. 6. gr. ber að afhenda vinnugögn ef:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>þar kemur fram endanleg ákvörðun um afgreiðslu máls,</li> <li>þar koma fram upplýsingar sem er skylt að skrá skv. 1. mgr. 27. gr.,</li> <li>þar koma fram upplýsingar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram,</li> <li>þar kemur fram lýsing á vinnureglum eða stjórnsýsluframkvæmd á viðkomandi sviði.</li> </ol> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér skjalið og hefur það ekki að geyma endanlega ákvörð­un um afgreiðslu máls, upplýsingar sem skylt er að skrá samkvæmt 1. mgr. 27. gr. eða lýs­ingu á vinnureglum eða stjórnsýsluframkvæmd á viðkomandi sviði. Að þessu gættu kemur ein­göngu til álita hvort skjalið hafi að geyma upplýsingar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram, sbr. 3. tölul. 3. mgr. 8. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum&nbsp;við 8. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að með orðalaginu „upp­lýs­ing­ar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram“ í skilningi 3. tölul. 3. mgr. ákvæðisins sé eink­um vís­að til upplýsinga um mikilvægar staðreyndir máls sem af einhverjum ástæðum sé ekki að finna annars staðar en kunna að hafa haft áhrif á ákvörðunartöku. Rökin að baki reglunni séu eink­um þau að slíkar upplýsingar geti verið ómissandi til skýringar á ákvörðun og af þeim orsökum sé ekki rétt að undan­þiggja þær aðgangi almennings enda þótt þær sé aðeins að finna í vinnu­skjöl­um.<br /> &nbsp;<br /> Í grein 1.1 í skilmálum verðfyrirspurnarinnar kom fram að líftími verksins skyldi vera að lágmarki 10 ár og að ábyrgðartími skyldi vera 80% af líftímanum, sbr. einnig 12. gr. viðauka A sem hafði að geyma form að verksamningi. Þá kom fram í grein 1.1 að þátttakandi skyldi leggja fram 15% verk­tryggingu sem skyldi gilda út ábyrgðartímann, sbr. einnig 13. gr. fyrrgreinds viðauka. Af gögn­um málsins verður ráðið að ábyrgðartíma verksins hafi verið breytt frá því sem kom fram í fyrr­greindum skilmálum en í 12. gr. verksamningsins milli Isavia og Colas kom fram að ábyrgðar­tími þess skyldi vera að lágmarki 24 mánuðir. Þá verður jafnframt ráðið að í endanlegum samningi hafi tilhögun verktryggingar verið breytt frá því sem kom fram í umræddum skilmálum, sbr. 13.&nbsp;gr. verk­samningsins.<br /> &nbsp;<br /> Fyrrgreindir minnispunktar varpa ljósi á umræður sem fóru fram á fundi Isavia og Colas þar sem rætt var um að breyta ábyrgðartíma verksins. Þá verður einnig ráðið af minnispunktunum hver hafði frumkvæðið að breytingunni. Að mati nefndarinnar verður að telja að þessi breyting kunni að hafa haft áhrif á ákvörðun Isavia um að ganga til samninga við Colas.<br /> &nbsp;<br /> Isavia upplýsti kæranda, með bréfi 4. september 2023, að á fyrrgreindum fundi hefði verið samið um að ábyrgðarkrafa yrði lækkuð niður í tvö ár og að samningsfjárhæð yrði lækkuð því til sam­ræmis en þetta má einnig ráða af öðrum gögnum sem Isavia afhenti kæranda. Að þessu virtu verður að telja að sá hluti minnispunktana sem varðar umrædd atriði hafi ekki að geyma upplýsingar um atvik máls sem ekki koma annars staðar fram í skilningi 3. tölul. 3. mgr. 8. gr. upplýsingalaga. Á hinn bóginn verður ekki séð að önnur gögn málsins, þar með talið þau sem Isavia afhenti kæranda, hafi að geyma upplýsingar um hver hafði frumkvæðið að þessari breytingu og var ekki upplýst um þetta atriði í fyrrgreindu bréfi Isavia til kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu og þar sem engar aðrar takmarkanir upplýsingarréttar eiga við lítur úrskurð­ar­nefnd um upplýsingamál svo á að kærandi eigi rétt á að­gangi að þeim hluta minnis­punktana sem hefur að geyma upplýsingar um hver hafði frumkvæðið að fyrrgreindri breytingu á ábyrgðartíma verksins, sbr. 3. tölul. 3. mgr. 8. gr. og 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga,. Verður Isavia því gert að veita kæranda aðgang að þessum hluta skjalsins í samræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði en að öðru leyti er synjun Isavia staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Isavia innanlandsflugvöllum ehf. er skylt að veita kæranda, Malbikstöðinni ehf., aðgang að eftir­far­andi gögnum sem varða verðfyrirspurn og samningsgerð um malbikun á nýju flughlaði á Akur­eyrar­flugvelli:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Skjali auðkennt „Akureyrarflugvöllur – Organization Chart“.</li> <li>Tilboðsskrá Colas Ísland ehf, dags. 2. maí 2023, sbr. skjal auðkennt með rafræna skráar­heitinu „Bill of Quantity – Colas 12.04.2023 endurskoðað 02.05.2023“.</li> <li>Tölvupóstssamskiptum milli Colas Ísland ehf. og Isavia innanlandsflugvalla ehf. á tíma­bil­inu frá 25. apríl 2023 til 14. júní sama ár.</li> <li>Verkáætlun Colas Ísland ehf.</li> <li>Kostnaðaráætlunum Isavia innanlandsflugvalla ehf. frá júlí 2022 og apríl 2023.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Isavia innanlandsflugvöllum ehf. er jafnframt skylt að veita kæranda aðgang að texta á milli orð­anna „ÁÞR leggur til“ og „frábrugðið verðfyrirspurnargögnum“ í minnispunktum starfsmanns Isavia innanlandsflugvalla ehf., dags. 29. ágúst 2023.<br /> &nbsp;<br /> Isavia innanlandsflugvöllum ehf. er loks skylt að veita kæranda aðgang að saman­tektar­skjali Colas Ísland ehf., auðkennt af Isavia innanlandsflugvöllum ehf. sem „Answers to all Quality Require­ments in appendix&nbsp;H“, þó þannig að ekki skal veita kæranda aðgang að blaðsíðum 14 og 19–21 í skjalinu. Þá skal jafnframt strikað yfir upp­lýsingar úr skjalinu á svofelldan hátt:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Á bls. 8 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta milli orðanna „t.d. verkstæði.“ og „Öll aðstaða“.</li> <li>Texta milli orðanna „samkvæmt meðfylgjandi gæðaeftirlitsáætlun.“ og „Niður­stöður malbikssýna“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 9 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta milli orðanna „meðfylgjandi færuplani.“ og „Malbiksmatari af“.</li> <li>Texta milli orðanna „verður notaður“ og „Malbikunarvélin sem“</li> <li>Texta milli orðanna „Vögele 1900-3“ og „Hæðarmælingar verða“.</li> <li>Texta milli orðanna „til verkkaupa.“ og „Gæðaeftirlit verður“</li> <li>Texta milli orðanna „er í gangi“ og „Eftir útlögn“.</li> <li>Texta eftir orðunum „þykkt malbiks og þjöppun“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 12 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta undir fyrirsögnunum „Steinefni í slitlagsmalbik – AC 16“, „Steinefni í burð­arlagsmalbik – BRL 16“ og „Bindiefni:“.</li> <li>Texta undir fyrirsögninni „Viðloðunarefni“ að undanskildu orðinu „Evo­Therm WM-30“.</li> <li>Texta undir fyrirsögninni „2. Malbik – hönnun“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 13 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta sem koma fram undir fyrirsögninni „2. Malbik – hönnun“.</li> <li>Texta milli orðanna „sinna framleiðslu.“ og „Strangt eftirlit“.</li> <li>Texta milli orðanna „með framleiðslunni,“ og „Gæðaeftirlit við útlögn“.</li> <li>Texta á eftir orðunum „í reikninginn.“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 15 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta milli orðanna „samþykktri malbiksblöndu.“ og „Tekin verða“.</li> <li>Texta milli orðanna „í útboðslýsingu“ og „Frágengið malbik“.</li> <li>Texta milli orðanna „þarf út.“ og „Niðurstöður prufuútlagnar“.</li> <li>Texta milli orðanna „fulltrúa verkkaupa.“ og „2. Frávik frá hönnunarblöndu“</li> <li>Texta á eftir orðunum „það uppgötvast.“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 16 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta milli orðanna „útvega steinefni“ og „stungubik af gerðinni“.</li> <li>Texta milli orðanna „Steinefni í neðri malbikslög.“ og „Steinefni í slitlag.“.</li> <li>Texta milli orðanna „Steinefni í slitlag.“ og „Stungubik pen 160/220.“.</li> <li>Texta á eftir orðunum „Stungubik pen 160/220.“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 17 í skjalinu skal strikað yfir: <ul> <li>Texta milli orðanna „gerðinni Evotherm“ og „7,2 Framleiðsluferli“.</li> <li>Texta milli orðanna „fyrir heitt malbik.“ og „Stöðin er“.</li> <li>Texta milli orðanna „frá Umhverfisstofnun“ og „7.3 Prófanir og skoðanir“.</li> <li>Texta á eftir orðunum „verða lögð fram.“.</li> </ul> </li> <li>Á bls. 18 í skjalinu skal strikað yfir texta fram að orðunum „Ferli til“.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Að öðru leyti en greinir hér að framan eru ákvarðanir Isavia innlandsflugvalla ehf., dags. 4. og 20.&nbsp;sep­tem­ber 2023, staðfestar.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að PDF-skjölum í vörslum Garðabæjar sem innihéldu yfirlit úr málaskrá sveitarfélagsins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans. Ákvörðun Garðabæjar að synja beiðni kæranda var byggð á því að PDF-skjölin væru vinnugögn í skilningi upplýsingalaga, sem heimilt væri að takmarka aðgang að. Úrskurðarnefndin taldi að gögnin uppfylltu ekki skilyrði upplýsingalaga að teljast vinnugögn. Beiðni kæranda var vísað til Garðabæjar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.

<p>Hinn 25. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1218/2024 í máli ÚNU 24070005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 12. júlí 2024, kærði […] ákvörðun Garðabæjar að synja honum um aðgang að fimm PDF-skjölum sem innihalda yfirlit úr málaskrá sveitarfélagsins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans. Í ákvörðun Garðabæjar segir að PDF-skjölin hafi verið útbúin vegna kröfu úrskurðarnefndar um upplýsingamál í máli ÚNU 22070009 um afhendingu afrita af þeim gögnum sem kæra í því máli laut að. Skjölin uppfylli skilyrði þess að teljast vinnugögn, sem heimilt sé að synja um aðgang að á grundvelli 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, sbr. 8.&nbsp;gr. sömu laga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Garðabæ með erindi, dags. 7. ágúst 2024, og sveitarfélaginu gefinn kostur á að koma á fram­færi umsögn um hana.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Garðabæjar barst úrskurðarnefndinni 21. ágúst 2024. Í umsögn­inni er vísað til þess að til að hlíta kröfu úrskurðarnefndarinnar í máli ÚNU 22070009 um afhendingu afrita af þeim gögnum sem kæra í því máli laut að hafi val staðið á milli þess að sýna nefndinni tölvuskjá með uppflett­ingu í málaskrá Garðabæjar, eða að taka skjáskot af því sem birtist á skjánum og færa yfir á PDF-form. Að öðru leyti er vísað til þess rök­stuðnings sem fram kom í hinni kærðu ákvörðun. Umsögn Garða­bæjar var kynnt kæranda með erindi, dags. 23. ágúst 2024, og honum gefinn kostur á að koma á fram­­færi frekari at­huga­semd­um. Þær bárust 26. ágúst 2024.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um ákvörðun Garðabæjar að synja kæranda um aðgang að fimm PDF-skjölum sem innihalda yfirlit úr málaskrá sveitarfélagsins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans. Ákvörðun sveitarfélagsins er byggð á því að skjölin teljist vinnugögn samkvæmt 5. tölul. 6. gr. upplýsinga­laga, sbr. 8. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Eins og lýst er í úrskurði úrskurðarnefndarinnar nr. 1199/2024 nær réttur almennings samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012 til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum tiltekins máls og tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Hið sama á við um aðgang að gögnum sem inni­halda upplýsingar um mann sjálfan, sbr. 1. mgr. 14. gr. laganna. Réttur til aðgangs að gögnum nær almennt ekki til gagnagrunna eða skráa sem fyrir liggja hjá þeim aðilum sem heyra undir gildissvið upp­lýsingalaga. Undantekning frá þeirri reglu er hins vegar sá réttur sem almenningi er fenginn í 2.&nbsp;tölul. 2.&nbsp;mgr. 5. gr. upplýsingalaga, sbr. 5. mgr. 14. gr. laganna, til aðgangs að lista yfir málsgögn.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga kemur fram að réttur almennings til aðgangs að gögnum taki ekki til vinnugagna. Í 1. mgr. 8. gr. laganna er að finna þau skilyrði sem gagn þarf að uppfylla til að teljast vinnugagn:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Vinnugögn teljast þau gögn sem stjórnvöld eða aðrir aðilar skv. I. kafla&nbsp;hafa ritað eða útbúið til eigin nota við undirbúning ákvörðunar eða annarra lykta máls. Nú eru gögn afhent öðrum og teljast þau þá ekki lengur til vinnugagna nema þau hafi einvörðungu verið afhent eftirlitsaðila á grundvelli lagaskyldu.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Um skilyrðin er fjallað í athugasemdum við 8. gr. með frumvarpi því sem varð að upplýsinga­lög­um, nr. 140/2012:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórnvöldum er að lögum falið að taka ýmsar matskenndar ákvarðanir og móta tillögur um áætlanir eða aðrar aðgerðir. Þá getur verið að stjórnvöld þurfi að undirbúa ýmsar aðrar ákvarðanir, svo sem um samninga við einkaaðila. Oft geyma lög ekki að öllu leyti þau skilyrði sem þarf að fullnægja svo slíkar ákvarðanir verði teknar, eða þau sjónarmið eða markmið sem að skal stefnt. Þegar stjórnvöld standa frammi fyrir slíkum verkefnum verða þau iðulega að vega og meta ólík sjónarmið og velja svo á hvaða grundvelli úr máli skuli leyst. Af því leiðir að það tekur einatt einhvern tíma að móta afstöðu til fyrir­liggj­andi mála og á því tímabili kunna ólík sjónarmið að hafa mismunandi vægi og breyt­ast, t.d. ef fram koma nýjar upplýsingar. Gögn sem til verða í slíku ferli þurfa ekki að endurspegla réttilega að hvaða niðurstöðu er stefnt. Eðlilegt er því að stjórnvöldum sé heimilt að hafna aðgangi að þeim þótt stjórnvöldum sé einnig á grundvelli reglunnar um aukinn aðgang að gögnum heimilt að afhenda slík gögn, standi reglur um þagnar­skyldu því ekki í vegi. […]<br /> &nbsp;<br /> Af orðalagi 1. mgr. 8. gr. leiðir að til að skjal teljist vinnugagn þarf almennt þremur skil­yrðum að vera fullnægt. Gagn þarf þannig í reynd að vera undirbúningsgagn, það skal ritað eða útbúið af starfsmönnum stjórnvaldsins (eða lögaðilans) sjálfs og má ekki hafa verið afhent öðrum. […]</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál telur að með hliðsjón af tilvitnuðum athugasemdum við 8. gr. geti þau gögn sem deilt er um aðgang að í málinu, þó svo að þau hafi verið útbúin af starfs­mönnum Garðabæjar, ekki talist vera gögn til eigin nota við undirbúning ákvörðunar eða annarra lykta máls. Þá leiðir af þeirri reglu sem fram kemur í 2. tölul. 2. mgr. 5. gr. upplýsingalaga um rétt til aðgangs að gögnum að lista yfir málsgögn í skilningi þess ákvæðis verður ekki hafnað með vísan til þess að um sé að ræða gögn sem rituð eru af stjórnvaldi til eigin nota við undirbúning ákvörðunar í skilningi 6. og 8. gr. sömu laga. &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu virtu er það mat úrskurðarnefndarinnar að þau gögn sem deilt er um aðgang að í málinu uppfylli ekki skilyrði upplýsingalaga til að teljast vinnugögn og að ákvörðun Garðabæjar hafi því ekki byggst á réttum lagagrundvelli. Þar sem lagagrundvöllur hinnar kærðu afgreiðslu er ófull­nægjandi telur nefndin nauðsynlegt að vísa beiðni kær­anda til Garða­bæjar til nýrrar meðferðar og leggja fyrir sveitarfélagið að afgreiða beiðni kæranda á grundvelli upplýsingalaga. Úrskurðar­nefnd­in ítrekar að ljóst má telja að kærandi eigi rétt til aðgangs að þó nokkrum hluta þeirra upp­lýs­inga sem finna má í gögnunum, þar sem þær meðal annars stafa frá honum sjálfum eða varða hann sérstaklega umfram aðra.<br /> &nbsp;<br /> Í hinni kærðu ákvörðun var ekki tekin afstaða til þess hvort veita ætti kæranda aðgang að þeim gögnum sem óskað var eftir í ríkari mæli en skylt er samkvæmt upplýsingalögum, sbr. 1. mgr. 11.&nbsp;gr. laganna. Var ákvörðun Garðabæjar að þessu leyti ekki í samræmi við 2. mgr. sömu greinar.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni kæranda, […], dags. 31. október 2023, um aðgang að PDF-skjölum sem inni­halda yfirlit úr málaskrá sveitar­fél­ags­ins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans er vísað til Garðabæjar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að ráðningarsamningum framkvæmdastjóra og útgerðarstjóra Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. Ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs var á því byggð að gögnin vörðuðu málefni starfsmanna félagsins og væru því undanþegin aðgangi samkvæmt 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefndin taldi að ráðningarsamningar væru gögn í málum sem vörðuðu ráðningu einstakra starfsmanna í starf og því væri almennt heimilt að takmarka aðgang að slíkum samningum á grundvelli upplýsingalaga. Nefndin taldi hins vegar með vísan til þess að framkvæmdastjóri Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs teldist til æðstu stjórnenda félagsins að kærandi ætti rétt til aðgangs að upplýsingum um launakjör hans sem fram kæmu í ráðningarsamningnum. Að öðru leyti var ákvörðun félagsins staðfest.

<p>Hinn 25. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1217/2024 í máli ÚNU 24040002.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 22. apríl 2024, kærði […] ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. að synja beiðni um aðgang að ráðningarsamningum fram­kvæmda­stjóra félagsins og út­gerðarstjóra þess. Beiðnin var lögð fram 4. mars 2024 og henni synjað 16. apríl sama ár, með þeim rökum að gögn­in féllu undir 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og fél­aginu væri heimilt að takmarka aðgang kæranda að þeim. Í kæru er rakið að um sé að ræða tvo æðstu emb­ætt­is­menn félags sem sé alfarið í eigu Vestmannaeyjabæjar. Til samanburðar gefi sveit­ar­félagið upp laun og samninga sinna æðstu manna.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Vestmannaeyjaferjunni Herjólfi með erindi, dags. 24. apríl 2024, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um hana. Jafn­framt var þess óskað að úrskurðar­nefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kær­an lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs barst úrskurðarnefndinni 6. maí 2024. Þau gögn sem deilt er um aðgang að í mál­inu bárust nefndinni 15. maí 2024. Í umsögninni kemur fram að úr­skurð­arnefndin hafi í eldri mál­um stað­fest ákvarðanir félagsins að synja beiðnum um aðgang að ráðn­ingarsamningum starfs­manna þess.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs var kynnt kæranda með erindi, dags. 13. maí 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Athugasemdir kæranda bárust 23. maí 2024. Í þeim til­tekur kærandi að það eigi að vera hindrunarlaust að fá upplýsingar um laun æðstu stjórnenda félagsins.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að ráðningarsamningum framkvæmdastjóra og út­gerð­ar­stjóra Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. Ákvörðun félagsins er byggð á því að gögnin falli undir 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og verði ekki afhent. Ákvæðið hljóð­ar svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Réttur almennings til aðgangs að gögnum um málefni starfsmanna sem starfa hjá aðilum sem lög þessi taka til skv. 2. gr. tekur ekki til gagna í málum sem varða umsóknir um starf, framgang í starfi eða starfssambandið að öðru leyti.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdum við 7. gr. með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, kemur fram að með gögnum í málum sem varða starfssambandið sé átt við gögn í málum þar sem teknar eru ákvarðanir um réttindi og skyldur starfsmanna, t.d. mál þar starfsmaður hefur þurft að sæta frá­drætti frá launum, ákvarðanir stjórnenda um sveigjanlegan vinnutíma og um aukastörf, og enn frem­ur mál er lúta að aðfinnslum og áminningu eða eftir atvikum starfslokum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál telur að gögn í málum einstakra starfsmanna sem varða ráðn­ingu þeirra í starf teljist einnig varða starfssambandið í skilningi 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. upp­lýs­ingalaga. Ráðningarsamningur viðkomandi starfsmanns er gagn í slíku máli og verður því að telja að aðila sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga sé almennt heimilt að takmarka aðgang að slík­um samn­ingi.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Samkvæmt 2. tölul. 4. mgr. 7. gr. upplýsingalaga ber lögaðila sem fellur undir gildissvið lag­anna að veita almenningi upplýsingar um launakjör æðstu stjórnenda og menntun þeirra. Vest­manna­eyja­ferjan Herjólfur fellur undir gildissvið upplýsingalaga, sbr. 2. mgr. 2. gr. laganna. Þá hefur úr­skurðarnefndin áður komist að þeirri niðurstöðu að framkvæmdastjóri félagsins teljist til æðstu stjórn­enda þess, sbr. úrskurð nr. 860/2019. Samkvæmt því er ljóst að almenningur á rétt til aðgangs að upplýs­ing­um um launakjör framkvæmdastjóra Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á því hvort útgerðarstjóri Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs teljist til æðstu stjórnenda félags­ins er til þess að líta að hvorki er í upplýsingalögum, nr. 140/2012, né lögum um hlutafélög, nr. 2/1995, fjallað um það hverjir teljist til æðstu stjórnenda lögaðila sem falla undir gildissvið upp­lýsingalaga, sbr. 2.&nbsp;mgr. 2. gr. laganna. Með hliðsjón af orðalagi ákvæða upplýsingalaga og sjón­armiðum sem lýst er í athugasemdum um 7. gr. með frumvarpi því sem varð að upplýsingalög­um, nr. 140/2012, verður að mati úrskurðarnefndarinnar að leggja til grundvallar að með orða­sam­band­inu „æðstu stjórnendur“ sé almennt átt við þá einstaklinga sem eru í fyrirsvari fyrir einstakar ríkis­stofn­anir og sveitarfélög, með þeirri undantekningu að skrifstofustjórar í Stjórnarráðinu og æðstu stjórn­endur sveitarfélaga falli einnig undir ákvæðið.<br /> &nbsp;<br /> Við túlkun orðasambandsins „æðstu stjórnendur“ að þessu leyti verður enn fremur að hafa í huga þá almennu og skýru stefnumörkun sem byggt var á við setningu upplýsingalaga, nr. 140/2012, um að réttur almennings til aðgangs að gögnum næði ekki til gagna sem tengdust málefnum starfs­manna, sbr. 4. tölul. 6. gr. og 7. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin leggur til grundvallar að í tilviki opin­berra hlutafélaga falli forstjórar og eftir atvik­um framkvæmdastjórar undir orðasambandið „æðstu stjórn­endur“ í skilningi upplýsingalaga, sbr. IX. kafla laga um hlutafélög. Í því sambandi kann þá einnig að vera rétt að horfa til þess hvernig stjórnskipulagi viðkomandi lögaðila er háttað.<br /> &nbsp;<br /> Á grundvelli 79. gr. a laga um hlutafélög hefur Vestmannaeyjaferjan Herjólfur sett sér starfskjara­stefnu, sem samþykkt var á hluthafafundi félagsins 27. maí 2020 og birt er á vef félagsins. Í 2. gr. stefn­unnar er fjallað um starfskjör stjórnarmanna og nefndarmanna, og í 3. gr. stefnunnar er fjallað um starfskjör framkvæmdastjóra. Þá er í 4. gr. tilgreint að gera skuli skriflega og ótímabundna ráðn­ingarsamninga við „aðra æðstu stjórnendur“ félagsins. Sam­kvæmt 5. gr. stefnunnar skal útbúa skýrslu um framkvæmd gildandi starfskjarastefnu fyrir liðið fjárhagsár. Í henni skal koma fram yfir­lit yfir allar greiðslur launa og hvers kyns hlunnindi til stjórnarmanna, nefndarmanna og „æðstu stjórnenda“ félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Í skýrslu félagsins um framkvæmd starfskjarastefnu fyrir árið 2023 eru tilgreind starfskjör stjórnar félagsins og framkvæmdastjóra þess. Í skýringum frá Vestmannaeyjaferjunni Herjólfi hefur komið fram að ekki hafi verið skilgreint hverjir, ef einhverjir, teljist til „annarra æðstu stjórnenda“ í skiln­ingi 4. gr. starfskjarastefnu félagsins. Í ljósi þessa, sem og þeirra atriða sem rakin eru hér að framan, metur úrskurðarnefndin það svo að útgerðarstjóri Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs teljist ekki til æðstu stjórnenda félagsins með þeim hætti að félaginu sé skylt að veita aðgang að launakjörum hans samkvæmt 2. tölul. 4. mgr. 7. gr. upplýsinga­laga.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Úrskurðarnefndin hefur farið yfir þau gögn sem kæran lýtur að og telur að Vestmannaeyjaferjunni Herjólfi hafi verið heimilt að hafna beiðni kæranda um aðgang að þeim ráðningarsamningum sem óskað var eftir. Í 7.–9. gr. ráðningarsamnings framkvæmda­stjóra Vestmannaeyjaferjunnar Herj­ólfs, sem gerður var í desember 2020, eru hins vegar ákvæði um laun, önnur kjör og fríðindi. Með vísan til þess að framkvæmdastjórinn telst til æðstu stjórnenda fél­ags­ins verður að telja að kærandi eigi rétt til aðgangs að þessum upplýsingum. Þótt úrskurð­ar­nefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu að aðilum sem heyra undir gildissvið upplýsingalaga sé almennt heimilt að takmarka aðgang að ráðn­ing­ar­samningum þarf að horfa til þess að ef ákvæði 6.–10. gr. upplýsingalaga um takmarkanir á upplýs­inga­rétti eiga aðeins við um hluta gagns skal veita aðgang að öðrum hlutum þess, sbr. 3.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. laganna. Verður því að ætla að ef ráðningar­samn­ingur inniheldur þær upplýsingar sem getið er um í 2.&nbsp;tölul. 4. mgr. 7. gr. upplýsingalaga sé lögaðila skylt að afhenda þann hluta ráðning­arsamningsins sem hefur að geyma upp­lýs­ingarnar. Því telur úrskurðarnefndin að Vestmannaeyjaferjunni Herjólfi sé skylt að afhenda kæranda þann hluta ráðningarsamningsins sem hefur að geyma upplýsingar um launakjör framkvæmda­stjóra félagsins. Að öðru leyti verður ákvörðun félagsins að hafna beiðni kæranda staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Vestmannaeyjaferjan Herjólfur ohf. skal veita kæranda, […], aðgang að upplýsingum um launakjör framkvæmdastjóra félagsins sem finna má í 7.–9. gr. ráðningarsamnings hans, dags. 18. de­sember 2020. Að öðru leyti er ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf., dags. 16.&nbsp;apríl 2024, staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kæru til úrskurðarnefndar um upplýsingamál var vísað frá nefndinni, þar sem upplýsingalög gilda ekki um gögn í vörslu dómstóla um meðferð einstakra dómsmála.

<p>Hinn 9. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1216/2024 í máli ÚNU 24060010.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 18. júní 2024, kærði […] ákvörðun Héraðsdóms Suðurlands að synja honum um aðgang að gögnum úr einkamáli sem varða opið sjópróf sem haldið var í dóminum vegna tjóns sem varð á lögnum milli lands og Vestmannaeyja í nóvember 2023. Erindinu fylgdi úrskurður frá dóminum, þar sem beiðni hans um aðgang að gögnunum var synjað.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í 2. málsl. 5. mgr. 2. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, kemur fram að lögin gildi ekki um gögn í vörslu dómstóla og dómstólasýslunnar um meðferð einstakra dómsmála og endurrit úr dómabók, gerðabók og þingbók. Í máli þessu liggur fyrir að kærandi óskaði aðgangs að gögnum um meðferð einstaks dómsmáls í skilningi framangreinds ákvæðis. Því er ljóst að ákvæði upplýsingalaga gilda ekki um gögnin og verður kæru í máli þessu vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru […], dags. 18. júní 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst beiðni um endurupptöku máls sem lauk með úrskurði nr. 1201/2024, með vísan til þess að úrskurðurinn væri haldinn verulegum annmarka. Nefndin taldi að skilyrði 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, fyrir endurupptöku væru ekki uppfyllt. Þá væru ekki vísbendingar um að á úrskurði nefndarinnar væri haldinn annmarka sem leitt gæti til endurupptöku á ólögfestum grundvelli. Beiðni um endurupptöku var því hafnað.

<p>Hinn 9. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1215/2024 í máli ÚNU 24060009.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Beiðni um endurupptöku</strong></h1> <p>Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst erindi frá fjármála- og efnahagsráðuneyti 19. júní 2024. Með erindinu var framsend beiðni […], blaðamanns hjá Eyjunni, dags. sama dag, um endur­upptöku máls ÚNU 23050004 sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1201/2024, frá 13.&nbsp;júní 2024. Í beiðninni kemur fram að beiðandi telji úrskurðinn haldinn verulegum annmarka sem felist í því að í úrskurðinum hafi ekki verið tekin afstaða til þess hvort fjármála- og efnahags­ráðuneyti hafi á sínum tíma, þegar greinargerð setts ríkisendurskoðanda var enn óbirt, verið heim­ilt að synja honum um aðgang að skjalinu. Aðeins sé í úrskurðinum vísað til þess að þar sem skjalið sé nú orðið opinbert skuli ráðuneytið afhenda það.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1201/2024, frá 13. júní 2024, var það niður­staða nefndarinnar að meðal annars sökum þess að greinargerð setts ríkisendurskoðanda hefði verið birt á vef Alþingis væru þeir hagsmunir sem áður kynnu að hafa staðið afhendingu greinargerðarinnar í vegi niður fallnir og að fjármála- og efnahagsráðuneyti væri skylt að afhenda hana kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Í 24. gr. stjórnsýslulaga er mælt fyrir um endurupptöku stjórnsýslumáls:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:</p> <ol> <li>ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða</li> <li>íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa veru­lega frá því að ákvörðun var tekin.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun skv. 1. tölul. 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum þeim sem ákvörð­un skv. 2.&nbsp;tölul. 1. mgr. var byggð á, verður beiðni um endurupptöku máls þó ekki tekin til greina, nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verður þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál eru skilyrði 24. gr. stjórnsýslulaga ekki uppfyllt, og verður málið því ekki endurupptekið á þeim grundvelli. Þegar 24. gr. stjórnsýslulaga sleppir kann úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir atvikum að vera rétt og heimilt að endurupptaka mál á ólögfestum grundvelli. Í því tilviki sem hér um ræðir kemur það að mati nefndarinnar til álita ef rökstuddar vísbendingar eru um að á úrskurðum hennar séu veru­legir annmarkar að lögum. Úrskurðarnefndin telur að slíkar vísbendingar séu ekki til staðar. Í þeim tilvikum þegar aðstæður breytast frá því lægra sett stjórnvald tekur hina kærðu ákvörðun og þar til úrskurðað er í málinu á æðra stjórnsýslustigi er almenna reglan sú að hið æðra setta stjórnvald á að miða við þau atvik sem liggja fyrir þegar úrskurður er kveðinn upp, en ekki þegar hin kærða ákvörðun var tekin. Úrskurð­ur úrskurðarnefndarinnar í því máli sem óskað er að verði endurupptekið tók mið af þessari almennu reglu.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið er hafnað beiðni um endurupptöku máls ÚNU 23050004 sem lauk með úrskurð­i úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1201/2024, frá 13. júní 2024.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni […], dags. 19. júní 2024, um endurupptöku máls ÚNU 23050004 sem lauk með úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1201/2024, frá 13. júní 2024, er hafnað.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst beiðni um endurupptöku sem litið var svo á að lyti að tveimur málum sem lauk með úrskurðum árin 2020 og 2022. Nefndin taldi að skilyrði 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, fyrir endurupptöku væru ekki uppfyllt. Þá væru ekki vísbendingar um að á úrskurðum nefndarinnar væru verulegir annmarkar að lögum. Beiðni um endurupptöku var því hafnað.

<p>Hinn 9. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1214/2024 í máli ÚNU 24060008.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Beiðni um endurupptöku</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 9. júní 2024, óskaði […] eftir því að úrskurðarnefnd um upplýsingamál tæki upp að nýju mál sem lyktaði með úrskurði nefndarinnar nr. 1195/2024, frá 5. júní 2024. Í úrskurðinum var það niðurstaða nefndarinnar að hafna endurupptöku tveggja mála sem lyktaði með úrskurðum nr. 910/2020 og 1108/2022.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi beiðanda er vísað til þess að í því skyni að gæta jafnræðis hafi úrskurðar­nefnd­inni verið rétt að taka framangreind tvö mál upp, vegna þess að með úrskurði nr. 1164/2023 hafi nefnd­in gert stjórn­valdi að afhenda gögn af svipuðum meiði og nefndin taldi með úrskurðum í málum beiðanda að hann ætti ekki rétt á að fá afhent.<br /> &nbsp;<br /> Beiðandi vísar til þess að þagnarskylduákvæði 2. mgr. 83. gr. laga um aðbúnað, hollustuhætti og öryggi á vinnustöðum, nr. 46/1980, standi ekki sjálfstætt eitt og sér, heldur sé það útfært eftir ákvæð­um X. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. […]<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu hefur verið óskað eftir endurupptöku máls sem lauk með úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1195/2024, frá 5. júní 2024. Að virtu erindi beiðanda og þeim röksemdum sem í því eru færðar fram lítur nefndin svo á að í reynd sé að nýju óskað endurupptöku þeirra tveggja mála sem lauk með úrskurðum nr. 910/2020 og 1108/2022, og tekur eftirfarandi niðurstaða mið af því.<br /> &nbsp;<br /> Í 24. gr. stjórnsýslulaga er mælt fyrir um endurupptöku stjórnsýslumáls:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:</p> <ol> <li>ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða</li> <li>íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa veru­lega frá því að ákvörðun var tekin.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun skv. 1. tölul. 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum þeim sem ákvörð­un skv. 2.&nbsp;tölul. 1. mgr. var byggð á, verður beiðni um endurupptöku máls þó ekki tekin til greina, nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verður þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Með 1. tölul. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga er vísað til upplýsinga um málsatvik sem til staðar voru þegar ákvörðun var tekin en stjórnvaldið hafði ekki undir höndum, eða stjórnvaldið hafði bein­línis rangar upplýsingar undir höndum, ef til vill án þess að gera sér grein fyrir því. Upplýsing­ar um að úrskurðarnefndin hafi, eftir að úrskurðir í málum kæranda voru kveðnir upp, afgreitt mál sem beiðandi telur sambærilegt sínum með öðrum hætti en mál beiðanda, falla ekki undir ákvæðið. Atvik máls hafa ekki breyst og reynir því ekki á hvort skilyrði 2. tölul. 1. mgr. 24. gr. laganna séu uppfyllt í málum kær­anda. Samkvæmt framangreindu eru ekki uppfyllt skilyrði fyrir endurupp­töku samkvæmt 24. gr. stjórn­sýslulaga.<br /> &nbsp;<br /> Þegar 24. gr. stjórnsýslulaga sleppir kann úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir atvikum að vera rétt og heimilt að endurupptaka mál á ólögfestum grundvelli. Í því tilviki sem hér um ræðir kemur það að mati nefndarinnar til álita ef rökstuddar vísbendingar eru um að á úrskurðum hennar séu veru­legir annmarkar að lögum. Úrskurðarnefndin telur að slíkar vísbendingar séu ekki til staðar. Svo sem beiðandi bendir á eru starfsmenn Vinnueftirlitsins bundnir þagnarskyldu samkvæmt X.&nbsp;kafla stjórnsýslulaga, sbr. 1. málsl. 2. mgr. 83. gr. laga nr. 46/1980. Hins vegar er í 2. málsl. sama ákvæðis aukið við inntak þagnarskyldunnar og tilgreint að hún nái til allra upplýsinga sem varða umkvartanir til stofn­un­arinnar, þ.m.t. nafns þess sem beinir umkvörtun til stofnunarinnar, og er það sá málsliður sem litið hefur verið á að innihaldi sérstaka þagnarskyldu sem gangi framar ákvæð­um upplýsingalaga. Í úrskurði þeim sem beiðandi vísar í til rökstuðnings beiðni sinni reynir á aðrar lagareglur um trúnað upplýsinga en gerði í kærumáli hans.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið er hafnað beiðni um endurupptöku mála ÚNU 20010009 og ÚNU 22030008 sem lauk með úrskurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 910/2020, frá 11.&nbsp;júní 2020, og 1108/2022, frá 16. nóvember 2022.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni […], dags. 9. júní 2024, um endurupptöku mála ÚNU 20010009 og ÚNU 22030008 sem lauk með úrskurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 910/2020, frá 11. júní 2020, og 1108/2022, frá 16. nóvember 2022, er hafnað.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Vestmannaferjan Herjólfur ohf. synjaði beiðni um aðgang að rekstraráætlun félagsins fyrir árið 2024, með vísan til þess að áætlunin væri vinnugagn. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að gagnið uppfyllti skilyrði þess að teljast vinnugagn. Þá væri í áætluninni ekki að finna neinar þær upplýsingar sem tilgreindar væru í 3. mgr. 8. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Með vísan til þess var ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs staðfest.

<p>Hinn 9. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1213/2024 í máli ÚNU 24020010.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 13. febrúar 2024, kærði Oddur Júlíusson synjun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. (hér eftir einnig Herjólfur) á beiðni hans um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Herjólfs, dags. 20. desember 2023, óskaði kærandi eftir aðgangi að rekstraráætlun félags­ins fyrir árið 2024. Herjólfur synjaði beiðninni með bréfi 27. janúar 2024 og vísaði til þess að um vinnugagn væri að ræða sem væri undanþegið upplýsingarétti.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Herjólfi þann 20. mars 2024 og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi um­sögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Herjólfur léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs barst úrskurðarnefndinni 27. mars 2024. Í umsögninni er rakið að rekstraráætlun félags­ins sé vinnugagn sem sé undanþegið upplýsingarétti samkvæmt 5. tölul. 6. gr. og 8. gr. upp­lýs­ingalaga, nr. 140/2012. Um sé að ræða excel-skjal þar sem finna megi áætlun félagsins um tekj­ur og útgjöld á tilteknu tímabili. Rekstraráætlunin sé lifandi skjal sem sé kallað fram fyrir stjórn­arfundi í þeim tilgangi að vinna út frá því ákvarðanir sem tengjast rekstrinum. Gögnin séu frá félaginu sjálfu og séu ekki afhent út fyrir það.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs var kynnt kæranda með bréfi, dags. 2. maí 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði 8. sama mánaðar. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úr­skurð­arnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um synjun Herjólfs á beiðni kæranda um aðgang að rekstraráætlun félagsins fyrir árið 2024 en beiðni kæranda var synjað á þeim grundvelli að um vinnugagn væri að ræða.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál þykir rétt að benda á að drög að rekstraráætlun Herjólfs fyrir árið 2024 voru lögð fyrir og samþykkt á fundi stjórnar félagsins 12. desember 2023. Kærandi sendi fyrrgreinda beiðni til Herjólfs 20. sama mánaðar. Af gögnum málsins verður ráðið að Herjólfur hafi ekki afmarkað beiðni kæranda við framangreind drög heldur þá rekstraráætlun sem er unnið með í daglegum rekstri félagsins. Í ljósi beiðni kæranda er ekki tilefni til að gera athugasemdir við þá afmörkun. Að þessu gættu verður ekki tekin afstaða til þess hvort kærandi kunni að eiga rétt til aðgangs að því skjali sem var lagt fyrir og samþykkt á fyrrgreindum fundi Herjólfs 12. desember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga geta vinnugögn verið undanþegin upplýsingarétti. Hug­tak­ið vinnu­gagn er skilgreint í 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga en samkvæmt málsgreininni eru vinnu­gögn þau gögn sem stjórnvöld eða aðrir aðilar samkvæmt I. kafla laganna hafa ritað eða útbúið til eigin nota við undir­búning ákvörð­unar eða annarra lykta máls. Í 2. málslið málsgreinarinnar er tekið fram að gögn teljist ekki lengur til vinnugagna hafi þau verið afhent öðrum, nema afhending hafi verið til eftirlitsaðila á grundvelli laga­skyldu. Ákvæði 5. tölul. 6. gr., sbr. 8 gr. laganna, felur í sér undantekningu frá meginregl­unni um rétt almennings til aðgangs að gögnum sem skýra ber þröngri lögskýringu.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 8. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að til þess að skjal teljist vinnu­gagn þurfi þremur skil­yrðum að vera fullnægt. Gagn þarf að vera undirbúningsgagn í reynd, það skal útbúið eða ritað af starfs­mönnum stjórnvaldsins sjálfs og það má ekki hafa verið afhent öðrum. Tekið er fram að í öðru skil­yrðinu felist það m.a. að gögn sem útbúin eru af utanaðkomandi sér­fræð­ing­um, svo sem verk­tökum, fyrir stjórnvald teljist ekki til vinnugagna. Í þriðja skilyrðinu, þ.e. að gagn hafi ekki verið afhent öðrum, felst það m.a. að hafi skjal verið afhent einkaaðila eða stjórn­valdi t.d. með tölvu­pósti eða öðrum hætti, telst það almennt ekki lengur til vinnugagna.<br /> &nbsp;<br /> Af ákvæði 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga leiðir að meta þarf heildstætt á grundvelli framangreindra sjón­ar­miða hvort umbeðin gögn uppfylli það skilyrði að teljast í reynd vinnugögn. Teljist þau til vinnu­gagna að hluta eða öllu leyti þarf síðan að taka afstöðu til þess hvort veita beri aðgang að þeim á grundvelli 3. mgr. 8. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Herjólfur afhenti úrskurðarnefndinni skjáskot af excel-skjali sem hefur að geyma rekstraráætlun félags­ins. Skjalið ber með sér að stafa frá félaginu sjálfu og kemur þar fram sundurliðað yfirlit yfir áætl­aðar tekjur og útgjöld félagsins vegna rekstur þess á árinu 2024. Í umsögn Herjólfs er rakið að skjal­ið hafi ekki verið afhent öðrum og það sé nýtt til undirbúnings við töku ákvarðana sem tengjast rekstri þess. Úrskurðarnefndin hefur ekki forsendur til þess að rengja þær fullyrðingar félagsins.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu gættu er að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál um vinnugagn að ræða í skiln­ingi 8. gr. upplýsingalaga. Þá koma ekki fram í skjalinu endanlegar ákvarðanir um afgreiðslu mála, upplýsingar sem er skylt að skrá eða annað slíkt, sbr. 3. mgr. 8. gr. Verður því að telja að Herj­ólfi sé heimilt að undanþiggja skjalið upplýsingarétti á grundvelli 5. tölul. 6. gr. laganna. Verð­ur synjun Herjólfs því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf., dags. 27. janúar 2024, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Utanríkisráðuneyti synjaði beiðni um aðgang að samskiptum í tengslum við þá ákvörðun ráðherra að senda farþegaflugvél til Ísrael til að ferja heim Íslendinga sem þar væru strandaglópar. Ákvörðun ráðuneytisins var byggð á því að hluti gagnanna varðaði einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt og eðlilegt væri að færu leynt, sbr. 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, auk þess sem annar hluti þeirra hefði að geyma upplýsingar um samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir, sbr. 2. tölul. 10. gr. laganna. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál felldi úr gildi þann hluta ákvörðunarinnar sem var byggður á 1. málsl. 9. gr. laganna og lagði fyrir ráðuneytið að taka beiðni kæranda til nýrrar meðferðar og afgreiðslu að því leyti. Hins vegar féllst nefndin á að ef þau gögn sem synjað var um aðgang að með vísan til 2. tölul. 10. gr. laganna yrðu afhent kynni það að hafa skaðleg áhrif á tengsl Íslands við þau ríki sem samskiptin vörðuðu og raska mikilvægum almannahagsmunum. Var sá hluti ákvörðunar ráðuneytisins því staðfestur.

<p>Hinn 9. september 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1212/2024 í máli ÚNU 23110004.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 2. nóvember 2023, kærði […], fréttamaður á Ríkisútvarpinu, synjun utanríkisráðuneytisins á beiðni hans um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Hinn 8. október 2023 birtist tilkynning á vef Stjórnarráðs Íslands með yfirskriftina „Íslendingar í Ísrael verða sóttir“. Þar komu fram upplýsingar um að utanríkisráðherra hefði ákveðið að senda far­þegaflugvél á vegum íslenska ríkisins til Ísraels. Henni væri ætlað að ferja heim um 120 Íslend­inga sem þar væru strandaglópar vegna ófriðarástandsins í landinu sem hefði sett allar samgöngur úr skorðum. Ísland hygðist bjóða Norðurlöndum og Eystrasaltsríkjum laus sæti í vélinni sem ekki nýtt­ust fyrir íslenska ríkisborgara. Degi síðar birtist önnur tilkynning á sama vef þar sem meðal annars kom fram að Íslendingarnir kæmu heim frá Jórdaníu í stað Ísraels. Með tölvupósti til utanríkisráðuneytis, dags. 16. október 2023, óskaði kærandi eftir að fá afhent öll samskipti í tengsl­um við framangreinda ákvörðun utanríkisráðherra auk upplýsinga um allan kostnað.<br /> &nbsp;<br /> Utanríkisráðuneytið svaraði beiðni kæranda með bréfi 2. nóvember 2023 en með því fylgdu skjöl, nr. 1 til 35, sem ráðuneytið taldi sér heimilt að afhenda kæranda. Í bréfinu var rakið að upplýsingar hefðu verið afmáðar úr skjölum nr. 20 og 32 með vísan til 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, ann­ars vegar vegabréfanúmer starfsmanna utanríkisráðuneytisins og hins vegar upplýsingar um fjár­hæðir í samningi utanríkisráðuneytisins við Icelandair. Þá kom fram að ráðuneytið teldi sér ekki unnt að afhenda frekari samskipti með vísan til 9. gr. og 2. tölul. 10. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 8. nóvember 2023 óskaði úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir upplýsingum frá kær­anda hvort að kæra hans varðaði öll þau gögn eða upplýsingar sem utanríkisráðuneytið hefði synjað um aðgang að. Samkvæmt svari kæranda, sem barst nefndinni degi síðar, var ekki gerður ágrein­ingur um þann hluta ákvörðunar utanríkisráðuneytisins sem laut að því að afmá fyrrgreindar upplýsingar úr skjölum nr. 20 og 32.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt utanríkisráðuneytinu 10. nóvember 2023 og ráðuneytinu veittur kostur á að koma á framfæri umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að ráðuneytið léti úrskurðarnefnd um upplýsingamál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að. Loks var óskað eftir upplýsingum um hvort ráðuneytið hefði aflað afstöðu einstakra farþega og þeirra ríkja sem borgarþjónusta þess hefði verið í samskiptum við til afhendingar umbeðinna gagna.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni 1. desember 2023 og meðfylgjandi henni voru þau gögn sem ráðuneytið taldi að kæran lyti að, nr. 36 til 167.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögninni er rakið að skjöl nr. 36–103 hafi að geyma ýmis tölvupóstssamskipti og viðhengi við samskiptin sem varði borgaraþjónustumál. Borgaraþjónusta sé einn mikilvægasti þáttur í starf­semi utanríkisþjónustunnar, það sé að veita íslenskum ríkisborgurum vernd og aðstoð á erlendri grundu, sbr. ákvæði laga um utanríkisþjónustu Íslands, nr. 39/1971. Að mati utanríkisráðuneytisins sé óheim­ilt að veita almenningi aðgang að upplýsingum um einstaka borgaraþjónustumál þar sem bæði sanngjarnt og eðlilegt sé að slíkar upplýsingar fari leynt, sbr. 9. gr. upplýsingalaga. Mikil­vægt sé að almenningur geti treyst því að samskipti og upplýsingar um einstaka borgara­þjón­ustu­mál verði ekki gerð opinber. Að öðrum kosti kynnu íslenskir ríkisborgarar að veigra sér við að hafa sam­band við borgaraþjónustuna þegar neyð steðji að erlendis. Um sé að ræða gríðarlega vand­með­farinn málaflokk og í mörgum tilvikum sé um að ræða samskipti við íslenska ríkisborgara í við­kvæmu ástandi. Upplýsingar um slík samskipti eigi ekki erindi við almenning eða fjölmiðla.<br /> &nbsp;<br /> Ákvæði 9. gr. upplýsingalaga feli í sér heimild til að veita almenningi aðgang að gögnum um einka­málefni einstaklinga sem sanngjarnt sé og eðlilegt að leynt fari með því að sá samþykki sem í hlut eigi. Á það sé bent að árlega leiti hundruð einstaklinga til borgaraþjónustu ráðuneytisins og raunar varði það mál sem hér sé til umfjöllun eitt og sér hundruði einstaklinga. Í borgara­þjónustu­mál­um sé unnið eftir þeirri vinnureglu að ráðuneytið tjái sig ekki um einstök mál og veiti eðli máls­ins samkvæmt ekki aðgang að upplýsingum um þau mál. Að leita eftir samþykki allra þeirra sem upplýsingarnar varði sé ógerningur.<br /> &nbsp;<br /> Utanríkisráðuneytið styður synjun sína um aðgang að skjölum nr. 104–167 við 2. tölul. 10. gr. upp­lýsingalaga. Í skjölunum sé að finna samskipti starfsmanna borgaraþjónustunnar við borgara­þjón­ustur erlendra ríkja í tengslum við ákvörðun um að bjóða ríkisborgurum nokkurra vinaþjóða laus sæti í vélinni sem ekki hafi nýst fyrir íslenska ríkisborgara. Almannahagsmunir krefjist þess að utanríkisþjónustan geti átt frjálsleg og greið samskipti við utanríkisþjónustur vinaþjóða vegna ein­stakra mála. Frjálsleg og greið samskipti við aðrar utanríkisþjónustur séu einkar mikilvæg fyrir íslensku utanríkisþjónustuna, til dæmis vegna þess að Norðurlöndin hafa gert með sér samkomulag um gagnkvæma aðstoð til ríkisborgara þeirra í borgaraþjónustumálum. Á grundvelli samkomu­lags­ins geti íslenskir ríkisborgara leitað aðstoðar norrænna sendi- og ræðisskrifstofa á stöðum þar sem Ísland hafi hvorki sendiskrifstofu né ræðismann. Með þessu leitist utanríkisráðuneytið við að tryggja íslenskum ríkisborgurum aðgang að nauðsynlegri aðstoð bjáti eitthvað á og aðstoðar sé þörf. Um sé að ræða mikilvægt úrræði fyrir íslenska ríkisborgara í vanda, sér í lagi í ljósi þess hve lítil utanríkisþjónusta Íslands sé og viðvera í mörgum ríkjum heimsins takmörkuð.<br /> &nbsp;<br /> Afhending upplýsinga um samskipti af framangreindum toga geti haft skaðleg áhrif á tengsl Ís­lands við önnur ríki og möguleika utanríkisþjónustunnar til að leita liðsinnis borgaraþjónustu vina­ríkja. Afhending samskipta um borgaraþjónustumál muni hamla því að utanríkisþjónustan geti sinnt lögbundnu hlutverki sínu samkvæmt 3. mgr. 1. gr. laga um utanríkisþjónustu Íslands. Þar að auki innihaldi umrædd gögn að jafnaði viðkvæmar upplýsingar um einstaka ríkisborgara viðkom­andi ríkis sem að mati ráðuneytisins sé óheimilt að afhenda samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga. Er­lend ríki og ríkisborgarar viðkomandi ríkja verði að geta treyst því að íslensk stjórnvöld geri slík sam­skipti eða upplýsingar um þeirra einkamál ekki opinber.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn utanríkisráðuneytisins var kynnt kæranda með tölvupósti 15. desember 2023 og honum veittur kostur á að koma á framfæri frekari athugasemdum. Ekki bárust frekari athugasemdir frá kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Með fyrirspurn 4. júlí 2024 til utanríkisráðuneytisins óskaði úrskurðarnefndin eftir nánari skýring­um á efni skjals nr. 104. Utanríkisráðuneytið svaraði erindinu samdægurs og útskýrði meðal annars að skjalið hefði að geyma samskipti á milli borgaraþjónustunnar og ræðismanns Íslands í Ísrael.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslum utanríkisráðuneytisins. Eins og áður hefur verið rakið afhenti utanríkisráðuneytið kæranda gögn nr. 1–35 í kjölfar beiðni hans en þar höfðu tilteknar upplýsingar verið afmáðar úr tveimur skjölum. Samkvæmt upplýsingum frá kæranda er þessi þáttur ákvörðunar utanríkisráðuneytisins ekki hluti af kæruefni málsins og kemur því ekki til skoðunar í úrskurði þessum.<br /> &nbsp;<br /> Þau gögn sem utanríkisráðuneytið synjaði kæranda um aðgang að, nr. 36–167, eiga það sammerkt að tengjast ákvörðun utanríkisráðherra Íslands að senda farþegaflugvél á vegum íslenska ríkisins til að sækja íslenska ríkisborgara og aðra erlenda farþega sem var boðið far með vélinni. Umræddir ein­staklingar voru upphaflegir staddir í Ísrael en síðar fluttir til Jórdaníu og sóttir þangað.<br /> &nbsp;<br /> Um rétt kæranda til aðgangs að gögn­unum fer eftir 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, en samkvæmt ákvæð­inu er þeim sem falla undir lögin skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrir­liggj­andi gögnum með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna. Þá er til þess að líta að kær­andi er fréttamaður en úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur lagt til grundvallar að fjöl­miðlar geti haft tilgreinda hagsmuni af aðgangi að gögnum vegna almenns hlutverks þeirra, sbr. t.d. úrskurð nr. 1202/2024.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í umsögn utanríkisráðuneytisins er synjun á afhendingu gagna nr. 104–167 reist á 2. tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga en þar segir að heimilt sé að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikil­vægir almannahagsmunir krefjast, enda hafi þau að geyma upp­lýsingar um samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir. Þar að auki byggir utanríkisráðuneytið á að gögnin innihaldi við­kvæmar upplýsingar um einstaka ríkisborgara tiltekinna ríkja sem óheimilt væri að afhenda sam­kvæmt 9. gr. upplýsingalaga.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við ákvæðið í frum­varpi því sem varð að upplýs­ingalögum kemur fram að með orða­laginu „þegar mikilvægir almanna­hags­munir krefjast“ sé vísað til þess að beiðni um upplýs­ing­ar verði ekki synjað, hvorki í heild né að hluta, nema aðgangur almennings að upplýsingum muni skaða einhverja af þeim almannahagsmunum sem tilgreindir eru í 10. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Þá segir að ákvæðið eigi við um pólitísk, viðskiptaleg eða annars konar samskipti íslenska ríkisins við erlend ríki. Þeir hagsmunir sem ákvæðið eigi að vernda séu m.a. góð samskipti og gagn­kvæmt traust í skipt­um við önnur ríki. Beiðni um aðgang að slíkum samskiptum verði ekki synjað nema hætta sé á tjóni af þeim sökum. Í ljósi þess að oft sé um veigamikla hagsmuni að ræða sé ljóst að varfærni sé eðli­leg við skýringu á ákvæðinu.<br /> &nbsp;<br /> Í úrskurðarframkvæmd úrskurðarnefndar um upplýsingamál hefur við mat á því hvort heimilt sé að takmarka aðgang að gögnum á grundvelli 2. tölul. 10. gr. upplýsingalaga verið litið til þess hvort upplýsingar um samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir snúi að viðkvæmum mál­efnum, samskiptaleiðum sem hætta er á að lokist ef upplýsingar sem þaðan berast yrðu á almanna­vit­orði, eða öðrum atriðum sem þykja raunverulega geta leitt til þess að traust erlendra stjórnvalda eða al­þjóða­stofn­ana á íslenskum stjórnvöldum glatist. Þá er enn fremur rétt að hafa í huga þau sjón­ar­mið sem vitnað er til í athugasemdum við ákvæðið um að gæta beri varfærni við skýringu á ákvæð­inu í ljósi þess hversu oft væri um veigamikla hagsmuni að ræða. Ákvæðið verður hins vegar ekki túlkað svo rúmt að stjórn­völd geti, með vísan til mikilvægis trúnaðar, takmarkað aðgang að öllum gögnum er varða samskipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir án atviksbundins mats, sbr. t.d. úrskurði nefnd­ar­innar nr. 898/2020, 1037/2021, 1048/2021 og 1124/2023. Önnur niðurstaða myndi leiða til þess að skilyrðið um almanna­hagsmuni væri þá í reynd þýðingarlaust.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn utanríkisráðuneytisins er fjallað um þá almannahagsmuni sem ráðuneytið telur liggja að baki því að synja um aðgang að umbeðnum gögnum. Er þar meðal annars rakið að afhending upp­lýsinga af þeim toga sem umbeðin gögn hafa að geyma geti haft skaðleg áhrif á tengsl Íslands við önnur ríki og möguleika utanríkisþjónustunnar til að leita liðsinnis borgaraþjónustu vinaríkja.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur farið yfir fyrirliggjandi gögn með hliðsjón af framan­greind­um sjónarmiðum. Samkvæmt upplýsingum frá utanríkisráðuneytinu inniheldur skjal nr. 104, sem er skjáskot af textaskilaboðum, samskipti á milli borgaraþjónustu utanríkisráðuneytis og kjör­ræð­is­manns Íslands í Ísrael. Samkvæmt þessu verður að telja að umrædd samskipti feli ekki í sér sam­skipti við önnur ríki eða fjölþjóðastofnanir í skilningi 2. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Verður rétt­ur kæranda til aðgangs að skjalinu því ekki takmarkaður á grundvelli ákvæðisins en tekið verð­ur til skoðunar hvort að 1. málsl. 9. gr. standi í vegi fyrir afhendingu skjalsins í lið 3 hér á eftir.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti en greinir hér að framan innihalda gögnin samskipti starfsmanna utanríkisráðuneytis­ins við fulltrúa ýmissa erlendra ríkja. Samskiptin lúta í öllum meginatriðum að skipulagningu þess að sækja ríkisborgara þessara ríkja og flytja þá heim með fyrrgreindri farþegaflugvél. Þá koma fram ýmsar upplýsingar um þessa erlendu ríkisborgara í gögnunum, svo sem nöfn, kennitölur, síma­númer, vegabréfanúmer og fleira.<br /> &nbsp;<br /> Að virtu efni gagnanna fellst úrskurðarnefndin á það mat ráðuneytisins að ef gögnin yrðu afhent kynni það að hafa skaðleg áhrif á tengsl Íslands við umrædd ríki og þannig raska mikilvægum almanna­hagsmunum sem 2. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er ætlað að vernda. Þá telur nefndin að ráðu­neytið hafi framkvæmt það hagsmunamat sem áskilið er að fari fram samkvæmt 10. gr. með hlið­sjón af innihaldi gagnanna. Með hliðsjón af framangreindu auk þess sem segir í athugasemdum við 2. tölul. 10. gr. um að varfærni sé eðlileg við skýringu á ákvæðinu, telur úrskurðarnefndin að ráðu­neytinu sé heimilt að takmarka aðgang kæranda að gögnunum. Með hliðsjón af eðli gagnanna telur úrskurðarnefndin enn fremur að ekki komi til álita að leggja fyrir ráðuneytið að veita aðgang að þeim að hluta, sbr. 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga. Að þessu og öðru framangreindu gættu verður ákvörðun ráðuneytisins staðfest hvað varðar gögn nr. 105 til 167.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Að framangreindu frágengnu stendur eftir að leysa úr rétti kæranda til aðgangs að gögnum nr. 36 til 104. Utanríkisráðuneytið telur sér óheimilt að afhenda umrædd gögn með vísan til 1. málsl. 9.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga kemur fram að óheimilt sé að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- og fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá sam­þykki sem í hlut á.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum segir að í grein­inni megi finna nokkurs konar vísireglu um það hvenær rétt sé að halda leyndum upplýsingum um einka­hags­muni. Þá segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórn­valdi, eða öðrum aðila sem ákvörðun tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orð­um ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verð­ur að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjón­armiðum svo við­kvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að því er varðar takmörkun á aðgangi að upplýsingum um einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, segir í athugasemdunum:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Erfitt er að tilgreina nákvæmlega þau sjónarmið sem stjórnvaldi er rétt að leggja til grund­vall­ar við mat á því hvaða einkamálefni einstaklinga eru þannig vaxin að þau rétt­læti undan­þágu frá upplýsingarétti í hverju tilviki. Oft koma sérstakar reglur um þagn­ar­skyldu í veg fyrir að aðgang megi veita að upplýsingum. Þegar þeim reglum sleppir má hafa í huga ýmis laga­ákvæði sem sett hafa verið í sama augnamiði. Þannig er engum vafa undirorpið að við­kvæm­ar persónuupplýsingar samkvæmt lögum um persónuvernd eru allar undanþegnar að­gangi almennings skv. 9. gr. Þar má t.d. nefna upplýsingar um litar­hátt, kynþátt, stjórn­mála­skoð­anir og trúarbrögð, upplýsingar um hvort maður hafi verið grunaður, ákærður eða dæmd­ur fyrir refsiverðan verknað, upplýsingar um kynlíf manna og heilsuhagi, lyfja-, áfengis- og vímuefnanotkun, svo og upplýsingar um félags­leg vandamál. Aðrar upp­lýs­ingar sem geta talist viðkvæmar samkvæmt almennum við­mið­um í íslenskum rétti kunna einnig að falla undir ákvæðið þótt þær teljist ekki við­kvæm­ar persónuupplýsingar sam­kvæmt per­sónu­verndarlögum. Hér undir geta til að mynda fallið upplýsingar um fjármál ein­stak­linga og upplýsingar sem lúta beinlínis að öryggi þeirra.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Við beitingu 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu tilviki hvort gögn innihaldi upplýsingar sem varði einka- og fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari. Þá er aðilum sem falla undir gildissvið upplýsingalaga skylt samkvæmt 3. mgr. 5. gr. laganna að veita aðgang að þeim hluta umbeðinna gagna sem ekki eru háðir tak­mörk­un­um samkvæmt 6.–10. gr. laganna. Skyldan nær þannig bæði til þess að meta rétt kæranda til að­gangs að hluta og að framkvæma mat á ólíkum hagsmunum sem vega þarf saman við beitingu á undantekningarákvæðum laganna.<br /> &nbsp;<br /> Í rökstuðningi utanríkisráðuneytisins er aðeins með almennum hætti fjallað um ástæður þess að umbeðin gögn skuli undanþegin upplýsingarétti almennings á grundvelli 1. málsl. 9. gr. upplýs­inga­laga. Er þannig ekki gerður greinarmunur á eðli einstakra upplýsinga þannig úrskurðarnefnd um upplýsingamál sé kleift að leggja mat á hvort aðgangur að einstökum upplýsingum sé til þess fallin að raska þeim einkahagsmunum sem ákvæðinu er ætlað að vernda. Þá verður ekki ráðið af gögn­um málsins að utanríkisráðuneytið hafi tekið afstöðu til þess hvort unnt sé að veita kæranda aðgang að hluta gagnanna þannig að kæranda verði veittur aðgangur að upplýsingunum í gögn­un­um sem ekki varða einka- og fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari. Í þessu samhengi skal á það bent að skjöl nr. 36–38, 41–42 og 44 virðast að hluta til innihalda sömu samskipti og kæranda var veittur aðgangur að með afhendingu skjala nr. 12–17, 26 og 30–31.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál bendir á að meginmarkmiðið með kæruheimild til nefndarinnar er að treysta réttaröryggi borgaranna með því að gera þeim kleift að fá umfjöllun um mál sín á tveimur stjórn­sýslustigum. Hafi mál ekki hlotið efnislega umfjöllun á lægra stjórnsýslustigi, eða það afgreitt á röng­um lagagrundvelli, getur stjórn­valdi á kærustigi því verið nauðugur sá kostur að vísa málinu heim til lögmætrar málsmeðferðar í stað þess að leitast við að bæta sjálft úr ann­mörk­unum. Að öðrum kosti fengi stjórnsýslumálið ekki um­fjöllun á tveimur stjórnsýslustigum eins og stefnt er að með kæru­heim­ild.<br /> &nbsp;<br /> Þrátt fyrir að fyrir liggi efnisleg afstaða utanríkisráðuneytisins til afhendingar fyrirliggjandi gagna er það mat úr­skurðarnefndarinnar að málsmeðferð ráðuneytisins hafi ekki verið fullnægjandi hvað varð­ar synjun á beiðni kæranda um aðgang að gögnum nr. 36–104. Að mati úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál skortir þannig á að tekin hafi verið rökstudd afstaða til gagnabeiðni kæranda, líkt og upp­lýs­ingalög gera ráð fyrir, og hefur nefndin takmarkaðar forsendur til að taka afstöðu til þess fyrst á kæru­stigi hvaða upplýsingar í gögnunum kunna að varða einka- og fjárhagsmálefni ein­stak­linga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari í skilningi 1. máls. 9. gr. upplýsingalaga og þá hvort að unnt sé að veita kæranda aðgang að hluta gagnanna eftir 3. mgr. 5. gr. upplýs­inga­laga. Þar af leiðandi verður að telja að beiðni kæranda hafi ekki fengið þá efnislegu meðferð á lægra stjórn­sýslustigi sem úrskurðarnefndinni sé fært að endurskoða.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu verður ekki hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun að hluta til úr gildi og leggja fyrir utanríkisráðuneytið að taka beiðni kæranda til nýrrar meðferðar hvað varðar um­rædd gögn, þar sem tekið verði tillit til framangreindra sjónarmiða.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun utanríkisráðuneytisins, dags. 2. nóvember 2023, er felld úr gildi hvað varðar synjun á aðgangi að gögnum nr. 36 til 104 og lagt fyrir ráðuneytið að taka beiðni kæranda, […], til nýrrar meðferðar og afgreiðslu. Að öðru leyti er ákvörðunin staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að skattskrám ársins 2022 vegna tekna á árinu 2021, sem gerðar væru á grundvelli 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003. Skatturinn kvað ekki heimilt að afhenda gögnin með vísan til þess að upplýsingar í þeim væru háðar þagnarskyldu. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál rakti að 117. gr. laga um tekjuskatt væri sérstakt þagnarskylduákvæði sem gengi almennt framar rétti til aðgangs að upplýsingum samkvæmt upplýsingalögum. Ákvæðið væri grundvallarregla á sviði skattaréttar um trúnað um tekjur og efnahag skattaðila, og umbeðnar upplýsingar féllu undir ákvæðið. Ákvæði 2. mgr. 98. gr. laganna væri undantekningarregla gagnvart þagnarskyldunni í 117. gr. laganna og fæli ekki í sér ríkari fyrirmæli um afhendingu skattskráa en berum orðum fælist í ákvæðinu. Með vísan til þessa auk fleiri sjónarmiða var ákvörðun Skattsins staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1211/2024 í máli ÚNU 23060015.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Hinn 12. maí 2023 fór […], fréttamaður á Ríkisútvarpinu, þess á leit við Skatt­inn að fá afhentar skrár yfir álagða skatta á tekjur einstaklinga og lögaðila árið 2022 vegna tekna ársins 2021. Til stuðnings beiðni sinni vísaði hann til þess að samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um tekju­skatt, nr. 90/2003, væri heimilt að birta upplýsingar úr skattskrám opinberlega. Þá kom fram í beiðn­inni að ekki stæði til að birta skrárnar í heild sinni eða selja þær til hagnýtingar, heldur að birta upp úr þeim af­mark­að­ar upplýsingar í fréttum, fréttaskýringum og tengdu efni með almanna­hags­muni að leiðarljósi. Þann 26. maí 2023 hafnaði Skatturinn beiðninni og byggði þá ákvörðun á þagnarskyldu, sbr. 117. gr. og 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt.<br /> &nbsp;<br /> Hinn 23. júní 2023 kærði […] framangreinda synjun til úrskurðarnefndar um upplýsingamál. Með bréfi, dags. samdægurs, upplýsti úrskurðarnefndin Skattinn um kæruna og gaf stofnuninni frest til 10. júlí 2023 til að skila umsögn um kærumálið og láta nefndinni í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í svörum til úrskurðarnefndarinnar hefur Skatturinn áfram byggt á því að umbeðnar upplýsingar falli undir sérstaka þagnarskyldu, sbr. 117. gr. laga um tekjuskatt, og að afrit skattskránna verði af þeirri ástæðu ekki afhent kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Í svari Skattsins til úrskurðarnefndarinnar 27. júní 2023 óskaði stofnunin þess, með vísan til þess hve umbeðnar skrár væru umfangsmiklar, að hún þyrfti aðeins að afhenda nefndinni til rann­sókn­ar fyrstu blaðsíður umbeðinna skráa, í stað þess að afhenda þær í heild sinni. Því svari fylgdi afrit af upp­hafsblaðsíðum umbeðinna skráa. Hinn 10. nóvember 2023 benti úrskurðarnefndin Skatt­in­um á að nefndinni hefðu aðeins verið afhentar nokkrar blaðsíður þeirra skattskráa sem kærumálið lyti að. Óskaði nefndin þess að fá skrárnar afhentar í heild sinni. Svar barst 15. nóvember 2023. Þar kem­ur fram að skráin sé afar umfangsmikil, um 4.000 blaðsíður í heild sinni, og því sé þess óskað að Skatturinn fái að útvega stærra úrtak af skattskránni til afhendingar svo hægt sé að upplýsa mál­ið. Í svari til Skattsins, dags. 29. nóvember 2023, féllst úrskurðarnefndin á að nefndinni yrði af­hent stærra úrtak af skattskrá einstaklinga og lögaðila, og jafnframt að nefndin yrði upplýst um það hvort umbeðin gögn í heild sinni, og kæra málsins lýtur að, væru „að öllu leyti sama eðlis og þau gögn sem nefndinni eru afhent í dæmaskyni“. Hinn 1. desember 2023 barst úrskurðarnefndinni nýtt úrtak úr hinum umbeðnu skattskrám. Nánar tiltekið afhenti Skatturinn úrskurðarnefndinni 10 blað­síður af handahófi úr skattskrá einstaklinga fyrir árið 2022 og 10 blaðsíður af handahófi úr skatt­skrá lög­aðila fyrir sama ár. Í meðfylgjandi bréfi sagði jafnframt: „Skatturinn staðfestir að um­rædd gögn séu sama eðlis og skattskráin í heild sinni.“<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í málinu er deilt um aðgang að skattskrám ársins 2022 vegna tekna á árinu 2021. Nánar tiltekið er hér um að ræða skrár sem gerðar eru á grundvelli 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003, en það ákvæði hljóðar svo með síðari breytingum:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Þegar lokið er álagningu skatta og kærumeðferð, sbr. 99. gr., skal ríkisskattstjóri semja og leggja fram skattskrá fyrir hvert sveitarfélag en í henni skal tilgreina álagðan tekju­skatt hvers gjaldanda og aðra skatta eftir ákvörðun ríkisskattstjóra. Skattskrá skal liggja frammi til sýnis í tvær vikur á hentugum stað. Ríkisskattstjóri auglýsir í tæka tíð hvar skatt­skrá liggur frammi. Heimil er opinber birting á þeim upplýsingum um álagða skatta, sem fram koma í skattskrá, svo og útgáfa þeirra upplýsinga í heild eða að hluta.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Af þeim gögnum og skýringum sem ríkisstofnunin Skatturinn, sem lýtur yfirstjórn ríkisskattstjóra, hefur látið úrskurðarnefndinni í té í máli þessu verður séð að heildarskattskrá árið 2022 geymir yfir­lit yfir einstaklinga og lögaðila vegna álagningar skatta, sundurgreint eftir sveitarfélögum. Skatt­skrá yfir einstaklinga skiptist í sjö dálka og eru eftirfarandi upplýsingar um hvern gjaldanda fyrir sig: (1) Nafn gjaldanda,&nbsp; (2) fæðingardagur, (3) tekjuskattur, (4) útsvar, (5) fjármagnsskattur, (6) fjársýsluskattur og (7) tryggingagjald. Skattskrá yfir lögaðila skiptist í 10 dálka og eru eftirfar­andi upplýsingar um hvern gjaldanda fyrir sig: (1) Heiti gjaldanda, (2) kennitala, (3) tekjuskattur, (4) endur­greiðsla vegna þróunarkostnaðar, (5) útvarpsgjald, (6) tryggingagjald, (7) jöfnunargjald al­þjónustu, (8) sérstakur skattur á fjármálafyrirtæki, (9) fjársýsluskattur og (10) sérstakur fjársýslu­skatt­ur.<br /> &nbsp;<br /> Hér að framan kom fram að Skatturinn afhenti úrskurðarnefnd um upplýsingamál ekki afrit þeirra skatt­skráa í heild sem kæran lýtur að, heldur fékk nefndin afhentar 10 blaðsíður af handahófi úr skatt­skrá einstaklinga árið 2022 og 10 blaðsíður af handahófi úr skattskrá lögaðila árið 2022. Nefnd­in hefur yfirfarið þessi gögn. Skatturinn hefur í skýringum sínum fullyrt að þessi sýnishorn sýni að fullu hvaða upplýsingar komi fram í skránum í heild. Niðurstaða nefndarinnar er að þau varpi að fullu ljósi á það hvernig skattskrárnar eru úr garði gerðar og hvaða upplýsingar koma fram í þeim. Til rannsóknar þess kærumáls sem hér er til meðferðar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og til að kveða upp úrskurð í málinu, er því ekki þörf á því fyrir nefndina að fá frekari að­gang að skránum.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnarskyldu tak­marki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Við framkvæmd upplýsingalaga hefur hins vegar ítrekað verið byggt á því, á grundvelli gagnályktunar frá 3. mgr. 4. gr. upplýsinga­laga, að hafi þagnarskylduákvæði í öðrum lögum að geyma nánari sérgreiningu þeirra upplýsinga sem halda beri trúnað um en leiði af ákvæðum upplýsingalaga þá teljist slíkt ákvæði fela í sér svo­nefnda sér­staka þagnarskyldureglu og víki sú þagnarskylda ekki fyrir upplýsingalögum heldur gangi hún þeim framar, sbr. jafnframt dóma Hæstaréttar 3. júní 2014 í máli nr. 329/2014 og 17.&nbsp;de­sem­ber 2015 í máli nr. 263/2015.<br /> &nbsp;<br /> Til rökstuðnings fyrir synjun í málinu hefur Skatturinn bent á að það sé grunnregla samkvæmt 117.&nbsp;gr. laga um tekjuskatt að á skattyfirvöldum hvíli þagnarskylda um tekjur og efna­hag skatt­aðila. Þá hefur í skýringum Skattsins til úrskurðarnefndarinnar verið vísað til þess að í ákvæð­inu felist sérstök þagnarskylduregla, og að hún eigi við um þær skattskrár sem kærandi hefur óskað aðgangs að.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu leiðir að til úrlausnar málsins þarf að taka afstöðu til þess hvort 117. gr. laga um tekjuskatt sé sértakt þagnarskylduákvæði í skilningi upplýsingalaga og hvort skrárnar sem óskað er aðgangs að falli undir lagaákvæðið.<br /> &nbsp;<br /> Ákvæðið í 117. gr. laga um tekjuskatt nr. 90/2003, með síðari breytingum, er svohljóðandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Á ríkisskattstjóra, skattrannsóknarstjóra og yfirskattanefnd hvílir þagnarskylda skv. X.&nbsp;kafla stjórnsýslulaga. Þeim er bannað, að viðlagðri ábyrgð eftir ákvæðum XIV. kafla al­mennra hegningarlaga um brot í opinberu starfi, að skýra frá því er þeir komast að í sýslan sinni um tekjur og efnahag skattaðila. Þagnarskyldan helst þótt menn þessir láti af störfum.<br /> &nbsp;<br /> Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. skulu skattyfirvöld gefa Hagstofu Íslands skýrslur, í því formi er Hagstofa Íslands ákveður, um framtaldar tekjur og eignir, álagða skatta og önnur atriði er varða skýrslugerð hennar. Þá er skattyfirvöldum heimilt að veita gjaldeyris­eftir­liti Seðlabanka Íslands upplýsingar er nauðsynlegar eru til eftirlits með gjald­eyris­mál­um, enda standi ákvæði milliríkjasamninga ekki í vegi fyrir því.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Ákvæðinu í 1. mgr. 117. gr. var breytt með 5. gr. laga nr. 71/2019, um breytingu á stjórnsýslu­lög­um, nr. 37/1993, með síðari breytingum. Í athugasemdum við greinina með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 71/2019 segir m.a. svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Ákvæði 1. mgr. 44. gr. laga um virðisaukaskatt, nr. 50/1988, 19. gr. laga um yfirskatta­nefnd, nr. 30/1992, 117. gr. tekjuskattslaga, nr. 90/2003, og 1. mgr. 188. gr. tollalaga, nr. 88/2005, hafa að geyma sérstakar þagnarskyldureglur um viðskipti eða hagi ein­stakra manna og fyrirtækja í vörslum skatt- og tollyfirvalda. Framkvæmd þessara laga hvílir á því að enginn vafi ríki um að upplýsingar sem stjórnvöld afla í krafti afar ríkrar upp­lýsingaskyldu máls- og skattaðila um tekjur og efnahag þeirra séu ekki aðgengilegar al­menningi. Því er lagt til að ákvæðin haldist óbreytt að því frátöldu að við bætist almenn til­vísun til X. kafla stjórnsýslulaga um almenna þagnarskyldu þeirra sem annast fram­kvæmd laganna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Samkvæmt orðalagi 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt felst í ákvæðinu þagnarskylda sem hvílir m.a. á starfsmönnum Skattsins og ríkisskattstjóra og er sérgreind með þeim hætti að hún tekur til upp­lýsinga um „tekjur og efnahag skattaðila.“ Reglan telst að því leyti vera sérstök þagnarskyldu­regla, sbr. einnig úrskurð úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 561/2014.<br /> &nbsp;<br /> Skattskrárnar sem beðið hefur verið um geyma upplýsingar um skatta sem einstaklingar og lög­aðil­ar hafa greitt á árinu 2021. Þær upplýsingar varpa ljósi á tekjur skattaðila á því skattári og geta því fallið, efni sínu samkvæmt, undir þá sérstöku þagnarskyldu sem hvílir á Skattinum og ríkis­skattstjóra og kveðið er á um í 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt, enda leiði ekki önnur sér­ákvæði laga til annarrar niðurstöðu.<br /> &nbsp;<br /> Sú aðstaða er uppi varðandi skattskrár að um birtingu þeirra er sérstaklega fjallað í 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt en ákvæðið er tekið upp orðrétt hér að fram­an. Til viðbótar við framangreint ákvæði 117. gr. reynir því í máli þessu einnig á túlkun 2.&nbsp;mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt skal skattskrá liggja frammi til sýnis í tvær vikur á til­teknum stað samkvæmt ákvörðun ríkisskattstjóra. Í lokamálslið ákvæðisins segir að heimil sé opin­ber birting á þeim upplýsingum um álagða skatta sem fram komi í skattskrám, svo og útgáfa þeirra upplýsinga í heild eða að hluta. Þetta ákvæði felur að minnsta kosti að nokkru leyti í sér undan­tekningu frá sérstakri þagnarskyldu skattyfirvalda um tekjur og efnahag skattaðila sam­kvæmt 1. mgr. 117.&nbsp;gr. laga um tekjuskatt.<br /> &nbsp;<br /> Það álitamál leiðir af þessari undantekningu hversu víð hún er og að hversu miklu leyti hún víki þagn­ar­skyldu 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt til hliðar. Það er með öðrum orðum álitamál hvort 2. mgr. 98. gr. laganna eigi aðeins við um þá meðferð skattskráa sem þar er beinlínis tilgreind og að öðru leyti taki hin sérgreinda þagnarskylda 1. mgr. 117. gr. laganna við, eða hvort hún leiði til þess að þagn­arskyldan samkvæmt 1. mgr. 117. gr. laganna taki einfaldlega ekki til skattskráa eftir að þær hafa legið frammi eða upplýsingar úr þeim birtar á grunni 2. mgr. 98. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Við túlkun 1. mgr. 117. gr. og 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt verður að mati úrskurð­ar­nefndar­inn­ar að horfa til þess að litið hefur verið á ákvæðið í 1. mgr. 117. gr. laganna sem grund­vallar­reglu á sviði skatta­réttar um trúnað sem hvíli á skattyfirvöldum um tekjur og efnahag skattaðila, bæði ein­stak­linga og lögaðila. Vísast hér m.a. til fyrrgreindra athugasemda með frumvarpi sem varð að lög­um nr. 71/2019 og færðu 1. mgr. 117. gr. laga nr. 90/2003 í núverandi horf. Slíkur skilningur á regl­unni fær einnig samrýmst þeirri almennu þagnarskyldu sem hvílir á starfsmönnum hins opin­bera, sbr. 8. og 9. tölul. 42. gr. stjórnsýslulaga, lögfestum takmörkunum á upplýsinga­rétti al­menn­ings samkvæmt upplýsingalögum, sbr. 9. gr. upplýsingalaga og, hvað varðar einka­hags­muni ein­staklinga, 71. gr. stjórnarskrárinnar sem mælir fyrir um friðhelgi einkalífs. Hvað varð­ar hags­muni einstaklinga sérstaklega í þessu sambandi má einnig til hliðsjónar, þótt þar reyni á aðgang að öðrum teg­undum skráa og upplýsinga en hér eru til úrlausnar, vísa til forsendna úr­skurð­ar­nefndar um upp­lýsingamál í úrskurði nefndarinnar nr. 1160/2023 frá 16. nóvember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Hér verður einnig að horfa til þess að þrátt fyrir að ákvæðið í 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt eigi sér allnokkra forsögu í íslenskum rétti, sbr. t.d. 35. gr. laga nr. 74/1921 og lög nr. 7/1984, en það var með lögfestingu síðarnefndu laganna sem ákvæði um heimild til að birta opinberlega upp­lýs­ing­ar úr skattskrám kom í lög, þá telst það ákvæði í þessu ljósi vera undantekningarregla gagn­vart þagn­arskyldunni sem lögfest er í 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt. Ákvæðið í 2. mgr. 98.&nbsp;gr. laganna verður í því ljósi ekki túlkað rúmt gagnvart ákvæði 1. mgr. 117. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Af framangreindu leiðir að þótt skattskrá skuli lögð fram til sýnis í tvær vikur á tilteknum stað eftir ákvörð­un ríkisskattstjóra samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt felast ekki í því ríkari fyrir­mæli um beina afhendingu á skattskrám en berum orðum felst í ákvæðinu.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar niðurlagið í 2. mgr. 98. gr. laganna, þar sem segir að heimil sé „opinber birting á þeim upp­lýs­ing­um um álagða skatta, sem fram koma í skattskrá, svo og útgáfa þeirra upplýsinga í heild eða að hluta“, þá er til þess að líta að 2. mgr. 98. gr. laganna lýtur að skyldum ríkisskattstjóra í tengsl­um við skatt­skrár. Af ákvæðinu verður ráðið að það er embætti ríkisskattstjóra sem fer með heim­ild til að birta opin­berlega og gefa út skattskrár, í heild eða að hluta, eða eftir atvikum aðili sem hann veitir umboð til slíkrar birtingar og útgáfu. Í ákvæðinu felst ekki skylda skattyfirvalda til að afhenda skattskrár ákveð­inna tekjuára í heild sinni, enda getur slík afhending, birting eða út­gáfa sem henni tengist kall­að á sérstaka skoðun og skilyrði þannig að hún standist lög að öðru leyti, svo sem á grundvelli laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, eða á grundvelli laga um endur­not opinberra upplýsinga, nr. 45/2018. Með vísan til samspils 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt og 2. mgr. 98. gr. sömu laga telst heimildin í niðurlagi síðarnefnda ákvæð­isins ekki fela annað í sér en fram kemur í ákvæðinu sjálfu, og jafnframt að þar sé um að ræða heimild sem sé á forræði ríkisskatt­stjóra. Hún víkur ekki til hliðar sérstakri þagnarskyldu sam­kvæmt 1. mgr. 117. gr. laganna nema þá mögu­lega um þær upplýsingar sem þegar hafa verið birt­ar opinberlega með vísan til heimildanna í 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt. Eins og atvikum þessa máls er háttað þá á það ekki við um þær skatt­skrár sem um hefur verið beðið í þessu máli.<br /> &nbsp;<br /> Eins og leiðir af ákvörðun Skattsins í máli kæranda, dags. 26. maí 2023, þá var því hafnað af hálfu skatt­yfirvalda að afhending til hans á umbeðnum gögnum yrði byggð á niðurlagsákvæði 2. mgr. 98. gr. laga um tekjuskatt. Þar sem þetta ákvæði felur í sér heimild skattyfirvalda, en ekki skyldu til af­hendingar, verður ekki af hálfu úrskurðarnefndar um upplýsingamál gerð athugasemd við að kær­anda hafi verið synjað um afhendingu skattskráa vegna tekjuársins 2021.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt falla umbeðnar upplýsingar undir sérstaka þagnar­skyldu þar sem um er að ræða skrár sem geyma upplýsingar um tekjur og efnahag skattaðila í skiln­ingi lagaákvæðisins. Samkvæmt framangreindu verður ákvörðun Skattsins í máli þessu stað­fest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun Skattsins, dags. 26. maí 2023, að synja kæranda, […], um aðgang að skattskrám yfir álagða skatta og tekjur einstaklinga og lögaðila á árinu 2022 vegna tekna ársins 2021.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að myndskeiði í vörslum Fiskistofu sem sýndi brottkast á fiski. Ákvörðun Fiskistofu að synja beiðninni byggðist að hluta til á því að afhending myndskeiðsins væri óheimil vegna hagsmuna útgerða og skipverja, sbr. 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Nefndin taldi að þótt andlit skipverja hefðu í flestum tilvikum verið gerð ógreinileg teldust þeir engu að síður vera persónugreinanlegir í skilningi laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga. Þá taldi nefndin að það að Fiskistofa hefði ekki á þeim tíma haft lagaheimild til þess að gera þær upptökur af skipverjum sem finna mætti í myndskeiðinu hefði áhrif á mat samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga. Þá teldust upplýsingar um það hvort einstaklingur væri grunaður um refsiverðan verknað eða önnur lögbrot almennt vera upplýsingar um einkamálefni viðkomandi sem sanngjarnt væri og eðlilegt að færu leynt. Með vísan til þessa auk fleiri sjónarmiða taldi úrskurðarnefndin að óheimilt væri að afhenda það myndskeið sem um var deilt í málinu, og staðfesti ákvörðun Fiskistofu.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1210/2024 í máli ÚNU 22110007.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 8. nóvember 2022, kærði […], fréttamaður hjá Frétta­stofu Stöðvar 2, ákvörðun Fiskistofu að synja kæranda um aðgang að upp­tökum úr dróna af brott­kasti á fiski.<br /> &nbsp;<br /> Upphaflega fór kærandi þess á leit við Fiskistofu, með erindi dags. 26. ágúst 2021, að fá aðgang að upptökum þar sem drónar Fiskistofu hefðu náð myndefni sem sýndi brottkast á fiski. Fiskistofa synj­aði beiðni kæranda með erindi, dags. 12. október 2021. Ákvörðunin var kærð til úrskurðar­nefnd­ar um upplýsingamál hinn 20. de­sem­ber 2021, en nefndin vísaði málinu frá með úrskurði nr.&nbsp;1094/2022 frá 5. október 2022 þar sem kæru­frestur samkvæmt 1. mgr. 22. gr. upplýsinga­laga, nr. 140/2012, var liðinn. Með erindi til Fiskistofu, dags. 24. október 2022, óskaði kærandi á ný eftir gögnunum. Nánar tiltekið var óskað eftir upptökum þar sem drónar Fiskistofu hefðu náð mynd­efni sem sýndi brottkast á fiski síðustu tvö ár eða síðan stofnunin hefði byrjað að nota dróna mark­visst við veiðieftirlit. Tiltekið mál væri ekki endi­lega útgangspunktur beiðninnar heldur upp­tök­ur dróna þar sem brottkast kæmi í ljós við eftirlitið. Þá var óskað upplýsinga um hvenær eftir­lit­ið hefði átt sér stað og hvers konar fiskiskip hefði verið um að ræða, þ.e. bátar eða togarar. Kær­andi tók fram að ef ekki væri unnt að veita aðgang að upplýsingum vegna persónu­verndar ósk­aði kærandi eftir gögnunum þannig að persónugreinanlegar upplýsingar væru afmáðar.<br /> &nbsp;<br /> Fiskistofa svaraði erindi kæranda hinn 25. október 2022. Í svari stofnunarinnar kom fram að Fiski­stofa lyti svo á að ný beiðni kæranda lyti að sömu gögnum og óskað hafði verið eftir í ágúst 2021 og kæranda hafði verið synjað um aðgang að 12. október 2021. Afstaða stofn­un­ar­innar væri óbreytt um að óheimilt væri að afhenda myndskeið sem félli undir beiðni kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Báðar ákvarðanir Fiskistofu fjalla um beiðni kæranda um aðgang að upptökum þar sem drónar Fiski­stofu hefðu náð myndefni sem sýndi brottkast á fiski. Í hinni síðari frá 25. október 2022 er vísað til hinnar fyrri frá 12. október 2021 þar sem kemur fram að stofnunin hafi afmarkað beiðni kær­anda við samsett myndskeið, 5 mínútur og 42 sekúndur að lengd, sem sýni fimm skip að veið­um. Nafn skipanna, umdæmisstafir og skipaskrárnúmer hafi verið gerð ógreinanleg. Í öllum tilvik­um sjáist skipverjar um borð og hafi andlit þeirra í flestum tilvikum verið gerð ógreinanleg. Útgerð­ir skipanna séu allar lögaðilar. Mynd­skeið­ið sýni brottkast á fiski sem talist geti brot gegn 2. mgr. 2. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar, nr. 57/1996, og varðað sviptingu veiðileyfis, sekt­um eða fangelsi, hvort sem brotið er framið af ásetningi eða gáleysi. Fiskistofa geti ekki útilokað að hægt sé að greina hvaða skip séu í myndskeið­inu og þar með hvaða skipverjar eigi í hlut, þrátt fyrir að andlit skipverja hafi í flestum tilvikum verið gerð ógreinileg og einnig tiltekin einkenni skip­anna.<br /> &nbsp;<br /> Í tilvitnaðri ákvörðun Fiskistofu, 12. október 2021, kemur einnig fram að Fiskistofa óskaði eftir af­stöðu þeirra útgerða sem koma fyrir í myndskeiðinu. Þeir sem brugðust við erindi Fiskistofu legg­ist allir gegn afhendingu þess, m.a. með vísan til friðhelgi einkalífs og persónuverndar skip­verja.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Fiskistofu með erindi, dags. 8. nóvember 2022, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Fiskistofa léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Svar Fiskistofu barst úrskurðarnefndinni samdægurs. Þar kemur fram að stofnunin vísi til um­sagnar til nefndarinnar, dags. 4. janúar 2022, sem aflað var við meðferð fyrra kærumálsins. Þá sé vísað til rökstuðnings sem fram komi í ákvörðun stofnunarinnar frá því í október 2021 og nánari skýr­inga sem aflað hafi verið frá Fiskistofu í fyrra máli. Stofnunin telji ekki þörf á að koma á fram­færi frekari umsögn eða rökstuðningi fyrir ákvörðuninni.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Fiskistofu, dags. 4. janúar 2022, er vísað til þeirra sjón­ar­miða sem fram komu í ákvörðun Fiski­stofu um synjun frá því í október 2021. Þá vísar Fiskistofa til athugasemda í frum­varpi því sem varð að lögum nr. 57/1996 og skýrslu Ríkisendurskoðunar frá árinu 2019, <em>Eftirlit Fiski­stofu</em>, því til stuðn­ings að ætla megi að ríkir almannahagsmunir standi til þess að gagnsæi ríki um fiski­auð­lindina. Komi til þess að Fiskistofa beiti stjórnsýsluviðurlögum vegna brota á ákvæðum laga nr. 57/1996 sé stofnuninni til að mynda skylt að birta opinberlega upplýsingar um sviptingu veiði­heim­ilda vegna brota á ákvæðum laganna, sbr. 21. gr. laganna. Við slíka birtingu skuli tilgreina heiti skips, skipa­skrár­númer, útgerð skips, tilefni sviptingar og til hvaða tímabils svipting nái.<br /> &nbsp;<br /> Hins vegar sé það mat Fiskistofu að í þessu máli vegi hagsmunir útgerða og skipverja af því að mynd­skeiðið fari leynt þyngra en hagsmunir almennings af því að fá aðgang að því, með vísan til sjón­armiða í ákvörðun Fiskistofu um að synja kæranda um aðgang. Ekki liggi fyrir samþykki fyrir af­hendingu gagnsins. Við mat á hagsmunum útgerða og skipverja af því að myndskeiðið fari leynt hafi Fiskistofa litið til þess að upplýsinganna hafi verið aflað í tengslum við opinbert eftirlit sem hlut­aðeigandi útgerðir sæta. Þá telur Fiskistofa ekki unnt að veita aðgang að myndskeiðinu að hluta, sbr. 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, þar sem upplýsingar sem óheim­­ilt sé að afhenda séu svo víða í gagninu.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Fiskistofu var kynnt kæranda með bréfi, dags. 9. nóvember 2022, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust daginn eftir. Í þeim eru fyrri kröfur ítrek­aðar.<br /> &nbsp;<br /> Við meðferð fyrra kærumálsins óskaði úrskurðarnefndin hinn 4. mars 2022 eftir frekari skýringum frá Fiskistofu um atriði í tengslum við lög nr. 57/1996, þ.m.t. um fram­kvæmd eftirlits Fiskistofu og viðurlög við brotum gegn ákvæðum laganna.<br /> &nbsp;<br /> Fiskistofa lét nefndinni í té frekari skýringar hinn 18. mars 2022. Þar kom fram að stjórn­sýslu­viður­lög sem Fiskistofa gæti beitt á grundvelli laganna væru áminning og svipting veiði- eða vigt­un­arleyfis. Stofnunin hefði ekki heim­ild til þess að beita stjórnvalds­sektum. Í 2. mgr. 2. gr. laganna væri kveðið á um að skylt sé að hirða og landa öllum afla sem kemur í veiðarfæri fiskiskipa. Brot gegn ákvæðinu varðaði sektum hvort sem það væri framið af ásetningi eða gáleysi, sbr. 1. mgr. 23.&nbsp;gr. laganna. Ef um stórfelld eða ítrekuð ásetn­ings­brot væri að ræða skyldu þau að auki varða fang­elsi allt að sex árum.<br /> &nbsp;<br /> Þannig væri ljóst að þau brot sem um ræddi í málinu gætu varðað sektum eða fangelsi, og væri þá farið með slík mál að hætti sakamála. Málsmeðferð Fiskistofu á stjórnsýslustigi væri óháð mögu­legri máls­með­ferð lög­reglu eða ákæruvalds í sama máli. Skilyrði rannsóknar lögreglu eða ákæru­valds væri ekki að kæra hefði borist frá Fiskistofu, heldur gæti mál verið kært til lögreglunnar án að­komu stofn­un­ar­innar. Til að mynda væri algengt að Landhelgisgæslan kærði mál, en jafnframt væri ekkert því til fyrir­stöðu að almenningur kærði meint brot gegn lögum nr. 57/1996 til lögreglu.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin óskaði á nýjan leik eftir frekari skýringum frá Fiskistofu með erindi, dags. 17.&nbsp;nó­vem­ber 2022, meðal annars um afmörkun stofnunarinnar á gagnabeiðni kæranda og tilurð mynd­skeiðs­ins sem beiðnin var afmörkuð við. Í svari Fiskistofu, dags. 24. nóvember 2022, er rakið að kær­andi hafi upphaflega óskað eftir myndum sem drónar hefðu tekið í tengslum við brott­kasts­mál. Fiski­stofa hafi í kjölfarið boðið kæranda að afmarka beiðnina nánar, sbr. 15. gr. upp­lýs­inga­laga, þar sem stofn­unin hefði undir höndum drónaupptökur af fjölmörgum skipum. Eins og upp­haf­leg beiðni hefði verið orðuð teldi Fiskistofa rétt að afmarka beiðnina við gagn þar sem drónar Fiski­stofu hefðu náð mynd­efni sem sýndi brottkast á fiski í nokkrum tilvikum; tiltekið mál væri ekki útgangspunktur beiðn­inn­ar heldur upptökur dróna í eftirliti Fiskistofu. Stofnunin hafi beðið kær­anda að staðfesta þann skilning, sem kærandi gerði í kjölfarið.<br /> &nbsp;<br /> Beiðni kæranda sem hafi borist í kjölfar frávísunarúrskurðar úrskurðarnefndarinnar hafi verið túlk­uð þannig af Fiskistofu að um sömu beiðni væri að ræða, í ljósi fyrri samskipta við kæranda. Ástæða þess að beiðnin hafi verið afmörkuð með þessum hætti hafi verið sú að samkvæmt beiðn­inni hafi til­tekið mál ekki verið útgangspunktur beiðninnar heldur upptökur dróna þar sem brottkast kæmi í ljós við eftirlit Fiskistofu. Stofnunin búi ekki yfir öðru sambærilegu gagni sem sýni brott­kast nokkurra skipa á fiski í tengslum við eftirlit Fiskistofu með drónum þar sem nöfn skipa, um­dæmis­staf­ir og skipa­skrár­númer hafi verið gerð ógreinileg, sem og andlit skipverja.<br /> &nbsp;<br /> Um tilurð myndskeiðsins kemur fram að það hafi verið unnið upp úr upptökum, sem liggi fyrir hjá Fiski­stofu óklipptar, sem gerðar hafi verið við eftirlit með hverju og einu skipi. Myndskeiðið hafi verið útbúið vegna kynn­ingar Fiskistofu fyrir matvælaráðherra í júní 2021 á þeirri nýjung að notast við dróna í eftirliti með fisk­veiðum. Myndskeiðið hafi verið sýnt ráðherra á fundi, og hafi tiltekin atriði verið gerð ógreinileg áður en það var sýnt.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í málinu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að myndskeiði Fiskistofu sem sýnir brottkast á fiski. Fiskistofa afgreiddi beiðni kæranda með vísan til 5. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012, sem mælir fyrir um rétt almennings til aðgangs að gögnum, en byggði synjun sína á 9. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Tilvitnað ákvæði 9. gr. upplýsinglaga er svohljóðandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- eða fjárhagsmálefni ein­stak­linga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á. Sömu takmarkanir gilda um aðgang að gögnum er varða mikilvæga virka fjárhags- eða við­skiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdum við 9. gr. laganna með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir að ákvæðið sé nokk­urs konar vísiregla. Við mat á því hvort rétt sé að undanþiggja upplýsingar að­gangi al­menn­ings á grund­velli ákvæðisins verði að taka mið af því hvort þær séu samkvæmt al­mennum sjónar­mið­um svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna. Hafa megi í huga laga­ákvæði sem sett hafi verið í því augnamiði að standa vörð um einkamálefni ein­stak­linga, svo sem ákvæði laga um persónu­vernd um viðkvæmar persónuupplýsingar, en engum vafa sé undirorpið að allar upplýs­ing­ar af því tagi séu undanþegnar aðgangi almennings samkvæmt 9. gr. upp­lýs­inga­laga, þar á meðal upplýsingar um hvort maður hafi verið grunaður, ákærður eða dæmd­ur fyrir refsi­verðan verk­nað. Um 2. málsl. ákvæðisins segir í athugasemdunum að óheimilt sé að veita upp­lýs­ingar um atvinnu-, fram­leiðslu- og við­skipta­leyndarmál eða viðkvæmar upp­lýs­ing­ar um rekstrar- eða samkeppnisstöðu svo og aðra mikil­væga viðskiptahagsmuni. Miklu skipti að lagt sé mat á til­vik hverju sinni með hliðsjón af hags­munum þess lögaðila sem upplýsingar varða.<br /> &nbsp;<br /> Ákvörðun Fiskistofu er að hluta byggð á að afhending gagnsins sé óheimil samkvæmt 9. gr. upp­lýs­ingalaga með vísan til hagsmuna þeirra útgerða sem gera út skipin sem koma fyrir í mynd­skeið­inu, sem allar séu lögaðilar. Með öðrum orðum, að myndskeiðið innihaldi upplýsingar sem varði mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þessara útgerða sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt. Ákvörðun Fiskistofu er einnig byggð á því að afhending gagnsins sé óheimil samkvæmt 9. gr. upp­lýs­inga­laga með vísan til hagsmuna þeirra skipverja sem koma fyrir í myndskeiðinu. Með öðrum orðum, að myndskeiðið innihaldi upplýsingar sem varði einkamálefni skipverjanna sem sann­gjarnt sé og eðlilegt að fari leynt í skilningi lagaákvæðisins.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Úrskurðarnefndin hefur kynnt sér myndskeiðið sem deilt er um aðgang að. Í því má sjá skipverja á fimm skipum varpa afla fyrir borð, en sú háttsemi getur talist vera brot gegn 2. mgr. 2. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar, nr. 57/1996. Fyrir liggur að eitt af skipunum í myndskeiðinu var tíma­bundið svipt veiði­leyfi, en málum gagnvart hinum fjórum lauk með því að útgerðum skip­anna var sent svo­nefnt leiðbeiningabréf. Í samræmi við 21. gr. laga nr. 57/1996 var ákvörðun um svipt­ingu veiðileyfis birt opinberlega.<br /> &nbsp;<br /> Í myndskeiðinu sem um ræðir og Fiskistofa hefur synjað kæranda um aðgang að hafa verið gerðar ógreini­legar tilteknar upplýsingar, þ.e. heiti viðkomandi skipa og í nær öllum tilvikum jafnframt and­lit þeirra skipverja sem sjást á myndskeiðinu. Úrskurðarnefndin telur óhjákvæmilegt annað en að fallast á mat Fiskistofu um að þrátt fyrir að þessar upplýsingar hafi verið gerðar ógreinilegar þá muni vera hægt að bera kennsl á viðkomandi skip út frá öðrum þáttum, svo sem stærð þeirra, bún­aði á þeim, lit og lögun. Þrátt fyrir að heiti skipanna hafi verið afmáð sé þannig án vafa hægt að tengja upp­lýsingarnar í myndskeiðinu við viðkomandi útgerð. Úrskurðarnefndin telur jafnframt að þótt and­lit þeirra skipverja sem eru á skipunum hafi verið gerð ógreinileg í flestum tilvikum, en þeir sjást almennt greinilega að öðru leyti í myndskeiðinu, þá séu engu að síður yfirgnæfandi líkur á að hægt sé að tengja upplýsingarnar við tilgreinda einstaklinga með hliðsjón af því á hvaða skip­um þeir eru. Upplýsingarnar í mynd­skeiðinu telj­ast þannig persónugreinanlegar með óbeinum hætti. Er því jafnframt óhjá­kvæmi­legt annað en að fallast á það með Fiskistofu að á grundvelli upp­lýsinga í myndskeiðinu sé hægt að bera kennsl á þá skipverja sem um ræðir.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Af hálfu kæranda hefur verið á það bent að hægt sé að fela honum að gæta þess að afmá persónu­grein­anlegar upplýsingar úr myndskeiðinu áður en að hann birti efni úr því opinberlega. Af því til­efni tekur úrskurðarnefndin fram að hvorki Fiskistofu né úrskurðarnefndinni er heimilt þegar gögn eru afhent almenningi á grundvelli 5. gr. upplýsingalaga að framselja slíkt hlutverk til fjöl­miðils eða annarra einkaaðila.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>4.</strong></h2> <p>Myndskeiðið sem um ræðir er samsett úr upptökum sem til urðu vegna eftirlits Fiskistofu á grund­velli laga um umgengni um nytjastofna sjávar og annarra laga sem um stofnunina gilda. Upptök­ur­nar voru gerðar fyrir júní 2021, en þá var umrætt myndskeið útbúið í þeim tilgangi að sýna það ráð­herra eins og fram kemur í svörum Fiskistofu til úrskurðarnefndarinnar 24.&nbsp;nó­vember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Eftir að þessar upptökur voru gerðar voru sett á Alþingi lög nr. 85/2022, um breytingu á ýmsum lögum á sviði fiskveiðistjórnar (eftirlit Fiskistofu o.fl.). Lögin tóku gildi 14. júlí 2022, en með 8.&nbsp;gr. laganna var þremur nýjum málsgreinum bætt við 2. gr. laga um Fiskistofu, nr. 36/1992. Þær málsgreinar, sem nú koma fram í 2., 3. og 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu, hljóða svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Eftirlitsmönnum Fiskistofu er heimilt að nota fjarstýrð loftför í eftirlitsstörfum sínum sem eru búin myndavélum til upptöku eða annan fjarstýrðan búnað sem getur safnað upp­lýsingum. Fiskistofu er heimilt að vinna upplýsingar sem þannig er aflað í eftir­lits­til­gangi eða til söfnunar, úrvinnslu og útgáfu upplýsinga á sviði sjávarútvegsmála í sam­ræmi við hlutverk stofnunarinnar. Skal gæta þess að einungis sé rafræn vöktun á þeim stöð­um sem nauðsynlegt er talið vegna almannahagsmuna og til þess að eftirlitsmenn Fiski­stofu geti uppfyllt eftirlitsskyldu sína. Fiskistofa skal tilkynna með opinberum hætti um fyrirhugað eftirlit með fjarstýrðum loftförum.<br /> &nbsp;<br /> Persónuupplýsingum sem safnast við rafræna vöktun skal eytt þegar ekki er lengur mál­efna­leg ástæða til að varðveita þær en í síðasta lagi þegar heimild til að beita viðurlögum við háttsemi fellur niður. Verði eftirlitsmenn Fiskistofu áskynja um ætlað brot gegn lög­um á sviði fiskveiðistjórnar í upplýsingum sem verða til við rafræna vöktun er stofn­un­inni heimilt að varðveita upplýsingarnar þar til máli telst lokið. Hafi máli lokið með beit­ingu stjórnsýsluviðurlaga telst því lokið þegar frestur til að höfða dómsmál er runn­inn út eða endanlegur dómur hefur fallið um það.<br /> &nbsp;<br /> Fiskistofu er ekki heimilt að láta í té upplýsingar sem verða til við rafræna vöktun nema til lögreglu vegna rannsóknar á ætluðu broti.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í samhengi við tilvitnaða lagabreytingu má benda á að 28. mars 2023 kvað Persónuvernd upp úr­skurð í máli nr. 2021030579, þar sem fjallað var um drónaeftirlit af hálfu Fiskistofu. Í þeim úr­skurði var komist að þeirri niðurstöðu að Fiskistofa hefði, áður en framanrakin lagabreyting var gerð, ekki haft fullnægjandi heimild í lögum til þeirrar vinnslu persónuupplýsinga sem fólst í því að taka myndbönd af tilteknum einstaklingi með dróna þar sem hann var við veiðar á skipi sínu. Í úr­skurði stofnunarinnar er sérstaklega vísað til þess að eftirlit með leynd með þeim hætti sem um var að ræða hafi ekki verið heimilt samkvæmt lögum þegar eftirlitið var framkvæmt.<br /> &nbsp;<br /> Lagareglum um heimildir Fiskistofu að þessu leyti var breytt með tilgreindum lögum nr. 85/2022, eins og að framan greinir. Atvikin sem fjallað er um í úrskurði Persónuverndar urðu fyrir þá laga­breyt­ingu. Upptökurnar sem eru í myndskeiðinu sem deilt er um aðgang að í því máli sem hér er til úrlausnar voru einnig gerðar fyrir þessar lagabreytingar og voru lagaheimildir Fiskistofu við gerð þeirra því þær sömu og lágu til grundvallar í tilvitnuðum úrskurði Persónuverndar.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>5.</strong></h2> <p>Eins og að framan greinir er ákvörðun Fiskistofu, dags. 25. október 2022, í tilefni af beiðni kæranda um aðgang að gögnum, byggð á 9. gr. upplýsingalaga, þ.e. að óheimilt sé að afhenda myndskeiðið vegna hagsmuna útgerða þeirra skipa sem birtast í myndskeiðinu annars vegar og vegna hagsmuna skipverja á skipunum hins vegar.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur að við úrlausn málsins þurfi jafnframt að líta til þess að samkvæmt 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu eins og því lagaákvæði var breytt með 8. gr. laga nr. 85/2022, og rakið er hér að framan var mælt fyrir um að Fiskistofu sé „ekki heimilt að láta í té upplýsingar sem verða til við rafræna vöktun nema til lögreglu vegna rannsóknar á ætluðu broti.“<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnarskyldu tak­marki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Við framkvæmd upplýsingalaga hefur hins vegar verið byggt á því, á grundvelli gagnályktunar frá 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaganna, að hafi þagnarskylduákvæði í öðrum lögum að greina nánari sérgreiningu þeirra upplýsinga sem halda beri trúnað um en leiði af ákvæðum upplýsingalaga þá teljist slíkt ákvæði fela í sér svonefnda sér­staka þagnarskyldureglu og víki sú þagnarskylda ekki fyrir upplýsingalögum heldur gangi hún þeim framar, sbr. dóma Hæstaréttar 3. júní 2014 í máli nr. 329/2014 og 17. desember 2015 í máli nr. 263/2015.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu leiðir að áður en vikið er að því hvort aðgangur að umbeðnu gagni verði takmarkaður á grund­velli 9. gr. upplýsingalaga þarf að taka afstöðu til þess hvort 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu sé almennt eða sérstakt þagnarskylduákvæði í skilningi upplýsingalaga, og hvort mynd­skeiðið sem um er deilt í málinu falli undir lagaákvæðið.<br /> &nbsp;<br /> Í 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu er tilgreint að Fiskistofu sé ekki heimilt að láta í té upplýsingar sem verða til við rafræna vöktun nema til lögreglu vegna rannsóknar á ætluðu broti. Skilja verður sam­hengi og tilurð málsgreinarinnar með þeim hætti að vísað sé til upplýsinga sem til verða við vökt­un og eftirlit sem framkvæmt er með þeim aðferðum sem getið er í 2 mgr. sama lagaákvæðis. Af því leiðir að upplýsingarnar sem ákvæðið vísar til séu sérgreindar en ekki tilgreindar með al­menn­um hætti. Ákvæði 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu telst því sérstakt þagnarskylduákvæði í skiln­ingi upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Við afmörkun á því hvort það tilgreinda myndskeið sem kærandi hefur óskað aðgangs að falli und­ir hið sérstaka þagnarskylduákvæði þarf að leysa úr því annars vegar hvort um sé að ræða upp­lýsingar sem til urðu við rafræna vöktun Fiskistofu í skilningi lagaákvæðisins og hins vegar hvort það hafi þýðingu að upptökurnar urðu til áður en lagaákvæðið var sett.<br /> &nbsp;<br /> Hvað síðarnefnda atriðið varðar bendir úrskurðarnefndin á að lög nr. 85/2022, um breytingu á ýmsum lögum á sviði fiskveiðistjórnar, tóku gildi 14. júlí 2022. Við 8. gr. þeirra laga, en með henni var hin umrædda þagnarskylduregla lögfest, er ekki tengd nein lagaskilaregla sem mælir fyrir um að undir þagnarskylduna falli aðeins upplýsingar sem til urðu eftir gildistöku hennar. Und­ir þagn­ar­skylduna falla því upplýsingar „sem til verða við rafræna vöktun“ af hálfu Fiskistofu óháð því hvenær þær upplýsingar urðu til hjá stofnuninni.<br /> &nbsp;<br /> Fyrrnefnda atriðið, þ.e. um það hvort upplýsingar hafi orðið til við „rafræna vöktun“ verður ekki af­markað jafn skýrlega á grundvelli texta laga um Fiskistofu. Í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 85/2022 er jöfnum höndum notað orðalagið „rafrænt eftirlit“ og „rafræn vöktun“, án þess að ljóst sé hvort gert hafi verið ráð fyrir merkingarmun á þessum orðasamböndum. Sama á við um nefnd­arálit sem til urðu við meðferð frumvarpsins á Alþingi.<br /> &nbsp;<br /> Til samanburðar skal bent á að í 14. gr. laga um persónuvernd og vinnslu persónu­upp­lýsinga, nr. 90/2018, er orðasambandið rafræn vöktun sérstaklega afmarkað þannig að það taki til vöktunar sem er viðvarandi eða endurtekin. Í úrskurði Persónuverndar 28. mars 2023, sem áður er vitnað til, var í því ljósi til að mynda ekki talið að sú framkvæmd Fiskistofu að taka myndband af aðila þess máls með dróna teldist rafræn vöktun í skilningi laga um persónuvernd, þótt stofnunin hefði gert athuga­semdir við eftirlitið af öðrum ástæðum. Af þessu verður dregin sú ályktun að eftirlit sem Fiski­stofa framkvæmir með fjarstýrðum loftförum (drónum) sem búin eru myndavélum til upptöku feli ekki nauðsynlega í sér rafræna vöktun í skilningi laga um persónuvernd og vinnslu persónu­upplýsinga.<br /> &nbsp;<br /> Samanburður við lög um persónuvernd og vinnslu persónu­upplýsinga leysir ekki úr því hvort leggja beri sömu merkingu í orða­sam­band­ið „rafræn vöktun“ í þagnarskylduákvæði 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu, sbr. breytingalög nr. 85/2022, og leiðir af 14. gr. laga um persónuvernd og vinnslu persónu­upplýsinga, eða hvort gert hafi verið ráð fyrir því að undir þagnar­skyld­una skyldu falla upplýsingar sem til yrðu til við eftirlit og vöktun með rafrænum mynda­véla­bún­aði hvort sem um væri að ræða viðvarandi eða endurtekna vöktun eða ekki. Hvorki samræmis­skýr­ing við önnur ákvæði laga um Fiskistofu né sjónarmið sem leidd verða af öðrum lögskýr­ing­ar­gögnum leysa úr því.<br /> &nbsp;<br /> Þar sem vafi er um afmörkun á því hvort einstakar upptökur sem Fiskistofa hefur aflað sér með drón­um falli undir rafræna vöktun í skilningi hinnar sérstöku þagnarskyldu í 4. mgr. 2. gr. laga um Fiskistofu ber í ljósi meginreglu 5. gr. upplýsingalaga um rétt almennings til aðgangs að gögnum að leysa úr fyrirliggjandi kærumáli á grundvelli upplýsingalaga, líkt og Fiskistofa gerði í hinni kærðu ákvörðun, enda verða lagafyrirmæli um sérstaka þagnarskyldu ekki túlkuð rúmt gagn­vart almennum ákvæðum upplýsinglaganna.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>6.</strong></h2> <p>Með hliðsjón af öllu framangreindu þarf næst að taka afstöðu til þess hvort þær upplýsingar sem fram koma í myndskeiðinu sem um er deilt í máli þessu séu viðkvæmar í þeim skilningi að óheimilt sé að veita almennan aðgang að þeim í skilningi 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á einkahagsmunum þeirra lögaðila sem um ræðir, þ.e. útgerða viðkomandi skipa, leiðir af orðalagi 9. gr. upplýsingalaga að líta ber til þess hvort umbeðnar upplýsingar teljist varða mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þeirra sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari. Nán­ara mat um þetta er atviksbundið gagnvart þeim lögaðilum sem í hlut eiga hverju sinni. Af orða­lagi lagaákvæðisins leiðir að ekki er nægjanlegt að upplýsingarnar teljist varða virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni heldur þarf að liggja fyrir að sanngjarnt sé og eðlilegt að upplýsingar um þá hagsmuni fari leynt með tilliti til heildaratvika máls og annarra hagsmuna sem málefnalegt telst að líta til við beitingu upplýsingalaganna.<br /> &nbsp;<br /> Meginregla upplýsingalaga er sú, sbr. 5. gr. laganna, að stjórnvöldum er skylt að veita almenningi að­gang að fyrirliggjandi gögnum með tilteknum takmörkunum, sbr. 6.–10. gr. sömu laga. Tak­mark­anir á þessum rétti verða almennt túlkaðar þröngt. Þá búa tiltekin meginmarkmið að baki upp­lýsingalögum, sbr. 1. gr. laganna, en þeim er ætlað að stuðla að gegnsæi í stjórnsýslu og við með­ferð opinberra hagsmuna í þeim tilgangi að styrkja m.a. möguleika almennings til þátttöku í lýð­ræðissamfélagi, aðhald að opinberum aðilum, möguleika fjölmiðla til að miðla upplýsingum um opinber málefni og traust á stjórnsýslunni. Þessi markmið mæla almennt með því að upplýs­ing­ar um starfsemi hins opinbera séu aðgengilegar almenningi á grundvelli upplýsingalaga, þar á meðal upplýsingar sem til verða við eftirlit stjórnvalda með mikilvægum atvinnuvegum og eftirlit og stýringu á umgengni og nýtingu mikilvægra auðlinda. Til að hægt sé að afhenda gögn með slík­um upplýsingum þurfa einkaaðilar eftir atvikum að sæta því að upplýsingar um hagsmuni þeirra séu gerðar opinberar að einhverju marki jafnvel þótt það valdi þeim óhagræði. Þá verður í sum­um tilvikum að byggja á því, m.a. með tilliti til markmiða upplýsingalaga, að gögn með upp­lýs­ingum um háttsemi og hagsmuni einkaaðila sem fyrir liggja hjá stjórnvöldum verði gerð að­gengileg al­menn­ingi á grundvelli upplýsingalaga jafnvel þótt viðkomandi upplýsingar varpi ekki sér­staklega ljósi á tilteknar ákvarðanir stjórnvalda eða annarra opinberra aðila, svo sem ef upp­lýs­ing­arnar tengjast meðferð og ráðstöfun opinberra hagsmuna.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál kynnu upplýsingar þær, sem fram koma í mynd­skeið­inu sem kærandi hefur óskað eftir, að valda útgerðum þeirra skipa sem í hlut eiga óhagræði ef þær yrðu gerðar aðgengilegar almenningi á grundvelli upplýsingalaga, af þeirri ástæðu að þar sjást skipverjar kasta afla fyrir borð. Ekki verður útilokað að það óhagræði hefði áhrif á fjárhags­lega eða viðskiptalega hagsmuni, jafnvel þótt nokkuð sé um liðið frá því að upptökur í myndskeið­inu voru gerðar. Á hinn bóginn er jafnframt um að ræða upplýsingar um nýtingu þessara aðila á mikil­vægri auðlind, sem til urðu í tengslum við eftirlit sem Fiskistofu var falið með lögum. Með hlið­sjón af þessu verður ekki talið að aðgangi að umbeðnu gagni verði hafnað á grundvelli hags­muna útgerða þeirra skipa sem fram koma í myndbandinu. Ekki verður í þessu ljósi séð, hvað út­gerðirnar snertir, að gagnið geymi upplýsingar sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt með til­liti til fjár­hags- eða viðskiptahagsmuna þeirra.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á einkahagsmunum þeirra einstaklinga sem um ræðir, þ.e. skipverjanna á skipunum í mynd­brotinu, leiðir af orðalagi 9. gr. upplýsingalaga að líta ber til þess hvort umbeðið gagn geymi upp­lýsingar um „einka- eða fjárhagsmálefni“ þeirra sem sanngjarnt sé og eðlilegt að leynt fari.<br /> &nbsp;<br /> Af orðalagi lagaákvæðisins leiðir að almennt er ekki nægjanlegt til að ákvæðið eigi við að upplýs­ing­ar sem um ræðir varði einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga heldur þarf einnig að liggja fyrir að upplýsingarnar séu viðkvæmar með þeim hætti að það teljist sanngjarnt og eðlilegt að þær fari leynt. Líkt og við á um lögaðila, sbr. umfjöllun hér að framan, reynir í þessu sambandi á mat og vægi mismunandi hagsmuna. Hvað einstaklinga varðar verður þó sérstaklega að líta til þess, um­fram það sem á við um lögaðila, að einstaklingar njóta verndar friðhelgi einkalífs og fjölskyldu, sbr. 71. gr. stjórnarskrárinnar og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Þá gilda jafnframt sérstakar lagareglur um vernd og vinnslu persónuupplýsinga, sbr. lög um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, og ákvæði reglugerðar Evrópu­þings­ins og ráðsins (ESB) 2016/679 um vernd einstaklinga í tengslum við vinnslu persónuupplýsinga og um frjálsa miðlun slíkra upplýsinga en hún er lögfest hér á landi með 2. gr. tilvitnaðra laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga og birt sem fylgiskjal með þeim lögum. Þrátt fyrir að lög um per­sónu­vernd og vinnslu persónuupplýsinga tak­marki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upp­lýs­ingalögum, sbr. 2. mgr. 5. gr. fyrr­nefndu laganna, þá hafa sjón­armið um persónuvernd engu að síð­ur þýðingu við það hagsmuna­mat sem fram þarf að fara við beitingu 9. gr. upplýsingalaga eins og fyrr greinir. Þessi sjónarmið leiða iðulega til þess að það er háð umtalsvert ríkari tak­mörk­un­um hvaða upplýsingar um ein­stak­linga verða afhentar á grund­velli upplýsingalaga heldur en verða afhentar um lögaðila.<br /> &nbsp;<br /> Líkt og fram er komið má í myndskeiðinu, sem Fiskistofa synjaði kæranda um aðgang að, sjá skip­verja á fimm skipum varpa afla fyrir borð. Vegna þessarar háttsemi voru mál sem varða skipin og útgerðir þeirra tekin til frekari meðferðar af hálfu Fiskistofu á grundvelli laga um umgengni um nytjastofna sjávar. Með­ferð þeirra mála, sem laut að rannsókn á lögbrotum, varðar háttsemi þessara skipverja með beinum hætti. Eins og fyrr segir er það jafnframt afstaða úrskurðarnefndarinnar að á grundvelli upp­lýsinga í myndskeiðinu megi persónugreina skipverjana.<br /> &nbsp;<br /> Með tilteknum lagafyrirmælum, sbr. ekki síst 21. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar en einnig 9. gr. laga um Fiskistofu, hefur verið tekin sú afstaða að Fiskistofa skuli birta opinberlega upp­lýsingar um sviptingu veiðiheimilda vegna einstakra skipa. Sú laga­skylda er í samræmi við þau almennu sjónarmið sem vikið var að hér að framan, og almennt verð­ur litið til við beitingu 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga, að upplýsingar um starfsemi hins opin­bera séu aðgengilegar al­menningi á grundvelli upplýsingalaga, þar á meðal upplýsingar sem til verða við eftirlit stjórn­valda með mikilvægum atvinnuvegum og eftirlit og stýringu á umgengni og nýtingu mikilvægra auð­linda. Af lagaskyldunni í 21. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar einni og sér leiðir hins vegar ekki að allir ein­staklingar sem falla undir eftirlit Fiski­stofu þurfi að sæta því að upplýsingar sem varða þá per­sónu­lega og til verða í því eftirliti verði gerðar opinberar, enda sé þess ekki þörf til að fullnægja laga­skyldu 21. gr. laga um umgengni um nytjastofna sjávar eða öðrum sambærilegum lagaskyldum eða heim­ildum stofn­un­arinnar til birtingar upplýsinga. Um afhendingu upplýsinga af þeim toga fer því eftir almennum sjón­armiðum um beitingu 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á hagsmunum þeirra skipverja sem fram koma í umbeðnu myndskeiði telur úrskurðar­nefnd­in rétt að líta til áður tilvitnaðrar niðurstöðu Persónuverndar í úrskurði stofnunarinnar, dags. 28. mars 2023, í máli nr. 2021030579, þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að Fiskistofa hefði ekki haft fullnægjandi heimild í lögum til þeirrar vinnslu persónuupplýsinga sem fólst í dróna­eftir­liti stofnunarinnar með skipum þar sem hægt var að persónugreina skipverja. Í úrskurði stofn­unar­inn­ar er sérstaklega vísað til þess að eftirlit með leynd með þeim hætti sem um var að ræða í málinu hefði ekki verið heimilt samkvæmt lögum þegar eftirlitið var framkvæmt. Lagareglum um heim­ildir Fiskistofu til þess að nota fjarstýrð loftför með myndavélum við eftirlit sitt var breytt með lög­um nr. 85/2022, eins og áður er rakið. Atvik tilvitnaðs úrskurðar Persónuverndar urðu fyrir þá laga­breytingu. Upptökurnar sem eru í myndskeiðinu sem deilt er um aðgang að í því máli sem hér er til úrlausnar voru einnig gerðar fyrir þessar lagabreytingar og voru lagaheimildir Fiskistofu við gerð þeirra því þær sömu og lágu til grundvallar í tilvitnuðum úrskurði Persónuverndar. Verður af þessu ráðið að Fiskistofa hafi ekki haft heimildir í lögum til að gera þær upptökur af skipverjum sem er að finna í myndskeiðinu og kærandi krefst aðgangs að. Þessi aðstaða hefur að mati úr­skurð­ar­nefndarinnar áhrif á það heildarmat sem leggja ber til grundvallar um það hvort sanngjarnt sé, í skiln­ingi 9. gr. upplýsingalaga, að upplýsingar um skipverjana sem fram koma í myndskeiðinu verði afhentar eða ekki.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur jafnframt rétt að benda á að upplýsingar um það hvort einstaklingur hafi verið grunaður um refsiverðan verknað eða önnur lögbrot, að rannsókn máls hafi beinst að honum af því tilefni eða að hann hafi af hálfu stjórnvalda verið tengdur slíku máli, verða almennt taldar þess eðlis að þær geti varða einkalíf hans og teljist viðkvæmar í skilningi 9. gr. upplýsingalaga. Upp­lýsingarnar sem fram koma í umræddu myndskeiði eru af þessum toga hvað varðar skipverjana sem fram koma í myndskeiðinu. Ekki verður séð að birting upplýsinga um þá hafi sérstaka þýðingu um tiltekin lögbundin réttindi eða lagalega stöðu þeirra eða annarra, sbr. til hliðsjónar úrskurð úr­skurðarnefndar um upplýsingamál nr. 704/2017.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af framangreindu er það niðurstaða úrskurðarnefndarinnar að upplýsingar sem fram koma í myndskeiðinu teljist upp­lýs­ing­ar sem varði einkamálefni þeirra skipverja sem þar koma fyrir sem sanngjarnt sé og eðli­legt að fari leynt í skilningi 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>7.</strong></h2> <p>Að fenginni þeirri niðurstöðu að hagsmunir skipverjanna sem koma fyrir í myndskeiðinu standi af­hend­ingu myndskeiðsins í vegi, þarf að taka afstöðu til þess hvort mögu­legt sé að veita aðgang að mynd­skeiðinu að hluta.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. mgr. 5. gr. upplýsinga­laga kemur fram að ef ákvæði 6.–10. gr. um tak­mark­an­ir á upplýsinga­rétti eiga aðeins við um hluta gagns skuli veita aðgang að öðrum hlutum þess. Úr­skurð­arnefndin hefur farið yfir það myndskeið sem deilt er um aðgang að og telur að upplýsingar sem varða einka­mál­efni viðkomandi skipverja sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt komi svo víða fyrir í mynd­skeiðinu að ekki sé unnt að leggja fyrir Fiskistofu að veita aðgang að hluta gagnsins. Þá kem­ur að mati úrskurðarnefndarinnar ekki heldur til álita að leggja fyrir Fiskistofu að afmá frekari upp­lýsingar úr myndskeiðinu en þegar hefur verið gert, þar sem stofnuninni er óskylt að gera það sam­kvæmt 3.&nbsp;málsl. 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Fiskistofu, dags. 25. október 2022, að synja […] um aðgang samsettu myndskeiði með upptökum úr drónum vegna eftirlits stofnunarinnar með brottkasti sem sýnir fimm skip að veiðum er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> <br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að umsögnum nánar tilgreindra stjórnvalda sem ríkislögmaður hafði aflað í tilefni af bótakröfu kæranda sem beint var að embættinu. Ákvörðun ríkislögmanns að synja beiðninni byggðist á því að gögnin væru bréfaskipti við sérfróðan aðila, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að samskipti stjórnvalds við ríkislögmann vegna könnunar á réttarstöðu eða vegna dómsmáls féllu undir framangreinda undanþágu í upplýsingalögum. Ákvörðun ríkislögmanns var staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1209/2024 í máli ÚNU 24020019.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst erindi frá […] 20. febrúar 2024. Í erindinu kveð­ur kær­andi að ríkislögmaður hafi ekki orðið við beiðni um aðgang að umsögnum Landspítala, dóms­mála­ráðu­neytis og heilbrigðisráðuneytis sem ríkislögmaður aflaði við meðferð bótakröfu kær­anda.<br /> &nbsp;<br /> Þann 7. desember 2022 sendi kærandi þessa máls erindi til ríkislögmanns þar sem lögð var fram krafa um viðurkenningu á bótaskyldu vegna tilgreindra atvika. Ríkislögmaður aflaði af því tilefni um­sagna frá dómsmálaráðuneyti, heilbrigðisráðuneyti og Landspítala. Ríkislögmaður hafnaði í kjöl­farið viðurkenningu á bótaskyldu með bréfi til kæranda dags. 11. desember 2023. Með erindi til ríkislögmanns, dags. 18. desember 2023, óskaði kærandi eftir rökstuðningi fyrir þeirri ákvörð­un að hafna kröfu kæranda um bætur. Þá óskaði kærandi eftir aðgangi að framangreindum umsögnum. Í kjölfar samskipta ríkislögmanns og kæranda í desember 2023, janúar og febrúar 2024, áréttaði ríkis­lögmaður fyrri afstöðu til kröfu um viðurkenningu á bótaskyldu með bréfi þann 14. febrúar 2024. Í því bréfi var ekki tekin afstaða til beiðni kæranda um að­gang að gögnunum.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögmanni með erindi, dags. 1. mars 2024. Umsögn ríkislögmanns barst úr­skurð­ar­nefndinni 6. mars 2024. Samhliða umsögninni sendi ríkislögmaður kæranda ákvörðun, dags. sama dag, um að hafna gagnabeiðni hans. Þá fylgdi umsögninni afrit af: 1) umsögn dóms­mála­ráðuneytis, dags. 1. mars 2023, 2) tölvupósti milli Landspítala og ríkislögmanns, dags. 17.&nbsp;apríl 2023, 3) umsögn Landspítala, dags. 24. apríl 2023, 4) tölvupóstum milli heilbrigðisráðu­neytis og ríkislögmanns, dags. 1. og 2. nóvember 2023, og 5) umsögn heilbrigðisráðuneytis, dags. 1. desember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkislögmanns er rakið að kærandi hafi sent embættinu erindi um viðurkenningu á bóta­skyldu vegna ólögmætra frelsissviptinga. Ríkislögmaður hafi aflað um­sagna Landspítala, dóms­mála­ráðuneytis og heilbrigðisráðuneytis vegna erindisins og átt í tölvupósts­sam­skiptum við Land­spít­ala og heilbrigðisráðuneyti. Afstaða stjórnvalda hafi verið að skilyrði bóta­skyldu væru ekki fyrir hendi. Í ákvörðun um að hafna beiðni kæranda um að­gang að framangreindum gögn­um er vísað til þess að þau séu undanþegin upplýsingarétti, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og 2. mgr. 14. gr. sömu laga. Þá sé ekki talið tilefni til að veita ríkari aðgang að gögn­un­um en skylt er, sbr. 2. mgr. 11. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns var kynnt kæranda með erindi, dags. 12. mars 2024, og afstöðu kæranda óskað til þess hvort hann vildi að málinu yrði haldið áfram í ljósi þess að gagnabeiðni hans hefði nú verið af­greidd. Kærandi brást við erindi úrskurðarnefndarinnar 18. mars og 9. apríl 2024. Af erind­unum taldi nefnd­in ráðið að hann vildi að málinu yrði haldið áfram. Kærandi upplýsti nefnd­ina 20. mars 2024 um að Land­spítali hefði afhent kæranda umsögn sína í málinu. Eftir stæði því að skera úr um rétt kæranda til að­gangs að umsögnum dóms- og heilbrigðisráðuneyta.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að umsögnum sem ríkislögmaður aflaði frá nánar til­greind­um stjórnvöldum vegna erindis kæranda til ríkislögmanns þar sem krafist var viður­kenn­ing­ar á bóta­skyldu.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi hefur upplýst úrskurðarnefndina um að hann hafi fengið umsögn Landspítala af­henta. Eftir stendur að skera úr um rétt kæranda til aðgangs að umsögnum dómsmálaráðuneytis, dags. 1.&nbsp;mars 2023, og heil­brigðisráðu­neytis, dags. 1. desember 2023. Vegna síðargreindu umsagnar­inn­ar liggja einnig fyrir þrír tölvupóstar, nánar tiltekið einn tölvupóstur frá starfsmanni heilbrigðis­ráðu­neytisins til ríkislögmanns dags. 1. nóvember 2023 og tveir tölvupóstar með svörum ríkis­lögmanns, dags. 1. og 2. nóvember 2023, þar sem fjallað er efnislega um kröfu kæranda um viður­kenningu bótaskyldu. Þar sem gögnin urðu til í til­efni af bótakröfu kæranda telur úrskurðarnefndin að þessi gögn falli undir kæruefni málsins og að um rétt kæranda til aðgangs að þeim fari sam­kvæmt 14. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, sem varðar að­gang að upplýsingum um aðila sjálfan. Með ákvörðun ríkislögmanns 6. mars 2024 var því hafnað að afhenda kæranda þessi gögn, bæði um­sagnirnar og nefnda tölvupósta.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn dómsmálaráðuneytis til ríkislögmanns kemur fram að umsögninni fylgi gögn sem fyrir liggi í ráðuneytinu. Þessi gögn voru ekki á meðal þeirra sem ríkislögmaður afgreiddi með ákvörðun sinni til kæranda, dags. 6. mars 2024, og koma því ekki til umfjöllunar í þessum úrskurði. Vilji kærandi láta reyna á rétt sinn til aðgangs að þeim gögnum skal erindi um það beint til ríkislög­manns eða ráðuneytisins.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Ákvörðun ríkislögmanns byggist á 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt því ákvæði nær réttur al­menn­ings til aðgangs að gögnum ekki til bréfaskipta við sérfróða aðila í tengslum við réttar­ágrein­ing eða til afnota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað. Ákvæð­ið á einnig við þeg­ar réttur til aðgangs að gögnum er byggður á III. kafla upplýsingalaga um aðgang aðila að upplýs­ing­um um hann sjálfan, enda segir í 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. laganna að aðgangur aðila að upplýsingum sam­kvæmt 14. gr. nái ekki til gagna sem talin séu í 6. gr. laganna. Heimildir til beitingar 3.&nbsp;tölul. 6. gr. laganna eru því hinar sömu hvort sem réttur til aðgangs er byggður á 5.&nbsp;gr. eða 14. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. úr­skurð úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 870/2020.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. tölul. 6. gr. í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Hér að baki býr það sjónarmið að hið opinbera geti, á sama hátt og hver annar aðili að dóms­máli, leitað ráðgjafar sérfróðra aðila án þess að þær upplýsingar sem þannig er aflað kom­ist til vitundar gagnaðila. Ber að túlka ákvæðið þannig að það tryggi að hið opin­bera standi ekki vegna upplýsingalaga höllum fæti í dómsmálum. Undanþágunni verður aðeins beitt um gögn sem verða til eða aflað er gagngert í þessu skyni og tekur því t.d. ekki til álits­gerða eða skýrslna sérfræðinga sem aflað er við meðferð stjórnsýslu­mála almennt. Hlið­stæð undanþága frá upplýsingarétti aðila máls er í stjórnsýslulögum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Orðalag ákvæðisins og athugasemdir þar að lútandi í greinargerð benda ekki til þess að gerð sé krafa um að bréfaskipti eigi sér stað eftir að dómsmál er höfðað eða beinlínis í tilefni af ákvörðun um að höfða eða taka til varna í slíku máli. Samkvæmt sjónarmiðum sem fram koma í bréfi um­boðsmanns Al­þingis frá 13. desember 2002, í máli nr. 3643/2002, sem lýtur að skýringu sambæri­legs ákvæðis í stjórn­sýslulögum, nr. 37/1993, og þeim athugasemdum sem fylgdu frumvarpi til upp­lýsingalaga ber að skýra ákvæðið með það fyrir augum að tryggja jafnræði á milli aðila máls og viðkomandi stjórnvalds ef til dómsmáls kemur. Í fyrrgreindu bréfi umboðsmanns sagði enn frem­ur að nægilegt væri að beiðni stjórn­valds um álit sérfróðs aðila væri sett fram í tilefni af fram­kom­inni kröfu aðila máls um skaðabætur þar sem lagt er til grundvallar að leitað verði til dómstóla fall­ist stjórnvald ekki á kröfuna.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af framangreindu verður ekki talið að nauðsynlegt sé að bréfaskipti stjórnvalds við sér­fróð­an aðila standi í beinum tengslum við mál sem þegar hefur verið höfðað eða þegar hefur verið tekin ákvörðun um að höfða. Undir undanþáguna falla einnig bréfaskipti sem til koma vegna könn­unar stjórn­valds á réttarstöðu sinni í tengslum við nærliggjandi möguleika á slíkri máls­höfð­un, enda lúti þau ekki með beinum hætti að meðferð stjórnsýslumála. Þá tekur undanþágan sam­kvæmt framansögðu einn­ig til réttarágreinings sem lagður er í annan farveg, t.d. fyrir sjálfstæðri úr­skurð­arnefnd, eða þegar til greina kemur að leggja ágreining í slíkan farveg.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Samkvæmt 1. og 2. mgr. 2. gr. laga um ríkislögmann, nr. 51/1985, fer ríkislögmaður með uppgjör bóta­krafna sem beint er að ríkissjóði og með vörn þeirra einkamála fyrir dómstólum og gerðar­dóm­um sem höfðuð eru á hendur ríkinu og sókn þeirra einkamála sem ríkið höfðar á hendur öðrum. Sam­kvæmt leið­bein­ing­um forsætisráðuneytisins fyrir ráðuneyti og stofnanir frá desember 2019, um verklag í sam­skipt­um við embætti ríkislögmanns, kemur fram að allar bótakröfur sem beinast að ríkinu fari annað­hvort beint til ríkislögmanns eða til viðkomandi ráðuneytis eða stofnunar sem fram­sendi kröfu til hans, sjá kafla 3.2 í leiðbeiningunum. Í sama kafla kemur fram að ríkislögmaður fái fram afstöðu hlutað­eig­andi ráðu­neyt­is eða stofnunar áður en hann ákveður að fallast á bóta­kröfu, eða annars konar kröfu, eða hafna henni í heild eða hluta nema framkvæmd sé skýr og ótví­ræð.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður er samkvæmt framansögðu sérfróður aðili sem fer með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og sér um sókn eða vörn annarra ríkisaðila í dómsmálum. Af því leiðir að sam­skipti stjórn­valds við ríkislögmann vegna könnunar þess á réttarstöðu sinni eða vegna dóms­máls, falla undir undan­þáguákvæði 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Skiptir þar ekki máli hvort við­kom­andi stjórnvald eða ríkis­lögmaður eigi frumkvæði að samskiptunum, sbr. úrskurði nefnd­ar­inn­ar nr. 828/2019, 870/2020, 882/2020, 901/2020 og 958/2020.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður aflaði þeirra umsagna sem deilt er um aðgang að í málinu í tilefni af erindi kæranda til embættisins, dags. 7. desember 2022. Áðurnefndir tölvupóstar sem bárust milli ríkislögmanns og heilbrigðisráðuneytisins 1. og 2. nóvember 2023 urðu einnig til í tilefni af sama erindi kæranda. Með erindinu fór kærandi meðal annars fram á viðurkenningu á bótaskyldu vegna ólögmætra frelsis­sviptinga. Yfirskrift I. kafla erindisins er „krafa um viðurkenningu á bótaskyldu ríkisins gegn að­vörun um málshöfðun“. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér efni um­beðinna um­sagna en þar kemur fram afstaða dómsmálaráðuneytis og heilbrigðisráðuneytis til krafna og rök­semda kæranda. Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir í málinu hvort kærandi hafi eða muni höfða dómsmál telur úrskurðarnefndin að leggja verði til grundvallar að umbeðnar um­sagn­ir og tölvupóstsamskipti hafi lotið að könnun á réttarstöðu hlutaðeigandi stjórnvalda vegna nærliggjandi möguleika á slíkri máls­höfð­un.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur samkvæmt framangreindu að ríkislögmanni hafi verið heimilt að hafna beiðni kær­anda um framangreindar umsagnir á grundvelli 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Verður ákvörð­un ríkis­lög­manns því staðfest, eins og grein­ir í úrskurðarorði. Sama á við um tölvupósta sem sendir voru milli ríkislögmanns og heilbrigðisráðuneytis, dags. 1. og 2. nóvember 2023.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun ríkislögmanns, dags. 6. mars 2024, að synja […] um aðgang að um­sögn dómsmálaráðuneytis, dags. 1. mars 2023,&nbsp; umsögn heilbrigðisráðuneytis, dags. 1. de­sem­ber 2023, og tölvupóstssamskiptum frá 1. og 2. nóvember 2023 milli ríkislögmanns og heil­brigðis­ráðu­neytis vegna umsagnar ráðuneytisins.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslum Fiskistofu. Ákvörðun Fiskistofu að synja beiðni kæranda var byggð á 1. tölul. 4. mgr. 15. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, með vísan til þess að meðferð beiðninnar tæki svo mikinn tíma eða krefðist svo mikillar vinnu að ekki teldist af þeim sökum fært að verða við henni. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að Fiskistofa hefði með fullnægjandi hætti sýnt fram á að skilyrði þess að ákvæðinu yrði beitt væru uppfyllt í málinu. Var ákvörðun Fiskistofu því staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1208/2024 í máli ÚNU 23090017.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 29. september 2023, kærði […] synjun Fiskistofu á beiðni félagsins um aðgang að gögnum. Greinargerð með kæru ásamt fylgiskjölum barst úrskurðarnefndinni 2.&nbsp;ok­tó­ber 2023.<br /> &nbsp;<br /> Aðdragandi málsins er sá að með bréfi 12. júní 2023 tilkynnti Fiskistofa kæranda að stofnunin hefði til meðferðar ætluð brot skip­stjóra nánar tiltekins fiskiskips gegn reglugerð um skráningu og skil aflaupplýsinga, nr. 298/2020. Með erindi til Fiskistofu 24. sama mánaðar óskaði kærandi meðal ann­ars eftir aðgangi að gögnum allra sams­konar mála frá upphafi strandveiða árið 2008, nánar til­tekið þeirra mála sem vörðuðu möguleg og/eða ætluð brot skipstjóra fiskiskipa gegn sams konar ákvæð­um og kæmu fram í 4. tölul. 1. mgr. 3.&nbsp;gr., 1. mgr. 4. gr. og/eða 6. tölul. 1. mgr. 3. gr. reglu­gerðar um skráningu og skil aflaupplýsinga, nr.&nbsp;298/2020. Í þessu samhengi óskaði kærandi sér­staklega eftir gögnum í málum þar sem Fiskistofa hefði ákveðið, að lokinni yfirferð gagna, að hefja ekki málarekstur gegn skipstjóra.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti til kæranda, dags. 6. júlí 2023, óskaði Fiskistofa eftir því að kærandi afmarkaði beiðni sína frekar til þess að flýta afgreiðslu hennar. Fiskistofa ítrekaði beiðnina með tölvupóstum 25. og 28.&nbsp;júlí 2023 og vakti athygli á að ef ekki yrði fallist á að afmarka beiðni gæti það leitt til þess að henni yrði hafnað á grundvelli 1. tölul. 4. mgr. 15. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Með bréfi, dags. 29. ágúst 2023, synjaði Fiskistofa beiðni kæranda með vísan til umrædds ákvæðis.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur meðal annars fram að umbeðin gögn geti varpað ljósi á hvort stjórnsýslumál, þar sem Fiski­stofa kanni mögulega beitingu refsi- og/eða stjórnsýsluviðurlaga gegn kæranda vegna ætlaðra brota gegn reglugerð nr. 298/2020, feli í sér frávik frá venjubundinni framkvæmd stofnun­ar­innar í sam­bærilegum málum. Vakin sé athygli á því að Fiskistofa hafi ekki vísað frá beiðni kær­anda á grund­velli 3. mgr. 15. gr. upplýsingalaga heldur afgreitt hana efnislega og synjað með vís­an til 1. tölul. 4. mgr. 15. gr. upplýsingalaga. Skilyrði ákvæðisins séu ekki uppfyllt enda bendi ekkert til þess að Fiskistofa hafi fram­kvæmt raunverulegt mat á fjölda þeirra mála eða gagna sem beiðni kæranda lúti að og hið sama gildi um mat á þeirri vinnu sem nauðsynleg sé til að afgreiða beiðnina. Liggi því ekkert fyrir um hvort vinnsla á beiðni kæranda muni leiða til umtalsverðar skerð­ing­ar á möguleikum Fiski­stofu til að sinna öðrum hlutverkum sínum. Þá hafi Fiskistofa ekki leið­beint kæranda um hvernig hann skyldi afmarka beiðni sína svo unnt væri að afgreiða hana og þar með vanrækt leiðbeiningar­skyldu sína gagnvart kær­anda, sbr. 3. mgr. 15. gr. upplýsingalaga og 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Fiskistofu með erindi, dags. 4. október 2023, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Fiskistofa léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Fiskistofu, dags. 27. október 2023, kemur meðal annars fram að stofnunin hafi óskað þess að kærandi myndi afmarka beiðni sína nánar til þess að flýta afgreiðslu beiðninnar þar sem hún hafi verið of víðtæk, enda taki hún til allra mála sem hafi varðað tiltekin ákvæði eða sambæri­leg fyrri ákvæði á 15 ára tímabili án nokkurrar takmörkunar. Sjónarmiðum kæranda um að stofnun­in hafi ekki gætt að leið­beiningarskyldu sinni sé hafnað.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Fiskistofu er rakið að farið hafi fram skoðun á þeim málum sem hafi fallið undir beiðni kær­anda. Notast hafi verið við tiltekinn málalykil í málakerfi stofnunarinnar og við þá leit hafi komið upp 1.300 mál frá árinu 2018. Í ljósi umfangs beiðninnar hafi ekki verið gerð sérstök leit í eldra mála­kerfi en kæranda bent á að leita til Þjóðskjalasafns Íslands vegna gagna eldri en frá árinu 2018.<br /> &nbsp;<br /> Til að varpa betra ljósi á umfang þeirra gagna sem beiðni kæranda lúti að hafi Fiskistofa tekið sam­an lista yfir mál frá árunum 2019–2023. Skoðunin hafi leitt í ljós að á tímabilinu hafi verið 475 mál sem falli undir beiðni kæranda en í hverju máli sé að jafnaði að finna andmælabréf, ákvörðun eða leið­bein­ingar­bréf, skýrslu veiðieftirlitsmanns og skjáskot af vanskilum útgerða. Ógerlegt sé að verða við beiðni kær­anda með hliðsjón af fjölda mála, þrátt fyrir að hún yrði afmörkuð við fimm ára tímabil í stað 15 ára. Fyrir­sjáanlegt sé miðað við magn gagna, að vinnsla muni taka mik­inn tíma enda geti gögnin num­ið þús­undum, auk þess sem leggja þurfi mat á hvert og eitt skjal með tilliti til einkahagsmuna og per­sónu­vernd­ar. Í ljósi umfangs beiðninnar hafi skilyrði 1. tölul. 4.&nbsp;mgr. 15. gr. upplýsingalaga verið upp­fyllt og því skuli staðfesta ákvörðun stofnunarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Fiskistofu var kynnt kæranda með bréfi, dags. 31. október 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði með frekari athugasemdum 3.&nbsp;de­sem­ber 2023.<br /> &nbsp;<br /> Kærumálið var tekið fyrir á fundi úrskurðarnefndarinnar 13. júní 2024. Afgreiðslu málsins var frest­að í þeim tilgangi að afla nánari skýringa hjá Fiskistofu á umfangi þeirra mála sem féllu undir beiðni kæranda. Í samskiptum úrskurðarnefndarinnar og Fiskistofu var fyrir­spurn úrskurðar­nefnd­ar­innar nánar afmörkuð við handahófskennt úrtak mála úr lista þeirra 475 mála frá árunum 2019 til 2023 sem féllu undir beiðni kæranda. Til viðbótar við upplýsingar sem fram komu í nefnd­um sam­skiptum fékk úrskurðarnefndin með tölvupósti 24. júní 2024 afhentar frá Fiskistofu til­teknar upp­lýsingar um umfang þeirra mála sem afmörkunin náði til.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. stjórnsýslulaga. Úr­skurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslum Fiskistofu en stofnunin synj­aði beiðni kæranda með vísan til 1. tölul. 4. mgr. 15. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Í ákvæð­inu kemur fram að beiðni megi í undantekningartilfellum hafna ef meðferð hennar tæki svo mikinn tíma eða krefðist svo mikillar vinnu að ekki teljist af þeim sökum fært að verða við henni. Í athuga­semdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum kemur fram að það geti aðeins átt við í ítrustu undan­tekn­ingartilvikum. Beiting heimildarinnar krefjist þess að umfang upplýs­inga­beiðni sé slíkt að vinna stjórn­valds við afgreiðslu hennar mundi í raun leiða til umtalsverðrar skerð­ingar á möguleikum stjórn­valds til að sinna öðrum hlutverkum sínum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur lagt á það áherslu í úrskurðarframkvæmd sinni að fara verði fram raun­veru­legt mat á þeirri vinnu sem nauðsynleg sé til að afgreiða beiðni og gera verði strangar kröfur til þess að aðili sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga rökstyðji vandlega hvaða ástæður liggi til þess að ákvæðinu verði beitt. Rökstuðningur þess sem kæra beinist að þarf bæði að innihalda mat á umfangi beiðninnar og rök fyrir því hvernig afgreiðsla beiðninnar sé til þess fallin að leiða til umtalsverðrar skerðingar á mögu­leikum aðilans til að sinna öðrum hlutverkum sínum, sbr. m.a. úr­skurði úrskurðar­nefnd­ar um upp­lýsingamál nr. 1138/2023, nr. 1127/2023 og 1142/2023.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á umfangi beiðni hefur það grundvallarþýðingu að fyrir liggi fullnægjandi upplýsingar ann­ars vegar um fjölda þeirra mála eða gagna sem beiðni lýtur að og hins vegar um þá vinnu sem af­greiðsla beiðn­innar krefst með hliðsjón af eðli eða efnisinnihaldi málanna eða gagnanna. Þá skiptir miklu að lagt sé mat á þann heildartíma sem vænta má að það taki að afgreiða beiðnina. Þeir þættir afgreiðsl­unnar sem telja má að tilheyri því mati eru m.a. afmörkun beiðni við mál eða gögn í vörslum viðkom­andi aðila, skoðun á þeim málum eða gögnum sem afmörkunin skilar með hlið­sjón af því bæði hvort þau falli í reynd undir beiðni og hvort takmörkunarákvæði 6.–10. gr. upp­lýsingalaga eigi við, og út­strik­un upp­lýsinga úr þeim gögnum sem til greina kemur að afhenda, sbr. 3. mgr. 5. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Fiskistofa afhenti úrskurðarnefndinni með umsögn sinni lista yfir öll mál á árunum 2019–2023 sem stofn­unin taldi falla undir beiðni kæranda en um er að ræða 475 mál. Í umsögninni kemur fram að í hverju máli sé að jafnaði að finna andmælabréf, ákvörðun eða leiðbeiningar, skýrslu veiði­eftirlitsmanns og skjáskot af vanskilum útgerða. Fyrirsjáanlegt sé miðað við magn gagna að vinnsla muni taka mikinn tíma enda geti gögnin numið þúsundum og þá þurfi einnig að leggja mat á hvert og eitt gagn með tilliti til einkahagsmuna og persónuverndar. Þá er rakið í umsögninni að vegna umfangs beiðni kæranda hafi ekki verið gerð leit í eldra málakerfi stofnunarinnar og kær­anda bent á að hann gæti leitað til Þjóð­skjala­safns Íslands vegna gagna eldri en frá árinu 2018.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu liggur ekki fyrir endanleg afmörkun á fjölda þeirra mála eða gagna sem beiðni kæranda kann að lúta að enda liggur fyrir að athugun Fiskistofu beindist fyrst og fremst að gögn­um í vörslum stofnunarinnar frá árunum 2019–2023. Þrátt fyrir að rannsókn stofnunarinnar og skýringar hennar taki þannig fyrst og fremst aðeins til fimm af þeim 15 árum sem gagnabeiðnin tekur til telst stofnunin engu að síður hafa sýnt fram á að á þessum fimm árum liggja fyrir að minnsta kosti 475 mál sem falla undir gagnabeiðni kæranda. Hvert þessara mála inniheldur að jafn­aði allnokkuð magn af skjölum, þar á meðal brotaskýrslu, vigtarnótur, gögn úr afladagbókum, and­mælabréf aðila máls og ákvörðun viðkomandi máls eða leiðbeiningabréf hafi verið um það að ræða, en sumum þeirra mála sem falla undir beiðni kæranda hefur verið lokið með slíku bréfi. Þá liggja í allnokkrum hluta málanna fyrir frekari gögn, svo sem um rannsókn atvika, gögn um lög­skrán­ing­ar og samskipti við önnur stjórnvöld.<br /> &nbsp;<br /> Fiskistofa hefur bent á að leggja þurfi mat á hvert og eitt skjal í þeim málum sem um ræðir með til­liti til einkahagsmuna og persónuverndar, en í því felst m.a. að leggja þarf mat á hvort gögnin inni­haldi viðkvæmar persónuupplýsingar um þá einstaklinga sem í hluta eiga, sem sanngjarnt sé og eðlilegt að leynt fari samkvæmt 9. gr. upplýsinglaga. Fyrir­sjáanlegt sé miðað við magn gagna, að vinnslan muni taka mikinn tíma.<br /> &nbsp;<br /> Það er mat úrskurðarnefndarinnar að Fiskistofa hafi með fullnægjandi hætti sýnt fram á að þau skjöl sem falla undir gagnabeiðni kæranda séu mjög mikil að umfangi. Það er jafnframt mat nefnd­ar­innar að Fiskistofa hafi með fullnægjandi hætti sýnt fram á að þessi gögn þurfi að yfirfara með tilliti til einkahagsmuna þeirra einstaklinga sem í hlut eiga. Þá telur nefndin, þrátt fyrir að Fiskistofa hafi ekki lagt með beinum hætti mat á umfang þeirrar vinnu sem úrvinnsla beiðn­innar myndi taka, að hér hafi stofnunin sýnt með nægjanlega skýrum hætti fram á að meðferð og afgreiðsla beiðn­inn­ar myndi taka svo mikinn tíma eða krefjast svo mikillar vinnu að af þeim sökum sé ekki fært að verða við henni, sbr. 1. tölul. 4. mgr. 15. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til alls framangreinds verður ákvörðun Fiskistofu staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Fiskistofu, dags. 29. ágúst 2023, að synja kæranda, […], um aðgang að gögnum er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kærenda til aðgangs að umsögnum nánar tilgreindra stjórnvalda sem ríkislögmaður hafði aflað í tilefni af bótakröfu kærenda sem beint var að embættinu. Ákvörðun ríkislögmanns að synja beiðninni byggðist á því að gögnin væru bréfaskipti við sérfróðan aðila, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að samskipti stjórnvalds við ríkislögmann vegna könnunar á réttarstöðu eða vegna dómsmáls féllu undir framangreinda undanþágu í upplýsingalögum. Hins vegar voru kærendur taldir eiga rétt til aðgangs að fylgigögnum sem fylgdu einni umsögninni. Að öðru leyti var ákvörðun ríkislögmanns staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1207/2024 í máli ÚNU 23060022.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Með erindi, dags. 28. júní 2023, kærði […] lögmaður, f.h. […], synjun embættis ríkislögmanns, dags. 1. júní 2023, á beiðni um gögn.<br /> &nbsp;<br /> Lögmaður kærenda sendi bréf til ríkislögmanns 22. febrúar 2023 og hafði þar uppi kröfu um skaða­bæt­ur auk lögmannskostnaðar. Í bréfinu var gerð nánari grein fyrir kröfunni en grundvöllur hennar var í meginatriðum að Sýslumaðurinn á höfuðborgarsvæðinu hefði staðið ranglega að úthlutun sölu­verðs í kjölfar nauðungarsölu á fasteign kærenda. Í niðurlagi bréfsins kom fram að kærendur áskildu sér meðal annars allan rétt til að fylgja málinu eftir með málshöfðun yrði bótaskyldu hafn­að.<br /> &nbsp;<br /> Af gögnum málsins verður ráðið að ríkislögmaður hafi óskað eftir umsögnum frá Sýslumanninum á höfuð­borgarsvæðinu og dómsmálaráðuneyti um kröfur kærenda. Umsögn barst frá Sýslu­mann­in­um á höfuðborgarsvæðinu 27. mars 2023 og frá dómsmálaráðuneyti 31. sama mánaðar. Ríkis­lög­maður svaraði í kjölfarið kærendum 19. maí 2023 þar sem kröfum þeirra var hafnað.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 26. maí 2023 fór lögmaður kærenda fram á að fá afrit af framangreindum um­sögn­um. Ríkis­lögmaður synjaði beiðninni með tölvupósti 1. júní sama ár með vísan til þess að um­sagn­irnar væru undan­þegnar upplýsingarrétti samkvæmt 3. tölul. 6. gr. og 2. mgr. 14. gr. upp­lýs­inga­laga, nr. 140/2012. Þá tiltók ríkislögmaður að ekki væri tilefni til að veita ríkari aðgang að gögn­un­um en skylt væri sam­kvæmt 2. mgr. 11. gr. upplýsingalaga og veitti leiðbeiningar um kæru­heim­ild.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í kæru er á því byggt að ákvörðun ríkislögmanns sé ólögmæt og að umsagnirnar séu ekki undan­þegn­ar upp­lýsingarrétti. Kærendur byggi kröfu sína um aðgang að umsögnunum meðal annars á 15. gr. stjórn­sýslu­laga, nr. 37/1993. Fyrir liggi að ríkislögmaður hafi aflað umsagna sem lúti að mál­efnum kærenda. Efni umsagnanna varði mikilsverða, beina, sérstaka og lögvarða hagsmuni kær­enda og því brýnt að þau fái aðgang að þeim. Þá verði ekki séð að takmarkanir samkvæmt 17.&nbsp;gr. stjórnsýslulaga eigi við þar sem umbeðin gögn varði einungis mál kærenda og málsmeðferð hjá Sýslumanninum á höfuð­borgar­svæð­inu við úthlutun á söluverði fasteignar þeirra í kjölfar nauð­ung­arsölu.<br /> &nbsp;<br /> Ríkis­lögmaður hafi aflað umsagnanna í tilefni af erindi kærenda til ríkislögmanns þar sem óskað hafi verið eftir afstöðu til skaðabótaskyldu ríkisins. Ekki sé um að ræða dómsmál líkt og sé áskilið í 3. tölul. 6.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga og eigi ákvæðið því ekki við auk þess sem önnur skilyrði ákvæðis­ins séu ekki uppfyllt.<br /> &nbsp;<br /> Kærendur benda á að ríkislögmaður hafi ekki talið tilefni til að veita aukinn aðgang að umbeðnum gögn­um eftir 2. mgr. 11. gr. upplýsingalaga. Aðgangur að gögnunum varði einkahagsmuni kær­enda og þagn­ar­skylda eða önnur lagaákvæði standi því ekki í vegi að þau eigi rétt á umræddum gögn­um. Þá verði ekki séð að ríkislögmaður hafi rökstutt ákvörðun sína um að hafna aðgangi á grund­velli 2. mgr. 11. gr. líkt og sé skylt samkvæmt frumvarpi til upplýsingalaga. Loks falli gögnin ekki undir þær takmark­an­ir sem komi fram í 6. og 10. gr. upplýsingalaga og geti því 2. mgr. 14.&nbsp;gr. ekki staðið í vegi fyrir af­hendingu gagnanna til kærenda.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögmanni 28. júní 2023 og embættinu veittur kostur á að koma á fram­færi um­sögn um hana. Jafnframt var þess óskað að ríkislögmaður léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns barst úrskurðarnefndinni 5. júlí 2023 og meðfylgjandi henni voru gögnin sem emb­ættið taldi að kæran lyti að. Í umsögninni kemur fram að umbeðnar umsagnir hafi verið rit­aðar gagngert í tengslum við úrlausn um bótakröfu kærenda og birt­ist þar afstaða viðkomandi stjórn­valda til kröfunnar. Enda þótt ríkislögmaður teljist sérfróður aðili í skiln­ingi upplýsingalaga sé skýrt í úrskurðarframkvæmd að ekki skipti máli hvort ríkislög­mað­ur hafi átt frum­kvæði að bréfa­skiptunum eða þau stjórnvöld sem í hlut eigi. Þá hafi ekki verið gerð sú krafa að bréfa­skiptin eigi sér stað eftir að mál hafi verið höfðað. Undanþágunni verði á hinn bóginn eingöngu beitt þegar gögn verði til eða sé aflað í tengslum við réttarágreining líkt og í því tilviki sem hér sé til skoð­unar. Sé það því afstaða ríkislögmanns að embættinu sé óheimilt að veita aðgang að umsögnunum.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns var kynnt kærendum 5. júlí 2023 en með tölvupósti 10. sama mánaðar&nbsp; upp­lýsti lögmaður kærenda að ekki yrðu lagðar fram frekari athugasemdir í málinu.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins og sjónarmiðum kær­enda við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í málinu er deilt um ákvörðun embættis ríkislögmanns að synja kærendum um aðgang að umsögn­um Sýslu­mannsins á höfuðborgarsvæðinu og dómsmálaráðuneyti. Samkvæmt gögnum málsins var um­sagn­anna aflað að beiðni ríkislögmanns og í tilefni af bréfi lögmanns kærenda sem barst emb­ættinu 22.&nbsp;febrúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður afhenti úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af framangreindum umsögnum en með­fylgj­andi umsögn sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu voru sjö fylgiskjöl. Verður því tekin af­staða til þess í úrskurðinum hvort að kærendur eigi rétt til aðgangs að eftirfarandi gögnum:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Umsögn dómsmálaráðuneytisins, dags. 31. mars 2023.</li> <li>Umsögn sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu, dags. 27. mars 2023, ásamt eftirfarandi fylgi­skjöl­um: <ul> <li>Mótmæli kærenda við frumvarp að úthlutunargerð, dags. 4. janúar 2018, ásamt fylgi­skjöl­um.</li> <li>Athugasemdir Arion banka hf. vegna mótmæla kærenda við frumvarp að út­hlut­un­ar­gerð, dags. 8. febrúar 2018, ásamt fylgiskjölum.</li> <li>Mótmæli kærenda við athugasemdir Arion banka hf., dags. 9. febrúar 2018.</li> <li>Upplýsingar um útgreiðslu söluverðs, stimplað um greiðslu 12. desember 2018.</li> <li>Dómur Hæstaréttar Íslands 12. desember 2017 í máli nr. 707/2017.</li> <li>Úrskurður Landsréttar 3. október 2018 í máli nr. 505/2018.</li> <li>Ákvörðun Hæstaréttar Íslands 13. nóvember 2018 í máli nr. 2018-200.</li> </ul> </li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Framangreind fylgiskjöl með umsögn Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu varða öll nauðungar­sölu á fast­eign kærenda sem fram fór hjá embættinu og var tilefni þeirrar bótakröfu sem kærendur settu fram á hendur íslenska ríkinu með fyrrgreindu bréfi til ríkislögmanns 22. febrúar 2023. Gögn undir liðum 1–4 bera með sér að hafa verið á meðal málsgagna við meðferð málsins fyrir Sýslu­mann­inum á höfuð­borg­arsvæðinu en gögnin, að undanskildu skjali undir lið 4, virðast einnig hafa verið á meðal fylgigagna með bréfi lögmanns kærenda til ríkislögmanns. Þá hafa gögn undir liðum 5–7 að geyma úrlausnir dóm­stóla í tveimur dómsmálum sem kærendur voru aðilar að og sem bæði vörð­uðu umrædda nauðungar­sölu. Loks er í framangreindum umsögnum að finna afstöðu dóms­mála­ráðuneytis og Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu til krafna og röksemda kærenda.<br /> &nbsp;<br /> Í framangreindum gögnum er að finna upplýsingar um kærendur sjálfa, ýmsar upplýsingar um fast­eign sem var í þeirra eigu og upplýsingar sem stafa beinlínis frá þeim. Telur nefndin að um að­gang kærenda að þessum upplýsingum fari samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga, um aðgang að upp­lýsingum um aðila sjálf­an.<br /> &nbsp;<br /> Tekið skal fram að þrátt fyrir að hluti framangreindra gagna beri með sér, eins og fyrr segir, að hafa verið hluti af máls­gögnum við meðferð nauðungarsölumálsins hjá Sýslumanninum á höfuð­borg­arsvæðinu verður ekki talið að 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, sem tiltekur að lögin gildi ekki um nauðungarsölu o.fl., geti stað­ið í vegi fyrir afhendingu þessara gagna frá ríkislögmanni til kær­enda. Þá skal einnig tekið fram, með vísan til fyrri úrskurðarframkvæmdar úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál um aðgang að gögnum í vörslum ríkis­lögmanns, og þar sem hér reynir á aðgang að gögn­um sem varða viðbrögð stjórnvalda við einkaréttarlegri kröfu um skaðabætur úr hendi ríkis­ins, verður leyst úr rétti kærenda til aðgangs að umbeðnum gögnum hjá ríkislögmanni eftir ákvæð­um upplýs­inga­laga en ekki á grundvelli 15. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Synjun ríkislögmanns byggist á 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt því ákvæði nær réttur al­menn­ings til aðgangs að gögnum ekki til bréfaskipta við sérfróða aðila í tengslum við réttar­ágrein­ing eða til af­nota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað. Ákvæðið á einn­ig við þegar réttur til aðgangs að gögnum er byggður á III. kafla upplýsingalaga um aðgang aðila að upplýsingum um hann sjálf­an, enda segir í 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. laganna að aðgangur aðila að upplýsingum samkvæmt 14.&nbsp;gr. nái ekki til gagna sem talin séu í 6. gr. laganna. Heimildir til beitingar 3. tölul. 6. gr. eru því hinar sömu hvort sem réttur til aðgangs er byggður á 5. eða 14.&nbsp;gr. upplýsingalaga, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 870/2020.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. tölul. 6. gr. í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Hér að baki býr það sjónarmið að hið opinbera geti, á sama hátt og hver annar aðili að dóms­máli, leitað ráðgjafar sérfróðra aðila án þess að þær upplýsingar sem þannig er aflað kom­ist til vitundar gagnaðila. Ber að túlka ákvæðið þannig að það tryggi að hið opinbera standi ekki vegna upplýsingalaga höllum fæti í dómsmálum. Undanþágunni verður aðeins beitt um gögn sem verða til eða aflað er gagngert í þessu skyni og tekur því t.d. ekki til álits­gerða eða skýrslna sérfræðinga sem aflað er við meðferð stjórn­sýslu­mála almennt. Hlið­stæð undanþága frá upplýsingarétti aðila máls er í stjórnsýslulögum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Orðalag ákvæðisins og athugasemdir þar að lútandi í greinargerð benda ekki til þess að gerð sé krafa um að bréfaskipti eigi sér stað eftir að dómsmál er höfðað eða beinlínis í tilefni af ákvörðun um að höfða eða taka til varna í slíku máli. Samkvæmt sjónarmiðum sem fram koma í bréfi um­boðs­manns Al­þingis frá 13. desember 2002, í máli nr. 3643/2002, sem lýtur að skýringu sam­bæri­legs ákvæðis í stjórn­sýslulögum og þeim athugasemdum sem fylgdu frumvarpi til upplýsingalaga ber að skýra ákvæðið með það fyrir augum að tryggja jafnræði á milli aðila máls og viðkomandi stjórnvalds ef til dómsmáls kemur. Í fyrrgreindu bréfi umboðsmanns sagði enn frem­ur að nægilegt væri að beiðni stjórn­valds um álit sérfróðs aðila væri sett fram í tilefni af fram­kom­inni kröfu aðila máls um skaðabætur þar sem lagt er til grundvallar að leitað verði til dómstóla fallist stjórnvald ekki á kröfuna.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af framangreindu verður ekki talið að nauðsynlegt sé að bréfaskipti stjórnvalds við sér­fróð­an aðila standi í beinum tengslum við mál sem þegar hefur verið höfðað eða þegar hefur verið tek­in ákvörðun um að höfða. Undir undanþáguna falla einnig bréfaskipti sem til koma vegna könn­unar stjórn­valds á réttarstöðu sinni í tengslum við nærliggjandi möguleika á slíkri máls­höfð­un, enda lúti þau ekki með beinum hætti að meðferð stjórnsýslumála. Þá tekur undanþágan sam­kvæmt framansögðu einn­ig til réttarágreinings sem lagður er í annan farveg, t.d. fyrir sjálfstæðri úr­skurðarnefnd, eða þegar til greina kemur að leggja ágreining í slíkan farveg.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. og 2. mgr. 2. gr. laga um ríkislögmann, nr. 51/1985, fer hann með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og með vörn þeirra einkamála fyrir dómstólum og gerðardómum sem höfðuð eru á hendur ríkinu og sókn þeirra einkamála sem ríkið höfðar á hendur öðrum. Samkvæmt leið­bein­ing­um forsætisráðuneytis fyrir ráðuneyti og stofnanir frá desember 2019, um verklag í sam­skiptum við emb­ætti ríkislögmanns, kemur fram að allar bótakröfur sem beinast að ríkinu fari ann­að hvort beint til ríkis­lögmanns eða til viðkomandi ráðuneytis eða stofnunar sem framsendi kröfu til hans, sjá kafla 3.2 í leiðbeiningunum. Í sama kafla kemur fram að ríkislögmaður fái fram af­stöðu hlutaðeigandi ráðuneytis eða stofnunar áður en hann ákveður að fallast á bótakröfu, eða annars konar kröfu, eða hafna henni í heild eða hluta nema framkvæmd sé skýr og ótvíræð.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður er samkvæmt framansögðu sérfróður aðili sem fer með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og sér um sókn eða vörn annarra ríkisaðila í dómsmálum. Af því leiðir að sam­skipti stjórn­valds við ríkislögmann vegna könnunar þess á réttarstöðu sinni eða vegna dóms­máls, falla undir undan­þáguákvæði 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Skiptir þar ekki máli hvort við­kom­andi stjórnvald eða ríkis­lögmaður eigi frumkvæði að samskiptunum, sbr. úrskurði nefnd­ar­inn­ar nr. 828/2019, 870/2020, 882/2020, 901/2020 og 958/2020.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Eins og áður hefur verið rakið aflaði ríkislögmaður umsagna frá Sýslumanninum á höfuðborgar­svæð­inu og dómsmálaráðuneyti í tilefni þess að embættinu barst bréf frá lögmanni kærenda 22.&nbsp;feb­rúar 2023. Með bréfinu fóru kærendur meðal annars fram á að íslenska ríkið greiddi þeim skaða­bætur og var þess getið í bréfinu að kærendur áskildu sér allan rétt til að fylgja málinu eftir með málshöfðun yrði bóta­skyldu hafnað. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér efni um­beðinna umsagna en þar kemur fram, eins og fyrr segir, afstaða dómsmálaráðuneytis og Sýslu­manns­ins á höfuðborgar­svæð­inu til krafna og röksemda kærenda. Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir í mál­inu hvort kærendur hafi eða muni höfða dómsmál á hendur viðkomandi stjórnvöldum telur úr­skurðar­nefndin að leggja verði til grund­vall­ar að umbeðnar umsagnir hafi lotið að könnun á rétt­ar­stöðu þeirra vegna nærliggjandi mögu­leika á slíkri málshöfðun.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur samkvæmt framangreindu að umbeðnar umsagnir falli undir undanþágu 3.&nbsp;tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Verður synjun ríkislögmanns á afhendingu þessara gagna því stað­fest.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>4.</strong></h2> <p>Að framangreindu frágengnu stendur eftir að taka afstöðu til þess hvort kærendur eigi rétt til að­gangs að þeim fylgigögnum sem voru meðfylgjandi umsögn Sýslumannsins á höfuðborgar­svæð­inu til ríkis­lög­manns.<br /> &nbsp;<br /> Í fyrsta lagi er um að ræða gögn sem bera með sér, eins og fyrr segir, að hafa verið á meðal máls­gagna í nauðungarsölumálinu hjá Sýslumanninum á höfuðborgarsvæðinu. Svo sem fyrr segir virð­ast þessi gögn, að undanskildu skjali sem hefur að geyma upplýsingar um útgreiðslu söluverðs, hafa verið með­fylgj­andi bréfi kærenda til ríkislögmanns frá 22. febrúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Af þessu tilefni tekur úrskurðarnefnd um upplýsingamál fram að ákvæði upplýsingalaga, nr. 140/2012, bæði þau ákvæði sem varða upplýsingarétt almennings, sbr. 5. gr. laganna, og rétt aðila til aðgangs að upp­lýsingum sem varða hann sjálfan, sbr. 14. gr. laganna, byggjast á því að hægt sé að óska aðgangs að fyrir­liggjandi gögnum hjá stjórnvöldum með þeim takmörkunum sem af lögum leiða. Í því efni skiptir al­mennt ekki máli hvort umbeðin gögn hafa í upphafi borist stjórnvöldum frá þeim sem óskar aðgangs að þeim, enda getur það verið þáttur í upplýsingarétti að fá staðreynt hvaða gögn liggja fyrir hjá stjórn­völd­um.<br /> &nbsp;<br /> Framangreindu til viðbótar hefur úrskurðarnefnd um upplýsingamál yfirfarið efni þessara gagna. Efni þeirra getur ekki talist geyma neinar upplýsingar sem setja má í tengsl við réttarágreining né held­ur kem­ur neitt fram í þeim sem telst til afnota í dómsmáli eða til afnota við athugun á því hvort dóms­mál skuli höfðað. Að þessu og öðru framangreindu gættu og með vísan til sjónarmiða sem rakin eru í kafla 2 hér að framan, þá teljast þessi gögn ekki falla undir undanþágu frá upplýsinga­rétti samkvæmt 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í öðru lagi voru meðfylgjandi umsögninni dómsúrlausnir Hæstaréttar Íslands og Landsréttar í mál­um sem kærendur voru aðilar að. Fyrir liggur að umræddar dómsúrlausnir eru þegar aðgeng­ilegar al­menn­ingi á vefsíðum Landsréttar og Hæstaréttar Íslands, í sömu mynd og þær birtast í fyrir­liggj­andi gögnum. Verður aðgangur kærenda að gögnunum því ekki takmarkaður á grundvelli 3. tölul. 6. gr. upplýsinga­laga. Í þessu samhengi telur úrskurðarnefndin rétt að benda á að í 2. mgr. 19. gr. upp­lýsingalaga segir að þegar beiðni um aðgang að gögnum sé afgreidd með vísan til þess að um­beðnar upplýsingar séu þegar aðgengilegar almenningi, og án þess að umbeðin gögn séu afhent, skuli tilgreina nákvæmlega hvar og með hvaða hætti upplýsingarnar séu aðgengilegar.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu verður lagt fyrir ríkislögmann að afhenda kærendum þau fylgigögn sem voru meðfylgjandi umsögn sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu, svo sem nánar greinir í úr­skurð­ar­orði.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ríkislögmanni ber að afhenda kærendum, […], þau fylgi­gögn sem voru meðfylgjandi umsögn Sýslu­manns­ins á höfuðborgarsvæðinu til ríkislögmanns, dags. 27. mars 2023. Ákvörðun ríkislögmanns í máli kærenda, dags. 1. júní 2023, er staðfest að öðru leyti.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p > Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að umsögnum nánar tilgreindra stjórnvalda sem ríkislögmaður hafði aflað í tilefni af bótakröfu kæranda sem beint var að embættinu. Ákvörðun ríkislögmanns að synja beiðninni byggðist á því að gögnin væru bréfaskipti við sérfróðan aðila, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að samskipti stjórnvalds við ríkislögmann vegna könnunar á réttarstöðu eða vegna dómsmáls féllu undir framangreinda undanþágu í upplýsingalögum. Ákvörðun ríkislögmanns var staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1206/2024 í máli ÚNU 23060013.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Með erindi, dags. 19. júní 2023, kærði […] lögmaður, f.h. […], synj­un embættis ríkislögmanns, dags. 1. júní 2023, á beiðni um gögn.<br /> &nbsp;<br /> Lögmaður kæranda sendi bréf til ríkislögmanns 1. desember 2022 og hafði þar uppi kröfu fyrir hönd kær­anda um miskabætur að tiltekinni fjárhæð auk vaxta og lögmannskostnaðar. Í bréfinu var for­saga máls­ins rakin en í meginatriðum var málsatvikum lýst með þeim hætti að tveir lög­reglu­menn hefðu kom­ið heim til kæranda 8. desember 2021 og óskað eftir upplýsingum um hvers vegna kær­andi og heim­ilisfólk hans hefði ekki farið í skimun vegna Covid-19 við landamæri Íslands við komu þeirra til lands­ins kvöldið áður. Að fengnum upplýsingum um að heimilisfólkið hefði farið í skimun og greinst nei­kvætt hefðu lögreglumennirnir tiltekið að þeir ætluðu að staðreyna þessar upp­lýsingar sjálfir með skoð­un í gagnagrunni sem þeir hefðu aðgang að en þar gætu þeir einnig feng­ið upplýsingar um bólu­setn­ingarstöðu hlutaðeigandi.<br /> &nbsp;<br /> Í bréfinu var meðal annars lýst þeirri afstöðu kæranda að sennilegt væri að embætti landlæknis hefði með saknæmum og ólögmætum hætti miðlað eða á annan hátt veitt lögreglu aðgang að við­kvæm­um sjúkra­skráupplýsingum um kæranda í smitsjúkdómaskrá eða öðrum sjúkraskrám. Jafn­framt að kærandi teldi að með þessu framferði hefði embætti landlæknis eða annars sótt­varna­lækn­ir í umboði þess brot­ið gegn b-lið 1. mgr. 26. gr. skaðabótalaga, nr. 50/1993. Í niðurlagi bréfsins áskildi kærandi sér meðal annars rétt til að leita til dómstóla yrði ekki orðið við kröfum hans.<br /> &nbsp;<br /> Af gögnum málsins verður ráðið að ríkislögmaður hafi óskað eftir umsögnum frá Lögreglunni á höfuð­borg­arsvæðinu, heilbrigðisráðuneyti, landlækni og dómsmálaráðuneyti vegna bóta­kröfu kær­anda. Um­sagnir bárust frá embætti landlæknis 10. janúar 2023, sem sóttvarnalæknir undir­ritaði, frá Lögreglunni á höfuð­borg­ar­svæð­inu með bréfi 31. sama mán­aðar, frá heilbrigðisráðuneyti 13. mars 2023 og frá dómsmálaráðuneyti 23.&nbsp;maí 2023. Ríkislög­maður svaraði í kjöl­farið kæranda 30. maí 2023 þar sem bótakröfu hans var hafn­að. Með tölvu­pósti sama dag til ríkis­lögmanns fór lögmaður kæranda fram á að fá afhentar fram­an­greindar um­sagnir og ítrekaði þá beiðni degi síðar.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður svaraði beiðni kæranda 1. júní 2023 og synjaði honum um aðgang að um­sögnunum með vís­an til þess að þær væru undanþegnar upplýsingarétti samkvæmt 3. tölul. 6. gr. og 2. mgr. 14. gr. upp­lýsingalaga, nr. 140/2012. Þá tiltók ríkislögmaður að ekki væri tilefni til að veita ríkari að­gang að gögnunum en skylt væri samkvæmt 2. mgr. 11. gr. upplýsingalaga og veitti kæranda leið­bein­ing­ar um kæru­heimild. Samdægurs óskaði lögmaður kæranda eftir staðfestum afritum af undir­ritun tveggja til­greindra lögreglumanna undir trúnaðaryfirlýsingu. Jafnframt að upplýst yrði hve­nær kæranda hefði verið flett upp í smitsjúkdómaskrá. Ríkislögmaður framsendi síðastgreindu beiðnina til land­læknis sem veitti kæranda upplýsingar um uppflettingu í smitsjúkdómaskrá 6. júní 2023.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í kæru kemur fram að kærandi telji að undanþáguákvæði 3. tölul. 6. gr. og 2. mgr. 14. gr. upplýs­inga­laga eigi ekki við í mál­inu. Málið sé óvenjulegt, varði mikilsverða einkahagsmuni kæranda um friðhelgi einkalífs en snúi einnig að mikilvægri stjórnskipulegri afmörkun þess hvar draga beri mörk einkalífs og opinbers valds. Handhafar opinbers valds hafi ekki farið að reglum um meðferð heilsu­farsupplýsinga kær­anda og í því ljósi beri að túlka allan vafa um undanþáguheimildir honum í vil. Að öðrum kosti væri úr­skurðarnefnd um upplýsingamál að leggja blessun sína yfir athafnir stjórn­valda eins og þær opinberist í gögnum málsins. Hér gildi því ákvæði 11. gr. upplýsingalaga um aukinn aðgang að gögnum, enda standi engar aðrar lagareglur því í vegi, og séu brýnir almanna­hags­munir bundnir við að vinnubrögð sótt­varnalæknis og lögreglu verði dregin fram í dagsljósið en ekki hulin myrkri í skjóli undan­þágu­ákvæða upplýsingalaga. Þá varði málið kæranda sjálfan og því eigi ekki við ákvæði laga um þagnarskyldu eða persónuvernd.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er ítarlega gerð grein fyrir ákvæðum sóttvarnalaga, nr. 19/1997, og þá einkum ákvæðum lag­anna sem lúta að smitsjúkdómaskrá og trúnaðar- og þagnarskyldu varðandi upplýsingar í þeirri skrá og öðr­um sjúkraskrám. Rakið er að staðreyndir í máli kæranda bendi til að trúnaðar hafi ekki verið gætt af hálfu yfirvalda og viðkvæmum heilsufarsupplýsingum hafi verið miðlað frjálslega og utan marka laga enda heimili ákvæði sóttvarnalaga ekki eftirlitslausa miðlun upplýsinga um bólu­setn­ingar­stöðu en slík miðlun virðist hafa átt sér stað í máli kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur einnig fram að kærandi hafi augljósa lagalega hagsmuni af því að fá staðfest hverjir hafi haft aðgang að gagnagrunni með upplýsingum um hann. Gögn málsins beri vott um að lög­regla hafi með framgöngu sinni farið út fyrir leyfileg valdmörk, stundað persónunjósnir og gerst sek um mismunun sem ekki hafi verið rétt­lætt, hvorki lagalega né málefnalega, enda ósannað að rétt­lætanlegt hafi verið að skipta borgurum lands­ins í tvo misréttháa hópa eftir bólusetningarstöðu. Til þess að unnt sé að verja réttarstöðu kæranda gagn­vart ofurefli ríkisvalds sé nauðsynlegt að kær­andi fái afhentar allar þær umsagnir sem ríkislögmaður hafi aflað í aðdraganda ákvörðunar emb­ættisins 30. maí 2023.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögmanni 22. júní 2023 og embættinu veittur kostur á að koma á fram­færi um­sögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að ríkislögmaður léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns barst úrskurðarnefndinni 5. júlí 2023. Í umsögninni kemur fram að synjun emb­ættisins sé reist á 3. tölul. 6. gr. og 2. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Umbeðnar umsagnir hafi verið ritaðar gagngert í tengslum við úrlausn um bótakröfu kæranda og birtist þar afstaða viðkom­andi stjórnvalda til kröfunnar. Enda þótt ríkislögmaður teljist sérfróður aðili í skiln­ingi upplýsinga­laga sé skýrt í úrskurðarframkvæmd að ekki skipti máli hvort ríkislögmaður hafi átt frum­kvæði að bréfa­skiptunum eða þau stjórnvöld sem í hlut eigi. Þá hafi ekki verið gerð sú krafa að bréfa­skiptin eigi sér stað eftir að mál hafi verið höfðað. Undanþágunni verði á hinn bóginn eingöngu beitt þegar gögn verði til eða sé aflað í tengslum við réttarágreining líkt og í því tilviki sem hér sé til skoð­unar. Sé það því afstaða ríkislögmanns að embættinu sé óheimilt að veita aðgang að umsögnunum.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns var kynnt kæranda 5. júlí 2023 og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði með tölvupósti 20. sama mánaðar.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslu­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins og sjónarmiðum kær­anda við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í málinu er deilt um ákvörðun embættis ríkislögmanns að synja kæranda um aðgang að umsögnum heil­brigð­is­ráðuneytis, dómsmálaráðuneytis, landlæknis og Lögreglunnar á höfuð­borg­ar­svæðinu. Sam­kvæmt gögnum málsins var umsagnanna aflað að beiðni ríkislögmanns og í tilefni af bréfi lög­manns kær­anda sem barst embættinu 1. desember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Synjun ríkislögmanns byggist á 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt því ákvæði nær réttur al­menn­ings til aðgangs að gögnum ekki til bréfaskipta við sérfróða aðila í tengslum við réttar­ágrein­ing eða til af­nota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað. Ákvæðið á einn­ig við þegar réttur til aðgangs að gögnum er byggður á III. kafla upplýsingalaga um aðgang aðila að upplýsingum um hann sjálf­an, enda segir í 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. laganna að aðgangur aðila að upplýsingum samkvæmt 14. gr. nái ekki til gagna sem talin séu í 6. gr. laganna. Heimildir til beit­ingar 3. tölul. 6. gr. laganna eru því hinar sömu hvort sem réttur til aðgangs er byggður á 5. eða 14. gr. upplýsingalaga, sbr. úrskurð úrskurð­ar­nefnd­ar um upplýsingamál nr. 870/2020.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. tölul. 6. gr. laganna með frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Hér að baki býr það sjónarmið að hið opinbera geti, á sama hátt og hver annar aðili að dóms­máli, leitað ráðgjafar sérfróðra aðila án þess að þær upplýsingar sem þannig er aflað kom­ist til vitundar gagnaðila. Ber að túlka ákvæðið þannig að það tryggi að hið opin­bera standi ekki vegna upplýsingalaga höllum fæti í dómsmálum. Undanþágunni verður aðeins beitt um gögn sem verða til eða aflað er gagngert í þessu skyni og tekur því t.d. ekki til álits­gerða eða skýrslna sérfræðinga sem aflað er við meðferð stjórn­sýslu­mála almennt. Hlið­stæð undanþága frá upplýsingarétti aðila máls er í stjórnsýslulögum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Orðalag ákvæðisins og athugasemdir þar að lútandi í greinargerð benda ekki til þess að gerð sé krafa um að bréfaskipti eigi sér stað eftir að dómsmál er höfðað eða beinlínis í tilefni af ákvörðun um að höfða eða taka til varna í slíku máli. Samkvæmt sjónarmiðum sem fram koma í bréfi um­boðs­manns Al­þingis frá 13. desember 2002, í máli nr. 3643/2002, sem lýtur að skýringu sam­bæri­legs ákvæðis í stjórn­sýslulögum, nr. 37/1993, og þeim athugasemdum sem fylgdu frumvarpi til upplýsingalaga ber að skýra ákvæðið með það fyrir augum að tryggja jafnræði á milli aðila máls og viðkomandi stjórnvalds ef til dómsmáls kemur. Í fyrrgreindu bréfi umboðsmanns sagði enn frem­ur að nægilegt væri að beiðni stjórn­valds um álit sérfróðs aðila væri sett fram í tilefni af fram­kom­inni kröfu aðila máls um skaðabætur þar sem lagt er til grundvallar að leitað verði til dómstóla fall­ist stjórnvald ekki á kröfuna.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af framangreindu verður ekki talið að nauðsynlegt sé að bréfaskipti stjórnvalds við sér­fróð­an aðila standi í beinum tengslum við mál sem þegar hefur verið höfðað eða þegar hefur verið tekin ákvörðun um að höfða. Undir undanþáguna falla einnig bréfaskipti sem til koma vegna könn­unar stjórn­valds á réttarstöðu sinni í tengslum við nærliggjandi möguleika á slíkri máls­höfðun, enda lúti þau ekki með beinum hætti að meðferð stjórnsýslumála. Þá tekur undanþágan sam­kvæmt framansögðu einn­ig til réttarágreinings sem lagður er í annan farveg, t.d. fyrir sjálf­stæðri úrskurðarnefnd, eða þegar til greina kemur að leggja ágreining í slíkan farveg.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. og 2. mgr. 2. gr. laga um ríkislögmann, nr. 51/1985, fer hann með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og með vörn þeirra einkamála fyrir dómstólum og gerðardómum sem höfð­uð eru á hendur ríkinu og sókn þeirra einkamála sem ríkið höfðar á hendur öðrum. Samkvæmt leið­bein­ing­um forsætisráðuneytis fyrir ráðuneyti og stofnanir frá desember 2019, um verklag í sam­skiptum við embætti ríkislögmanns, kemur fram að allar bótakröfur sem beinast að ríkinu fari annað­hvort beint til ríkislögmanns eða til viðkomandi ráðuneytis eða stofnunar sem framsendi kröfu til hans, sjá kafla 3.2 í leiðbeiningunum. Í sama kafla kemur fram að ríkislögmaður fái fram af­stöðu hlutaðeigandi ráðu­neyt­is eða stofnunar áður en hann ákveður að fallast á bótakröfu, eða annars konar kröfu, eða hafna henni í heild eða hluta nema framkvæmd sé skýr og ótvíræð.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður er samkvæmt framansögðu sérfróður aðili sem fer með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og sér um sókn eða vörn annarra ríkisaðila í dómsmálum. Af því leiðir að sam­skipti stjórn­valds við ríkislögmann vegna könnunar þess á réttarstöðu sinni eða vegna dóms­máls, falla undir und­an­þáguákvæði 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Skiptir þar ekki máli hvort við­kom­andi stjórnvald eða ríkis­lögmaður eigi frumkvæði að samskiptunum, sbr. úrskurði nefnd­ar­inn­ar nr. 828/2019, 870/2020, 882/2020, 901/2020 og 958/2020.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður aflaði þeirra fjögurra umsagna sem um ræðir í tilefni þess að embættinu barst bréf frá lög­manni kæranda 1. desember 2022. Með bréfinu fór kærandi meðal annars fram á að honum yrðu greidd­ar miskabætur að tiltekinni fjárhæð og var þess getið í bréfinu að kærandi áskildi sér rétt til að leita til dómstóla yrði ekki orðið við kröfum hans. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér efni umbeðinna umsagna en þar kemur fram afstaða hlutaðeigandi stjórnvalda til krafna og röksemda kær­anda. Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir í málinu hvort kærandi hafi eða muni höfða dómsmál á hendur hlut­aðeigandi stjórnvöldum telur úrskurðarnefndin að leggja verði til grund­vallar að umbeðnar um­sagn­ir hafi lotið að könnun á réttarstöðu þeirra vegna nærliggjandi mögu­leika á slíkri málshöfðun.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur samkvæmt framangreindu að umbeðin gögn falli undir undanþágu 3. tölul. 6.&nbsp;gr. upplýsingalaga. Verður synjun ríkislögmanns á afhendingu gagnanna því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun embættis ríkislögmanns, dags. 1. júní 2023, að synja kæranda, […], um aðgang að gögnum.</p> <p > &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs meðal annars að gögnum um bótakröfu og bótagreiðslu sveitarfélags til einstaklings. Ákvörðun sveitarfélagsins að synja beiðninni byggðist fyrst og fremst á því að óheimilt væri að afhenda gögnin því þau vörðuðu einkamálefni einstaklingsins. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál fór yfir gögnin og taldi þau hafa að geyma upplýsingar um einkamálefni einstaklingsins sem sanngjarnt væri og eðlilegt að færu leynt. Var ákvörðun sveitarfélagsins því staðfest.

<p>Hinn 25. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1205/2024 í máli ÚNU 22100005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Með erindi, dags. 6. október 2022, kærði […] lögmaður, f.h. […], ákvörð­un […] að synja kæranda um aðgang að gögnum um bótakröfu […] og bótagreiðslu sveitarfélagsins til […], og upplýsingum um ein­eltis­kvörtun.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi lagði fram beiðni um aðgang að gögnum 3. ágúst 2022. Eftir að hafa að ósk […] afmarkað beiðn­ina nánar hljóðaði hún á um eftirfarandi gögn og upplýsingar:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Bótakrafa […], samskipti aðila frá þeim tíma vegna málsins, samkomulag […] og […] vegna málsins, og öll önnur gögn sem snerta samskipti […] og […] vegna bótauppgjörsins.</li> <li>Hver niðurstaða […] hafi verið vegna eineltiskvörtunarinnar og hvenær rann­sókn á mál­inu hafi lokið. Þá var óskað aðgangs að öllum gögnum sem vörðuðu loka­af­greiðslu […] á málinu.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Með ákvörðun […], dags. 9. september 2022, var kæranda synjað um aðgang að gögn­um sem féllu undir fyrri lið beiðninnar með vísan til 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Sveitar­fél­agið varð að hluta við beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt síðari liðnum, en synjaði kær­anda um aðgang að öðru leyti með vísan til 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> […]<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í kæru kemur fram að […] og […] hafi mátt vera ljóst að samkomulag um greiðslu bóta úr sveit­arsjóði sveitarfélagsins væru upplýsingar sem vörðuðu almenning, enda um ráðstöfun al­manna­fjár að ræða. Ríkir hagsmunir standi til þess að upplýst sé um samkomulagið, sbr. mark­miðs­ákvæði upp­lýs­ingalaga í 1. gr. þeirra um að tryggja gegnsæi við meðferð opinberra hags­muna. […]<br /> &nbsp;<br /> Kærandi telur að upplýsingar í þeim gögnum sem synjað hefur verið um aðgang að séu ekki þess efnis að þær varði einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga. […]<br /> &nbsp;<br /> Varðandi síðari lið gagnabeiðninnar telur kærandi að út frá skýringum […] megi draga þá álykt­un að kæranda hafi verið synjað um aðgang að mörg hundruð blaðsíðum af gögnum. Kær­andi krefj­ist þess að gögnin verði afhent sér í heild.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt […] með erindi, dags. 7. október 2022, og sveitarfélaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafn­framt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kær­an lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn […] barst úrskurðarnefndinni 20. október 2022. Í henni kemur fram að í þeim gögn­um sem heyri undir fyrri lið gagnabeiðni kæranda séu upplýsingar um fjárhagsmálefni ein­staklings sem teljist auk þess viðkvæmar samkvæmt almennum viðmiðum. Þá sé að auki að miklu leyti um vinnu­gögn að ræða í skilningi upplýsingalaga. Umsögninni fylgdu þau gögn sem […] telur að kæran lúti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn […] var kynnt kæranda með erindi, dags. 20. október 2022, og honum veittur kost­ur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Í athugasemdum kæranda, dags. 1. nóvember 2022, kem­ur fram að […] hafi enn ekki skýrt út hvaða gögn samkvæmt síðari lið gagna­beiðn­innar hafi ekki verið afhent og hvernig takmörkunarákvæði 9. gr. upplýsingalaga eigi við um þau. Varð­andi fyrri lið beiðninnar sé hún sett fram með þeim hætti að gögn sem undir lið­inn heyra geti ekki talist vinnu­gögn í skilningi upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 18. október 2023, sendi kærandi úrskurðarnefndinni úrskurð innviðaráðuneytis sem kveð­inn var upp tveimur dögum áður í kærumáli um aðgang að sömu gögnum og til meðferðar eru í þessu máli. Niðurstaða ráðuneytisins um fyrri lið gagnabeiðninnar var sú að ákvörðun […] lyti ekki eftir­liti ráðu­neytisins með stjórnsýslu sveitarfélaga, sbr. 109. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 138/2011, held­ur væri um að ræða starfs­mannamál sveitarfélagsins. Þeim þætti kærunnar var því vís­að frá.<br /> &nbsp;<br /> Varðandi síðari lið gagnabeiðn­innar var það niðurstaða ráðuneytisins að þegar erindi […], dags. 16. desember 2020, barst […] hefði hafist stjórnsýslumál sem lokið hefði með erindi sveit­ar­félags­ins til kæranda, dags. 28. janúar 2022. Kærandi hefði átt aðild að því stjórnsýslumáli og því færi um rétt til aðgangs að gögn­um málsins samkvæmt 15. gr. stjórnsýslulaga. Þar sem […] hefði ekki af­greitt þann hluta beiðn­innar með fullnægjandi hætti var ákvörðun sveit­ar­fél­ags­ins felld úr gildi að því leyti.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 17. nóvember 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir afstöðu þess einstaklings sem gögn­in varða til af­hend­ing­ar þeirra gagna sem deilt er um aðgang að. Með erindi, dags. 27. nóvem­ber 2023, var lagst gegn af­hendingunni.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til kæranda, dags. 27. maí 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir nánari skýringum á af­mörk­un fyrri liðar gagnabeiðni hans. Í svari kæranda, dags. 30. maí 2024, […].<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í málinu er deilt um ákvörðun […] að synja beiðni kæranda um aðgang að gögnum sem varða bóta­greiðslu til […] og afgreiðslu sveitarfélagsins á eineltiskvörtun […].<br /> &nbsp;<br /> Eftir að kæra í máli þessu barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál vísaði kærandi sömu ákvörðun […] til innviðaráðuneytis. Í úrskurði ráðu­neyt­isins var niðurstaðan sú að gögn sem heyrðu undir síðari lið gagnabeiðni kæranda og vörð­uðu af­greiðslu […] á eineltis­kvört­un […] tilheyrðu stjórn­sýslu­máli sem hófst með erindi hennar 16. desember 2020 og lauk þegar kæranda var tilkynnt um lok málsins 28.&nbsp;jan­úar 2022. Kær­andi hefði átt aðild að málinu og því byggðist réttur hans til að­gangs að gögnum þess á 15. gr. stjórn­sýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;<br /> Það liggur því fyrir að skorið hefur verið úr um að réttur kæranda til aðgangs að gögn­um sam­kvæmt síðari lið gagnabeiðni byggist ekki á ákvæðum upplýsingalaga heldur stjórn­sýslu­laga. Sá rétt­ur sem stjórn­sýslu­lög veita aðila máls til aðgangs að gögnum er ríkari en réttur sam­kvæmt ákvæð­um upp­lýs­ingalaga. Þá ligg­ur fyrir að innviðaráðuneyti er að lög­um hið rétta stjórn­vald til að skera úr um ágrein­ing sem lýtur að aðgangi kæranda að gögnum málsins, sbr. 1.&nbsp;mgr. 111. gr. sveit­ar­stjórn­ar­laga, nr. 138/2011, um heimild aðila máls til að kæra til ráðuneyt­is­ins ákvarðanir um rétt eða skyldu manna sem lúta eftirliti þess samkvæmt 109. gr. laganna. Sam­kvæmt 2. mgr. 4.&nbsp;gr. upp­lýs­inga­laga gilda lög­in ekki um aðgang að upplýsingum sam­kvæmt stjórn­sýslu­lögum. Verð­ur þeim hluta kærunnar sem lýt­ur að síðari lið gagna­beiðni kæranda því vísað frá úr­skurðar­nefnd um upp­lýs­inga­mál.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Fyrri liður gagnabeiðni kæranda hljóðaði á um aðgang að bótakröfu […], samskiptum aðila frá þeim tíma vegna málsins, samkomulagi […] og […], og öllum öðrum gögnum sem snerta sam­skipti […] og […] vegna bótauppgjörs­ins.<br /> &nbsp;<br /> […] afhenti úrskurðarnefndinni 844 blaðsíður af gögnum sem sveitarfélagið telur að heyri undir þennan lið gagnabeiðninnar. Eftir að hafa grisjað gögnin þannig að hvert gagn komi aðeins einu sinni fyrir standa eftir 340 blaðsíður. Sá hluti gagn­anna, sem varðar bóta­kröfu […], sam­skipti aðila frá þeim tíma vegna málsins, sam­komu­lag […] og […] og önnur gögn sem snerta samskipti […] og […] vegna bóta­upp­gjörsins, er 124 blað­síður. Eftirfarandi umfjöllun miðar að því að fjalla um rétt kær­anda til aðgangs að þeim gögn­um.<br /> &nbsp;<br /> […]<br /> &nbsp;<br /> Meðal framangreindra gagna eru hvorki gögn sem eru um kæranda, né er í gögnunum að finna upp­lýsingar sem telja má að varði kæranda sérstaklega umfram aðra með þeim hætti að upp­lýs­inga­réttur hans fari samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga um aðgang aðila að upplýsingum um hann sjálf­an. Áréttað skal að þessi niðurstaða á við um þau gögn sem nefndin hefur afmarkað umfjöllun sína við, sbr. framangreint. Það er mat nefndarinnar að ekki verði séð að hagsmunir kær­anda af að fá aðgang að gögn­un­um séu að einhverju leyti ríkari eða annars eðlis en hags­munir al­mennings af að fá aðgang að þeim. Fer því um upplýsinga­rétt kæranda samkvæmt 5. gr. upp­lýs­inga­laga, nr. 140/2012, sem fjallar um rétt al­menn­ings til að­gangs að gögnum, með þeim tak­mörk­un­um sem mælt er fyrir um í 6.–10. gr. lag­anna.<br /> &nbsp;<br /> Ákvörðun […] að synja kæranda um aðgang að framangreindum gögnum er fyrst og fremst byggð á 9. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt ákvæðinu er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá sam­þykki sem í hlut á. Í athugasemdum við 9. gr. sem fylgdu frumvarpi því sem varð að upplýs­inga­lögum, nr. 140/2012, segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Ákvæði 9. gr. frumvarpsins felur í sér nokkurs konar vísireglu um það hvenær rétt sé að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Stjórnvaldi, eða öðrum aðila sem ákvörð­un tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orðum ætlað að vega og meta um­beð­in gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verður að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki sjálfgefið að bótakrafa einstaklings sem beint er að stjórn­valdi og önnur gögn sem til verða við úrvinnslu þess máls sem kann að hefjast í kjölfarið séu gögn um einkamálefni viðkomandi einstaklings. Þegar krafa varðar bætur fyrir ætlað einelti má þó al­mennt ætla að gögn máls­ins varði einkamál­efni þess sem leggur fram kröfuna. Slíkar upplýsingar kunna jafnframt að telj­ast viðkvæmar fyrir þann einstakling sem í hlut á.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir framangreind gögn með hliðsjón af 9. gr. upplýsingalaga. Nefnd­in telur hafið yfir vafa að þau hafi að geyma upplýsingar um einkamálefni […] sem sann­gjarnt sé og eðlilegt að fari leynt þar sem þær séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo við­kvæm­ar að þær eiga ekki erindi við almenning. Á það að mati nefndarinnar við um gögn­in í heild, þ.e. bóta­kröf­una sem og gögn sem urðu til í tengsl­um við meðferð og úr­vinnslu kröf­unnar. Við mat á því hvort engu að síður væri hægt að veita aðgang að hluta gagnanna telur nefndin það ekki vera mögu­legt þar sem til þess er að líta, sem áður segir, að málið í heild sinni er viðkvæmt og af­hending upp­lýsinga sem ein­ar og sér myndu ekki endilega teljast við­kvæmar gæti með óbeinum hætti varp­að ljósi á aðrar upp­lýsingar í málinu sem teljast viðkvæmar og til þess fallnar að skaða einka­hags­muni viðkomandi ein­staklings ef þær væru á vit­orði almennings.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi telur að almenningur hafi hagsmuni af því að fá aðgang að gögnunum þar sem í málinu hafi opinberum fjármunum verið ráðstafað til að greiða […] bætur. Líkt og áður hefur komið fram eru mál sem varða kröfur um bætur fyrir ætlað einelti almennt viðkvæm. Þá er vandséð að al­menn­ing­ur hafi almennt ríka hagsmuni af að fá aðgang að gögnum slíkra mála. Nefndin tekur fram að al­mennt er litið svo á að upp­lýsingar um ráðstöfun opin­berra fjármuna eigi erindi við al­menning í því skyni að styrkja að­hald að opinberum aðilum, sbr. til dæmis 1. gr. upp­lýsingalaga. Hins vegar ræð­ur það sjónarmið ekki fortakslaust úrslitum um hvort aðgangur að upplýsingum um ráð­stöfun opin­berra fjármuna verði veittur, heldur þarf að meta það heildstætt með hliðsjón af máls­atvikum, m.a. gagnvart þeim einka­hagsmunum sem um er að ræða hverju sinni. Með vísan til þess hve hags­munir almennings af að fá aðgang að gögnum þessa máls eru að mati nefndarinnar tak­mark­að­ir getur nefndin ekki fall­ist á að framan­greint sjónarmið breyti þeirri niðurstöðu að óheim­ilt sé að veita aðgang að þeim gögn­um sem um er deilt í málinu.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál tekur fram að tjáning einstaklings á opinberum vett­vangi um einka­málefni sín geti leitt til þess að aðili sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga hafi meira svig­rúm til að afhenda gögn sem innihalda upplýsingar um þau einkamálefni sem þann­ig hafa þegar verið gerð opinber. Nefndin telur hins vegar í þessu máli að það að […] hafi tjáð sig á opin­berum vettvangi […] eigi ekki að leiða til þess að réttur til aðgangs að umbeðnum gögn­um sé rík­ari en ella væri. […] Slík opinber tján­ing felur ekki í sér samþykki […] fyrir af­hendingu gagn­anna og vei­tir sveitarfélaginu sömu­leið­is ekki heimild til að afhenda þau.<br /> &nbsp;<br /> Að öllu framangreindu virtu telur úrskurðarnefnd um upplýsingamál að þau gögn sem deilt er um að­gang að í málinu varði einkamálefni […] sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt. Verður ákvörðun […] því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun […], dags. 9. september 2022, að synja […] um að­gang að bótakröfu […], samskiptum aðila frá þeim tíma vegna málsins, sam­komulagi […] og […] vegna málsins, og öllum öðrum gögnum sem snerta sam­skipti […] og […] vegna bótauppgjörsins.<br /> &nbsp;<br /> Kæru […], dags. 6. október 2022, er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Símon Sigvaldason<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærandi óskaði eftir upplýsingum um hvort Vestmannaeyjaferjan Herjólfur ohf. hefði gefið út mörg leyfi til undirmanna á Herjólfi til að stunda önnur launuð eða ólaunuð störf. Herjólfur synjaði beiðninni með vísan til þess að ekki væru veittar upplýsingar um starfssamband félagsins við starfsfólk þess. Í skýringum til úrskurðarnefndar um upplýsingamál kom fram að ekki lægi fyrir gagn með þeim upplýsingum sem kærandi óskaði eftir. Úrskurðarnefndin taldi samkvæmt þessu að ekki lægi fyrir ákvörðun sem kæranleg væri til nefndarinnar og staðfesti því ákvörðun Herjólfs.

<p>Hinn 13. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1204/2024 í máli ÚNU 23120012.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 13. desember 2023, kærði […] synjun Vestmannaeyjaferjunnar Herj­ólfs ohf. (hér eftir einnig Herjólfur) á beiðni hans um aðgang að upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Herjólfs, dags. 28. september 2023, óskaði kærandi eftir upplýsingum um hvort Herj­ólfur hefði gefið út mörg skrifleg leyfi til undirmanna á Herjólfi til að stunda önnur launuð eða ólaunuð störf. Með erindi til úrskurðarnefndar um upplýsingamál, dags. 30. október 2023, kærði kær­andi tafir á afgreiðslu Herjólfs á beiðni hans. Herjólfur synjaði beiðninni með bréfi 5. de­sember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að í kjarasamningi undirmanna á Herjólfi sé kveðið á um að þeir þurfi skriflegt leyfi til að stunda aðra launaða vinnu á meðan ráðningu stendur. Kærandi kveðst með beiðni sinni hafa leit­ast eftir því að fá uppgefna tölu um hversu margir undirmenn hafi fengið slík leyfi en ekki óskað eftir nöfnum þeirra. Kærandi tekur fram að ef það megi finna persónugreinanlegar upplýsingar í upp­gef­inni heildartölu megi afmá þær.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Herjólfi með erindi, dags. 3. janúar 2024, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Herjólfur léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs barst úrskurðarnefndinni 15. janúar 2024. Í umsögninni er rakið að samkvæmt 4.&nbsp;tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, taki réttur almennings til aðgangs að gögnum ekki til gagna sem tengist málefnum starfsmanna. Í 7. gr. laganna komi fram að réttur almennings til aðgangs að gögn­um um málefni starfsmanna, sem starfi hjá aðilum sem upplýsingalög taki til, nái ekki til gagna í mál­um sem varði umsóknir um starf, framgang í starfi eða starfssambandið að öðru leyti. Úr­skurð­ar­nefnd um upplýsingamál hafi ítrekað tekið afstöðu með því að upplýsingar um starfssamband aðila eigi ekki erindi við almenning og því hafi Herjólfur ítrekað hafnað öllum fyrirspurnum um starfssamband sitt við starfsfólk. Þá rekur Herjólfur, í tilefni af beiðni nefndarinnar um afrit af þeim gögnum sem kær­an lúti að, að gögnin liggi ekki fyrir hjá félaginu, þ.e. þau hafi ekki verið tekin saman.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs var kynnt kæranda með bréfi, dags. 19. janúar 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Frekari athugasemdir bárust ekki frá kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um synjun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. á beiðni kæranda um aðgang að upplýsingum um hvort fél­agið hafi gefið út mörg skrifleg leyfi til starfsmanna þess til að stunda aðra launaða eða ólaunaða vinnu á meðan ráðningu þeirra hafi staðið. Herjólfur segir slíkar upplýsingar ekki vera fyrirliggj­andi, auk þess sem þær séu undanþegnar upplýsingarétti samkvæmt 7. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Réttur til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum nær aðeins til fyrirliggjandi gagna, sbr. 1.&nbsp;mgr. 5. gr. laganna. Í athugasemdum um 5. gr. með frumvarpi því sem varð að upp­lýsingalögum, nr. 140/2012, er tekið fram að orðin „fyrirliggjandi gögn“ beri m.a. að skilja sem svo að réttur til að­gangs að gögnum hjá stjórnvöldum nái aðeins til þeirra gagna sem til séu og fyrir liggi á þeim tíma­punkti þegar beiðni um aðgang sé sett fram og í þeirri mynd sem þau séu á þeim tíma. Þeim sem falla undir lög­in sé því ekki skylt á grundvelli laganna að útbúa ný skjöl eða önnur gögn, sbr. 3. málsl. 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. lag­anna.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 20. gr. upplýsingalaga er heimilt að kæra til úrskurðarnefndar um upplýsingamál synjun beiðni um að veita aðgang að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er.<br /> &nbsp;<br /> Eins og atvikum þessa máls er háttað hefur úrskurðarnefnd um upplýsingamál ekki forsendur til að rengja þá staðhæfingu Herjólfs að samanteknar upplýsingar um fyrrgreindar leyfisveitingar séu ekki fyrir­liggjandi, þar á meðal að ekki liggi fyrir í gögnum félagsins samanteknar upplýsingar um heild­ar­tölu þeirra starfsmanna þess sem fengið hafa leyfi til þess að stunda aðra launaða eða ólaunaða vinnu á meðan á ráðningu þeirra hafi staðið.<br /> &nbsp;<br /> Nefndin bendir á að þegar beiðni nær samkvæmt efni sínu til upplýsinga sem hægt væri að vinna upp úr fyrirliggjandi gögnum þá kann aðila sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga að vera rétt að af­henda gögn þannig að beiðandi geti eftir atvikum tekið upplýsingarnar saman sjálfur, sbr. 7. gr. stjórn­sýslu­laga, nr. 37/1993, og 3.&nbsp;mgr. 15.&nbsp;gr. upplýsingalaga, sbr. t.d. úrskurð úrskurðar­nefnd­ar um upp­lýs­inga­mál nr. 1124/2023. Í því kærumáli sem hér er til úrlausnar hefur kærandi á hinn bóg­inn afmarkað beiðni sína með þeim hætti að aðeins sé leitast eftir að fá uppgefna tölu um hversu marg­ir starfsmenn hafi fengið umrædd leyfi. Eins og áður hefur verið rakið hefur úrskurðarnefnd um upp­lýsingamál ekki for­sendur til að rengja þá staðhæf­ingu Herjólfs að ekki liggi fyrir gögn með saman­tekn­ar upplýsingar um slíkar leyfis­veit­ingar.<br /> &nbsp;<br /> Að þessu og öðru framangreindu gættu liggur ekki fyrir synjun á afhendingu gagna í skilningi 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga. Verður ákvörðun Herjólfs því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf., dags. 5. desember 2023, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærandi óskaði eftir upplýsingum um heildartölu úr bókhaldi Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. um sálfræðikostnað sem félagið hefði greitt árið 2023. Herjólfur synjaði beiðninni með vísan til þess að ekki væru veittar upplýsingar um starfssamband félagsins við starfsfólk þess. Í skýringum til úrskurðarnefndar um upplýsingamál kom fram að ekki lægi fyrir gagn með þeim upplýsingum sem kærandi óskaði eftir. Úrskurðarnefndin taldi samkvæmt þessu að ekki lægi fyrir ákvörðun sem kæranleg væri til nefndarinnar og staðfesti því ákvörðun Herjólfs.

<p>Hinn 13. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1203/2024 í máli ÚNU 23120005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 1. desember 2023, kærði […] ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herj­ólfs ohf. (hér eftir einnig Herjólfur) að synja beiðni hans um aðgang að upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Herjólfs, dags. 2. október 2023, óskaði kærandi eftir upplýsingum um hvað Herjólfur hefði greitt í sálfræðikostnað vegna þjónustu við starfsmenn félagsins á fyrstu níu mánuðum ársins 2023. Með erindi til úrskurðarnefndar um upplýsingamál, dags. 3. nóvember 2023, kærði kærandi tafir á afgreiðslu Herjólfs á beiðni sinni. Herjólfur synjaði beiðninni með bréfi 9. nóvember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur meðal annars fram að óskað sé eftir ópersónulegri og órekjanlegri heildartölu úr bókhaldi Herj­ólfs um sálfræðikostnað félagsins á árinu 2023 vegna starfsmanna þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Herjólfi með erindi, dags. 14. desember 2023, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Herjólfur léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs barst úrskurðarnefndinni 22. desember 2023. Í umsögninni er rakið að samkvæmt 4.&nbsp;tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, taki réttur almennings til aðgangs að gögnum ekki til gagna sem tengist málefnum starfsmanna. Í 7. gr. laganna komi fram að réttur almennings til aðgangs að gögn­um um málefni starfsmanna, sem starfi hjá aðilum sem upplýsingalög taki til, nái ekki til gagna í mál­um sem varði umsóknir um starf, framgang í starfi eða starfssambandið að öðru leyti. Úrskurðar­nefnd um upplýsingamál hafi ítrekað tekið afstöðu með því að upplýsingar um starfssamband aðila eigi ekki erindi við almenning og því hafi Herjólfur ítrekað hafnað öllum fyrirspurnum um starfssamband sitt við starfs­fólk. Þá rekur Herjólfur, í tilefni af beiðni úrskurðarnefndar um upplýsingamál um afrit af þeim gögn­um sem kæran lúti að, að gagn með umbeðnum upplýsingum liggi ekki fyrir hjá félaginu.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Herjólfs var kynnt kæranda með bréfi, dags. 3. janúar 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði 12. sama mánaðar. Í athugasemdum sínum árétt­ar kærandi að hann sé ekki að óska eftir persónulegum upplýsingum um einstaka starfsmenn held­ur upplýsingum um heildarkostnaðartölu úr bókhaldi félagsins.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs ohf. að synja beiðni kæranda um aðgang að upp­lýsingum um hver hafi verið kostnaður félagsins vegna sálfræðiþjónustu fyrir starfsmenn þess á fyrstu níu mánuðum ársins 2023. Herjólfur segir slíkar upplýsingar ekki vera fyrirliggjandi, auk þess sem þær séu undanþegnar upplýsingarétti samkvæmt 7. gr. upplýsingalaga. Í kæru til nefndarinnar tiltók kærandi að hann krefðist upplýsinga um kostnað Herjólfs vegna sál­fræðiþjónustu fyrir starfsmenn þess á árinu 2023 en í beiðni hans var hins vegar aðeins miðað við fyrstu níu mánuði ársins. Úrskurður þessi varðar aðeins þá beiðni sem kær­andi setti fram við Herjólf og tekin var afstaða til í hinni kærðu ákvörðun.<br /> &nbsp;<br /> Réttur til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum nær aðeins til fyrirliggjandi gagna, sbr. 1.&nbsp;mgr. 5. gr. laganna. Í athugasemdum um 5. gr. með frumvarpi því sem varð að upp­lýsingalögum, nr. 140/2012, er tekið fram að orðin „fyrirliggjandi gögn“ beri m.a. að skilja sem svo að réttur til að­gangs að gögnum hjá stjórnvöldum nái aðeins til þeirra gagna sem til séu og fyrir liggi á þeim tíma­punkti þegar beiðni um aðgang sé sett fram og í þeirri mynd sem þau séu á þeim tíma. Þeim sem falla undir lögin sé því ekki skylt á grundvelli laganna að útbúa ný skjöl eða önnur gögn, sbr. 3. málsl. 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. lag­anna.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 20. gr. upplýsingalaga er heimilt að kæra til úrskurðar­nefnd­ar um upplýsingamál synjun beiðni um að veita aðgang að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er.<br /> &nbsp;<br /> Eins og atvikum þessa máls er háttað hefur úrskurðarnefnd um upplýsingamál ekki forsendur til að rengja þá staðhæfingu Herjólfs að ekki liggi fyrir samanteknar upplýsingar um hver hafi verið kostnaður félags­ins vegna sálfræðiþjónustu fyrir starfsmenn þess á fyrstu níu mánuðum ársins 2023.<br /> &nbsp;<br /> Nefndin bendir á að þegar beiðni nær samkvæmt efni sínu til upplýsinga sem hægt væri að vinna upp úr fyrirliggjandi gögnum þá kann aðila sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga að vera rétt að af­henda gögn þannig að beiðandi geti eftir atvikum tekið upplýsingarnar saman sjálfur, sbr. 7. gr. stjórn­sýslu­laga, nr. 37/1993, og 3.&nbsp;mgr. 15.&nbsp;gr. upplýsingalaga, sbr. t.d. úrskurð úrskurðar­nefnd­ar um upp­lýs­inga­mál nr. 1124/2023.<br /> &nbsp;<br /> Í því kærumáli sem hér er til úrlausnar hefur kærandi á hinn bóg­inn afmarkað beiðni sína með þeim hætti að óskað sé eftir einni ópersónulegri og órekjanlegri heildartölu úr bókhaldi Herjólfs og áréttaði kær­andi í athugasemdum sínum 12. janúar 2024 að ekki væri óskað eftir persónulegum upplýsingum um ein­staka starfsmenn heldur upplýsingum um heildarkostnaðartölu úr bókhaldi Herjólfs. Eins og áður hefur verið rakið hefur úrskurðarnefnd um upplýsingamál ekki forsendur til að rengja þá staðhæf­ingu Herj­ólfs að ekki liggi fyrir samanteknar upplýsingar um kostnað félagsins vegna sálfræðiþjónustu fyrir starfs­menn þess á fyrstu níu mánuðum ársins 2023.<br /> &nbsp;<br /> Að þessu og öðru framangreindu gættu liggur ekki fyrir synjun á afhendingu gagna í skilningi 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga. Verður ákvörðun Herjólfs því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Vestmannaeyjaferjunnar Herjólfs, dags. 9. nóvember 2023, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að upplýsingum varðandi innkaup ríkislögreglustjóra á skotvopnum, skotfærum og öðrum vörum í tengslum við leiðtogafund Evrópuráðsins sem fram fór á Íslandi í maí 2023. Ákvörðun ríkislögreglustjóra að synja beiðni kæranda um aðgang að upplýsingunum var byggð á 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og 2. málsl. 9. gr. sömu laga. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál lagði fyrir ríkislögreglustjóra að taka að nýju til meðferðar og afgreiðslu þann hluta beiðninnar sem laut að upplýsingum um skotvopn og skotfæri. Þá taldi nefndin að kærandi ætti rétt til aðgangs að sölureikningum varðandi kaup á fatnaði, hjálmum og fylgibúnaði.

<p>Hinn 13. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1202/2024 í máli ÚNU 23060009.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, 15. júní 2023, kærði […], fréttastjóri hjá Morgunblaðinu, synjun em­bætt­is ríkislögreglustjóra, dags. sama dag, á beiðni um upplýsingar.<br /> &nbsp;<br /> Hinn 2. júní 2023 birtist fréttartilkynning á heimasíðu lögreglunnar með yfirskriftina „Búnaður lög­reglu á leiðtogafundi“. Þar komu fram upplýsingar um búnað sem ríkislögreglustjóri hafði keypt fyrir leið­togafund Evrópuráðsins sem haldinn var hér á landi í maí 2023. Í tilkynningunni var meðal annars rak­ið að keypt hefðu verið skotvopn og skotfæri frá tilgreindum söluaðilum vegna fundarins fyrir um 185 millj. kr. og þar hefði helst verið um að ræða Glock G-17 9x19GEN5 9 mm skammbyssur og hálf­sjálfvirkar 9 mm MP5A5 og MP5KSF einskotsbyssur. Í tilkynningunni var jafnframt rakið að keypt­ir hefðu verið hjálmar og jakkaföt fyrir nánar tilgreindar fjárhæðir og að tvær aðrar tegundir vopna hefðu verið keyptar til að styrkja sérsveit ríkislögreglustjóra.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi sínu til ríkislögreglustjóra, dags. 6. júní 2023, vísaði kærandi meðal annars til fyrrgreindrar til­kynn­ingar og óskaði eftir svörum við nánar tilgreindum spurningum. Ríkislögreglustjóri svaraði erind­inu 15. sama mánaðar og veitti kæranda tilteknar upplýsingar um innkaupin. Ríkislögreglustjóri synjaði á hinn bóginn um aðgang að upplýsingum að öðru leyti með vísan til 17. gr. laga um opin­ber innkaup, nr. 120/2016, og 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er meðal annars rakið að röksemdir ríkislögreglustjóra fyrir synjun á aðgangi að upplýsingunum stand­ist ekki skoðun. Varnarbúnaður lögreglu hafi oft verið umræðuefni fjölmiðla og hafi Ríkiskaup til að mynda nýverið veitt upplýsingar um fyrirhuguð kaup á tilteknum fjölda rafbyssa. Kær­andi krefst þess að ríkislögreglustjóri svari eftirfarandi spurningum í tengslum við innkaup em­bætt­isins vegna fyrr­nefnds leiðtogafundar:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Hvað voru keyptir margir hjálmar?</li> <li>Hvað voru keypt mörg jakkaföt?</li> <li>Hvað voru keyptar margar skammbyssur?</li> <li>Hvað voru keyptar margar MP5-byssur?</li> <li>Hversu mikið magn skotfæra var keypt?</li> <li>Hvaða tvær aðrar tegundir vopna voru keyptar fyrir sérsveit ríkislögreglustjóra?</li> </ol> <p>&nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögreglustjóra með erindi, dags. 16. júní 2023, og embættinu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefndinni yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að. Umsögn ríkislögreglustjóra barst úrskurðarnefndinni 27. júní 2023 og meðfylgjandi henni voru þau gögn sem embættið taldi að kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkislögreglustjóra er rakið að embættið hafi synjað beiðni kæranda, hvað varðar upplýsingar um skotvopn og skotfæri, með vísan til 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Nákvæmar upplýsingar um bún­að lögreglu, svo sem um fjölda skotvopna eftir t.d. hlaupvídd, falli að mati embættisins undir upp­lýs­­ing­ar sem geti haft neikvæð áhrif á öryggi ríkisins verði þær afhentar almenningi. Umræddar upp­lýs­ingar geti verið til þess fallnar að gagn­ast þeim sem hafi í hyggju árásir eða tilræði sem veikt geti verulega öryggi ríkisins, sbr. úrskurð nefnd­arinnar í máli nr. A-151/2002. Í úrskurðinum hafi nefndin fallist á þau rök að það geti stofnað öryggi ríkisins í hættu ef meðal annars upplýsingar um vopnaburð og önnur valdbeitingartæki séu á allra vitorði.<br /> &nbsp;<br /> Færa megi rök fyrir því að þau sjónarmið sem fram komi í umræddum úrskurði eigi enn frekar við í dag með vísan til verulegra breyttra forsendna hvað varðar þjóðaröryggi. Liggi þannig fyrir að hryðju­verka­ógn hafi aukist um alla Evrópu, líkt og fram komi í hættumatsskýrslu greiningardeildar ríkis­lög­reglu­stjóra. Þá hafi hernaðarógn og spenna ekki verið meiri í Evrópu frá árum seinni heimsstyrjaldar.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögreglustjóri hafi ekki áður birt upplýsingar um varnarbúnað, líkt og kærandi byggi á. Einu upp­lýs­ingar um fjölda og gerð vopna lögreglunnar á Íslandi hafi verið birtar af hálfu annarra stjórnvalda og án aðkomu eða samþykkis ríkislögreglustjóra.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar upplýsingar um jakkaföt og hjálma vísar ríkislögreglustjóri til þess að embættinu sé óheim­ilt að afhenda upplýsingar um hversu mörg eintök hafi verið keypt af vörunum þar sem slíkar upp­lýsingar muni eðli málsins samkvæmt gefa upp einingarverð seljanda en slíkar upplýsingar séu bund­nar trúnaði samkvæmt 17. gr. laga um opinber innkaup. Embættinu sé jafnframt óheimilt að veita að­gang að upplýsingunum samkvæmt fyrirmælum 9. gr. upplýsingalaga þar sem seljandi hafi ekki veitt sam­þykki sitt fyrir að einingarverðin yrðu gefin upp.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögreglustjóra var kynnt kæranda með bréfi, dags. 30. júní 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann gerði með frekari athugasemdum 17. júlí 2023.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi tekur meðal annars fram að það sé rangt að ríkislögreglustjóri hafi ekki áður veitt nákvæmar upp­lýsingar um varnarbúnað lögreglu opinberlega, þ.m.t. upplýsingar um fjölda og gerð skotvopna. Þessu til stuðnings vísar kærandi til nokkurra dæma þar sem upplýsingar um vopn, öryggis- og hlífðar­bún­að lögreglu hafi verið birtar opinberlega, m.a. af hálfu ríkislögreglustjóra. Ekki skipti máli hvort upplýsingar um vopnabúnað lögreglu hafi verið veittar án aðkomu eða samþykkis ríkislögreglustjóra heldur skipti meginmáli að upplýsingarnar hafi verið veittar af hálfu stjórnvalda enda ríkislögreglustjóri sem og önnur stjórnvöld bundin á sama hátt af ákvæðum upplýsingalaga. Hvað varðar fyrsta og annan lið í beiðni sinni telur kærandi enn fremur að hagsmunir almennings um rétt til að fá upplýsingar um opinber innkaup vegi þyngra en ætlað trúnaðarsamband milli kaupanda og seljanda.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að upplýsingum er varða innkaup ríkislögreglustjóra á skotvopnum, skotfærum og öðrum vörum í tengslum við leiðtogafund Evrópuráðsins sem fram fór hér á landi í maí 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að kærandi krefjist þess að fá svör við nánar tilgreindum spurningum sem hann beindi til ríkislögreglustjóra 6. júní 2023 en embættið neitaði að svara. Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upp­lýs­ingalaga er heimilt að bera synjun beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úr­skurð­ar­nefnd um upplýsingamál sem úrskurðar um ágreininginn. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Af því leiðir að úrskurðarvald nefndarinnar er afmarkað við að fjalla um réttmæti synjunar um beiðni um aðgang að fyrirliggjandi gögnum samkvæmt lögunum og synj­unar á beiðni um að afhenda fyrirliggjandi gögn á tiltæku formi. Það fellur því utan valdsviðs úr­skurðarnefndarinnar að krefja stjórnvöld um efnisleg svör við spurningum.<br /> &nbsp;<br /> Fyrir liggur að ríkislögreglustjóri tók ekki saman þær upplýsingar sem kærandi óskaði eftir en hefur af­hent úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af gögnum sem hafa að geyma umbeðnar upplýsingar. Mun nefndin því taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að þessum gögnum en um er að ræða eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Sölureikningur frá Sako Ltd., dags. 1. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Sako Ltd., dags. 1. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Heckler &amp; Koch GmbH., dags. 15. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Capsicum A/S, dags. 20. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Veiðihúsinu Sakka ehf., dags. 29. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá TST Protection Ltd., dags. 12. janúar 2023.</li> <li>Sölureikningur frá TST Protection Ltd., dags. 31. janúar 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 5. maí 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 26. maí 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 15. júní 2023.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Um rétt kæranda til aðgangs að framangreindum gögnum fer eftir 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, en sam­kvæmt ákvæðinu er þeim sem falla undir lögin skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrir­liggjandi gögnum með þeim takmörkunum sem greinir í 6.-10. gr. laganna. Þá er til þess að líta að kær­andi er fréttarstjóri fjölmiðils en úrskurðarnefnd um upplýsingarmál hefur lagt til grundvallar að fjöl­miðlar geti haft tilgreinda hagsmuni af aðgangi að gögnum vegna almenns hlutverks þeirra, sbr. úrskurði nr. 1138/2023 og 1157/2023.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Synjun ríkislögreglustjóra er, hvað varðar þá sölureikninga sem eru tilgreindir í töluliðum 1–5 í kafla 1 að framan, byggð á 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Umrædd gögn eiga það sammerkt að geyma upp­lýsingar um innkaup ríkislögreglustjóra á skotvopnum, fylgibúnaði þeirra og skotfærum.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er heimilt að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikil­vægir almannahagsmunir krefjist, enda hafi þau að geyma upplýsingar um öryggi ríkisins eða varn­armál. Í athugasemdum við 10. gr. í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum kemur fram að með orðalaginu „þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjist“ sé vísað til þess að beiðni um upplýs­ing­ar verði ekki synjað, hvorki í heild né að hluta, nema aðgangur að upplýsingum muni skaða ein­hverja af þeim almannahagsmunum sem tilgreindir eru í ákvæðinu.<br /> &nbsp;<br /> Þá segir í athugasemdunum um 1. tölul. 10. gr.:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Með upplýsingum um öryggi ríkisins er eingöngu vísað til hinna veigamestu hagsmuna sem tengj­ast því hlutverki ríkisvaldsins að tryggja öryggi ríkisins inn á við og út á við. Upp­lýs­ing­ar um skipulag löggæslu, landhelgisgæslu, almannavarna og útlendingaeftirlits geta fallið hér undir. […]<br /> &nbsp;<br /> Við túlkun á ákvæðinu verður að hafa í huga að því er ætlað að vernda mjög þýðingarmikla hags­muni. Ef upplýsingar þeim tengdar berast út getur það haft afdrifaríkar afleiðingar. Þess vegna verður að skýra ákvæðið tiltölulega rúmt. […]</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í umsögn ríkislögreglustjóra er meðal annars rakið að nákvæmar upplýsingar um búnað lögreglu, svo sem um fjölda skotvopna til dæmis eftir hlaupvídd, falli að mati embættisins undir upplýsingar sem gætu haft neikvæð áhrif á öryggi ríkisins. Geti umræddar upplýsingar verið til þess fallnar að gagnast þeim aðilum sem hafi í hyggju árásir eða tilræði sem veikt geti verulega öryggis ríkisins og birting þeirra geti haft mjög afdrifaríkar afleiðingar. Þá kemur fram í umsögninni að hryðjuverkaógn hafi aukist um alla Evrópu eins og megi ráða af nánar tiltekinni skýrslu ríkislögreglustjóra og að hernaðarógn og spenna hafi ekki verið meiri í Evrópu frá árum seinni heimsstyrjaldar.<br /> &nbsp;<br /> Eins og áður hefur verið rakið birtist tilkynning á heimasíðu lögreglunnar 2. júní 2023 þar sem meðal annars kom fram að innkaup ríkislögreglustjóra hefðu einkum varðað kaup á Glock-skammbyssum og tveimur nánar tilteknum gerðum af hálfsjálfvirkum einskotsbyssum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér þá sölureikninga sem ríkislögreglustjóri telur að falli undir 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Í þeim er meðal annars að finna upplýsingar um framangreind skot­vopn, þar með talið um gerð og fjölda þeirra, gerð og magn skotfæra og tæknilega eiginleika fyrr­greind­ra einskotsbyssa. Þá koma fram upplýsingar um gerð og fjölda tveggja skotvopna sem voru keypt fyrir sérsveit ríkislögreglustjóra auk upplýsinga um skotfæri og fylgibúnað sem var keyptur með þeim vopnum.<br /> &nbsp;<br /> Að virtum þeim upplýsingum sem koma fram í umræddum sölureikningum telur úrskurðarnefndin að fallast verði á með ríkis­lög­reglustjóra að gögnin hafi að geyma upplýsingar sem geta varðað öryggi ríkisins. Að mati nefndarinnar verð­ur þannig að telja að upplýsingar um fjölda skotvopna og skotfæra, sundurliðað eftir gerðum vopn­anna, sem og upplýsingar um tæknilega eiginleika fyrrgreindra einskotsbyssa kunni að nýtast þeim sem hafa í hyggju að fremja árásir eða tilræði og að opinberun þessara upplýsinga myndi því raska al­manna­hagsmunum.<br /> &nbsp;<br /> Athugasemdir kæranda um fyrri birtingu á upplýsingum um varnarbúnað lögreglu hrófla ekki við fram­an­greindu mati ríkislögreglustjóra nú. Þótt birting upplýsinga að eigin frumkvæði stjórnvalda geti eftir atvikum haft áhrif við mat á því hvort veita skuli aðgang að sambærilegum upplýsingum eftir ákvæðum upp­lýs­ingalaga leiðir það ekki til þess að stjórnvöldum sé skylt að veita slíkan aðgang eftir ákvæðum lag­anna. Þá er ljóst að mat á því hvaða upplýsingar geta verið til þess fallnar að raska öryggi ríkisins getur ver­ið breytilegt eftir aðstæðum hverju sinni.<br /> &nbsp;<br /> Á hinn bóginn telur nefndin að 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga taki ekki til allra þeirra upplýsinga sem koma fram í umræddum sölureikningum. Gögnin hafa þannig að geyma ýmsar aðrar upplýsingar sem telja verður vandséð að varði öryggishagsmuni ríkisins, svo sem almennar upplýsingar um greiðslu­fresti, dagsetningar, sendingarstað varanna, heimilisföng og fleira þess háttar. Þá koma fram í gögn­un­um upplýsingar um heildarfjárhæð hvers reiknings ásamt upplýsingum um einingaverð og heild­ar­fjár­hæð­ir vegna kaupa á einstökum vörum auk annarra upplýsingar sem þegar hafa verið gerðar opinberar, svo sem um söluaðila varanna og gerð þriggja skotvopna.<br /> &nbsp;<br /> Nefndin gerir þó þann fyrirvara að ríkislögreglustjóra kunni að vera heimilt að synja um aðgang að ein­stökum upplýsingum í framangreindu samhengi ef unnt væri að ráða af þeim aðrar upplýsingar um atriði sem varða öryggi ríkisins, svo sem um fjölda skotvopna og skotfæra.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Eins og fyrr segir koma einnig fram upplýsingar í reikningunum um þær tvær tegundir skotvopna sem keypt­ar voru fyrir sérsveit ríkislögreglustjóra en þessar upplýsingar eru á meðal þeirra sem kærandi ósk­aði sérstaklega eftir með beiðni sinni til embættisins. Þá koma einnig fram upplýsingar um hvaða skot­færi og fylgibúnaður var keyptur með umræddum skotvopnum. Hvorki í ákvörðun né umsögn ríkis­lögreglustjóra er rökstutt hvernig opinberun upplýsinga um gerð, skotfæri eða fylgibúnað þessara skot­vopna kynni að raska öryggishagsmunum íslenska ríkisins eða hvernig skotvopnin skera sig frá þeim sem ríkislögreglustjóra taldi sér unnt að veita upplýsingar um með opinberum hætti.<br /> &nbsp;<br /> Auk framangreinds er í rökstuðningi ríkislögreglustjóra aðeins með almennum hætti fjallað um ástæður þess að umræddir sölureikningar skulu undanþegnir upplýsingarrétti almennings á grundvelli 1. tölul. 10. gr. upplýsingalaga. Er þannig ekki gerður greinarmunur á eðli einstakra upplýsinga þannig að úr­skurð­arnefnd um upplýsingamál sé kleift að leggja mat á hvort aðgangur að einstökum upplýsingum í gögn­unum sé til þess fallin að raska öryggishagsmunum ríkisins, umfram það sem varðar upplýsingar um fjölda skotvopna, skotfæra og tæknilega eiginleika fyrrgreindra einskotsbyssa.<br /> &nbsp;<br /> Í þessu samhengi tekur nefndin fram að samkvæmt 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga er aðilum sem falla undir gildissvið upp­lýsingalaga skylt að veita aðgang að þeim hluta umbeðinna gagna sem ekki eru háðir takmörkunum sam­kvæmt 6.–10. gr. laganna. Skyldan nær þannig bæði til þess að meta rétt kæranda til aðgangs að hluta og að framkvæma mat á ólíkum hagsmunum sem vega þarf saman við beitingu á undantekningar­ákvæð­um laganna. Af gögnum málsins verður ekki ráðið að ríkislögreglu­stjóri hafi tekið afstöðu til þess hvort unnt sé að veita kæranda aðgang að hluta gagnanna þannig að kæranda verði veittur að­gang­ur að upplýsingum í gögnunum sem ekki eru til þess fallnar að raska öryggi ríkisins. Þá verður ekki séð að ríkislögreglustjóri hafi tekið afstöðu til þess hvort veita bæri kær­anda aðgang að gögnunum í ríkara mæli en skylt er samkvæmt lögunum en samkvæmt 2. mgr. 11.&nbsp;gr. upplýsingalaga er skylt að gera það þegar synjun er byggð á 10. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál bendir á að meginmarkmiðið með kæruheimild til nefndarinnar er að treysta réttaröryggi borgaranna með því að gera þeim kleift að fá umfjöllun um mál sín á tveimur stjórn­sýslustigum. Hafi mál ekki hlotið efnislega umfjöllun á lægra stjórnsýslustigi, eða það afgreitt á röng­um lagagrundvelli, getur stjórn­valdi á kærustigi því verið nauðugur sá kostur að vísa málinu heim til lögmætrar málsmeðferðar í stað þess að leitast við að bæta sjálft úr annmörkunum. Að öðrum kosti fengi stjórnsýslumálið ekki um­fjöllun á tveimur stjórnsýslustigum eins og stefnt er að með kæru­heim­ild.<br /> &nbsp;<br /> Þrátt fyrir að fyrir liggi efnisleg afstaða ríkislögreglustjóra til afhendingar fyrirliggjandi gagna er það mat úr­skurðarnefndarinnar að málsmeðferð embættisins hafi ekki verið fullnægjandi hvað varðar synjun á beiðni kæranda um aðgang að umræddum sölureikningum. Að mati úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál skortir þannig á að tekin hafi verið rökstudd afstaða til gagnabeiðni kæranda, líkt og upp­lýs­ingalög gera ráð fyrir, og hefur nefndin takmarkaðar forsendur til að taka afstöðu til þess fyrst á kæru­stigi hvort að unnt sé að veita kæranda aðgang að hluta gagnanna eftir 3. mgr. 5. gr. upplýs­inga­laga. Þar af leiðandi verður að telja að beiðni kæranda hafi ekki fengið þá efnislegu meðferð á lægra stjórn­­sýslu­stigi sem úrskurðarnefndinni sé fært að endurskoða.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu verður ekki hjá því komist að fella hina kærðu ákvörðun að hluta til úr gildi og leggja fyrir ríkislögreglustjóra að taka beiðni kæranda til nýrrar meðferðar hvað varðar umrædda sölu­reikninga, þar sem tekið verði tillit til framangreindra sjónarmiða.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Að framangreindu frágengnu stendur eftir að leysa úr rétti kæranda til aðgangs að sölureikningum frá North­wear ehf. og TST Protection Ltd., sbr. töluliði 6–10 í kafla 1 hér að framan. Ríkislögreglustjóri telur sér meðal annars óheimilt að afhenda umrædd gögn með vísan til 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Sam­kvæmt ákvæðinu er óheimilt að veita almenningi aðgang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjár­hags- eða viðskiptahagsmuni fyrirtækja og annarra lögaðila, nema sá samþykki sem í hlut á. Sam­kvæmt upplýsingum frá ríkislögreglustjóra leggjast fyrirtækin gegn afhendingu gagnanna.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 9. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga er tekið fram að ákvæðið feli í sér nokkurs konar vísireglu um það hvenær sé rétt að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Í athuga­semd­unum segir svo:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórnvaldi, eða öðrum aðila sem ákvörðun tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orð­um ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verð­ur að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo við­kvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdunum segir enn fremur um 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um mikilvæga fjárhags- eða viðskipta­hags­muni fyrirtækja og annarra lögaðila. Þannig er óheimilt að veita upplýsingar um at­vinnu-, framleiðslu- og viðskiptaleyndarmál eða viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- eða sam­keppnisstöðu svo og aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni. Hér skiptir máli að lagt sé mat á tilvik hverju sinni með hliðsjón af hagsmunum þess lögaðila sem upplýsingar varða. Við mat­ið þarf almennt að vega saman hagsmuni viðkomandi lögaðila af því að upplýsingum sé haldið leyndum gagnvart þeim mikilvægu hagsmunum að upplýsingar um ráðstöfun opin­berra hagsmuna séu aðgengilegar almenningi. Þegar lögaðilar gera samninga við opin­bera aðila, þar sem ráðstafað er opinberum hagsmunum, getur þetta sjónarmið haft mikið vægi við ákvörðun um aðgang að upplýsingum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Við beitingu ákvæðis 2.&nbsp;málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu til­viki hvort viðkomandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni viðkomandi fyrir­tækja eða annarra lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerð­ar opinberar. Við framkvæmd slíks mats verður að líta til þess hversu mikið tjónið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef aðgangur er veittur að upplýsingunum. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, framsetningar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafi fyrir þann lög­aðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram.<br /> &nbsp;<br /> Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir viðkomandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem meginreglu upplýsingalaga um upp­lýs­ingarétt almennings er ætlað að tryggja. Líkt og er rakið í fyrrgreindum athugasemdum skiptir almennt verulegu máli við mat á hagsmunum almennings hvort og þá að hvaða leyti upplýsingar sem um ræðir lúta að ákvörðunum um ráðstöfun opinbers fjár. Á þetta reynir sérstaklega þegar lögaðilar gera samninga við opinbera aðila, sem fela í sér að hið opin­bera kaupir af þeim þjónustu, verk eða annað. Í ljósi meginreglu upplýsingalaga, sbr. 5.&nbsp;gr. laganna, geta hagsmunir almennings af því að fá að­gang að slíkum upplýsingum rutt til hliðar við­skiptalegum hagsmunum enda hafi ekki verið sýnt fram á að það valdi viðkomandi samningsaðila tjóni verði upplýsingarnar gerðar opinberar.<br /> &nbsp;<br /> Hefur úrskurðarnefndin m.a. byggt á því í úrskurðum sínum að það sjónarmið, að upplýsingar um umsamið endurgjald opinberra aðila til einkaaðila fyrir veitta þjónustu eða vörur skuli fara leynt, verði að jafnaði að víkja fyrir almennum fyrirmælum upp­lýs­ingalaga um upplýsingarétt almennings, sbr. m.a. úrskurð nefndarinnar nr. 1162/2023. Þá er rétt að líta til þess að fyrirtæki og aðrir lögaðilar, sem gera samninga við stjórnvöld eða lögaðila er falla undir ákvæði upplýsingalaga, verða í senn að vera búin undir að mæta samkeppni frá öðrum sem og að borgararnir láti reyna á rétt sinn til aðgangs að upplýsingum um viðkomandi samninga, meðal annars í því skyni að stuðla að gagnsæi í stjórn­sýsl­unni og veita stjórnvöldum aðhald.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér þau gögn sem ríkislögreglustjóri telur að falli undir 2. málsl. 9. gr. upplýsingalaga. Um er að ræða þrjá sölureikninga frá fyrirtækinu Northwear ehf. er varða kaup á fatnaði, þ.m.t. jakkafötum, og tvo sölureikninga frá fyrirtækinu TST Protection Ltd. er varða kaup á hjálmum og fylgibúnaði þeirra.<br /> &nbsp;<br /> Eftir yfirferð á umræddum sölureikningum telur úrskurðarnefndin að ekki hafi verið sýnt fram á að upp­lýs­ing­ar í þeim nái til svo mikilvægra virkra fjárhags- eða við­skipta­hags­muna að aðgangi að um­beðn­um upplýsingum verði synjað á þeim grundvelli. Í því sambandi lítur nefndin til þess að um er að ræða upplýsingar sem lúta með beinum hætti að kaupum hins opinbera á vörum og þar með ráðstöfun opinberra fjármuna. Þegar vegnir eru saman hags­munir sem Northwear ehf. og TST Protection Ltd. hafa af því að synj­að sé um aðgang að gögnunum annars vegar og þeir mikilvægu almanna­hags­mun­ir sem felast í aðgangi almennings að upplýsingum um ráð­stöfun opinberra fjármuna hins vegar verð­ur ekki talið að synjað verði um aðgang að sölureikningunum á grundvelli 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Að því er varðar vísun ríkislögreglustjóra til 17. gr. laga um opinber innkaup, nr. 120/2016, telur úr­skurð­arnefndin að atriði sem þar eru talin upp kunni að vera samþýðanleg upplýsingum sem óheimilt sé að afhenda á grundvelli 9. gr. upplýsingalaga. Hins vegar telur nefndin að sölureikningar Northwear ehf. og TST Protection Ltd. heyri ekki þar undir, enda er það niðurstaða nefndarinnar að ekkert sé fram komið í málinu sem sé til þess fallið að skaða hagsmuni þeirra fyrirtækja sem upplýsingarnar varða ef aðgangur er veittur að þeim, svo vitnað sé til orðalags 1. mgr. 17. gr. laga nr. 120/2016.<br /> &nbsp;<br /> Í ljósi framangreinds og þar sem engar aðrar takmarkanir upplýsingarréttar eiga við um framangreinda sölureikninga er ríkislögreglustjóra skylt að veita kæranda aðgang að þeim í samræmi við það sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun ríkislögreglustjóra, dags. 15. júní 2023, um synjun á beiðni kæranda, […], um aðgang að eftirtöldum sölureikningnum er felld úr gildi og lagt fyrir ríkislögreglustjóra að taka beiðn­ina til nýrrar meðferðar og afgreiðslu:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Sölureikningur frá Sako Ltd., dags. 1. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Sako Ltd., dags. 1. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Heckler &amp; Koch GmbH., dags. 15. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Capsicum A/S, dags. 20. mars 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Veiðihúsinu Sakka ehf., dags. 29. mars 2023.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Ríkislögreglustjóra er skylt að veita kæranda aðgang að eftirfarandi gögnum:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Sölureikningur frá TST Protection Ltd., dags. 12. janúar 2023.</li> <li>Sölureikningur frá TST Protection Ltd., dags. 31. janúar 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 5. maí 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 26. maí 2023.</li> <li>Sölureikningur frá Northwear ehf., dags. 15. júní 2023.</li> </ol> <p> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að greinargerð fyrrverandi setts ríkisendurskoðanda um starfsemi Lindarhvols ehf. Fjármála- og efnahagsráðuneyti synjaði beiðni kæranda með vísan til þess að greinargerðin væri undirorpin þagnarskyldu og að án samþykkis Ríkisendurskoðunar væri ráðuneytinu óheimilt að afhenda hana kæranda. Eftir að kæra í málinu barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál var greinargerðin birt af hálfu forsætisnefndar á vef Alþingis. Með vísan til þess taldi úrskurðarnefndin að þeir hagsmunir sem áður kynnu að hafa staðið afhendingu greinargerðarinnar í vegi væru niður fallnir og að ráðuneytinu bæri að afhenda hana kæranda.

<p>Hinn 13. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1201/2024 í máli ÚNU 23050004.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 11. maí 2023, kærði […], blaðamaður hjá Eyjunni, synjun fjármála- og efna­hagsráðuneytis á beiðni hans um greinargerð Sigurðar Þórðarsonar, fyrrverandi setts ríkisendur­skoð­anda, um starfsemi Lindarhvols ehf.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi óskaði eftir gagninu 5. maí 2023. Í svari ráðuneytisins, dags. 9. maí sama ár, var rakið að sett­ur ríkis­endurskoðandi hefði skilað vinnu sinni til Ríkisendurskoðunar í lok maí 2018. Vinnu­skjal­ið sýndi stöðu verkefnisins á þeim tíma og Ríkisendurskoðun hefði í kjölfarið lagt lokahönd á verk­efnið, sbr. skýrslu sem skilað var til Alþingis og birt 2020. Með því að veita aðgang að vinnu­skjal­inu teldi Ríkis­end­ur­skoðun að sett væri varasamt fordæmi sem kynni að vega að sjálfstæði emb­ætt­is­ins því skjalið hefði að geyma upplýsingar sem settar væru fram án þess að gætt væri að máls­með­ferð­arreglum laga um ríkisendurskoðanda og endurskoðun ríkisreikninga, nr. 46/2016. Þá væri í 3.&nbsp;mgr. 15. gr. laganna að finna ákvæði um sérstaka þagnarskyldu. Að mati ráðuneytisins leiddi það til þess að það væri ekki á valdi ráðuneytisins að veita aðgang að vinnuskjalinu og var beiðninni hafnað.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi telur að túlkun ráðuneytisins á 3. mgr. 15. gr. laga nr. 46/2016 standist ekki og að birting gagna sé ekki fortakslaust óheimil samkvæmt ákvæðinu. Sigurður Þórðarson telji að greinargerð hans sé ekki vinnuskjal heldur fullgild greinargerð frá ríkisendurskoðanda. Greinargerðin hafi verið send Al­þingi, fjármálaráðherra, stjórn Lindarhvols, Seðlabankanum og umboðsmanni Alþingis í júlí 2018.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt fjármála- og efnahagsráðuneyti með erindi, dags. 15. maí 2023, og ráðuneytinu veittur kost­ur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni 31. maí 2023. Í henni er fjallað um ákvæði 3. mgr. 15.&nbsp;gr. laga nr. 46/2016 og tekið fram að ráðuneytinu sé að jafnaði ekki heimilt að veita aukinn aðgang að upplýsingum sem falla undir ákvæðið, enda ráði ráðuneytið ekki sjálft þeim hags­munum sem ákvæð­inu er ætlað að vernda.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins var kynnt kæranda með erindi, dags. 31. maí 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust 5. júní 2023. Með erindi úrskurðarnefndar­innar til ráðuneytisins, dags. 3. október 2023, var vísað til þess að 15. september 2023 hefði birst á vef Al­þing­is til­kynn­ing frá for­sætis­nefnd þingsins þess efnis að máli sem laut að beiðni fjölmiðlamanna um að­gang að grein­ar­gerð­inni væri lokið af hálfu nefndarinnar. Tilkynningunni hefði fylgt hlekkur á grein­ar­gerð­ina sem deilt er um aðgang að í málinu. Óskaði nefndin eftir upplýsingum um hvort afstaða ráðu­neyt­isins, að óheimilt væri að afhenda greinargerðina, væri óbreytt.<br /> &nbsp;<br /> Svar ráðuneytisins barst 4. október 2023. Í svarinu er vísað til þess að í tilkynningu forsætisnefnd­ar á vef Alþingis hafi komið fram að ástæða þess að málinu lauk hjá nefndinni væri sú að greinargerð­ setts ríkis­endurskoðanda hefði þegar verið birt opinberlega. Af því verði hins vegar ekki ráðið að Ríkis­end­ur­skoðun hafi samþykkt að greinargerðin yrði birt. Þar sem ráðuneytið telji sér óheimilt að veita aðgang að skjalinu án samþykkis Ríkisendurskoðunar sé ekki augljóst að birting forsætisnefndar á skjalinu hafi áhrif á hvort skjalið teljist undirorpið sérstakri þagnarskyldu. Sömuleiðis sé ekki hægt að slá því föstu að vegna birtingar skjalsins hafi niðurstaða um kæruefnið enga þýðingu.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Ríkisendurskoðunar, dags. 13. febrúar 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir upplýsingum um það hvort samþykkis stofnunarinnar hefði verið aflað fyrir birtingu greinargerðarinnar á vef Al­þing­is eða hvort stofnuninni hefði að öðru leyti verið gert viðvart um að birtingin stæði til. Þá var ósk­að eftir af­stöðu stofnunarinnar til þess hvort stofnunin liti svo á að greinargerðin skyldi í ljósi birt­ingarinnar falla undir upplýsingarétt almennings. Í svari Ríkisendurskoðunar, dags. 19.&nbsp;feb­rú­ar 2024, kom fram að samþykkis stofnunarinnar hefði ekki verið aflað en að stofnuninni hefði með skömm­um fyrir­vara verið gert viðvart um að birtingin stæði til. Með birtingunni væri augljóslega ekki tekið tillit til þeirr­ar afstöðu Ríkisendurskoðunar að fara bæri með greinargerðina sem vinnuskjal, sbr. 3. mgr. 15.&nbsp;gr. laga nr. 46/2016. Sú afstaða stofnunarinnar væri óbreytt. Óháð samþykki stofnunarinnar hefði al­menn­ingur nú óheftan aðgang að greinargerðinni.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til forsætisnefndar Alþingis, dags. 25. mars 2024, óskaði úrskurðarnefndin upplýsinga um hvort það að greinargerðin hefði þegar verið birt opinberlega hefði ráðið því að nefnd­in birti grein­ar­gerð­ina á vef Alþingis. Þá var óskað upplýsinga um hvort nefndin hefði, þrátt fyrir að greinar­gerðin hefði þegar verið birt opinberlega, lagt mat á það hvort aðgangur að greinargerðinni gæti engu að síður sætt takmörkunum á grundvelli laga. Svar forsætisnefndar barst 18. apríl 2024. Í svarinu kom fram að um ákvörðun forsætisnefndar væri vísað til tilkynningar nefndarinnar frá 15. september 2023 á vef Al­þing­is. Ekki stæðu skilyrði til að verða við erindi nefndarinnar að öðru leyti.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar rétt til aðgangs að greinargerð setts ríkisendurskoðanda um Lindar­hvol ehf., sem hinn setti ríkisendurskoðandi afhenti Alþingi með bréfi, dags. 27. júlí 2018.<br /> &nbsp;<br /> Fjár­mála- og efnahagsráðuneyti telur að greinargerðin sé undirorpin þagnarskyldu samkvæmt lögum um ríkis­end­ur­skoðanda og endurskoðun ríkisreikninga og að án sam­þykkis Ríkis­endurskoðunar sé óheimilt að af­henda hana.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. málsl. 3. mgr. 15. gr. laga um ríkisendurskoðanda og endurskoðun ríkisreikninga, nr. 46/2016, eru drög að skýrslum, greinargerðum og öðrum gögnum sem ríkisendurskoðandi hefur út­búið og eru hluti af máli sem hann hyggst kynna Alþingi, sem send hafa verið aðilum til kynningar eða um­sagnar, undanþegin aðgangi almennings. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur skorið úr um rétt til aðgangs að greinargerð setts ríkisendurskoðanda í fimm málum. Í þeim var lagt til grundvallar að framangreint ákvæði hefði að geyma sérstaka þagnarskyldu sem gengi framar rétti til að­gangs að gögnum á grundvelli upplýs­inga­laga, nr. 140/2012, sbr. gagnályktun frá ákvæði 2. málsl. 3.&nbsp;mgr. 4. gr. þeirra laga. Taldi úrskurðarnefndin að greinargerðin teldist vera drög í skilningi 2. málsl. 3. mgr. 15.&nbsp;gr. laga nr. 46/2016 og að réttur til aðgangs að henni yrði því ekki byggð­ur á ákvæðum upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Eftir að kæra í því máli sem hér er til úrlausnar barst úrskurðar­nefndinni birti forsætisnefnd Alþingis tilkynningu á vef þings­ins um niðurfellingu mála um aðgang að greinargerð setts ríkisendurskoðanda um Lindarhvol ehf. Í tilkynningunni, dags. 15. september 2023, kemur fram að forsætisnefnd hafi haft til um­fjöllunar beiðni fjölmiðlamanna um aðgang að greinargerð setts ríkis­end­urskoðanda frá júlí 2018 um Lind­ar­hvol&nbsp;ehf. Í ljósi þess að greinargerðin hafi þegar verið birt opin­berlega séu brostin skilyrði til þess að for­sætisnefnd hafi málið til frekari umfjöllunar. Málinu sé því lokið af hálfu nefndarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Til­kynn­ing­unni á vef Alþingis fylgdi jafnframt afrit af greinargerðinni, þ.e. greinargerð setts ríkis­endur­skoð­anda um Lindarhvol ehf.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 43. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. breytingu sem á henni var gerð með stjórnarskipunarlögum árið 1995, skal endurskoðun á fjárreiðum ríkisins, stofnana þess og ríkisfyrirtækja fara fram á vegum Al­þingis og í umboði þess eftir nánari fyrirmælum í lögum. Samkvæmt lögum um ríkisendurskoðanda og endurskoðun ríkisreikninga kýs Alþingi ríkisendurskoðanda sem hefur það hlutverk, sbr. 3. gr. lag­anna, að hafa í umboði Alþingis eftirlit með fjárreiðum ríkisins, stofnana þess og ríkisfyrirtækja á þann hátt sem í lögunum greinir. Ríkisendurskoðandi er sjálfstæður í störfum sínum, sbr. 1. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Með lögum nr. 24/2016, um breytingu á þágildandi lögum um Seðlabanka Íslands, nr. 36/2001, var ráðherra heimilað að setja á fót einkahlutafélag í eigu ríkissjóðs sem skyldi annast umsýslu tilgreindra eigna, fullnustu þeirra og sölu (stöðugleikaeignir svonefndar). Gera skyldi samning milli félagsins og ráðherra um verkefni þess og starfshætti og var Ríkisendurskoðun falið að hafa eftirlit með þeim samningi. Á þessum grundvelli hefur ríkisendurskoðandi unnið tilteknar skýrslur um Lindarhvol ehf. og framkvæmd umrædds samnings um umsýslu, fullnustu og sölu á stöðugleikaeignum, þar á meðal umrædda greinargerð setts ríkisendurskoðanda.<br /> &nbsp;<br /> Almennt er ráð fyrir því gert að þær skýrslur sem ríkisendurskoðandi vinnur skuli sendar Alþingi, sbr. 16. gr. laga nr. 46/2016. Svo var einnig gert í þessu tilviki, sem fyrr segir. Alþingi heyrir ekki undir eftir­lit framkvæmdarvaldsins, eðli máls samkvæmt, og þar með ekki undir úrskurðarvald úrskurðar­nefnd­ar um upplýsingamál, sbr. einnig lokamálslið 4. mgr. 2. gr. upplýsingalaga, eins og því ákvæði var breytt með lögum nr. 72/2019. Þar sem forsætisnefnd Alþingis hefur birt hina umbeðnu grein­ar­gerð opinberlega verður ekki séð að lengur séu fyrir hendi mögulegir almanna- eða einka­hags­mun­ir sem réttlæti að að­gangur að greinar­gerð­inni sé tak­markaður af hálfu stjórnvalda, hvorki á grund­velli laga um ríkisendurskoðanda og end­ur­skoðun ríkisreikn­inga né upplýs­inga­laga. Greinargerðin er að­gengileg öllum almenningi á vef Al­þingis með lítilli fyrir­höfn. Þá fluttu helstu fjölmiðlar, þar á meðal kær­andi, fréttir af birtingunni í sep­tember 2023 og vísuðu á vef Alþingis þar sem nálgast mætti grein­ar­gerðina.<br /> &nbsp;<br /> Að öllu framangreindu virtu telur úr­skurðarnefndin að þeir hagsmunir sem áður kunna að hafa staðið af­hendingu greinargerðarinnar í vegi séu niður falln­ir og að um aðgang kæranda að greinargerðinni fari sam­kvæmt 5. gr. upplýsingalaga. Að mati nefnd­ar­inn­ar eiga ákvæði 6.–10. gr. upplýsingalaga ekki við um grein­argerðina. Því er ráðuneytinu skylt að veita kær­anda aðgang að greinargerð setts ríkisendur­skoð­anda um starfsemi Lindarhvols ehf.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Fjármála- og efnahagsráðuneyti er skylt að veita […], blaðamanni hjá Eyjunni, aðgang að greinargerð setts ríkisendurskoðanda um starfsemi Lindarhvols ehf.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Deilt var um rétt kæranda til aðgangs að umsögnum sem ríkislögmaður aflaði í tilefni af erindi til embættisins þar sem krafist var viðurkenningar á bótaskyldu. Ríkislögmaður synjaði beiðni kæranda með vísan til þess að gögnin teldust bréfaskipti við sérfróða aðila, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að umbeðnar umsagnir lytu að könnun á réttarstöðu hlutaðeigandi stjórnvalda vegna nærliggjandi möguleika á málshöfðun og að ríkislögmanni hefði þannig verið heimilt að takmarka aðgang kæranda að þeim. Ákvörðun ríkislögmanns var því staðfest.

<p>Hinn 13. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1200/2024 í máli ÚNU 23010004.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 11. janúar 2023, kærði […] synjun embættis ríkislögmanns á beiðni um gögn.<br /> &nbsp;<br /> Aðdragandi málsins er sá að 31. október 2022 sendi kærandi bréf til ríkislögmanns og krafðist viður­kenn­ing­ar á bótaskyldu vegna miska sem hann og dóttir hans hefðu orðið fyrir vegna meðferðar Sýslu­manns­ins á höfuðborgarsvæðinu á kröfu hans um umgengni við dóttur sína samkvæmt samkomulagi. Ríkis­lögmaður sendi bréf til dómsmálaráðuneytis og Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu 8. nó­vem­ber 2022. Í bréfunum gerði ríkislögmaður grein fyrir framkominni kröfu kæranda og óskaði eftir um­sögnum viðkomandi stjórnvalda um kröfuna og málatilbúnað kæranda og að aflað yrði þeirra gagna sem kynnu að varða málið og ekki fylgdu bréfi kæranda. Umsagnir bárust frá Sýslumanninum á höfuð­borg­arsvæðinu 2. desember 2022 og dómsmálaráðuneyti 13. sama mánaðar. Ríkislögmaður svaraði í kjölfarið kæranda með bréfi 21. desember 2022 þar sem kröfu um viðurkenningu á bótaskyldu var hafn­að.<br /> &nbsp;<br /> Með tveimur tölvupóstum 27. desember 2022 til ríkislögmanns krafðist kærandi „gagna vegna um­rædds máls“ og „umsagna DMR og Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu“ með vísan til 14. gr. upp­lýs­ingalaga, nr. 140/2012. Ríkislögmaður svaraði beiðni kæranda 5. janúar 2023 og synjaði honum um aðgang að umsögnunum tveimur með vísan til þess að réttur til aðgangs að gögnum tæki ekki til „bréfaskipta við sérfróða aðila í tengslum við réttarágreining eða til afnota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað“, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 14. gr. lag­anna. Hvað varðaði beiðni kæranda að öðru leyti tók ríkislögmaður fram að þau gögn sem lægju fyrir væru gögn úr tilteknu stjórnsýslumáli sem leitt hefði verið til lykta með úrskurði dóms­mála­ráðu­neyt­isins 8. desember 2022. Samkvæmt 1. mgr. 16. gr. upplýsingalaga væri „mælt fyrir um að þegar farið er fram á aðgang að gögnum í máli þar sem taka á eða tekin hefur verið stjórnvaldsákvörðun“ skyldi beina beiðni um aðgang að gögnum til þess sem tekið hefur eða muni taka ákvörðun í málinu. Í sam­ræmi við þetta og 2. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, yrði beiðni kæranda um aðgang að gögn­um, að þessu leyti, framsend dómsmálaráðuneytinu til afgreiðslu.<br /> &nbsp;<br /> Í framhaldinu af þessari synjun vísaði kærandi málinu til úrskurðarnefndar um upplýsingamál, sem fyrr greinir. Í kæru málsins kemur m.a. fram sú afstaða kæranda að undantekningin um bréfaskipti við sér­fróða aðila samkvæmt 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga eigi ekki við þar sem sérfróðir aðilar hafi ekki fjall­að efnislega um málið. Brýnir almannahagsmunir með tilliti til upplýsingaréttar almennings og trausts á stjórnsýslunni varði þetta mál, annars vegar hvort sérfróðir aðilar hafi yfirleitt fjallað um málið og hins vegar sé með öllu óljóst hvað ríkislögmaður eigi við með réttarágreiningi og sé það ekki rökstutt í svari embættisins. Loks krefst kærandi lista frá ríkislögmanni yfir gögn málsins, með málsnúmerum og heitum gagna.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögmanni þann 12. janúar 2023 og embættinu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að ríkislögmaður léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns barst úrskurðarnefndinni 23. janúar 2023. Í umsögninni kemur fram að emb­ætt­ið telji að beiðni kæranda hafi verið afgreidd lögum samkvæmt. Í samhengi við afgreiðslu á beiðni kær­anda um aðgang að umsögnum hafi þó láðst að greina frá afstöðu ríkislögmanns til aukins aðgangs sam­kvæmt 2. mgr. 11. gr. upplýsingalaga og leiðbeina honum um rétt til kæru samkvæmt 20. gr. sömu laga, sbr. 19. gr. laganna, og verði framvegis gætt að því.<br /> &nbsp;<br /> Í því skyni að bæta úr framangreindu er þess getið í umsögninni að það sé afstaða embættisins að ekki sé ástæða til að neyta heimildar 11. gr. upplýsingalaga til að veita aðgang að þeim gögnum sem falli und­ir ákvæði 3. tölul. 6. gr. laganna. Loks er til þess vísað að í kærunni sé krafist gagnalista frá ríkis­lög­manni. Þótt þessi beiðni hafi ekki áður borist embættinu og því ekki hlotið afgreiðslu þess sé vakin at­hygli á að fyrirliggjandi gögn í málinu séu eftirtalin:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Erindi kæranda til ríkislögmanns 31. október 2022 og 23 fylgiskjöl sem talin eru upp í niðurlagi erind­isins.</li> <li>Umsagnarbeiðnir embættis ríkislögmanns 8. nóvember 2022 til ráðuneytis og sýslumanns.</li> <li>Tölvupóstsamskipti vegna frestbeiðna ráðuneytis og sýslumanns</li> <li>Umsögn sýslumanns til embættis ríkislögmanns 2. desember 2022</li> <li>Úrskurður sýslumanns 11. maí 2022</li> <li>Umsögn ráðuneytisins til embættis ríkislögmanns 13. desember 2022</li> <li>Úrskurður ráðuneytisins 8. desember 2022</li> <li>Bréf embættis ríkislögmanns til kæranda 21. desember 2022</li> <li>Tölvubréf 21. desember 2022 til 5. janúar 2023.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Umsögn ríkislögmanns var kynnt kæranda með bréfi, dags. 23. janúar 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði með tölvupósti 24. sama mánaðar.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga. Úr­skurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess og sjón­ar­miðum kær­anda.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í málinu hefur kærandi krafist aðgangs að gögnum máls hjá ríkislögmanni sem varðar afgreiðslu og með­ferð ríkislögmanns á kröfu kæranda sjálfs um viðurkenningu bótaskyldu.<br /> &nbsp;<br /> Gögn þess máls sem beiðni kæranda lýtur að eru í fyrsta lagi krafa kæranda um viðurkenningu bóta­skyldu, dags. 31. október 2022, og 23 fylgigögn með kröfunni. Kærandi hefur þegar aðgang að þessum gögn­um.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál tekur fram að ákvæði upplýsingalaga, nr. 140/2012, bæði þau ákvæði sem varða upplýsingarétt almennings, sbr. 5. gr. laganna, og rétt aðila til aðgangs að upplýs­ing­um sem varða hann sjálfan, sbr. 14. gr. laganna, byggjast á því að hægt sé að óska aðgangs að fyrir­liggj­andi gögn­um hjá stjórnvöldum með þeim takmörkunum sem leiða af lögum. Í því efni skiptir al­mennt ekki máli hvort umbeðin gögn hafa í upphafi borist stjórnvöldum frá þeim sem óskar aðgangs að þeim, enda getur það verið þáttur í upplýsingarétti að fá staðreynt hvaða gögn liggja fyrir hjá stjórn­völd­um.<br /> &nbsp;<br /> Þegar litið er til beiðni kæranda um aðgang að gögnum og þegar kæra málsins til úrskurðarnefndarinnar er virt heildstætt verður kæruefni málsins þó afmarkað þannig að í því felist ekki krafa um afhendingu þess­ara tilteknu gagna frá ríkislögmanni. Fellur því álitaefni um rétt kæranda til aðgangs að þeim utan við viðfangsefni þessa úrskurðar.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Fyrirliggjandi gögn eru í öðru lagi tvö bréf ríkislögmanns til dómsmálaráðuneytis annars vegar og til Sýslu­mannsins á höfuðborgarsvæðinu hins vegar, bæði dags. 8. nóvember 2022, þar sem óskað er um­sagna þessara stjórnvalda um bótakröfu kæranda, og svör stjórnvalda við þeim erindum, þ.e. umsögn Sýslu­mannsins á höfuðborgarsvæðinu til ríkislögmanns, dags. 2. desember 2022, og umsögn dóms­mála­ráðuneytis til ríkislögmanns, dags. 13. desember 2022. Þessi fjögur gögn hefur kærandi ekki fengið af­hent.<br /> &nbsp;<br /> Synjun ríkislögmanns hvað þessi gögn varðar byggist á 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt því ákvæði nær réttur almennings til aðgangs að gögnum ekki til bréfaskipta við sérfróða aðila í tengslum við réttarágreining eða til afnota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað. Ákvæð­ið á einnig við þegar réttur til aðgangs að gögnum er byggður á III. kafla upplýsingalaga um aðgang aðila að upplýsingum um hann sjálfan, enda segir í 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. laganna að aðgangur aðila að upplýsingum samkvæmt 14. gr. nái ekki til gagna sem talin séu í 6. gr. laganna. Heimildir til beitingar 3.&nbsp;tölul. 6. gr. eru því hinar sömu hvort sem réttur til aðgangs er byggður á 5. gr. eða 14. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. úrskurð úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 870/2020.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. tölul. 6. gr. í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum, nr. 140/2012, segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Hér að baki býr það sjónarmið að hið opinbera geti, á sama hátt og hver annar aðili að dóms­máli, leitað ráðgjafar sérfróðra aðila án þess að þær upplýsingar sem þannig er aflað kom­ist til vitundar gagnaðila. Ber að túlka ákvæðið þannig að það tryggi að hið opinbera standi ekki vegna upplýsingalaga höllum fæti í dómsmálum. Undanþágunni verður aðeins beitt um gögn sem verða til eða aflað er gagngert í þessu skyni og tekur því t.d. ekki til álits­gerða eða skýrslna sérfræðinga sem aflað er við meðferð stjórnsýslumála almennt. Hlið­stæð undanþága frá upplýsingarétti aðila máls er í stjórnsýslulögum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Orðalag ákvæðisins og athugasemdir þar að lútandi í greinargerð benda ekki til þess að gerð sé krafa um að bréfaskipti eigi sér stað eftir að dómsmál er höfðað eða beinlínis í tilefni af ákvörðun um að höfða eða taka til varna í slíku máli. Samkvæmt sjónarmiðum sem fram koma í bréfi umboðsmanns Al­þingis frá 13. desember 2002, í máli nr. 3643/2002, sem lýtur að skýringu sambærilegs ákvæðis í stjórn­sýslulögum, nr. 37/1993, og þeim athugasemdum sem fylgdu frumvarpi til upplýsingalaga ber að skýra ákvæðið með það fyrir augum að tryggja jafnræði á milli aðila máls og viðkomandi stjórnvalds ef til dómsmáls kemur. Í fyrrgreindu bréfi umboðsmanns sagði enn fremur að nægilegt væri að beiðni stjórn­valds um álit sérfróðs aðila væri sett fram í tilefni af framkominni kröfu aðila máls um skaðabætur þar sem lagt er til grundvallar að leitað verði til dómstóla fallist stjórnvald ekki á kröfuna.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af framangreindu verður ekki talið að nauðsynlegt sé að bréfaskipti stjórnvalds við sér­fróð­an aðila standi í beinum tengslum við mál sem þegar hefur verið höfðað eða þegar hefur verið tekin ákvörðun um að höfða. Undir undanþáguna falla einnig bréfaskipti sem til koma vegna könnunar stjórn­valds á réttarstöðu sinni í tengslum við nærliggjandi möguleika á slíkri málshöfðun, enda lúti þau ekki með beinum hætti að meðferð stjórnsýslumála. Þá tekur undanþágan samkvæmt framansögðu einn­ig til réttarágreinings sem lagður er í annan farveg, t.d. fyrir sjálfstæðri úrskurðarnefnd, eða þegar til greina kemur að leggja ágreining í slíkan farveg.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. og 2. mgr. 2. gr. laga um ríkislögmann, nr. 51/1985, fer hann með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og með vörn þeirra einkamála fyrir dómstólum og gerðardómum sem höfðuð eru á hendur ríkinu og sókn þeirra einkamála sem ríkið höfðar á hendur öðrum. Samkvæmt leið­bein­ing­um forsætisráðuneytisins fyrir ráðuneyti og stofnanir frá desember 2019, um verklag í samskiptum við embætti ríkislögmanns, kemur fram að allar bótakröfur sem beinast að ríkinu fari annaðhvort beint til ríkislögmanns eða til viðkomandi ráðuneytis eða stofnunar sem framsendi kröfu til hans, sjá kafla 3.2 í leiðbeiningunum. Í sama kafla kemur fram að ríkislögmaður fái fram afstöðu hlutaðeigandi ráðu­neyt­is eða stofnunar áður en hann ákveður að fallast á bótakröfu, eða annars konar kröfu, eða hafna henni í heild eða hluta nema framkvæmd sé skýr og ótvíræð.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður er samkvæmt framansögðu sérfróður aðili sem fer með uppgjör bótakrafna sem beint er að ríkissjóði og sér um sókn eða vörn annarra ríkisaðila í dómsmálum. Af því leiðir að samskipti stjórn­valds við ríkislögmann vegna könnunar þess á réttarstöðu sinni eða vegna dómsmáls, falla undir undan­þáguákvæði 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Skiptir þar ekki máli hvort viðkomandi stjórnvald eða ríkis­lögmaður eigi frumkvæði að samskiptunum, sbr. úrskurði nefndarinnar í málum nr. 828/2019, 870/2020, 882/2020, 901/2020 og 958/2020.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmaður aflaði þeirra tveggja umsagna sem um ræðir í tilefni þess að embættinu barst bréf frá kær­anda 31. október 2022. Með bréfinu fór kærandi meðal annars fram á að viðurkenndur yrði réttur hans til miskabóta og var þess getið í bréfinu að mál yrði höfðað fyrir dómstólum ef ekki yrði tekin af­staða til kröfunnar innan tiltekins frests. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér efni um­beðinna umsagna en þar kemur fram afstaða dómsmálaráðuneytis og Sýslumannsins á höfuð­borg­ar­svæðinu til krafna og röksemda kæranda. Þrátt fyrir að ekki liggi fyrir í málinu hvort kærandi hafi eða muni höfða dómsmál telur úrskurðarnefndin að leggja verði til grundvallar að umbeðnar um­sagn­ir hafi lotið að könnun á réttarstöðu hlutaðeigandi stjórnvalda vegna nærliggjandi möguleika á slíkri máls­höfð­un.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur samkvæmt framangreindu að framangreind gögn falli undir undanþágu 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Verður synjun ríkislögmanns á afhendingu þessara gagna því staðfest, eins og grein­ir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Í þriðja lagi eru fyrirliggjandi í málinu tölvupóstssamskipti milli ríkislögmanns og Sýslumannsins á höfuð­borgarsvæðinu vegna umsagnarbeiðni ríkislögmanns. Um er að ræða tölvupóst frá starfsmanni sýslu­mannsins 29. nóvember 2022 þar sem óskað er eftir fresti til 2. desember til að skila um­beð­inni umsögn og tölvupóst starfsmanns ríkislögmanns sama dag þar sem á það er fallist. Þessi gögn hefur kærandi ekki fengið afhent.<br /> &nbsp;<br /> Þá eru í fjórða lagi fyrirliggjandi í málinu tölvupóstssamskipti milli ríkislögmanns og dómsmála­ráðu­neyt­is vegna umsagnarbeiðni ríkislögmanns. Um er að ræða tölvupóst frá starfsmanni dóms­mála­ráðu­neyt­is 29. nóvember 2022 þar sem óskað er eftir fresti til að skila umbeðinni umsögn til 13. desember, tölvu­póst starfsmanns ríkislögmanns sama dag þar sem á það er fallist og enn tölvu­póst frá starfsmanni dóms­málaráðuneytis 30. nóvember 2022 þar sem staðfest er að umsögn verði send í síðast lagi 13.&nbsp;de­sem­ber. Þessi gögn hefur kærandi ekki fengið afhent.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur yfirfarið efni þessara tölvupóstssamskipta. Efni þeirra getur ekki talist geyma nein­ar upplýsingar sem setja má í tengsl við réttarágreining né heldur kemur neitt í þeim fram sem telst til afnota í dómsmáli eða til afnota við athugun á því hvort dómsmál skuli höfðað. Í því ljósi, og með vísan til sjónarmiða sem rakin eru undir lið 2 hér að framan, teljast þessi gögn ekki falla undir undan­þágu frá upplýsingarétti samkvæmt 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga. Þau falla heldur ekki undir aðrar undan­þágur upplýsingaréttar sem ríkislögmaður hefur vísað til í málinu. Verður því lagt fyrir ríkis­lög­mann að afhenda kæranda þessi gögn.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>4.</strong></h2> <p>Meðal gagna málsins eru í fimmta lagi fylgigögn sem bárust ríkislögmanni með áðurnefndum um­sögn­um Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu og dómsmálaráðuneytis. Með umsögn sýslumannsins, dags. 2. desember 2022, fylgdi afrit af úrskurði sýslumannsins í máli kæranda frá 11. maí 2022. Með um­sögn dómsmálaráðuneytis fylgdu afrit af umræddri umsögn sýslumannsins 2. desember 2022 og jafn­framt afrit af úrskurði dómsmálaráðuneytis í máli kæranda, dags. 8. desember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Hér að framan hefur þegar verið tekin afstaða um rétt kæranda til aðgangs að umsögn Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu til ríkislögmanns, dags. 2. desember 2022. Telst kærandi ekki eiga rétt á aðgangi að henni, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í afgreiðslu sinni á beiðni kæranda um aðgang að gögnum vísaði ríkislögmaður til þess með almennum hætti að önnur gögn en þær umsagnir sem honum höfðu borist frá dómsmálaráðuneyti og Sýslu­mann­inum á höfuðborgarsvæðinu í málinu teldust gögn úr stjórnsýslumáli sem verið hefði til með­ferð­ar í dómsmálaráðuneyti, og hefði beiðni kæranda að því leyti verið framsend til þess ráðuneytis, sbr. 1.&nbsp;mgr. 16. gr. upplýsingalaga og 2. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga. Úrskurðarnefndin skilur afstöðu ríkislög­manns svo að þessi afgreiðsla taki til hinna tveggja tilgreindu úrskurða sem voru fylgigögn umsagnanna frá Sýslumanninum á höfuðborgarsvæðinu annars vegar og dómsmálaráðuneyti hins vegar.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 16. gr. upplýsingalaga kemur fram að þegar farið sé fram á aðgang að gögnum í máli þar sem taka á eða tekin hefur verið stjórnvaldsákvörðun skuli beiðni beint til þess sem tekið hefur eða taka mun ákvörðun í málinu. Annars skuli beiðni beint til þess aðila sem hafi gögnin í vörslu sinni.<br /> &nbsp;<br /> Hin tilvitnuðu fylgigögn eru annars vegar úrskurður Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu, dags. 11.&nbsp;maí 2022, í stjórnsýslumáli sem kærandi var aðili að og hins vegar úrskurður dómsmálaráðuneytis í tilefni af sama máli, dags. 8. desember 2022. Í því ljósi verður úrskurðarnefndin að fallast á að þessi gögn tilheyra stjórnsýslumáli sem rekið var í dómsmálaráðuneyti og það ráðuneyti tók stjórn­valds­ákvörðun í. Beiðni kæranda að þessu leyti féll ekki undir upplýsingalög og var réttilega framsend dóms­málaráðuneyti til afgreiðslu. Verður afgreiðsla ríkislögmanns á beiðni kæranda að þessu leyti stað­fest.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>5.</strong></h2> <p>Í sjötta lagi bárust úrskurðarnefndinni frá ríkislögmanni afrit af tölvupóstssamskiptum embættisins við kær­anda frá 27. desember 2022 til 5. janúar 2023. Þessir tölvupóstar varða allir samskipti ríkislögmanns og kæranda vegna kröfu þess síðarnefnda um aðgang að gögnum. Þessi gögn geyma annars vegar beiðni kær­anda um þann aðgang sem deilt er um í þessu máli, sbr. tölvupóst hans til ríkislögmanns 27. de­sem­ber og hins vegar upplýsingar um afgreiðslu ríkislögmanns á gagnabeiðninni. Þessir tölvupóstar urðu með öðrum orðum til í tengslum við framlagningu þeirrar gagnabeiðni sem hér er til afgreiðslu ann­ars vegar og eftir að hún var lögð fram hins vegar.<br /> &nbsp;<br /> Þessi gögn voru ekki fyrirliggjandi hjá ríkislögmanni þegar kærandi lagði þar fram beiðni sína um að­gang að gögnum sem tengdust afgreiðslu á kröfu hans um viðurkenningu bótaskyldu. Bendir úr­skurð­ar­nefndin af því tilefni á að réttur samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga, sem kærandi byggir rétt sinn á, trygg­ir rétt til aðgangs að þeim gögnum sem eru fyrirliggjandi þegar beiðni um aðgang að gögnum er lögð fram. Umræddir tölvupóstar falla því eðli málsins samkvæmt ekki undir beiðni kæranda um aðgang að gögnum, dags. 27. desember 2022, og teljast því ekki heldur til þeirra gagna sem kæra málsins lýtur að.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>6.</strong></h2> <p>Í kæru málsins var þess að lokum krafist að ríkislögmaður legði fram lista yfir gögn málsins, með máls­númerum og heitum gagna. Í umsögn ríkislögmanns, sem úrskurðarnefnd um upplýsingamál kynnti fyrir kæranda, er að finna lista yfir öll gögn sem eru skráð undir tiltekið málsnúmer í málaskrá ríkis­lögmanns. Gögnin eru jafnframt listuð upp í þessum úrskurði. Hins vegar kom þessi krafa ekki fram fyrr en í kæru málsins, og liggur því ekki fyrir formleg synjun á þessari beiðni sem nefndinni er fært að taka afstöðu til í úrskurði, sbr. 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga. Verður því að vísa frá þeim þætti í kær­unni sem lýtur að afhendingu umrædds lista.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kærandi, […], á ekki rétt á aðgangi að bréfum ríkislögmanns til dómsmála­ráðu­neyt­is annars vegar og til Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu hins vegar, dags. 8. nóvember 2022, þar sem óskað er umsagna þessara stjórnvalda um bótakröfu kæranda. Kærandi á hvorki rétt á aðgangi að umsögn Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu til ríkislögmanns, dags. 2. desember 2022, né umsögn dómsmálaráðuneytis til ríkislögmanns, dags. 13. desember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Staðfest er ákvörðun ríkis­lögmanns að framsenda til dómsmálaráðuneytis beiðni kæranda um aðgang að úrskurðum Sýslu­manns­ins á höfuðborgarsvæðinu, dags. 11.&nbsp;maí 2022, og dómsmálaráðuneytis, dags. 8. desember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Ríkislögmanni ber að afhenda kæranda, […], tölvupóst frá Sýslumanninum á höfuð­borgarsvæðinu 29. nóvember 2022, og tölvupóst með svari ríkislögmanns við honum sama dag. Ríkis­lögmanni ber einnig að afhenda tölvupóst frá dómsmálaráðuneyti til ríkislögmanns 29.&nbsp;nó­vem­ber 2022, tölvupóst með svari ríkislögmanns sama dag og tölvupóst með svari dómsmála­ráðu­neytis til ríkislögmanns 30. nóvember 2022.<br /> &nbsp;<br /> Kæru málsins er að öðru leyti vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kæranda var synjað um aðgang að PDF-skjölum sem innihalda yfirlit úr málaskrá Garðabæjar yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans. Ákvörðunin var byggð á því að skjölin uppfylltu ekki skilyrði þess að teljast gögn í skilningi upplýsingalaga, auk þess sem þau vörðuðu ekki tiltekið mál. Úrskurðarnefndin taldi að með því að færa skjáskot úr málaskrá sinni yfir á PDF-form hefði sveitarfélagið búið til gögn í skilningi upplýsingalaga, sem teldust fyrirliggjandi. Þá næði upplýsingaréttur einnig til tiltekinna fyrirliggjandi gagna þótt þau væru ekki hluti af ákveðnu máli. Nefndin taldi þannig að sveitarfélagið hefði ekki afgreitt beiðni kæranda á réttum lagagrundvelli og vísaði beiðninni til Garðabæjar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.

<p>Hinn 7. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1199/2024 í máli ÚNU 23110016.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 22. nóvember 2023, kærði […] ákvörðun Garðabæjar að synja honum um aðgang að fimm PDF-skjölum sem innihalda yfirlit úr málaskrá sveitarfélagsins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi óskaði eftir gögnunum 31. október 2023. Í svari Garðabæjar, dags. 8. nóvember 2023, kom fram að gögnin væru skjáskot úr málaskrá Garðabæjar sem færð hefðu verið á PDF-form svo hægt væri að afhenda þau úrskurðarnefnd um upplýsingamál, sbr. 2. mgr. 22. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, við meðferð máls sem lyktaði með úrskurði nefndarinnar nr.&nbsp;1150/2023. Í þeim úrskurði nefnd­arinnar kæmi fram að réttur til aðgangs að gögnum næði almennt ekki til gagnagrunna eða skráa sem liggja fyrir hjá stjórnvöldum. Að mati Garðabæjar uppfylltu umbeðin gögn ekki skilgreiningu upp­lýs­ingalaga á hug­takinu gagn, sbr. 2. mgr. 5. gr. laganna, og vörðuðu auk þess ekki tiltekið mál, sbr. 1.&nbsp;mgr. 15. gr. lag­anna. Beiðni kæranda var því hafnað.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að samkvæmt upplýsingalögum geti upplýsingaréttur náð til gagna án tengsla við til­tekið mál. Skilyrðið sé aðeins að viðkomandi takist að tilgreina gagnið með nægilega skýrum hætti og að undanþáguákvæði laganna eigi ekki við. Þau gögn sem kærandi hafi óskað eftir teljist að hans mati vera fyrirliggjandi í skilningi laganna.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Garðabæ með erindi, dags. 27. nóvember 2023, og sveitarfélaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Garðabæjar barst úrskurðarnefndinni 8. desember 2023. Í henni kemur fram að fallist úr­skurð­arnefndin á að kærandi eigi rétt til aðgangs að skjáskotunum sé kæranda veittur aðgangur „bak­dyra­megin“ að gagnagrunni Garðabæjar, sem fái ekki staðist samkvæmt úrskurði nefndarinnar nr. 1150/2023 þar sem fram kemur að réttur almennings til aðgangs að gögnum taki almennt ekki til gagna­grunna eða skráa sem fyrir liggja hjá stjórnvöldum. Þá hafi Garðabær nokkrum sinnum afhent kær­anda yfirlit og lista yfir málsgögn úr málaskrá bæjarins og verði því ekki annað séð en að skylda sam­kvæmt 2. tölul. 2. mgr. 5. gr. upplýsingalaga hafi verið uppfyllt.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Garðabæjar var kynnt kæranda með erindi, dags. 12. desember 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust 18. desember 2023. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hef­ur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar rétt kæranda til aðgangs að PDF-skjölum sem innihalda yfirlit úr málaskrá sveitar­fél­ags­ins yfir mál og gögn sem varða kæranda og dóttur hans.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, nær réttur almennings til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum tiltekins máls og tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Hið sama á við um aðgang að gögnum sem inni­halda upplýsingar um mann sjálfan, sbr. 1. mgr. 14. gr. laganna. Réttur til aðgangs að gögnum nær almennt ekki til gagnagrunna eða skráa sem fyrir liggja hjá þeim aðilum sem heyra undir gildissvið upp­lýsingalaga. Undantekning frá þeirri reglu er sá réttur sem almenningi er fenginn í 2.&nbsp;tölul. 2.&nbsp;mgr. 5. gr. upplýsingalaga, sbr. 5. mgr. 14. gr. laganna, til aðgangs að lista yfir málsgögn. Sá sem ósk­ar að­gangs að lista yfir málsgögn þarf þó að geta tilgreint með nægjanlega skýrum hætti hvaða mál það eru sem hann vill kynna sér svo hægt sé að afmarka beiðni hans án veru­legrar fyrirhafnar, sbr. 1.&nbsp;mgr. 15.&nbsp;gr. laganna. Samkvæmt þessu er ljóst að það að veita aðgang að lista yfir málsgögn í formi skjáskots úr málaskrá felur ekki í sér að með því sé veittur aðgangur að gagnagrunni eða skrá umfram þann rétt sem til staðar er á grundvelli upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Fyrir liggur í máli þessu að þau PDF-skjöl sem kærandi hefur óskað aðgangs að voru búin til af Garða­bæ í tengslum við meðferð máls ÚNU 22070009 hjá úrskurðarnefnd um upplýsingamál, sem lyktaði með úrskurði nefndarinnar nr. 1150/2023. Það er mat nefndarinnar að með því að Garðabær hafi fært skjá­skot úr málaskrá sinni yfir á fimm PDF-skjöl hafi sveitarfélagið búið til gögn í skilningi upp­lýs­inga­laga, sem teljast fyrirliggjandi í skilningi 1. mgr. 5. gr. og 1. mgr. 14. gr. laganna. Þá er það jafnframt mat nefndarinnar að með beiðni sinni um PDF-skjölin hafi kærandi tilgreint með nægjanlega skýrum hætti hvaða gögn hann óskaði eftir að fá afhent. Ekki liggur fyrir í gögnum málsins hvort PDF-skjölin séu hluti af tilteknu máli í málaskrá Garðabæjar, en úrskurðarnefndin telur það gilda einu þar sem réttur til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum nær einnig til tiltekinna fyrirliggjandi gagna þótt þau hafi ekki verið færð undir ákveðið mál hjá þeim aðila sem gagnabeiðni er beint til.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er það mat úrskurðarnefndarinnar að ákvörðun Garðabæjar að synja kær­anda um aðgang að PDF-skjölunum hafi ekki byggst á réttum lagagrundvelli. Nefndin telur að rétt af­greiðsla hefði verið að yfirfara skjölin efnislega með hliðsjón af takmörkunarákvæðum upp­lýs­inga­laga, sbr. 6.–10. gr. upplýsingalaga, sbr. 2.–3. mgr. 14. gr. sömu laga, og taka að því búnu ákvörðun um af­hendingu skjalanna til kæranda að hluta eða í heild. Er það mat nefndarinnar að rétt sé að vísa beiðni kær­anda til Garða­bæjar til nýrrar meðferðar og leggja fyrir sveitarfélagið að afgreiða beiðni kæranda á þeim grund­velli. Úrskurðarnefndin telur ljóst að kærandi eigi rétt til aðgangs að þó nokkrum hluta þeirra upplýsinga sem finna má í gögnunum, þar sem þær meðal annars stafa frá honum sjálfum eða varða hann sérstaklega umfram aðra.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni […], dags. 31.&nbsp;október 2023, er vísað til Garðabæjar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.</p> <p > &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir gögnum hjá Útlendingastofnun um möguleg tengsl þeirra sem kæmu til Íslands á grundvelli fjölskyldusameiningar við Hamas-samtökin og gögnum sem sýndu að þeir sem kæmu til Íslands frá Gaza-svæðinu uppfylltu skilyrði reglugerðar um aðgerðir gegn hryðjuverkastarfsemi og ákvæða um heimild til að koma inn á Schengen-svæðið. Stofnunin hafnaði beiðninni með vísan til þess að ekki væru afhent gögn úr einstökum málum. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að stofnunin hefði ekki afgreitt beiðni kæranda í samræmi við upplýsingalög og vísaði beiðninni til Útlendingastofnunar til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1198/2024 í máli ÚNU 24050009.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 2. maí 2024, kærði […] ákvörðun Útlendingastofnunar að synja honum um aðgang að gögnum. Kærandi óskaði 19. apríl 2024 eftir aðgangi að:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Öllum gögnum sem sýna hugsanleg tengsl þeirra, sem hafa fengið leyfi til komu til Íslands vegna fjölskyldusameiningar, við Hamas-samtökin.</li> <li>Öllum gögnum sem sýna að lagt hafi verið mat á að þeir sem koma til Íslands frá Gaza-svæðinu uppfylli skilyrði reglugerðar um aðgerðir gegn hryðjuverkastarfsemi og ákvæða um heimild til að koma inn á Schengen-svæðið.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Útlendingastofnun svaraði kæranda 30. apríl 2024. Í svarinu var umfjöllun um reglugerð um aðgerðir gegn hryðjuverkastarfsemi og skilyrði þess að dvalarleyfi væri veitt. Þá kom fram að ekki væru veittar upp­lýsingar um einstök mál eða gögn afhent vegna þeirra.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Útlendingastofnun með erindi, dags. 13. maí 2024, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafn­framt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kær­an lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Meðfylgjandi erindi Útlendingastofnunar, dags. 28. maí 2024, var umsögn stofnunarinnar um kæru máls­ins. Í svörum Útlendingastofnunar kemur fram að gögn sem kæran lúti að verði ekki afhent þar sem um­fang beiðni kæranda sé óljóst, þ.e. ekki liggi fyrir til hvaða tímabils beiðnin nái, auk þess sem send­ingin verði líklega umfangsmikil. Í um­sögn stofnunarinnar kemur fram að ekki séu veittar upp­lýsingar um einstök mál, þar sem í gögnum þeirra séu persónuupplýsingar um hvern og einn ein­stak­ling, bæði almennar og viðkvæmar. Ekki sé unnt að kalla fram upplýsingarnar í formi ópersónu­grein­anlegrar tölfræði. Því þurfi að fara í gegnum hvert mál, taka út þær upplýsingar sem óskað er eftir og útbúa ný skjöl til að afhenda þær.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Útlendingastofnunar var kynnt kæranda með erindi, dags. 28. maí 2024, og honum veittur kost­ur á að koma á fram­færi frekari at­huga­semd­um. Þær bárust daginn eftir. Í þeim kemur fram að kær­andi telji fjarri lagi að fjöldi þeirra einstaklinga sem gagnabeiðni hans kunni að ná til sé svo mikill að það kosti mikla vinnu að gera umsóknir þeirra ópersónugreinanlegar, hvað þá að útbúa þurfi ný skjöl.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar beiðni kæranda um aðgang að gögnum í vörslum Útlendingastofnunar. Stofnunin varð ekki við beiðninni en telur þó að hún hafi verið afgreidd með fullnægjandi hætti þar sem kæranda hafi verið veitt efnisleg svör við þeim atriðum sem gagnabeiðni hans náði til.<br /> &nbsp;<br /> Upplýsingaréttur kæranda bygg­ist á 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, um rétt almennings til að­gangs að gögnum. Út­lendinga­stofn­un heyrir undir gildissvið laganna samkvæmt 1. mgr. 2. gr. þeirra.<br /> &nbsp;<br /> Þegar aðila sem heyrir undir gildissvið upplýsingalaga berst beiðni um gögn skal hann athuga hvort í vörsl­um hans liggi fyrir gögn sem heyra undir beiðnina. Ef talið er ómögulegt að afmarka beiðnina við til­tekin gögn eða tiltekið mál á samkvæmt 3. mgr. 15. gr. upplýsingalaga að leiðbeina beiðanda og gefa honum færi á að afmarka beiðnina með skýrari hætti. Þegar aðila hefur tekist að afmarka beiðnina við gögn í sínum vörslum skal hann að því búnu leggja mat á það hvort beiðandi eigi rétt til aðgangs að þeim með hliðsjón af takmörkunarákvæðum í 6. til 10. gr. upplýsingalaga. Eigi takmarkanir aðeins við um hluta gagns skal aðilinn veita beiðanda aðgang að öðr­um hlutum þess, sbr. 3. mgr. 5. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Það er mat úrskurðarnefndar um upplýsingamál að afgreiðsla Útlendingastofnunar á beiðni kæranda hafi ekki uppfyllt framangreindar kröfur sem leiða má af upplýsingalögum. Af gögnum málsins verður ekki séð að Út­lendingastofnun hafi gert tilraun til að afmarka beiðni kæranda við tiltekin gögn eða mál í vörslum stofn­unarinnar. Teldist beiðni kæranda vera of óljós var stofnuninni rétt að setja sig í sam­band við kæranda til að átta sig betur á umfangi beiðninnar.<br /> &nbsp;<br /> Þá tekur úrskurðarnefndin fram að um þagnarskyldu starfsmanna Útlendingastofnunar fer samkvæmt ákvæð­um X. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, en þau ákvæði takmarka ekki rétt til aðgangs að gögn­um samkvæmt upplýsingalögum, sbr. 2. málsl. 3.&nbsp;mgr. 4. gr. laganna. Þá er í lögum ekki að finna ákvæði sem heimila Útlendingastofnun að takmarka aðgang að gögnum mála stofnunarinnar í heild sinni, held­ur þarf að meta það hverju sinni hvort þau gögn sem óskað er eftir séu háð aðgangstakmörkunum í heild eða að hluta samkvæmt ákvæðum upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Loks skal tekið fram að þótt Útlendingastofn­un sé ekki skylt á grundvelli upplýsingalaga að útbúa ný skjöl til afhendingar, líkt og fram kemur í umsögn stofn­unarinnar, gera upplýsingalög ráð fyrir því sem fyrr segir að ef takmarkanir á upplýsingarétti eigi aðeins við um hluta gagns skuli veita að­gang að öðrum hlut­um þess.<br /> &nbsp;<br /> Að öllu framangreindu virtu telur úr­skurð­ar­nefnd um upplýsingamál óhjákvæmi­legt að vísa beiðni kær­anda til Útlendingastofnunar til nýrr­ar með­ferð­ar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni […], dags. 19. apríl 2024, er vísað til Útlendingastofnunar til nýrrar með­ferðar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærður var óhóflegur dráttur á afgreiðslu beiðni kæranda til Umhverfisstofnunar. Úrskurðarnefndin rakti að það væri ekki hlutverk nefndarinnar að skera úr um rétt til að fá svar við erindi sem bæri ekki með sér að vera beiðni um aðgang að gögnum. Talið var að erindi kæranda væri ekki gagnabeiðni og var kærunni því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1197/2024 í máli ÚNU 24050005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 3. maí 2024, kærði […] óhóflegan drátt á afgreiðslu beiðni sinnar til Umhverfisstofnunar. Í erindi til stofnunarinnar sem fylgdi kærunni og er dagsett 3. apríl 2024 óskar kærandi skilgreiningar annars vegar á orðanotkuninni endurvinnsla og önnur endurvinnsla og hins vegar á förgun og urðun.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægjandi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framangreindar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir erindi kæranda til Umhverfisstofnunar. Eins og efni þess ber með sér þá felst ekki í því beiðni um gögn í skilningi upplýsingalaga, heldur fyrirspurn um skilgreiningar á nánar tilgreindum hugtökum. Af þeim sökum verður kærunni vísað frá úrskurðar­nefnd­inni.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru […], dags. 3. maí 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir aðstoð úrskurðarnefndar um upplýsingamál við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi kæranda, þar sem fleiri en 30 virkir dagar væru liðnir frá því erindið var sent. Úrskurðarnefndin rakti að það væri ekki hlutverk nefndarinnar að skera úr um rétt til að fá svar við erindi sem bæri ekki með sér að vera beiðni um aðgang að gögnum. Talið var að erindi kæranda væri ekki gagnabeiðni og var kærunni því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1196/2024 í máli ÚNU 24050001.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Þann 26. apríl 2024 sendi félagið Vinnuverndarnámskeið ehf. erindi til úrskurðarnefndar um upp­­lýsingamál þar sem farið var fram á aðstoð nefndarinnar við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi félagsins. Liðnir væru fleiri en 30 virkir dagar frá því erindið var sent.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af 17. gr. og 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga ber úrskurðarnefndinni að taka erindi félagsins Vinnuverndarnámskeið ehf. fyrir sem stjórnsýslukæru.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt erindi kæranda til úrskurðarnefndarinnar eru atvik málsins þau að 14. mars 2024 sendi hann Vinnueftirlitinu fyrirspurn. Í fyrirspurninni kemur fram að kærandi hafi áður fengið afhenta tvo gátlista fyrir skoðun lyftara frá stofnuninni. Væri annar þessara gátlista dagsettur 16.06.2020 en merktur eldra efni. Hinn væri dagsettur 29.10.2010. Óskaði hann þess að fá að vita hvorn þessara lista stofnunin væri nú með í notkun. Þá spurði kærandi hvort sú áhersla stofnunarinnar á að svara öllum erindum innan viku hefði breyst frá því sem áður var. Kæra málsins lýtur að því að Vinnueftirlitið hafi ekki svarað þessu erindi kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægjandi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framangreindar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir erindi kæranda til Vinnueftirlitsins og telur erindið ekki bera með sér að vera beiðni um gögn í skilningi upplýsingalaga. Af þeim sökum verður kærunni vísað frá úrskurðar­nefnd­inni.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru Vinnuverndarnámskeiða ehf., dags. 26. apríl 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Úrskurðarnefnd um upplýsingamál barst beiðni um endurupptöku tveggja mála sem lokið hafði með úrskurðum árin 2020 og 2022 og vörðuðu ákvarðanir Vinnueftirlitsins að synja beiðnum kæranda um upplýsingar um hvort borist hefði kvörtun um einelti af hálfu hans. Beiðandi kvað að hagsmunir hans af að fá þessar upplýsingar vægju þyngra en mögulegir hagsmunir annarra af því að upplýsingarnar færu leynt. Úrskurðarnefndin hafnaði beiðni um endurupptöku þar sem skilyrði samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, væru ekki uppfyllt og að ekki væru annmarkar á úrskurðum nefndarinnar sem gætu leitt til endurupptöku á ólögfestum grundvelli.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1195/2024 í máli ÚNU 24040012.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Beiðni um endurupptöku</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 16. apríl 2024, óskaði […] eftir því að úrskurðarnefnd um upplýsingamál tæki upp að nýju tvö mál sem lauk með úrskurðum nefndarinnar nr. 910/2020 og 1108/2022. Í þeim hefði nefndin komist að því að beiðandi ætti ekki rétt til aðgangs að upplýsingum hjá Vinnueftirlitinu um hvort stofnuninni hefði borist kvörtun um einelti af hálfu hans. Í erindi beiðanda vísar hann til úrskurðar nefndarinnar nr. 1164/2023 þar sem manni hafi verið veittur aðgangur að gögnum um símtal við lögreglu sem leiddi til afskipta lögreglunnar af honum. Beiðandi telji sambærileg sjónarmið og réðu úrslitum um aðgang kæranda að gögnunum í því máli eiga við í sínum málum. Því fari hann fram á að framangreind mál verði tekin upp að nýju hjá nefndinni.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í málum úrskurðarnefndar um upplýsingamál ÚNU 20010009 og ÚNU 22030008 sem lauk með úr­skurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 910/2020, frá 11. júní 2020, og 1108/2022, frá 16.&nbsp;nó­vember 2022, var niðurstaðan að kærandi ætti ekki rétt til aðgangs að upp­lýs­ing­um hjá Vinnu­eftir­lit­inu um hvort borist hefði kvörtun um einelti af hálfu hans. Lagt var til grundvallar að 2.&nbsp;mgr. 83.&nbsp;gr. laga um aðbúnað, hollustuhætti og ör­yggi á vinnustöðum, nr. 46/1980, væri sérstakt þagn­ar­skyldu­ákvæði sem gengi framar upplýsingarétti samkvæmt ákvæðum upp­lýs­inga­laga, sbr. 2. málsl. 3.&nbsp;mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Í úrskurði nr. 910/2020 leysti úr­skurð­ar­nefnd­in að vísu úr málinu á grundvelli upplýsingalaga, þar sem sérstaka þagnarskylduákvæðið hafði fyrir mistök verið fellt brott úr lögum nr. 46/1980 þegar hin kærða ákvörðun var tekin. Hins vegar var horft til þess við hags­munamat á grundvelli upplýsingalaga að þeir sem kynnu að hafa kvartað til Vinnueftirlitsins áður en þagnarskylduákvæðið var fellt brott hefðu mátt hafa réttmætar væntingar til þess að hin sérstaka þagn­arskylda gilti um erindi þeirra.<br /> &nbsp;<br /> Í 24. gr. stjórnsýslulaga er mælt fyrir um endurupptöku stjórnsýslumáls:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:</p> <ol> <li>ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða</li> <li>íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.</li> </ol> <p>Eftir að þrír mánuðir eru liðnir frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun skv. 1. tölul. 1. mgr., eða aðila var eða mátti vera kunnugt um breytingu á atvikum þeim sem ákvörðun skv. 2.&nbsp;tölul. 1. mgr. var byggð á, verður beiðni um endurupptöku máls þó ekki tekin til greina, nema að fengnu samþykki frá öðrum aðilum málsins. Mál verður þó ekki tekið upp að nýju ef ár er liðið frá fyrrgreindum tímamörkum nema veigamiklar ástæður mæli með því.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­mál hafa engar nýjar upplýsingar komið fram í málum beiðanda sem breytt geta niðurstöðum nefndarinnar. Því eru ekki uppfyllt skilyrði fyrir endurupptöku málanna samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga.<br /> &nbsp;<br /> Þegar 24. gr. stjórnsýslulaga sleppir kann úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir atvikum að vera rétt og heimilt að endurupptaka mál á ólögfestum grundvelli. Í því tilviki sem hér um ræðir kemur það að mati nefndarinnar til álita ef rökstuddar vísbendingar eru um að á úrskurðum hennar séu verulegir annmarkar að lögum. Úrskurðarnefndin telur að slíkar vísbendingar séu ekki til staðar. Í úrskurði nr. 1164/2023 sem beiðandi nefnir til stuðnings beiðni um endurupptöku var lagt mat á rétt kæranda til aðgangs að gögnum á grundvelli upplýsingalaga og hagsmunir kæranda af að fá aðgang að upplýsingum um einkamálefni annarra vegnir og metnir andspænis hagsmunum þeirra sem upplýsing­arnar vörðuðu af að þeim yrði haldið leyndum. Í málum beiðanda var það hin sérstaka þagnarskylda í lögum nr. 46/1980 sem girti fyrir aðgang að umbeðnum upplýsingum og lagasjónarmið sem tengdust beitingu hennar gagnvart upplýsingarétti á grundvelli upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið er hafnað beiðni um endurupptöku mála ÚNU 20010009 og ÚNU 22030008 sem lauk með úrskurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 910/2020, frá 11.&nbsp;júní 2020, og 1108/2022, frá 16. nóvember 2022.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni […] um endurupptöku mála ÚNU 20010009 og ÚNU 22030008 sem lauk með úrskurð­um úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 910/2020, frá 11. júní 2020, og 1108/2022, frá 16. nóvember 2022, er hafnað.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir aðstoð úrskurðarnefndar um upplýsingamál við að fá svar frá dómsmálaráðuneyti við erindi kæranda. Úrskurðarnefndin rakti að það væri ekki hlutverk nefndarinnar að skera úr um rétt til að fá svar við erindi sem bæri ekki með sér að vera beiðni um aðgang að gögnum. Talið var að erindi kæranda væri ekki gagnabeiðni og var kærunni því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1194/2024 í máli ÚNU 24040011.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Þann 15. apríl 2024 sendi […] erindi til úrskurðarnefndar um upplýsingamál þar sem hann óskaði aðstoðar úrskurðarnefndar um upplýsinga­mál við að fá svar frá dómsmálaráðuneytinu við erindi sem hann hafði sent 19. október 2023 og ítrekað tvisvar sinnum.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af 17. gr. og 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga ber úrskurðarnefndinni að taka erindi […] fyrir sem stjórnsýslukæru.<br /> &nbsp;<br /> Atvik málsins eru þau að í maí 2022 benti kærandi ráðuneytinu á að á fjölskyldusviði hjá sýslumanni, þar sem sáttameðferðum væri sinnt, ynnu starfsmenn sem jafnframt sinntu slíkri þjón­ustu í einka­fyrir­tækj­um í eigin eigu samhliða starfi hjá sýslumanni. Ráðuneytið svaraði kæranda í desember 2022 og kvaðst mundu taka erindið til skoðunar á grundvelli yfirstjórnar- og eftirlitsheimilda. Kærandi sendi þá nýtt erindi til dómsmálaráðuneytisins, dags. 19. október 2023, þar sem hann upplýsti ráðuneytið um að í september 2021 hefði Sýslumanninum á höfuð­borgarsvæðinu verið send kvörtun vegna sjálfstæðs at­vinnureksturs sáttamanna sem einnig væru laun­þegar hjá sýslumanni. Kærandi spurði hvort það þætti eðlilegt í ráðuneytinu að sýslumaður upplýsti ráðuneytið ekki um kvörtunina. Þá spurði kærandi hvort ráðuneytið hefði, eftir að það tjáði kæranda í desember 2022 að málið yrði tekið til nánari skoð­un­ar, verið upplýst um kvörtunina. Erindið frá 19. október ítrekaði kærandi 13. og 22. nóvember 2023.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Kæra í máli þessu lýtur að því að dómsmálaráðuneyti hafi ekki svarað erindi kæranda frá 19. október 2023, sem varðar kvörtun til Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu frá 2021 vegna sjálfstæðs at­vinnu­rekst­urs starfsmanna sem sinna sáttameðferð hjá stofnuninni.<br /> &nbsp;<br /> Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægjandi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framangreindar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir erindi kæranda til dómsmálaráðuneytis og telur erindið ekki bera með sér að vera beiðni um gögn í skilningi upplýsingalaga, heldur beiðni um viðbrögð ráðuneytisins við erindi kæranda sem varðar tiltekna kvörtun til Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu. Kærunni verður því vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru […], dags. 15. apríl 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir aðstoð úrskurðarnefndar um upplýsingamál við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi kæranda, þar sem fleiri en 30 virkir dagar væru liðnir frá því erindið var sent. Úrskurðarnefndin rakti að það væri ekki hlutverk nefndarinnar að skera úr um rétt til að fá svar við erindi sem bæri ekki með sér að vera beiðni um aðgang að gögnum. Talið var að erindi kæranda væri ekki gagnabeiðni og var kærunni því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1193/2024 í máli ÚNU 24040010.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Þann 8. apríl 2024 sendi félagið Vinnuverndarnámskeið ehf. erindi til úrskurðarnefndar um upplýs­inga­mál þar sem farið var fram á aðstoð nefndarinnar við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi fél­ags­ins. Liðnir væru fleiri en 30 virkir dagar frá því erindið var sent.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af 17. gr. og 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga ber úrskurðarnefndinni að taka erindi félagsins Vinnu­verndarnámskeið ehf. fyrir sem stjórnsýslukæru.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Aðdragandi málsins er sá að með erindi kæranda til Vinnueftirlitsins, dags. 21. febrúar 2024, vakti hann at­hygli á því að það væri mis­ræmi í því hvernig for­varnir væru skilgreindar af Vinnueftirlitinu, annars veg­ar í kennslu­efni á námskeiðinu „Nám til viður­kenningar í vinnuvernd“ og hins vegar í bæklingi Vinnu­eftir­litsins frá 2018. Þá sýndist kæranda að skilgreiningarnar tvær útilokuðu hvor aðra. Loks ósk­aði kærandi upplýs­inga um það hvaða eldri bæklingar Vinnueftirlitsins væru þess eðlis að hafa þyrfti á fyrirvara um útgáfu­ár við lestur þeirra.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægj­andi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framangreindar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir erindi kæranda til Vinnueftirlitsins. Eins og efni þess ber með sér þá felst ekki í því beiðni um gögn í skilningi upplýsingalaga heldur ábending og fyrirspurn um kennsluefni og bæklinga frá stofnuninni. Af þeim sökum verður kærunni vísað frá úrskurðar­nefnd­inni.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru Vinnuverndarnámskeiða ehf., dags. 8. apríl 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir aðstoð úrskurðarnefndar um upplýsingamál við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi kæranda, þar sem fleiri en 30 virkir dagar væru liðnir frá því erindið var sent. Úrskurðarnefndin rakti að það væri ekki hlutverk nefndarinnar að skera úr um rétt til að fá svar við erindi sem bæri ekki með sér að vera beiðni um aðgang að gögnum. Talið var að erindi kæranda væri ekki gagnabeiðni og var kærunni því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1192/2024 í máli ÚNU 24040007.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Þann 10. apríl 2024 sendi félagið Vinnuverndarnámskeið ehf. erindi til úrskurðarnefndar um upplýs­inga­mál þar sem farið var fram á aðstoð nefndarinnar við að fá svar frá Vinnueftirlitinu við erindi félagsins. Liðnir væru fleiri en 30 virkir dagar frá því erindið var sent.<br /> &nbsp;<br /> Með hliðsjón af 17. gr. og 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga ber úrskurðarnefndinni að taka erindi félagsins Vinnuverndarnámskeið ehf. fyrir sem stjórnsýslukæru.<br /> &nbsp;<br /> Aðdragandi málsins er sá að með erindi kæranda til Vinnueftirlitsins, dags. 26. febrúar 2024, lýsti fél­ag­ið áhuga á að kaupa vinnu­véla­herma Vinnu­eftir­litsins. Þá spurði kærandi hvort hermarnir hefðu verið mikið notaðir undanfarið. Kæran var kynnt Vinnueftirlitinu með erindi, dags. 11. apríl 2024. Umsögn stofn­unarinnar barst úr­skurð­arnefndinni 18. apríl 2024. Í henni kemur fram að það sé mat stofn­un­ar­inn­ar að erindi kæranda rúm­ist ekki innan gildissviðs upplýsingalaga, þar sem ekki sé óskað að­gangs að fyrirliggjandi gögnum heldur eftir afstöðu stofnunarinnar til nánar tilgreindra atriða. Um­sögn Vinnu­eftirlitsins var kynnt kæranda með erindi, dags. 24. apríl 2024. Ekki bárust athuga­semdir frá kær­anda.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðili sem heyrir undir gildis­svið laganna tekur á móti erindi sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­un­um á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara erindum sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum erind­um, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórn­völd­um sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki hlutverk úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­­mál að skera úr um rétt beiðanda til að fá svar við slíku erindi, sbr. 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. og 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, eða ágrein­ing um það hvort erindinu hafi verið svarað með full­nægjandi hætti, sbr. 1. mgr. 20.&nbsp;gr. sömu laga, enda byggja framangreindar kæruheimildir á því að beð­ið hafi verið um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir erindi kæranda til Vinnueftirlitsins og telur erindið ekki bera með sér að vera beiðni um gögn í skilningi upplýsingalaga, heldur beiðni um viðbrögð stofnunarinnar við ósk kær­anda um að kaupa vinnuvélaherma Vinnueftirlitsins. Kærunni verður því vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.&nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru Vinnuverndarnámskeiða ehf., dags. 10. apríl 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærð var ófullnægjandi afgreiðsla Reykjanesbæjar á beiðni um aðgang að gögnum varðandi tiltekna lóð í Keflavík og byggingar sem byggðar höfðu verið á lóðinni. Reykjanesbær kvað að öll gögn sem lægju fyrir hjá sveitarfélaginu og heyrt gætu undir gagnabeiðnina hefðu verið afhent kæranda. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi sig ekki hafa forsendur til að draga þá staðhæfingu í efa. Voru þannig ekki fyrir hendi þær aðstæður sem kæruheimildir samkvæmt upplýsingalögum ná til, og var ákvörðun Reykjanesbæjar því staðfest.

<p>Hinn 5. júní 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1191/2024 í máli ÚNU 24010016.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Hinn 16. janúar 2024 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá […] lög­manni, f.h. Hólmbergsbrautar 17a, húsfélags. Með erindi, dags. 8. nóvember 2023, var óskað eftir öll­um teikningum af tveimur byggingum sem byggðar höfðu verið á lóðinni Selvík 3 í Keflavík. Þá var ósk­að eftir öllum úttektarskýrslum og öðrum gögnum sem vörðuðu lóðina og byggingarnar. Loks var ósk­að upplýsinga um hverjir hefðu verið skráðir byggingarstjórar vegna framkvæmda við byggingarnar. Í erindinu var vísað til þess að lóðinni Selvík 3 hafi verið skipt upp í tvær lóðir 2022, annars vegar í Sel­vík 3 og hins vegar Hólmbergsbraut 17.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að Reykjanesbær hafi 20. nóvember 2023 afhent gögn sem vörðuðu fram­kvæmd­ir á framangreindum lóðum frá 2017–2018 en sú afhending sé ófullnægjandi þar sem kærandi hafi meðal annars óskað eftir gögnum um tvö mannvirki sem voru byggð á lóðinni 2007–2008.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Reykjanesbæ með erindi, dags. 19. janúar 2024. Í umsögn Reykjanesbæjar um kær­una, dags. 5.&nbsp;feb­rú­ar 2024, kom fram að með afhendingunni 20. nóvember 2023 hefðu kæranda verið afhent öll gögn sem sveitarfélagið teldi að heyrðu undir beiðnina. Engin gögn væri að finna sem kærandi hefði ekki feng­ið afhent.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin bar erindi Reykjanesbæjar undir kæranda með erindi, dags. 5. febrúar 2024, og gaf honum kost á að koma á framfæri athugasemdum um erindið. Í erindi kæranda, dags. 12. febrúar 2024, kemur fram að það geti ekki staðist að öll gögn hafi verið afhent. Grunnur að byggingu á lóðinni hafi verið byggður milli 2008 og 2010. Þá hafi lokaúttekt verið framkvæmd 1. nóvember 2010 og undirrit­uð af byggingarfulltrúa Reykjanesbæjar. Það fái ekki staðist að heilt mannvirki hafi risið og hlotið lokaút­tekt af hálfu sveitarfélagsins án þess að til séu gögn um það.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 23. febrúar 2024, gaf úrskurðarnefndin Reykjanesbæ kost á að bregðast við athuga­semdum kæranda. Í svari Reykjanesbæjar, dags. 6. mars 2024, eru sjónarmið sveitarfélagsins ítrekuð um að öll gögn sem heyri undir beiðni kæranda hafi verið afhent og að engum gögnum hafi verið haldið eftir.<br /> &nbsp;<br /> Í nánari skýringum sveitarfélagsins sem bárust 17. apríl 2024 kom fram að kærandi hefði í þrígang óskað eftir gögnum um málið. Sveitarfélagið hefði í öll skiptin afhent honum þau gögn sem til væru í skjalakerfi Reykjanesbæjar.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi úrskurðarnefndarinnar til Reykjanesbæjar 17. maí 2024 benti nefndin á að athugasemdum kær­anda til nefndarinnar kæmi fram að kærandi teldi sig aðeins hafa fengið afhent gögn frá sveit­ar­fél­ag­inu vegna framkvæmda frá 2017 og 2018. Hins vegar væri í þeim gögnum sem sveitarfélagið hefði af­hent úrskurðarnefndinni að finna töluvert af eldri gögnum. Í skýringum sveitarfélagsins sem bárust nefnd­inni 17. maí 2024 fylgdi skjáskot úr skjalakerfinu sem sýndi þau gögn sem afhent hefðu verið, ásamt því að sveitarfélagið fullyrti að gögnin sem nefndinni hefðu borist frá sveitarfélaginu hefðu öll þegar verið afhent kæranda. Úrskurðarnefndinni barst staðfesting frá kæranda 5. júní 2024 þess efnis að honum hefðu verið afhent öll þau gögn sem sveitarfélagið afhenti nefndinni við meðferð málsins.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar afhendingu gagna um lóðina Selvík 3 í Keflavík og byggingar sem byggðar voru á lóð­inni. Kærandi telur að Reykjanesbær hafi ekki afhent öll þau gögn sem liggja fyrir hjá sveitarfélaginu og heyra undir beiðni hans.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, nær réttur almennings til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Reykjanesbær fullyrðir að öll gögn sem liggja fyrir hjá sveitarfélaginu og heyra undir beiðni kæranda hafi verið afhent og að engum gögn­um hafi verið haldið eftir. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur ekki forsendur til að rengja þá full­yrðingu sveitarfélagsins.<br /> &nbsp;<br /> Af ákvæðum upplýsingalaga leiðir að valdsvið úrskurðarnefndarinnar er afmarkað við það annars vegar að skera úr um ágreining þegar synjað er beiðni um aðgang að fyrirliggjandi gögnum eða beiðni um að af­henda fyrirliggjandi gögn á því formi sem óskað er, sbr. 1. mgr. 20. gr. laganna, og hins vegar að skera úr um rétt til aðgangs að fyrirliggjandi gögnum þegar beiðni um aðgang hefur ekki verið afgreidd innan 30 virkra daga frá móttöku hennar, sbr. 3. mgr. 17. gr. laganna. Þegar svo háttar til að gögn eru ekki fyrir­liggjandi eru ekki fyrir hendi þær aðstæður sem framangreindar kæruheimildir ná til. Verður því að stað­festa ákvörðun Reykjanesbæjar, dags. 20. nóvember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Að lokum skal tekið fram að það kemur í hlut annarra aðila en úrskurðarnefndarinnar að hafa eftirlit með því hvernig sveitarfélög sinna skyldum sínum um skráningu og vistun gagna, sbr. 27. gr. upp­lýs­inga­laga. Vísast í þessu sambandi einkum til ráðuneytis sveitarstjórnarmála og umboðsmanns Alþingis.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Reykjanesbæjar, dags. 20. nóvember 2023, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kæranda var synjað um aðgang að upplýsingum um hvaða fyrirtæki hefðu fengið endurgreiddan rannsóknar- og þróunarkostnað samkvæmt lögum um stuðning við nýsköpunarfyrirtæki og upphæð til hvers fyrirtækis. Skatturinn vísaði einkum til þess að upplýsingarnar væru undirorpnar þagnarskyldu samkvæmt lögum um tekjuskatt. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að þær upplýsingar sem kærandi óskaði eftir væru undirorpnar þagnarskyldu og að í settum réttarreglum væri ekki að finna frávik frá þagnarskyldunni sem heimilaði að upplýsingarnar væru afhentar, þótt ákveðið hefði verið að afmarkaðar upplýsingar um stuðning á grundvelli laga nr. 152/2009 skyldu birtar opinberlega. Var ákvörðun Skattsins því staðfest.

<p>Hinn 16. maí 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1190/2024 í máli ÚNU 23010009.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 16. janúar 2023, kærði A, aðstoðarfréttastjóri hjá mbl.is, synjun Skattsins á beiðni hans um gögn.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Skattsins, dags. 23. nóvember 2022, óskaði kærandi eftir upplýsingum um það hvaða fyrirtæki hefðu fengið endurgreiddan rannsóknar- og þróunarkostnað samkvæmt lögum um stuðning við nýsköpunarfyrirtæki, nr. 152/2009, og hver væri upphæð til hvers fyrirtækis. Kærandi bað um að upplýsingarnar yrðu sundurliðaðar eftir árum frá árinu 2010.<br /> &nbsp;<br /> Í svari Skattsins, dags. 14. desember 2022, kvaðst stofnunin ekki hafa heimild til að birta upplýsingar um stuðning við einstök fyrirtæki umfram það sem þegar væri birt á vef Skattsins og í miðlægri vefgátt Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA). Árið 2020 hefði fjármála- og efnahagsráðuneyti sent Morgunblaðinu skjal sem náði yfir tímabilið 2010 til 2019, þar sem fram kom fjöldi fyrirtækja miðað við ákveðið fjár­hæðabil. Meðfylgjandi svari Skattsins nú væri skjal þar sem fram kæmu sömu upplýsingar og þá, að viðbættum árunum 2020 og 2021.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að Skatturinn birti þær upplýsingar sem óskað sé eftir, en aðeins um staka styrki umfram 500 þús. evrur á ári. Stofnuninni sé það skylt samkvæmt reglugerð um stuðning við nýsköp­un­arfyrirtæki, nr. 758/2011. Kærandi telji hins vegar að það komi ekki í veg fyrir að Skattinum sé óheimilt að veita upplýsingar um styrki undir 500 þús. evrum.<br /> &nbsp;<br /> Endurgreiðsla rannsóknar- og þróunarkostnaðar hafi aukist til muna frá árinu 2010. Skilgreining á því hvað geti flokkast sem rannsóknar- og þróunarkostnaður sé að hluta til byggð á huglægu mati. Kærandi hafi fengið óstaðfestar ábendingar um að fyrirtæki hafi nýtt sér þetta úrræði til að draga úr kostnaði við almennan rekstur og hafi þannig náð samkeppnisforskoti á aðra sem hafi talið að slíkur kostnaður flokk­aðist ekki sem rannsóknar- og þróunarkostnaður. Ábendingarnar virðist ríma við það sem fram kemur í um­sögn Skattsins við frumvarp til laga um breytingar á lögum nr. 152/2009 (þingskjal 910 í 544. máli á 151. löggjafarþingi 2020–2021) um að flókið geti verið að skilja á milli venjubundins rekstr­ar­kostnaðar og kostnaðar vegna ný­­sköpunarverkefna, og að brögð hafi verið að því að við skattskil væri m.a. almennur rekstrarkostn­aður færður undir kostnað vegna staðfestra nýsköpunar­verk­efna.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi telur að upplýsingar um fyrirtæki sem fái styrk undir 500 þús. evrum á ári eigi erindi við al­menning og bendir til samanburðar á að birtar séu upplýsingar um endurgreiðslur vegna kvikmynda­gerðar, stuðning við fyrirtæki í kórónuveirufaraldrinum, rekstrarstuðning við fjölmiðla og skattgreiðsl­ur einstaklinga á ákveðnum tíma ársins.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Skattinum með erindi, dags. 18. janúar 2023, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Skatturinn léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Skattsins barst úrskurðarnefndinni hinn 1. febrúar 2023. Í henni kemur fram að í 117. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003, sé þagnarskylduákvæði sem nái til upplýsinga um tekjur og efnahag skatt­aðila. Frá þagnarskyldunni sé vikið í 98. gr. sömu laga, þar sem segir að ríkisskattstjóri skuli leggja fram álagningarskrá yfir álagða skatta og gjöld skattaðila, og leggja fram skattskrá að kæruafgreiðslu lokinni. Skrárnar skuli lagðar fram til sýnis fyrir almenning annars vegar í 15 daga og hins vegar í tvær vikur. Í álagningar- og skattskrám lögaðila á hverjum tíma séu upplýsingar um endurgreiðslu vegna þróunar­kostnaðar. Ríkisskattstjóra sé hvorki skylt að veita aðgang að framangreindum upplýsingum utan þeirra tímamarka sem séu lögboðin, né sé skattaðilum gert að sæta birtingu upplýsinganna utan framlagn­ing­ar­­daga.<br /> &nbsp;<br /> Ákvæði 9. gr. reglugerðar nr. 758/2011 feli í sér að þrátt fyrir þagnarskylduákvæði 117. gr. laga um tekjuskatt sé fyrirtækjum sem notið hafa styrks í formi skattfrádráttar sem nemur að minnsta kosti 500 þús. evrum skylt að þola birtingu styrkfjárhæðar, en öðrum ekki. Tekið sé fram að umbeðin gögn séu ekki fyrirliggjandi á öðru formi en að framan greinir.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Skattsins var kynnt kæranda með bréfi, dags. 2. febrúar 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust hinn 10. febrúar sama ár. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar ákvörðun Skattsins að synja kæranda um aðgang að upplýsingum um hvaða fyrir­tæki hafi fengið endurgreiddan rannsóknar- og þróunarkostnað samkvæmt lögum um stuðning við nýsköp­unarfyrirtæki og upphæð til hvers fyrirtækis. Skatturinn vísar einkum til þess að upplýsingarnar séu undirorpnar þagnarskyldu samkvæmt lögum um tekjuskatt, en kveður einnig að ekki liggi fyrir gagn sem innihaldi upplýsingarnar sem óskað er eftir, heldur sé þær að finna í álagningar- og skattskrám lög­aðila á hverjum tíma.<br /> &nbsp;<br /> Kæra í máli þessu barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál að liðnum þeim 30 daga fresti sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Hins vegar var kæranda hvorki leiðbeint um kæru­heimild til úrskurðarnefndarinnar né kærufrest í hinni kærðu ákvörðun. Verður kærunni því ekki vísað frá úrskurðarnefndinni af þeim sökum að kærufresturinn sé liðinn.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnar­skyldu takmarki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Andspænis slíkum ákvæðum eru sér­stök þagnar­skyldu­ákvæði, þar sem upplýsingar þær sem þagnarskyldan tekur til eru sérgreindar. Með gagn­ályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga hefur verið á því byggt að sérstök þagn­ar­skyldu­ákvæði geti takmarkað rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Það fer eftir efni og orða­lagi við­komandi ákvæð­is hvernig það verður skýrt og samræmt ákvæðum upplýsingalaga, sbr. athuga­­semdir í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum.<br /> &nbsp;<br /> Í 1. mgr. 117. gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003, segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Á ríkisskattstjóra, skattrannsóknarstjóra&nbsp;og yfirskattanefnd hvílir þagnarskylda skv. X. kafla stjórn­sýslulaga. Þeim er bannað, að viðlagðri ábyrgð eftir ákvæðum XIV. kafla almennra hegn­ingarlaga um brot í opinberu starfi, að skýra frá því er þeir komast að í sýslan sinni um tekj­ur og efnahag skattaðila.&nbsp;Þagnarskyldan helst þótt menn þessir láti af störfum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur í úrskurðarframkvæmd sinni lagt til grundvallar að ákvæðið hafi að geyma sérstaka þagnarskyldu, sbr. úrskurði nr. 984/2021 og 935/2020, og gangi af þeirri ástæðu almennt framar rétti til aðgangs að gögnum samkvæmt ákvæðum upplýsingalaga. Nefndin telur að þagn­arskyldan sé sér­greind þannig að hún taki til upplýsinga „um tekjur og efnahag skattaðila.“ Réttar­áhrif þessa eru þau að ef óskað er eftir upplýsingum sem varða tekjur og efnahag skattaðila hjá þeim sem tilgreindir eru í 117.&nbsp;gr. laga nr. 90/2003 má synja beiðninni án þess að mat fari fram um það hvort hagsmunir almennings af aðgangi að upplýsingum vegi þyngra en hagsmunir af því að þær fari leynt. &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Frá ákvæði 1. mgr. 117. gr. laga nr. 90/2003 eru mikilvæg frávik, sbr. ekki síst 98. gr. laga nr. 90/2003, þar sem segir að álagningarskrá og skattskrá þar sem fram kemur álagður tekjuskattur, bæði einstak­linga og lögaðila, skuli lagðar fram og hafðar aðgengilegar með tilteknum og afmörkuðum hætti eftir því sem greinir í lagaákvæðinu.<br /> &nbsp;<br /> Þær upplýsingar sem kæra máls þessa lýtur að varða framkvæmd laga nr. 152/2009. Samkvæmt þeim lögum getur fyrirtæki árlega í skattframtali gert grein fyrir tilgreindum kostnaði sem tengist rannsóknar- og þróunarverkefnum sem áður hafa verið staðfest af Rannís. Ef skilyrði eru fyrir hendi, og einnig innan tiltekinna viðmiða, getur kostnaður við þessi verkefni leitt til sérstaks frádráttar frá álögðum tekjuskatti fyrirtækisins, sbr. 10. gr. laganna. Sé álagður tekjuskattur lægri en ákvarðaður frádráttur eða sé lögaðila ekki ákvarðaður tekjuskattur vegna skattalegs taps kann frádrátturinn jafnframt að verða greiddur út, sbr. 11. gr. sömu laga.<br /> &nbsp;<br /> Álagning skatta, þ.m.t. um frádrátt frá tekjuskatti samkvæmt þessum lagaákvæðum, er á hendi ríkis­skatt­stjóra. Upplýsingar um þá frádrætti frá tekjuskatti og um mögulega útgreiðslu sem ákveðnir eru á grund­velli laga nr. 152/2009 teljast því upplýsingar um „tekjur og efnahag skattaðila“ sem falla undir 1. mgr. 117. gr. laga nr. 90/2003. Um þær gildir því sérstök þagnarskylda samkvæmt ákvæðinu, enda geri aðrar réttarreglur ekki undantekningu þar á að einhverju leyti.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. gr. laga um Evrópska efnahagssvæðið, nr. 2/1993, skal meginmál EES-samningsins, auk til­greindra gerða, hafa lagagildi hér á landi. Þáttur í meginmáli samningsins eru reglur hans um takmörk og skilyrði ríkisaðstoðar, sbr. 2. kafla samningsins. Í 63. gr., sem tilheyrir 2. kafla samningsins, er sér­stak­lega vísað til XV. viðauka samningsins þar sem fram koma sérstök ákvæði um ríkisaðstoð. Með ákvörð­un nr. 152/2014, 27. júní 2014 um breytingu á umræddum XV. viðauka, felldi sameiginlega EES-nefndin inn í EES-samninginn reglugerð framkvæmdastjórnarinnar (ESB) nr. 651/2014 frá 17.&nbsp;júní 2014 um ríkisaðstoð. Af 9. gr. þeirrar reglugerðar leiðir að aðildarríki skal tryggja að upplýs­ing­ar sem fram koma í III. viðauka með reglugerðinni skulu birtar „um hverja úthlutun stakrar að­stoð­ar sem fer yfir 500 000 evrur.“<br /> &nbsp;<br /> Ákvæði laga nr. 152/2009 kveða samkvæmt efni sínu á um tiltekið form ríkisaðstoðar við ný­sköp­un­ar­fyrirtæki í skilningi tilvitnaðra reglna um ríkisaðstoð. Á þeim grundvelli hefur ráðherra ákveð­ið með 9. gr. reglugerðar nr. 758/2011, eins og henni var breytt með 8. gr. reglugerðar nr. 833/2016, að eftir­far­andi upplýsingar um aðstoð á grundvelli laga nr. 152/2009 skuli birtar opin­ber­lega: &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Ríkisskattstjóri skal birta á vefsvæði sínu upplýsingar um nýsköpunarfyrirtæki sem hlotið hefur stað­fest­ingu á verkefni sínu af hálfu Rannís samkvæmt lögum nr. 152/2009, um stuðning við ný­sköp­un­ar­fyrir­tæki, og skattfrádrátt nýsköpunarfyrirtækis ef fjárhæð skatt­frá­drátt­arins er yfir 60.000.000 kr. á ári. Upp­lýsingarnar skulu vera í samræmi við III. viðauka reglu­gerðar (ESB) nr. 651/2014, um almenna hóp­undanþágu. Ríkisskattstjóri skal birta upp­lýsingarnar innan sex mánaða frá þeim degi þegar álagning opin­berra gjalda er ákvörðuð og skulu upplýsingarnar vera tiltækar í a.m.k. 10 ár frá sama degi.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Með tilvitnaðri reglugerð nr. 758/2011, sem sett er á grundvelli 16. gr. laga nr. 152/2009, hefur sam­kvæmt þessu verið ákveðið að afmarkaðar upplýsingar um stuðning á grundvelli laga nr. 152/2009 skuli birtar opin­berlega. Þessar upplýsingar eru aðgengilegar á vefsvæði Skattsins. Þá eru upplýsingar um endur­greiðslu vegna þróunarkostnaðar í skilningi laga nr. 152/2009 birtar í álagningar- og skatt­skrám á grund­velli 98. gr. laga nr. 90/2003, þann tíma sem þær skrár liggja frammi. Að öðru leyti er ekki í settum réttarreglum kveðið á um frávik frá þeirri þagnarskyldu sem leiðir af fyrirmælum 1. mgr. 117.&nbsp;gr. laga nr. 90/2003 vegna þeirra upplýsinga sem kæra málsins lýtur að.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er ekki hjá því komist að staðfesta ákvörð­un Skattsins í máli þessu.<br /> &nbsp;<br /> Vakin er athygli á því að í hinni kærðu ákvörðun var ekki leiðbeint um kæruheimild til úrskurðar­nefnd­ar­innar samkvæmt 20. gr. upplýsingalaga, líkt og skylt er að gera þegar beiðni um aðgang að gögnum er synjað, sbr. 1. mgr. 19. gr. laganna. Var ákvörðun Skattsins að þessu leyti ekki í samræmi við ákvæði upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun Skattsins, dags. 14. desember 2022, að synja A um aðgang að upplýsingum um endurgreiðslu rannsóknar- og þróunarkostnaðar.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir gögnum hjá Félagsbústöðum hf. sem innihéldu upplýsingar um kvartanir og athugasemdir sem borist hafa félaginu vegna tiltekinnar íbúðar í eigu þess. Beiðninni var hafnað því gögnin innihéldu upplýsingar um einkamálefni leigjenda félagsins, sbr. 9. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, sem sanngjarnt væri og eðlilegt að færu leynt. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að með hliðsjón af efni gagnanna væri erfiðleikum bundið að skilja þær upplýsingar sem féllu undir 9. gr. upplýsingalaga frá þeim upplýsingum sem veita mætti aðgang að. Var ákvörðun Félagsbústaða staðfest.

<p>Hinn 16. maí 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1189/2024 í máli ÚNU 23010003.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 9. janúar 2023, kærði A synjun Félagsbústaða hf. á beiðni hans um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti, dags. 3. janúar 2023, óskaði kærandi eftir því að fá allar upplýsingar um kvart­anir og at­huga­semdir sem borist hefðu Félagsbústöðum vegna tiltekinnar íbúðar með vísan til II. kafla upp­lýsingalaga, nr. 140/2012. Starfsmaður Félagsbústaða svaraði kæranda 9. sama mánaðar og tók fram að félaginu væri óheimilt að afhenda gögn er vörðuðu einkahagsmuni leigjenda fél­ags­ins með vísan til 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er rakið að beiðni kæranda sé til komin vegna ágreinings milli hans sem kaupanda nánar til­greind­rar íbúðar og seljanda hennar. Ágreiningurinn lúti að mögulegum leyndum galla sem rekja megi til nágranna kæranda en hann leigi íbúð af Félagsbústöðum. Kærandi hafi vitneskju um að kvart­anir hafi ítrekað borist Félagsbústöðum vegna umrædds íbúa. Þar sem kærandi beri sönnunarbyrði fyrir því að selj­andi hafi ekki uppfyllt upplýsingaskyldu sína við sölu íbúðarinnar séu kvartanir til Félagsbústaða lykil­atriði varð­andi það hvort ónæði hafi verið verulegt eða óverulegt á þeim tíma sem seljandi fór með eign­arhald íbúð­arinnar.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er þess jafnframt óskað að úrskurðarnefnd um upplýsingamál meti hagsmuni kæranda, sem séu miklir og fjárhagslegir, á móti hagsmunum leigjandans. Í þessu samhengi mætti til dæmis afmá allt í gögn­unum sem snerti einkahagi viðkomandi en afhenda gögnin að öðru leyti þannig að þau hafi gildi fyrir kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Félagsbústöðum með erindi, dags. 9. janúar 2023, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að félagið léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Félagsbústaða barst úrskurðarnefndinni 23. janúar 2023 og meðfylgjandi henni voru þau gögn sem félagið taldi að kæran lyti að. Í umsögninni er lögð áhersla á að leigjendur hjá félaginu séu þeir sem hafi fengið úthlutað félagslegu leiguhúsnæði vegna félagslegrar stöðu sinnar. Félagsbú­stað­ir&nbsp;hf. hafi verið stofnað um húsnæði og þjónustu sem sveitarfélögum sé skylt að veita, sbr. XII. kafla laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991, 4. tölul. 13. gr. laga um málefni aldraðra, nr. 125/1999, og 9. gr. laga um þjónustu við fatlað fólk með langvarandi stuðningsþarfir, nr. 38/2018, sbr. og reglu­gerð um húsnæðisúrræði fyrir fatlað fólk, nr. 370/2016.<br /> &nbsp;<br /> Sam­kvæmt lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga sé starfsmönnum Félagsbústaða hf. skylt að varð­veita málsgögn er varði persónulega hagi einstaklinga með tryggilegum hætti þannig að óviðkom­andi fái þar ekki aðgang. Þá sé starfsmönnum sem kynnst hafa einkamálum skjólstæðinga í starfi sínu óheim­ilt að ræða þau mál við óviðkomandi aðila nema að fengnu samþykki skjólstæðings eða for­ráða­manna hans, sbr. 60. gr. laganna. Ákvæðið feli þannig í sér sérstaka þagnarskyldu sem ástæða hafi þótt til að setja á vettvangi félagsþjónustu til að leggja áherslu á mikilvægi hennar, eins og fram komi í at­huga­semdum við ákvæðið í frumvarpi því er varð að lögum nr. 40/1991. Þegar af þess­um ástæðum sé Félagsbústöðum óheimilt að veita aðgang að umbeðnum gögnum, sbr. m.a. úr­skurði úrskurð­ar­nefndar um upplýsingamál nr. 562/2016 og 1108/2022. Þá sé áréttað að þeir sem kunni að senda erindi inn til félagsins geri það í trausti þess að um þær upplýsingar gildi trún­aður og mikilvægt sé að slíkum trúnaði sé haldið.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Félagsbústaða var kynnt kæranda með bréfi, dags. 24. janúar 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Ekki bárust frekari athugasemdir frá kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Undir meðferð málsins afhentu Félagsbústaðir úrskurðarnefnd um upplýsingamál þau gögn sem félagið taldi falla undir beiðni kæranda. Er þar einkum um að ræða samskipti á milli nafngreinds einstaklings og Félagsbú­staða en stór hluti þeirra varðar að hluta til umkvartanir einstaklingsins vegna háttsemi nágranna hans, leigu­taka íbúðar í eigu Félagsbústaða í því húsi sem kærandi máls þessa keypti íbúð í. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál leitaði afstöðu þess nafngreinda einstaklings sem um ræðir, sbr. 2. mgr. 17. gr. upplýsingalaga, með erindi, dags. 9. janúar 2024. Í svari sem barst nefndinni 16. sama mánaðar lagðist einstaklingurinn gegn afhendingu gagnanna en tiltók að ef hægt væri að koma til móts við óskir kæranda á einhvern máta, án þess að persónuleg orð eða persónuupplýsingar fylgdu, væri hann tilbúinn að endurskoða afstöðu sína.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslum Félagsbústaða hf. sem innihaldi upplýsingar um kvartanir og athugasemdir sem borist hafa félaginu vegna tiltekinnar íbúðar í eigu þess.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, taka lögin til allrar starfsemi lögaðila sem eru að 51% eða meira í eigu hins opinbera með vissum undantekningum. Félagsbústaðir hf. falla undir ákvæð­ið þar sem félagið er alfarið í eigu Reykjavíkurborgar.<br /> &nbsp;<br /> Félagsbústaðir afhentu úrskurðarnefnd um upplýsingamál þau gögn sem félagið taldi falla undir beiðni kæranda. Er þar einkum um að ræða samskipti á milli nafngreinds einstaklings og Félagsbú­staða en stór hluti þeirra varðar að hluta til umkvartanir einstaklingsins vegna háttsemi nágranna hans, leigu­taka íbúðar í eigu Félagsbústaða í því húsi sem kærandi máls þessa keypti íbúð í. Af þessum samskiptum verður ráðið að þau varði atvik á tímabilinu frá apríl 2020 til desember 2021. Þá er í framlögðum gögnum einnig að finna tvær nafnlausar tilkynningar sem sendar voru í apríl 2013 og nó­vember 2022, auk tveggja atvikaskýrslna sem voru ritaðar af starfsmönnum Félagsbústaða.<br /> &nbsp;<br /> Loks afhentu Félagsbústaðir nefndinni upplýsingar sem stafa frá kæranda sjálfum, þ.e. tölvupóst hans til félagsins frá 29. desember 2022 og beiðni hans um aðgang að gögnum frá 3. janúar 2023. Eins og kæruefnið horfir við úrskurðarnefnd um upplýsingamál verður ekki talið að kærandi óski eftir að­gangi að þessum gögnum auk þess sem ljóst er að hann hefur þessar upplýsingar þegar undir hönd­um.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í umsögn Félagsbústaða hf. er rakið að umbeðin gögn séu undirorpin sérstakri þagnarskyldu sam­kvæmt 60. gr. laga um félagsþjónustu sveitarfélaga, nr. 40/1991, og félaginu sé því óheimilt að af­henda kæranda gögnin.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnar­skyldu takmarki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Sér­stök þagnarskylduákvæði teljast hins vegar þau ákvæði þar sem upplýsingarnar sem þagnarskyldan tekur til eru sérgreindar. Með gagnályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga verður talið að sérstök þagnarskylduákvæði geti takmarkað rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum.<br /> &nbsp;<br /> Í 60. gr. laga nr. 40/1991 segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Fulltrúar í félagsmálanefndum og starfsmenn skulu varðveita málsgögn, er varða persónu­lega hagi einstaklinga, með tryggilegum hætti þannig að óviðkomandi fái þar ekki aðgang. Hafi þeir kynnst einkamálum skjólstæðinga í starfi er þeim óheimilt að ræða þau mál við óvið­komandi aðila nema að fengnu samþykki skjólstæðings eða forráðamanna hans.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Ákvæðið er samkvæmt orðalagi sínu bundið við fulltrúa og starfsmenn félagsmálanefnda.<br /> &nbsp;<br /> Félagsbústaðir hf. er hlutafélag í eigu Reykjavíkurborgar sem starfar á grunni 38. gr. laga um húsnæðis­mál, nr. 44/1998. Samkvæmt 3. gr. samþykkta Félagsbústaða hf., sem voru samþykktar 28. maí 2020, er tilgangur félagsins meðal annars að eiga og hafa umsjón með félagslegu leiguhúsnæði til lengri tíma. Þótt Félagsbústöðum hafi verið falið að annast útleigu félagslegra leiguíbúða og þar með rækja hluta af þeim verkefnum sem annars myndu hvíla á herðum sveitarfélagsins samkvæmt ákvæðum laga nr. 40/1991 er ekki unnt að líta svo á að starfsmenn félagsins teljist fulltrúar í félagsmálanefnd eða starfs­menn slíkrar nefndar í skilningi 60. gr. laganna þannig að sú þagnarskylda sem þar er mælt fyrir um taki beint til starfa þeirra á vegum félagsins. Um starfsemi félagsins geta hins vegar gilt aðrar þagn­ar­skyldu­­reglur, sbr. 101. og 57. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 138/2011, og X. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Þau lagaákvæði falla í flokk almennra ákvæða laga um þagnarskyldu í skilningi 4. gr. upp­lýs­inga­­laga.<br /> &nbsp;<br /> Umbeðin gögn hafa, eins og fyrr segir, að geyma tilkynningar og umkvartanir sem bárust Félags­bú­stöð­um hf. vegna íbúðar í eigu félagsins og sem beint var til félagsins vegna stöðu þess sem eiganda og leigusala hennar. Að þessu og öðru framangreindu gættu er það mat úrskurðarnefndarinnar að ekki sé unnt að heimfæra þessar upplýsingar undir þagnarskylduákvæði 60. gr. laga nr. 40/1991 sem tek­ur, eins og fyrr segir, samkvæmt orðalagi sínu aðeins til fulltrúa í félagsmálanefndum og starfsmanna þeirra. Þegar af þessari ástæðu verður að telja að umrætt ákvæði takmarki ekki rétt kæranda til aðgangs að umbeðnum gögnum. Þá verður ekki ráðið að önnur sérstök þagnarskylduákvæði standi í vegi fyrir af­hendingu umbeðinna gagna og er ekki á því byggt af hálfu Félagsbústaða.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Kærandi byggir rétt sinn til aðgangs að umbeðnum gögnum á II. kafla upplýsingalaga. Í 1. mgr. 5. gr. kemur fram að þeim sem falla undir lögin sé skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrir­liggj­andi gögnum með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10. gr. laganna. Synjun Félagsbústaða bygg­ir á að umbeðin gögn innihaldi upplýsingar um einkamálefni einstaklinga samkvæmt 1. málsl. 9.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga. Þar kemur fram að óheimilt sé að veita almenningi aðgang að gögnum um einka- og fjárhagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari, nema sá samþykki sem í hlut á.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum segir að í greininni megi finna nokkurs konar vísireglu um það hvenær rétt sé að halda leyndum upplýsingum um einka­hags­muni. Þá segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórn­valdi, eða öðrum aðila sem ákvörðun tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orð­um ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verð­ur að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo við­kvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að því er varðar takmörkun á aðgangi að upplýsingum um einka- eða fjárhagsmálefni einstaklinga sem sann­gjarnt er og eðlilegt að leynt fari, segir í athugasemdunum:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Erfitt er að tilgreina nákvæmlega þau sjónarmið sem stjórnvaldi er rétt að leggja til grund­vall­ar við mat á því hvaða einkamálefni einstaklinga eru þannig vaxin að þau réttlæti undan­þágu frá upplýsingarétti í hverju tilviki. Oft koma sérstakar reglur um þagnarskyldu í veg fyrir að aðgang megi veita að upplýsingum. Þegar þeim reglum sleppir má hafa í huga ýmis laga­ákvæði sem sett hafa verið í sama augnamiði. Þannig er engum vafa undirorpið að við­kvæm­ar persónuupplýsingar samkvæmt lögum um persónuvernd eru allar undanþegnar að­gangi almennings skv. 9. gr. Þar má t.d. nefna upplýsingar um litarhátt, kynþátt, stjórn­mála­skoð­anir og trúarbrögð, upplýsingar um hvort maður hafi verið grunaður, ákærður eða dæmd­ur fyrir refsiverðan verknað, upplýsingar um kynlíf manna og heilsuhagi, lyfja-, áfengis- og vímuefnanotkun, svo og upplýsingar um félagsleg vandamál. Aðrar upp­lýs­ingar sem geta talist viðkvæmar samkvæmt almennum viðmiðum í íslenskum rétti kunna einnig að falla undir ákvæðið þótt þær teljist ekki viðkvæmar persónuupplýsingar sam­kvæmt per­sónu­verndarlögum. Hér undir geta til að mynda fallið upplýsingar um fjármál ein­stak­linga og upplýsingar sem lúta beinlínis að öryggi þeirra.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga segir að ef ákvæði 6.–10. gr. laganna um takmarkanir á upplýsingarétti eigi aðeins við um hluta gagns skuli veita aðgang að öðrum hlutum þess. Með vísan til þessa ákvæðis hefur úrskurðarnefnd margsinnis kveðið á um að stjórnvöld eða aðrir aðilar sem falla undir ákvæði upp­lýsingalaga skuli afhenda tiltekinn hluta umbeðins gagns eða lagt fyrir þá að strika yfir ákveðnar upp­lýsingar og afhenda gagn þannig.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að. Í gögn­un­um koma fram ýmsar upplýsingar um leigutaka íbúðar Félagsbústaða hf. og jafnframt nokkuð ítar­leg­ar upplýsingar um persónulega hagi þess einstaklings sem átti í mestum samskiptum við fél­ag­ið vegna leigutakans. Í gögnunum koma m.a. fram persónulegar upplýsingar um fjölskyldur og heilsu­far þeirra einstaklinga sem um ræðir. Úrskurðarnefndin telur engum vafa undirorpið að gögnin lúti að einka­málefnum þeirra einstaklinga sem um ræðir og að um sé að ræða einkamálefni einstaklinga sem sann­gjarnt er og eðlilegt að leynt fari, sbr. 1. mgr. 9. gr. upplýsingalaga. Fyrir liggur í málinu að sá ein­staklingur sem átti í hvað mestum samskiptum við Félagsbústaði hf. leggst gegn afhendingu gagn­anna.<br /> &nbsp;<br /> Það álitaefni sem liggur fyrir úrskurðarnefnd um upplýsingamál varðar því hvort Félagsbústöðum hf. sé skylt að afhenda kæranda að hluta þau gögn sem beiðni hans lýtur að á grundvelli 3. mgr. 5. gr. upp­lýsingalaga, með því að fjarlægja áður upplýsingar sem falla undir 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Þegar litið er til efnis umbeðinna gagna verður ekki um villst, sem fyrr segir, að þessi gögn innihalda að meginstefnu upplýsingar um einkamálefni einstaklinga sem sanngjarnt er og eðlilegt að leynt fari sam­kvæmt 9. gr. upplýsingalaga. Með vísan til þessa efnis gagnanna telur nefndin ljóst að það sé veru­leg­um erfiðleikum bundið að skilja þær upplýsingar sem falla undir 1. málsl. 9. gr. upplýsingalaga frá þeim upplýsingum sem veita má aðgang að með tiltölulega einföldum hætti. Þá telur nefndin að ekki séu forsendur til að beita ákvæði 3. mgr. 5. gr. upplýsingalaga á þann veg að persónuauðkenni ein­stak­linga verði afmáð og gögnin afhent að öðru leyti. Hefur nefndin þá í huga að upplýsingarnar sem fram koma í gögnunum og eftir atvikum annars staðar geta gert mögulegt að tengja gögnin við til­tekna ein­staklinga.<br /> &nbsp;<br /> Sökum eðlis þeirra upplýsinga sem fram koma í gögnunum er því ekki tilefni til að leggja fyrir Félags­bú­staði hf. að veita aðgang að hluta þeirra. Að þessu og öðru framangreindu gættu er synjun Félags­bú­staða hf. á beiðni kæranda staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Félagsbústaða hf., dags. 9. janúar 2023, er staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kæranda var synjað um aðgang að gögnum í vörslum Faxaflóahafna sf. sem vörðuðu lóðirnar Klettagarða 7 og 9, með vísan til þess að þau væru vinnugögn í skilningi upplýsingalaga, fælu í sér bréfaskipti við sérfróða aðila, sbr. 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og innihéldu upplýsingar um einkamálefni annarra. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál féllst ekki á rökstuðning Faxaflóahafna og lagði fyrir félagið að afhenda kæranda þau gögn sem kæran laut að.

<p>Hinn 16. maí 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1188/2024 í máli ÚNU 22120008.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Með erindi, dags. 14. desember 2022, kærði A hrl., f.h. Sindraports hf., synjun Faxa­flóahafna sf. á beiðni um gögn.<br /> &nbsp;<br /> Hafnarstjórn Faxaflóahafna sf. kom saman á fundi 11. nóvember 2022. Á fundinum var meðal annars rætt um stöðu lóðanna Klettagarða 7 og 9 og kom fram í 8. lið fundargerðar fundarins að nafngreindur lög­maður hefði kynnt minnisblað þessu tengt. Á fundinum samþykkti stjórnin tillögu um að leigu­taka að lóðinni Klettagörðum 9 yrði tilkynnt að lóðarleigusamningur um lóðina yrði ekki framlengdur eftir að hann rynni út í árslok 2023 og að afnotum hans af lóðinni lyki við sama tímamark. Jafnframt að úthlutun lóðarinnar að Klettagörðum 7 yrði afturkölluð miðað við að afnotum lóðarhafa lyki í árslok 2023 gegn endurgreiðslu lóðagjalds til samræmis við almenna úthlutunarskilmála Faxaflóahafna sf. Þá var hafnarstjóra meðal annars falið að tilkynna lóðarhafa um framangreindar ákvarðanir.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 22. nóvember 2022 tilkynnti hafnarstjóri fyrirsvarsmanni kæranda um framangreinda sam­þykkt hafnarstjórnar. Með tölvupósti sama dag óskaði fyrirsvarsmaðurinn eftir að fá yfirlit yfir þau gögn sem hefðu legið fyrir stjórnarfundinum við töku ákvarðana og að gögnin yrðu send honum. Hafn­arstjóri svaraði fyrirsvarsmanni kæranda með tölvupósti 30. nóvember 2022 og rakti þar meðal annars að tilgreindar bókanir stjórnarfunda um Klettagarða 9 væri að finna á heimasíðu Faxaflóa­hafna&nbsp;sf. Að baki þeim bókunum væru vinnugögn sem hefðu verið útbúin hjá félaginu og yrðu þau ekki látin kæranda í té. Að auki hefði lögmaður félagsins mætt á fundi stjórnar og meðal annars látið uppi álit sitt á kröfu kæranda um áframhaldandi leiguafnot. Þá rakti hafnarstjórinn hvaða ástæður lægju að baki ákvörðunum Faxaflóahafna sf. varðandi lóðirnar og vísaði þar meðal annars til tiltekinnar skýrslu Samkeppniseftirlitsins og hvar mætti nálgast hana.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti 1. desember 2022 til hafnarstjóra Faxaflóahafna sf. óskaði lögmaður kæranda eftir að fá öll gögn sem Faxaflóahafnir sf. hefði undir höndum og sem hefðu verið grundvöllur ákvörðunar sem var tekin á fyrrgreindum fundi félagsins, nánar tiltekið minnisblað lögmanns Faxaflóahafna sf., öll sam­skipti félagsins við lögmanninn, hvort sem þau væru í bréfaformi eða í tölvupósti, og önnur gögn sem Faxaflóahafnir sf. hefðu undir höndum og vörðuðu málið. Þá kom fram að krafan væri sett fram með vísan til 15. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 14. gr. upplýsingalaga nr. 140/2012. Lögmaður Faxa­flóahafna sf. svaraði póstinum 7. desember 2022 og tók fram að hann myndi leggja mat á fyrir­liggj­andi gögn og beiðni kæranda og vera í sambandi.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Í kæru kemur fram að kærandi sé rétthafi lóðanna Klettagarða 7 og 9 en Faxaflóahafnir sf. sé eigandi þeirra. Faxaflóahafnir sf. sé stjórnvald sem beri að fara eftir ákvæðum stjórnsýslulaga. Í 13. gr. hafnar­reglu­gerðar fyrir Faxaflóahafnir sf., nr. 798/2009, segi að notendum hafna Faxaflóahafna sf. sé heimilt að skjóta ákvörðunum hafnarstjórnar samkvæmt reglugerðinni, öðrum en gjaldskrárákvörð­un­um, til Sigl­ingarstofnunar Íslands (nú Samgöngustofu) en ákvörðunum þess stjórnvalds megi skjóta til sam­göngu­ráðherra (nú innviðaráðherra). Um málsmeðferð fari samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga. For­svars­menn kæranda hafi ákveðið að kæra samþykkt Faxaflóahafna sf. til Samgöngustofu og sé því nauð­synlegt að hafa öll gögn undir höndum sem hafi legið fyrir á fundi hafnarstjórnarinnar 11. nó­vem­ber 2022.<br /> &nbsp;<br /> Beiðni kæranda um aðgang að gögnunum hafi verið sett fram með vísan til 14. gr. upplýsingalaga en þar sé kveðið á um að skylt sé, sé þess óskað, að veita aðila sjálfum aðgang að fyrirliggjandi gögnum ef þau hafi að geyma upplýsingar um hann sjálfan. Faxaflóahafnir sf. hafi synjað beiðni kæranda með tölvupósti 30. nóvember 2022 og í síðari viðbrögðum felist ekkert annað en endurtekin synjun.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Faxaflóahöfnum sf. með erindi, dags. 14. desember 2022, og félaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að félagið léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Faxaflóahafna sf. barst úrskurðarnefndinni hinn 29. desember 2022 og meðfylgjandi henni voru gögnin sem félagið taldi að kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Faxaflóahafna sf. er rakið að lögmaður kæranda hafi sent formlegt erindi til félagsins 1.&nbsp;de­sem­ber 2022 sem lögmaður Faxaflóahafna sf. hafi svarað 7. sama mánaðar. Frá því að erindið hafi borist og þar til kæra hafi verið lögð fram hafi aðeins liðið 13 dagar en í 17. gr. upplýsingalaga sé mælt fyrir um að heimilt sé að vísa máli til úrskurðarnefndar um upplýsingamál hafi beiðni um aðgang að gögn­um ekki verið afgreidd innan 30 virkra daga frá móttöku hennar. Horfa verði til þess að með svari Faxa­flóahafna sf. 7. desember 2022 hafi sérstaklega verið tekið fram að lagt yrði mat á gögnin og beiðni um aðgang að þeim og mátti ljóst vera að ekki hafði verið tekin endanleg afstaða til erindisins. Sam­skipti fyrirsvarsmanns kæranda og Faxaflóahafna sf. geti ekki verið ráðandi hvað tímafresti varði þegar horft sé til síðari samskipta. Þá hafi í erindi lögmanns kæranda 1. desember 2022 ekki verið vísað til áður framsettrar beiðni fyrirsvarsmanns kæranda og hafi beiðnin verið víðtækari en framsett ósk fyrir­svarsmannsins. Því verði að leggja til grundvallar að kærandi hafi ekki haft heimild til þess að kæra ætlaða synjun á að láta í té umbeðin gögn á þeim tíma sem það hafi verið gert. Frávísun kærunnar án kröfu hljóti því að koma til mats hjá úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Faxaflóahafna sf. er því mótmælt að félagið sé stjórnvald sem beri að fara eftir stjórnsýslu­lögum. Rekstur&nbsp; Faxaflóahafna sf. falli undir 3. tölul. 8. gr. hafnalaga nr. 61/2003 en þar komi fram að hafnir sem reknar séu samkvæmt töluliðnum teljist ekki til opinbers rekstrar. Félagið teljist því ekki vera stjórnvald og ákvarðanir þess því ekki stjórnvaldsákvarðanir. Viðkomandi fagráðuneyti hafi til að mynda lagt þennan skilning til grundvallar við afgreiðslu erinda sem snerti Faxaflóahafnir sf.<br /> &nbsp;<br /> Á fundi 11. nóvember 2022 hafi verið vísað til ákveðinna gagna eða þau lögð fram, nánar tiltekið hafi verið um að ræða ódagsett minnisblað hafnastjóra um Klettagarða 7 og 9 en með því hafi fylgt eldra minnisblað sama aðila frá 24. maí 2022, bókanir stjórnar Faxaflóahafna sf. frá 11. desember 2016, 20.&nbsp;janúar 2017 og 24. maí 2022 er lutu að Klettagörðum 7 og 9 og ákveðinnar skýrslu Samkeppnis­eftir­litsins en hluti skýrslunnar hafi verið kynntur og skoðaður rafrænt á fundinum. Bókanir stjórnar­funda um lóðirnar og skýrsla Samkeppniseftirlitsins séu aðgengileg kæranda á heimasíðum Faxaflóa­hafna sf. og Samkeppniseftirlitsins, líkt og kærandi hafi verið upplýstur um.<br /> &nbsp;<br /> Bókun í fundargerð fundarins 11. nóvember 2022, um að nafngreindur lögmaður hafi kynnt minnis­blað um stöðu lóðanna Klettagarða 7 og 9, sé ekki rétt. Umrætt minnisblað hafi verið unnið af hafnar­stjóra og kynnt af honum á fundinum. Tilgreindur lögmaður hafi á hinn bóginn tjáð sig um innihald þess og látið í ljós álit á lögfræðilegum álitaefnum sem tengdust innihaldinu. Möguleg ástæða fyrir hinni röngu bókun sé að sami lögmaður hafi unnið og kynnt minnisblað sem hafi verið til umfjöllunar undir öðrum fundarlið.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Faxaflóahafna sf. er rakið að heimilt hafi verið að synja um afhendingu minnisblaðanna þar sem um vinnugögn sé að ræða sem séu undanþegin upplýsingaskyldu samkvæmt 1. tölul. 2. mgr. 14.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga, sbr. 6. og 8. gr. laganna. Minnisblöðin hafi verið unnin af starfsmanni Faxaflóahafna&nbsp;sf. og þau hafi hvorki verið látin öðrum í té né hafi aðrir starfsmenn félagsins komið að gerð þeirra. Þá sé í minnisblöðunum ekki að finna endanlega ákvörðun um afgreiðslu máls heldur hafi þau verið út­búin til eigin nota við undirbúning ákvörðunar. Loks hafi minnisblöðin ekki varðað stjórnsýslu­ákvörð­un eða meðferð stjórnvalds í skilningi stjórnsýslu- eða upplýsingalaga heldur lúti þau að einka­rétt­arlegum samningi milli aðila. Með hliðsjón af starfsemi Faxaflóahafna sf., lagalegri stöðu þess og 1. gr. upplýsingalaga, eigi þrengjandi skýring á 8. gr. upplýsingalaga ekki við.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar kröfu kæranda um að fá afhent öll samskipti Faxaflóahafna sf. og lögmanns félagsins sé á það bent að fyrir liggi tölvupóstssamskipti frá október 2021 sem varði meðal annars kæranda og lóð­ina Klettagarða 9. Faxaflóahöfnum sf. hafi ekki gefist tóm til að taka afstöðu til þessarar kröfu kær­anda áður en málið hafi verið kært og hafi umrædd samskipt ekki verið hluti af beiðni fyrirsvars­manns kæranda. Verði fyrirliggjandi kæra tekin til efnismeðferðar „fallist kærði hins vegar á að nefndin taki afstöðu til þess hvort kærða beri að láta tölvupóstana í té, í heild sinni eða með útstrikun að hluta.“ Er síðan í umsögninni rakið að kærði fari fram á að allur texti sem falli undir tilgreinda tvo töluliði í tölvupósti lögmanns til Faxaflóahafna sf. og samsvarandi spurningar í tölvupósti hafnarstjóra Faxa­flóa­hafa sf. verði yfirstrikaðar eða afmáðar komi til þess að það þurfi að afhenda þessi gögn. Í um­sögn­inni er tekið fram að efnisumfjöllun undir viðkomandi liðum lúti ekki að kær­anda né tengist hags­mun­um hans í tengslum við þá ákvörðun sem um sé deilt milli aðila. Þá lúti umfjöll­un undir til­greind­um lið að mögulegum viðskiptalegum ákvörðunum Faxaflóahafna sf. í framtíð­inni og sé mikil­vægt að allir mögulegir viðskiptavinir félagsins sitji við sama borð hvað varði upplýsing­ar um tíma­setningar og nálg­un félagsins varðandi þau atriði sem þar séu nefnd. Loks lúti umfjöllun í til­greindum lið að mögu­leg­um hagsmunum þriðja aðila.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Faxaflóahafna sf. var kynnt kæranda með bréfi, dags. 29. desember 2022, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem og hann gerði með athugasemdum 3. janúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum kæranda er nánar rökstutt að Faxaflóahafnir sf. séu stjórnvald sem falli undir gildis­svið stjórnsýslu- og upplýsingalaga, meðal annars með vísan til fyrirmæla reglugerðar nr. 789/2009 og dóms Hæstaréttar Íslands í máli nr. 550/2006, og að kærandi eigi ótvíræðan rétt á aðgangi að gögn­un­um. Þá hafnar kærandi sjónarmiðum Faxaflóahafna sf. um að fullnægjandi kæruheimild hafi ekki verið til staðar og bendir á að Faxaflóahafnir sf. hafi sniðgengið fyrirmæli 17. gr. upplýsingalaga við af­greiðslu beiðni hans.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál beindi erindi til Faxaflóahafna sf. með tölvupósti 1. mars 2024 og ósk­aði meðal annars eftir upplýsingum um hvort framangreind minnisblöð hefðu verið afhent lög­manni Faxaflóahafna sf. eða öðrum sambærilegum sérfræðingi sem ekki væri starfsmaður félagsins. Faxa­flóahafnir sf. svöruðu erindinu 4. sama mánaðar og upplýstu að lögmaður félagsins hefði fengið upp­lýsingar um innihald minnisblaðanna og síðar fengið afhent afrit af þeim. Enginn annar utan­að­kom­andi hefði fengið upplýsingar um innihald minnisblaðanna eða afrit af þeim.<br /> &nbsp;<br /> Í svarinu kom jafnframt fram að Faxaflóahafnir sf. væru lítið félag og ekki væri starfandi lögfræðingur hjá því. Félagið nýtti í stað þess krafta lögmanns í tengslum við afgreiðslu mála þar sem lögfræðilegt mat væri nauðsynlegt eða til bóta og það væri bagalegt að mati Faxaflóahafna sf. ef þessi staðreynd og túlk­un upplýsingalaga hvað þetta varðaði mismunaði aðilum sem falli undir upplýsingalögin eftir um­fangi starfsmannahalds þeirra. Umrædd minnisblöð og samskipti við lögmann lytu að samn­ings­sam­bandi á sviði einkaréttar sem viðbúið væri að réttarágreiningur yrði um, sem hafi síðar raun­gerst. Ósk Faxa­flóahafna sf. væri að undantekning frá upplýsingaskyldu yrði ekki túlkuð með þrengsta móti, hvort sem horft væri til 3. eða 5. töluliðar 6. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum í vörslum Faxaflóahafna sf. er varða lóð­irnar Klettagarða 7 og 9. Eins og áður hefur verið rakið samþykkti stjórn Faxaflóahafna sf. á fundi sínum 11. nóvember 2022 að afturkalla úthlutun lóðarinnar Klettagarða 7 til kæranda og framlengja ekki lóðarleigusamning við hann vegna lóðarinnar að Klettagörðum 9.<br /> &nbsp;<br /> Faxaflóahafnir sf. afhentu úrskurðarnefnd um upplýsingamál afrit af gögnum sem félagið taldi falla undir kæru málsins. Um er að ræða eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Minnisblað um Klettagarða 7 og 9 og tillaga, ódagsett.</li> <li>Minnisblað um Klettagarða 9, ódagsett.</li> <li>Tölvupóstur starfsmanns Faxaflóahafna sf. til lögmanns félagsins, dags. 28. október 2021, og svarpóstur lögmannsins, dags. 4. nóvember sama ár.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Samkvæmt upplýsingum frá Faxaflóahöfnum sf. var minnisblað um Klettagarða 7 og 9 lagt fram á fyrr­greindum fundi 11. nóvember 2022. Meðfylgjandi skjalinu var eldra minnisblað um Klettagarða 9 sem mun hafa verið kynnt á fyrri fundi hafnarstjórnar. &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Samkvæmt 2. mgr. 2. gr. upplýsingalaga taka lögin til allra starfsemi lögaðila sem eru að 51% hluta eða meira í eigu hins opinbera með vissum undantekningum. Faxaflóahafnir sf. falla undir ákvæðið enda er félagið alfarið í eigu tiltekinna sveitarfélaga, sbr. 2. gr. hafnarreglugerðar fyrir Faxaflóahafnir nr. 798/2009 og grein 2.1 í sameignarfélagssamningi fyrir félagið, dags. 4. janúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. upplýsingalaga gilda lögin ekki um aðgang að upplýsingum samkvæmt stjórn­sýslu­lögum. Stjórnsýslulög gilda þegar stjórnvöld taka ákvarðanir um rétt eða skyldu manna, sbr. 2.&nbsp;mgr. 1. gr. þeirra laga. Kærandi byggir á að Faxaflóahafnir sf. sé stjórnvald og að ákvarðanir félagsins í tengslum við lóðirnar Klettagarða 7 og 9 séu stjórnvaldsákvarðanir í skilningi stjórnsýslulaga nr. 37/1993 en þessum sjónarmiðum er hafnað í umsögn Faxaflóahafna sf.<br /> &nbsp;<br /> Faxa­flóahöfnum sf. var komið á fót samkvæmt heimild í 3. tölul. 1. mgr. 8. gr. hafnalaga nr. 61/2003. Þar kemur fram að höfn megi reka sem hlutafélag, hvort sem það er í eigu opinberra aðila eða ekki, einka­hlutafélag, sameignarfélag eða sem einkaaðila í sjálfstæðum rekstri. Þá segir í ákvæðinu að hafnir sem eru reknar samkvæmt töluliðnum teljist ekki til opinbers rekstrar. Að gættum þessum fyrirmælum verð­ur að telja að Faxaflóahafnir sf., sem er einkaréttarlegur lögaðili, teljist ekki vera stjórnvald í skiln­ingi 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga. &nbsp;Að þessu gættu verður leyst úr rétti kæranda til aðgangs að um­beðn­um gögnum eftir ákvæðum upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn Faxaflóahafna sf. kemur fram að þar sem ekki hafi legið fyrir endanleg afstaða til beiðni kæranda þegar kæra barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál ætti að koma til skoðunar að vísa málinu frá nefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga er meðal annars heimilt að bera synjun beiðni um aðgang að gögn­um samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál sem úrskurðar um ágreining­inn. Eins og áður hefur verið rakið synjaði hafnarstjóri Faxaflóahafna sf. beiðni fyrirsvarsmanns kær­anda um aðgang að tilteknum gögnum með tölvupósti 30. nóvember 2022. Kæranda var heimilt að bera þá synjun undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir fyrrgreindri 1. mgr. 20. gr. upplýsinga­laga og geta síðari samskipti lögmanns kæranda og lögmanns Faxaflóahafna sf. engu breytt varðandi þenn­an rétt kæranda, enda leiddu þau ekki til afhendingu gagnanna. Að því marki sem kæra lýtur að aðgangi að fleiri gögnum en voru tiltekin í beiðni fyrir­svarsmanns kæranda er þess að gæta að í umsögn Faxa­flóa­hafna sf. er sett fram og rökstudd sú af­staða félagsins að synja skuli um aðgang að öllum gögn­um sem kæra málsins varðar. Samkvæmt framan­greindu telur úrskurðarnefndin ekki efni til að vísa málinu frá.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Í 1. mgr. 14. gr. upplýsingalaga segir að stjórnvöldum sé skylt, sé þess óskað, að veita aðila sjálfum aðgang að fyrirliggjandi gögnum ef þau hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan. Ákvæðið hefur verið skýrt svo að undir greinina falli ekki einvörðungu þau tilvik þegar maður óskar eftir aðgangi að gögn­um um upplýsingum um sig sjálfan, heldur taki hún einnig til þess þegar upplýsingarnar varða hann með þeim hætti að hann hafi sérstaka hagsmuni af því, umfram aðra, að fá aðgang að gögnunum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér umbeðin gögn. Þar er fjallað um lóðirnar Kletta­garða 7 og 9, sem kærandi fór með réttindi yfir, og er hann þar sérstaklega nafngreindur. Því fer um rétt kæranda til aðgangs að gögnunum samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>4.</strong></h2> <p>Faxaflóahafnir sf. styðja synjun á beiðni kæranda um aðgang að þeim minnisblöðum sem eru tilgreind í töluliðum 1 og 2 í kafla 1 hér að framan við að þau teljist vera vinnugögn í skilningi 8. gr. upplýsinga­laga, sbr. 5. tölul. 6. gr. sömu laga. Réttur aðila til aðgangs að gögnum sem hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan eftir 1. mgr. 14. gr. upplýsingalaga takmarkast af umræddum ákvæðum, sbr. 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 5. tölul. 6. gr. upplýsingalaga geta vinnugögn verið undanþegin upplýsingarétti. Hugtakið vinnu­gagn er skilgreint í 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga en samkvæmt málsgreininni eru vinnu­gögn þau gögn sem stjórnvöld eða aðrir aðilar samkvæmt I. kafla laganna hafa ritað eða útbúið til eigin nota við undir­búning ákvörð­unar eða annarra lykta máls. Í 2. málslið málsgreinarinnar er tekið fram að gögn teljist ekki lengur til vinnugagna hafi þau verið afhent öðrum, nema afhending hafi verið til eftirlitsaðila á grundvelli laga­skyldu. Ákvæði 5. tölul. 6. gr., sbr. 8 gr. laganna, felur í sér undantekningu frá megin­regl­unni um rétt almennings til aðgangs að gögnum sem skýra ber þröngri lögskýringu.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 8. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að til þess að skjal teljist vinnu­gagn þurfi þremur skil­yrðum að vera fullnægt. Gagn þarf að vera undirbúningsgagn í reynd, það skal útbúið eða ritað af starfs­mönnum stjórnvaldsins sjálfs og það má ekki hafa verið afhent öðrum. Tekið er fram að í öðru skil­yrðinu felist það m.a. að gögn sem útbúin eru af utanaðkomandi sér­fræð­ing­um, svo sem verk­tökum, fyrir stjórnvald teljist ekki til vinnugagna. Í þriðja skilyrðinu, þ.e. að gagn hafi ekki verið afhent öðrum, felst það m.a. að hafi skjal verið afhent einkaaðila eða stjórnvaldi t.d. með tölvu­pósti eða öðrum hætti, telst það almennt ekki lengur til vinnugagna.<br /> &nbsp;<br /> Af ákvæði 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga leiðir að meta þarf heildstætt á grundvelli framangreindra sjón­ar­miða hvort umbeðin gögn uppfylli það skilyrði að teljast í reynd vinnugögn. Teljist þau til vinnugagna að hluta eða öllu leyti þarf síðan að taka afstöðu til þess hvort veita beri aðgang að þeim á grundvelli 3. mgr. 8. gr. laganna.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>5.</strong></h2> <p>Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur, sem fyrr segir, kynnt sér umbeðin minnisblöð. Í minnisblaði um Klettagarða 9, sem ber með sér að hafa verið unnið af hafnarstjóra Faxaflóahafna sf. og útbúið fyrir stjórnarfund 24. maí 2022, er meðal annars fjallað um stöðu lóðarinnar og vegnir saman nokkrir mögu­leikar um hvernig skuli haga málefnum lóðarinnar til framtíðar litið. Minnisblað um Klettagarða 7 og 9, sem var tekið til umræðu á fundi hafnastjórnar Faxaflóahafna sf. 11. nóvember 2022 og ber einnig með sér að hafa verið unnið af hafnarstjóra félagsins, lýtur aðallega að síðarnefndu lóðinni og þá helst varðandi ákveðnar aðgerðir sem ráðast þurfi í við endanleg skil lóðarinnar. Þá er einnig stutt­lega fjallað um stöðu lóðarinnar Klettagörðum 7.<br /> &nbsp;<br /> Að virtu efni framangreindra gagna þykir mega ráða að þau hafi verið unnin í þeim tilgangi að undirbúa það mál sem lyktaði með fyrrgreindum ákvörðunum hafnastjórnar Faxaflóahafna sf. 11. nóvember 2022. Verður því að leggja til grundvallar að umrædd gögn hafi verið rituð eða útbúin við undirbúning ákvörð­unar eða annarra lykta máls í skilningi 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Eins og ráða má af fyrrgreindum athugasemdum um 8. gr. upplýsingalaga missir gagn stöðu sína sem vinnu­gagn ef það er afhent einkaaðila með einhverjum hætti. Af þessu leiðir að gögn sem aðili sem fellur undir upplýsingalög afhendir utanaðkomandi sérfræðingi verða ekki undanþegin upplýsingarétti á þeim grundvelli að um sé að ræða vinnugögn nema þau undanþáguákvæði sem tiltekin eru í niðurlagi 1. mgr. 8. gr. og 2. mgr. 8. gr. eigi við um afhendingu gagnsins.<br /> &nbsp;<br /> Eins og áður hefur verið rakið beindi nefndin erindi til Faxaflóahafna sf. og óskaði meðal annars eftir upp­lýsingum um hvort framangreind minnisblöð hefðu verið afhent lögmanni félagsins. Í svari Faxa­flóa­hafna sf. kom fram að lögmaður félagsins hefði fengið upplýsingar um innihald viðkomandi minnis­blaða og síðar fengið afhent afrit af þeim. Liggur þannig fyrir í málinu að minnisblöðin hafa verið afhent öðrum í skilningi 2. málsl. 1. mgr. 8. gr. upplýsingalaga og geta sjónarmið Faxaflóa­hafna&nbsp;sf., um þörf félagsins á að leita til utanaðkomandi sérfræðings í ljósi starfsmannahalds þess, ekki haft áhrif í þessu samhengi. Vísast nánar um þetta til ríkrar úrskurðarframkvæmdar nefndarinnar. Þá ligg­ur fyrir að fyrrgreind undanþáguákvæði eiga ekki við um afhendingu gagnanna.<br /> &nbsp;<br /> Þegar af framangreindum ástæðum verður ekki fallist á að minnisblöðin séu vinnugögn og stendur 1.&nbsp;tölul. 2. mgr. 14. gr. upplýsingalaga, sbr. 5. tölul. 6. gr. og 8. gr. laganna, því ekki í vegi að kæranda verði afhent gögnin.<br /> &nbsp;<br /> Loks kom fram í fyrrgreindu svari Faxaflóahafna sf. að umrædd minnisblöð, sem og samskipti félagsins við lögmann þess, lytu að samningssambandi á sviði einkaréttar sem viðbúið væri að ágreiningur yrði um, sem síðar hafi raungerst. Vísaði félagið meðal annars til 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga í þessu sam­hengi.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga tekur réttur almennings til aðgangs að gögnum ekki til bréfa­skipta við sérfróða aðila í tengslum við réttarágreining eða til afnota í dómsmáli eða við athugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað. Réttur aðila til aðgangs að gögnum sem hafa að geyma upplýsingar um hann sjálfan eftir 1. mgr. 14. gr. upplýsingalaga takmarkast af umræddu ákvæði, sbr. 1. tölul. 2.&nbsp;mgr. 14. gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Við mat á því hvort bréfaskipti við sérfróða aðila falli í reynd undir undanþágureglu 3. tölul. 6. gr. upp­lýsingalaga hefur úrskurðarnefndin í framkvæmd ekki talið nauðsynlegt að bréfaskipti við sér­fróð­an aðila standi í beinum tengslum við mál sem þegar hefur verið höfðað eða þegar hefur verið tekin ákvörð­un um að höfða. Undir undanþáguna falli einnig bréfaskipti sem til komi vegna könnunar stjórn­valds á réttarstöðu sinni í tengslum við nærliggjandi möguleika á slíkri málshöfðun, enda lúti þau ekki með beinum hætti að meðferð stjórnsýslumála, sbr. úrskurð nefndarinnar í máli nr. 1141/2023. Þá tekur undanþágan samkvæmt framansögðu einnig til réttarágreinings sem lagður er í annan farveg, t.d. fyrir sjálfstæðri úrskurðarnefnd, eða þegar nærliggjandi er að ágreiningur fari í slíkan farveg.<br /> &nbsp;<br /> Minnisblað um Klettagarða 7 og 9 inniheldur ekki upplýsingar um samskipti við sérfróða aðila sem til urðu í tilefni af fyrirliggjandi eða nærlægri málshöfðun eða öðrum réttarágreiningi með þeim af­leið­ing­um að til álita komi að undanþiggja minnisblaðið upplýsingarétti kæranda eftir 1. tölul. 2. mgr. 14.&nbsp;gr. upplýsingalaga, sbr. 3. tölul. 6. gr. laganna. Í minnisblaði um Klettagarða 9 er vitnað til og rakið megin­efni tölvupósts lögmanns Faxaflóahafna sf. til félagsins frá 4. nóvember 2021. Í minnisblaðinu er í samandregnu máli lýst afstöðu lögmannsins til framhaldsleigu lóðarinnar og heimilda Faxa­flóa­hafna sf. til endurúthlutunar hennar. Að gættu efni minnisblaðsins og að teknu tilliti til framan­greindra sjón­armiða um skýringu 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga er það mat nefndarinnar að &nbsp;minnis­blaðið hafi ekki að geyma upplýsingar sem felldar verði undir undanþáguheimild ákvæðisins og verður réttur kær­anda til aðgangs að minnisblaðinu því ekki takmarkaður á grundvelli 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. upp­lýs­inga­laga. Að þessu og öðru framangreindu gættu, og þar sem ekki verður séð að önnur ákvæði upp­lýs­ingalaga girði fyrir að kærandi fái aðgang að minnisblöðunum, er Faxaflóahöfnum sf. skylt að veita hon­um aðgang að gögnunum.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>6.</strong></h2> <p>Að framangreindu frágengnu stendur eftir að taka afstöðu til þess hvort kærandi eigi rétt til aðgangs að tölvupóstssamskiptum starfsmanns Faxaflóahafna sf. við lögmann félagsins, sbr. gagn sem er til­greint í tölulið 3 í kafla 1 hér að framan.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur kynnt sér umbeðin samskipti en þau lúta að stöðu lóðarinnar Kletta­garða 9. Í tölvupósti starfsmanns Faxaflóahafna sf. er fjallað almennt um stöðu lóðarinnar og þremur spurningum beint til lögmannsins sem hann svarar síðan í framhaldinu.<br /> &nbsp;<br /> Áður hefur verið lagt til grundvallar að um aðgang kæranda í málinu fari eftir 14. gr. upplýsingalaga og fer um takmarkanir á þeim rétti eftir 2. og 3. mgr. ákvæðisins. Í umsögn Faxaflóahafna sf. er því borið við að strika skuli yfir töluliði 2 og 3 í svarpósti lögmannsins og samsvarandi spurningar í tölvupósti starfs­mannsins. Þá er í umsögninni meðal annars rakið að umfjöllun undir 2. tölulið lúti að mögulegum við­skiptalegum ákvörðunum félagsins í framtíðinni og að mikilvægt sé að allir mögulegir viðskiptavinir Faxa­flóahafna sf. sitji við sama borð hvað varði upplýsingar um tímasetningar og nálgun félagsins varð­andi þau atriði sem þarna séu til umfjöllunar. Þá kemur fram að umfjöllun í 3. tölulið lúti að mögu­legum hagsmunum þriðja aðila.<br /> &nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndar um upplýsingamál er til þess að líta að spurning starfsmanns Faxaflóa­hafna&nbsp;sf., sem lögmaður félagsins svaraði undir tölulið 2 í svarpósti sínum, laut að því hvernig standa ætti að hugsanlegri úthlutun lóðarinnar Klettagarða 9. Í svari lögmannsins var fjallað almennt um þau laga­legu sjónarmið sem gilda um úthlutun lóða og hvernig Faxaflóahafnir sf. hafa talið sér heimilt að út­hluta lóðum á fyrri stigum. Þá var stuttlega vikið að möguleikum varðandi hugsanleg skilyrði sem setja mætti við úthlutun lóðarinnar. Að þessu gættu og að virtu efni þessara upplýsinga að öðru leyti er það mat nefndarinnar að þær verði ekki á grundvelli framangreindra sjónarmiða Faxaflóahafna sf. felld­ar undir þær takmarkanir sem eiga við um rétt kæranda að aðgangi að skjalinu, sbr. 2. og 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Hvað varðar sjónarmið Faxaflóahafna sf. um mögulega hagsmuni þriðja aðila þá segir í 3. mgr. 14. gr. upp­lýsingalaga að heimilt sé að takmarka aðgang aðila að gögnum ef þau hafa jafnframt að geyma upp­lýsingar um einkamálefni annarra, endi vegi þeir hagsmunir, sem mæla með því að upplýsingunum sé haldið leyndum, þyngra en hagsmunir þess sem fer fram á aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 3. mgr. 14. gr. í frumvarpi til upplýsingalaga kemur fram að algengt sé að sömu gögn hafi að geyma upplýsingar um einka-, fjárhags- eða viðskiptamálefni fleiri en eins aðila. Þegar fram komi beiðni um aðgang að slíkum gögnum sé líklegt að reyni á andstæða hagsmuni, annars vegar þess sem upplýsinga óskar og hins vegar annarra þeirra sem hlut eiga að máli og kunna að eiga réttmæta hags­muni af því að tiltekið atriðum er þá varða sé haldið leyndum. Kjarni reglunnar í 3. mgr. felist í því að vega skuli og meta þessa gagnstæðu hagsmuni, en síðarnefndu hagsmunirnir séu að meginstefnu hinir sömu og liggi að baki 9. gr. upplýsingalaga. Þá segir í athugasemdunum.<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Aðgangur að gögnum verður því aðeins takmarkaður ef talin er hætta á því að einkahags­mun­ir skaðist ef aðila yrði veittur aðgangur að upplýsingum. Aðila verður því ekki synjað um aðgang að gögnum á grundvelli hugleiðinga um að aðgangur að tiltekinni tegund upp­lýs­inga sé almennt til þess fallinn að valda einhverju tjóni, heldur verður að leggja mat á að­stæður í hverju máli fyrir sig. Regla 3. mgr. byggist á því að við hagsmunamatið sé ljóst hverjir verndarhagsmunirnir eru. Oft verður því að leita álits þess sem á andstæðra hags­muna að gæta, en yfirlýsing hans um að hann vilji ekki að upplýsingarnar séu veittar er þó ein og sér ekki nægjanleg ástæða til að synja beiðni um upplýsingar.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Að mati nefndarinnar er ekkert sem kemur fram í umbeðnum tölvupóstssamskiptum þess eðlis að telja verði hættu á því að einkahagsmunir skaðist ef kæranda yrði veittur aðgangur að upplýsingunum. Verð­ur réttur kæranda til aðgangs að umbeðnum samskiptum því ekki takmarkaður á grundvelli 3.&nbsp;mgr. 14. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Loks hafa Faxaflóahafnir sf. vísað til 3. tölul. 6. gr. upplýsingalaga í samhengi við aðgang kæranda að um­beðnum samskiptum, nánar tiltekið að aðgangi að þeim verði hafnað með vísan til þess að um&nbsp; sé að ræða bréfaskipti „við sérfróða aðila í tengslum við réttarágreining eða til afnota í dómsmáli eða við at­hugun á því hvort slíkt mál skuli höfðað“. Af þessu tilefni tekur úrskurðarnefndin fram að samskiptin hafa, eins og fyrr segir, að geyma spurningar og svör varðandi heimildir Faxaflóahafna sf. til endur­út­hlut­unar Klettagarða 9. Þá svarar lögmaður félagsins spurningu Faxaflóahafna sf. um hugs­an­lega fram­halds­leigu lóðarinnar. Að virtu efni samskiptanna og að gættum fyrrgreindum sjón­ar­mið­um um skýr­ingu 3. tölul. 6. gr. upplýsinga telur nefndin að 1. tölul. 2. mgr. 14. gr. upp­lýs­inga­laga, sbr. 3. tölul. 6.&nbsp;gr., standi því ekki í vegi að kæranda verði afhent gögnin. Að öllu fram­an­greindu gættu og að virtu efni samskiptanna að öðru leyti er það mat nefndarinnar að Faxa­flóa­höfnum sf. sé skylt að veita kær­anda aðgang að þeim í heild sinni.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Faxaflóahöfnum sf. er skylt að veita kæranda, Sindraporti hf., aðgang að eftirfarandi gögnum:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Minnisblaði um Klettagarða 7 og 9 og tillögu, ódagsett.</li> <li>Minnisblaði um Klettagarða 9, ódagsett.</li> <li>Tölvupósti starfsmanns Faxaflóahafna sf. til lögmanns félagsins, dags. 28. október 2021, og svarpósti lögmannsins, dags. 4. nóvember sama ár.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp; &nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir gögnum og lista yfir málsgögn vegna máls hjá Seðlabanka Íslands sem varðaði miðlun Arion banka hf. á bankaupplýsingum kæranda til óviðkomandi aðila. Seðlabanki Íslands taldi gögnin vera undirorpin sérstakri þagnarskyldu sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands, nr. 92/2019. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að kærandi ætti rétt til aðgangs að hluta þeirra upplýsinga sem væri að finna í gögnunum, meðal annars vegna þess að upplýsingarnar væri að finna í gagnsæistilkynningu vegna málsins sem birt var á vef Seðlabanka Íslands. Var því lagt fyrir Seðlabanka Íslands að afhenda þær upplýsingar. Úrskurðarnefndin féllst á að aðrar upplýsingar væru undirorpnar sérstakri þagnarskyldu. Þá var beiðnum kæranda að hluta til vísað til bankans til nýrrar meðferðar og afgreiðslu. Að öðru leyti voru ákvarðanir bankans staðfestar.

<p>Hinn 16. maí 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1187/2024 í máli ÚNU 22090004.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 3. september 2022, kærði A, f.h. B, synj­un Seðlabanka Íslands á beiðni um gögn og lista yfir málsgögn vegna máls sem varðar miðlun Arion banka hf. á bankaupplýsingum kæranda til óviðkomandi aðila.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er rakið að hinn 8. desember 2021 hafi Arion banki miðlað til lögmanns barnsmóður kæranda um­fangsmiklum upplýsingum um heildarstöðu skulda og eigna kæranda hjá bankanum, kreditkorta­upp­lýs­ingum og yfirliti yfir hreyfingar á banka­reikn­ingi kæranda þrjá mánuði aftur í tímann. Lögmaður barns­móðurinnar hafi miðlað upplýsingunum til sýslumanns og byggt hafi verið á þeim þegar sýslu­maður kyrrsetti fjármuni kæranda. Þá hafi lögmaðurinn lagt þær fram fyrir dómi við fyrirtöku á kröfu barns­móðurinnar um opinber skipti.<br /> &nbsp;<br /> Þegar kærandi hafi orðið þess áskynja að lögmaðurinn hefði undir höndum bankaupp­lýs­ingar hans hafi hann leitað til Seðlabanka Íslands hinn 7. janúar 2022 um rannsókn á framferði Ari­on banka í mál­inu. Með erindi, dags. 3. mars 2022, óskaði kærandi eftir aðgangi að gögnum þess máls hjá Seðla­bank­anum á grund­velli 15. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.<br /> &nbsp;<br /> Hinn 1. júlí 2022 gerðu Seðlabankinn og Arion banki samkomulag um sátt í nefndu máli þar sem Ari­on banki viðurkenndi að miðlun upplýsinganna hefði falið í sér brot gegn ákvæði 1. mgr. 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002. Í gagnsæistilkynningu Seðlabankans, dags. 22. júlí 2022, sem birt var opinberlega á vef bankans, kom fram að brot Arion banka hefðu verið umfangsmikil og alvar­leg, og að sekt bank­ans skyldi nema 5,5 millj. kr.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi fór á ný fram á aðgang að gögnum málsins hjá Seðlabankanum hinn 14. júlí 2022. Beiðni kæranda var hafnað með ákvörðun Seðlabankans þann 5. ágúst 2022.<br /> &nbsp;<br /> Í nefndri ákvörðun Seðlabankans var rökstutt hvers vegna kærandi teldist ekki aðili þess stjórn­sýslu­máls sem lyktað hefði með sátt Seðlabank­ans við Arion banka hinn 1. júlí 2022, og gæti þar af leiðandi ekki byggt rétt til aðgangs að gögnum á ákvæðum stjórnsýslulaga að mati Seðlabankans. Að því er varð­aði gagnabeiðni kæranda á grundvelli upplýsingalaga væri til þess að líta, að mati Seðla­bank­ans, að niðurstaða í mál­inu hefði verið birt opinberlega í samræmi við 9. gr. a laga um opinbert eftir­lit með fjár­málastarf­semi, nr. 87/1998. Aðrar upplýsingar og gögn sem óskað væri eftir vörðuðu við­skipti og rekstur eftir­lits­skyldra aðila og atriði sem leynt skyldu fara samkvæmt lögum eða eðli máls, sbr. 1. mgr. 41. gr. laga um Seðla­banka Íslands, nr. 92/2019, sbr. og 13. gr. laga um opinbert eftirlit með fjár­mála­starf­semi. Úr­skurðar­nefnd um upplýsingamál og Hæstiréttur hefðu komist að þeirri nið­ur­stöðu að 1.&nbsp;mgr. 41.&nbsp;gr. laga nr. 92/2019 fæli í sér sérstaka þagnarskyldu sem gengi framar rétti sam­­kvæmt upp­lýs­ingalögum. Seðlabankinn lýsti jafnframt þeirri afstöðu að gögn sem kærandi sjálfur afhenti bank­an­um samhliða kvörtun um miðlun banka­upplýsinga til óviðkomandi aðila féllu undir 1. mgr. 14. gr. upp­lýsingalaga, nr. 140/2012, en að þau gögn hefði kærandi þegar undir höndum. Önnur gögn málsins féllu ekki undir þá grein.<br /> &nbsp;<br /> Í framhaldi af erindi Seðlabankans óskaði kærandi hinn 14. ágúst 2022 eftir lista yfir gögn málsins. Í svari bankans, dags. 22. ágúst 2022, kom fram að slíkur listi væri háður þagnarskyldu samkvæmt 1.&nbsp;mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019. Þá veittu upp­lýs­inga­lög engan sjálfstæðan rétt til aðgangs að lista yfir gögn í mál­um þar sem synjað væri um að­gang að upp­lýsingum. Beiðninni væri því hafnað.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að kærandi telji sig hafa orðið fyrir miska og tjóni vegna miðlunar Arion banka á banka­upplýsingum sínum. Bankinn hafi ekki reynt að biðja kæranda afsökunar, gera sátt við hann eða greiða honum bætur. Kærandi hafi hagsmuni af því að fá gögn málsins afhent frá Seðlabankanum, ekki aðeins þar sem þau varði brot gegn kæranda heldur einnig því að þau hafi þýðingu til að honum sé unnt að taka ákvörðun um málshöfðun gegn Arion banka. Þá undirbúi kærandi einnig kæru til Per­sónu­verndar.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi hafnar því að sérstakt þagnarskylduákvæði í 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 eigi að standa í vegi fyrir aðgangi hans að gögnunum. Gögnin fjalli um miðlun sem varði ekki hagi annarra viðskipta­manna Arion banka en kæranda sjálfs. Þá varði miðlunin ekki rekstur eða viðskipti Arion banka, eða önnur atriði sem Seðlabankinn skuli láta fara leynt. Gögnin varði beinlínis meðferð á persónuupplýs­ing­um hans. Þagnarskyldan nái ekki heldur til lista yfir gögn málsins. Loks gagnrýnir kærandi að Seðla­bank­inn hafi ekki aflað afstöðu Arion banka til þess hvort gögnin skyldu afhent, í heild eða að hluta.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi gagnrýnir að Seðlabankinn telji það vera nægilegt að kæranda sé unnt að nálgast gagnsæistil­kynningu á vef bankans um sátt við Arion banka. Stjórnvöld eigi ekki að geta vikið sér undan upplýs­inga­rétti samkvæmt upplýsingalögum með því að birta fréttir eða tilkynningar á heimasíðu. Markmið gagn­sæistilkynninga sé að styrkja aðhald með starfsháttum fjármálafyrirtækja, ekki að girða fyrir rétt­indi borgara til að njóta aðilastöðu að máli eða upplýsingaréttar samkvæmt upplýsingalögum. Gagn­sæis­tilkynningar lúti ekki að verndarhagsmunum einstaklinga sem verði fyrir brotum eftir­lits­skyldra aðila. Þá séu upplýsingar í tilkynningunni af skornum skammti; til að mynda komi fram að miðl­un Arion banka hafi átt sér stað fyrir mistök. Vísbendingar séu hins vegar uppi um að upp­lýs­ing­un­um hafi verið miðlað af lögfræðideild bankans, sem geti skipt máli varðandi mat á saknæmi í hugsan­legu máli gegn bank­anum.<br /> &nbsp;<br /> Rétt sé að benda á að kvartandi til stjórnvalds á ætluðum brotum lögaðila eða einstaklings geti haft stöðu aðila máls í skilningi stjórnsýslulaga, sbr. dóm Hæstaréttar frá 19. júní 2003 í máli nr. 83/2003. Það sé vandséð að Seðlabankinn geti hafnað kæranda um stöðu aðila máls.<br /> &nbsp;<br /> Þá gagnrýnir kærandi þá afstöðu Seðlabankans að önnur gögn en þau sem hafi fylgt kvörtun kæranda til bankans teljist ekki varða kæranda með þeim hætti að um aðgang hans fari samkvæmt 14. gr. upp­lýs­ingalaga um rétt til aðgangs að gögnum um aðila sjálfan. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hafi byggt á því að ákvæðið verði ekki túlkað svo þröngt að gögn þurfi beinlínis að fjalla um viðkomandi aðila heldur geti það átt við um gögn ef aðili hefur sérstaka hagsmuni umfram aðra af því að fá aðgang að gögnunum.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Kæran var kynnt Seðlabanka Íslands með erindi, dags. 5. september 2022, og bankanum veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Seðlabankinn léti úr­skurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að. Frestur var veittur til 19. sep­tem­ber en var að ósk Seðlabankans framlengdur til 29. september 2022.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Seðlabankans barst úrskurðarnefndinni hinn 29. september 2022. Umsögninni fylgdi afrit af umbeðn­um gögnum í málinu, að undanskildum lista yfir málsgögn. Í umsögn­inni kemur fram að sátt Seðla­bankans við Arion banka hafi verið birt á vef Seðlabankans hinn 22. júlí 2022. Hún hafi verið birt nánast í heild sinni, en þó þannig að stöðluð umfjöllun um samþykkt sam­komu­lags um sátt og af­leiðingar þess að aðili fari ekki eftir henni hafi venju samkvæmt verið afmáð.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögninni kemur fram að upplýsingar þær sem kærandi hafi óskað eftir séu þess eðlis að þær varði hagi viðskiptamanna bankans, viðskipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila og málefni bankans sjálfs. Þær séu háðar sérstakri þagnarskyldu samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019, sbr. einnig 13. gr. laga um opin­bert eftirlit með fjármálastarfsemi, sem einnig sé sérstakt þagnarskylduákvæði.<br /> &nbsp;<br /> Komist úrskurðarnefndin að því að þær upplýsingar sem Seðlabankinn hefur synjað kæranda um að­gang að falli ekki undir framangreind þagnarskylduákvæði, byggir bankinn á því að gögnin varði mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni Arion banka sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt, sbr. 9. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Að því er varði önnur gögn en þau sem kærandi afhenti Seðlabankanum samhliða kvörtun til bankans í janúar 2022 innihaldi þau eingöngu umfjöllun um brot Arion banka gegn 1. mgr. 58. gr. laga um fjár­málafyrirtæki. Hvergi sé vikið að málefnum kæranda, samskiptum hans við þriðja aðila eða lög­mann hennar, eða aðstæður kæranda að öðru leyti. Þannig gildi 14. gr. upplýsingalaga ekki um að­gang hans að þeim gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Seðlabankinn telur að hvorki málshöfðun fyrir héraðsdómi né tilkynning til Persónuverndar sé háð því að kærandi hafi umbeðin gögn undir höndum. Þannig geti aðili að dómsmáli eftir atvikum lagt fram kröfu um framlagningu tiltekinna gagna samkvæmt X. kafla laga um meðferð einkamála, nr. 91/1991. Þá hafi Arion banki viðurkennt í sátt sinni við Seðlabankann að í miðlun upplýsinganna hafi fal­ist öryggisbrestur við meðferð persónuupplýsinga samkvæmt lögum um persónuvernd og vinnslu per­sónuupplýsinga. Þá séu hvers kyns samskipti kæranda við barnsmóður sína og lögmann hennar óvið­komandi málsmeðferð Seðlabankans í umræddu stjórnsýslumáli gagnvart Arion banka.<br /> &nbsp;<br /> Loks telur Seðlabankinn að listi yfir gögn málsins séu upplýsingar sem háðar séu sérstakri þagnarskyldu líkt og eigi við um gögn málsins. Réttur kæranda til aðgangs að lista yfir gögn málsins byggist á 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga. Ekki sé deilt um það í kærumálinu fyrir úrskurðarnefndinni að listi yfir gögn málsins geti eftir atvikum talist til fyrirliggjandi gagna í skiln­ingi upplýsingalaga. Hins vegar sé það svo að hið sérstaka þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 gangi framar upplýsingarétti al­menn­ings samkvæmt 5. gr. upplýsingalaga<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Umsögn Seðlabankans var kynnt kæranda með bréfi, dags. 30. september 2022, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Í athugasemdum kæranda, dags. 25. október 2022, er sú afstaða Seðlabankans gagnrýnd að tilgangur þagnarskylduákvæðis laga um Seðlabanka Íslands sé að standa vörð um hagsmuni viðskiptamanna bankans, hér Arion banka. Þetta mál varði ekki slíka hagsmuni heldur hagsmuni kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Þá gagnrýnir kærandi í fyrsta lagi að í umsögn Seðlabankans sé synjun rökstudd með vísan til 9. gr. upplýsinga­laga, því ekki hafi verið vísað til ákvæðisins í hinni kærðu ákvörðun frá 5. ágúst 2022. Þá sé í öðru lagi ljóst að bankinn hafi ekki metið hvert og eitt gagn sem deilt er um aðgang að með hliðsjón af framangreindu ákvæði upplýsingalaga. Í þriðja lagi sé vandséð hvernig birting upplýsinganna gæti valdið Arion banka tjóni, en slíkt sé skilyrði fyrir því að beiting 9. gr. upplýsingalaga komi til álita. Í fjórða lagi hafi Seðlabankinn ekki aflað afstöðu Arion banka til afhendingar gagnanna. Í fimmta lagi sé hvergi rökstutt hvernig ákvæði 9. gr. geti átt við um lista yfir gögn málsins.<br /> &nbsp;<br /> Varðandi tilvísun Seðlabankans til X. kafla laga um meðferð einkamála, þá víki þau ákvæði ekki til hliðar upplýsingarétti samkvæmt upplýsingalögum eða geri hagsmuni kæranda af aðgangi að umrædd­um gögnum minni en ella. Þá sé umfjöllun Seðla­bankans um kvörtun til Persónuverndar haldlaus. Í fyrsta lagi sé Seðlabankinn ekki valdbær til að ákvarða um brot gegn persónuverndarlögum. Í öðru lagi geti kvörtun til Persónuverndar varðað aðra en aðeins Arion banka, t.d. þann sem tók við upp­lýs­ing­un­um og miðlaði þeim áfram þrátt fyrir að vera bundinn þagnarskyldu samkvæmt 2. mgr. 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 31. október 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir því að Seðlabankinn afhenti nefnd­inni lista yfir gögn málsins, sem kæranda hafði verið synjað um aðgang að. Í svari Seðlabankans, dags. 14. nóvember 2023, kom fram að enginn eiginlegur listi yfir gögn málsins væri til að því er varðaði sam­komulag bankans og Arion banka um að ljúka málinu með sátt. Á hinn bóginn væri haldið utan um gögn í skjalakerfi bankans, sem nýttist jafnt við skjalavistun og málaskráningu. Seðlabankinn teldi að í afhendingu um­beðinna gagna til nefndarinnar væri fólgið visst yfirlit, þótt ekki væri um eiginlegan lista að ræða. Hinn 5. desember 2023 barst nefndinni skjáskot af málinu úr skjala- og málaskrárkerfi bank­ans.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1. Aðild kæranda að stjórnsýslumálinu</strong></h2> <p>Mál þetta varðar ákvörðun Seðlabanka Íslands að synja kæranda um aðgang að gögnum í máli sem Seðlabankinn tók upp gagnvart Arion banka hf. þar sem síðarnefndi bank­inn miðlaði bankaupplýs­ing­um um kæranda. Það stjórnsýslumál sem fjármálaeftirlit Seðlabanka Íslands hóf samkvæmt þessu gagnvart Arion banka laut að réttarstöðu Arion banka en ekki að kær­anda sjálfum í þeim skilningi að hann hefði verið aðili stjórnsýslumálsins. Um rétt hans til aðgangs að gögnum málsins fer því ekki eftir fyrirmælum 15.&nbsp;gr. stjórnsýslulaga, heldur verður leyst úr rétti kæranda til að­gangs að um­beðn­um gögn­um á grund­velli upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2. Lagaákvæði um þagnarskyldu</strong></h2> <p>Ákvörðun Seðlabanka Íslands að synja kæranda um aðgang að umbeðnum gögnum er byggð á því að þau innihaldi upplýsingar um viðskipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila og atriði sem leynt skuli fara samkvæmt lögum eða eðli máls, sbr. 1.&nbsp;mgr. 41. gr. laga um Seðlabanka Íslands, nr. 92/2019, sbr. 13.&nbsp;gr. laga um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi, nr. 87/1998. Í um­sögn til nefnd­arinnar er enn fremur byggt á því að gögnin varði hagi viðskiptamanna Seðlabankans og málefni bank­ans sjálfs með vísan til sama ákvæðis.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnar­skyldu takmarki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Andspænis slíkum ákvæðum eru sér­stök þagnar­skyldu­ákvæði, þar sem upplýsingar þær sem þagnarskyldan tekur til eru sérgreindar. Með gagn­ályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga hefur verið á því byggt að sérstök þagn­ar­skyldu­ákvæði geti takmarkað rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Það fer eftir efni og orða­lagi við­komandi ákvæð­is hvernig það verður skýrt og samræmt ákvæðum upplýsingalaga, sbr. athuga­­semdir í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum.<br /> &nbsp;<br /> Í 13. gr. laga um opinbert eftirlit með fjármálastarfsemi kemur fram að þeir sem annist framkvæmd laganna séu bundnir þagnarskyldu samkvæmt lögum um Seðlabanka Íslands. Í 1. mgr. 41.&nbsp;gr. laga um Seðlabanka Íslands segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Bankaráðsmenn, seðlabankastjóri, varaseðlabankastjórar, nefndarmenn í peningastefnu­nefnd, fjármálastöðugleikanefnd og fjármálaeftirlitsnefnd og aðrir starfsmenn Seðlabanka Ís­lands eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem varðar hagi viðskiptamanna bankans, við­skipti og rekstur eftirlitsskyldra aðila, tengdra aðila eða annarra og málefni bankans sjálfs, svo og um önnur atriði sem þeir fá vitneskju um í starfi sínu og leynt skulu fara samkvæmt lög­um eða eðli máls, nema dómari úrskurði að upplýsingar sé skylt að veita fyrir dómi eða til lögreglu eða skylt sé að veita upplýsingar lögum samkvæmt. Sama gildir um sérfræðinga, verk­taka og aðra sem starfa fyrir eða á vegum bankans. Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur í úrskurðarframkvæmd sinni lagt til grundvallar að ákvæðið feli í sér sérstaka þagnarskyldu, sbr. t.d. úr­skurði nr. 954/2020, 966/2021 og 1042/2021, og gangi af þeirri ástæðu almennt framar rétti til aðgangs að gögnum á grund­velli upplýsingalaga. Þá hefur verið lagt til grundvallar í dómum Hæsta­rétt­ar Íslands í málum nr. 329/2014 og 263/2015 að efnislega sam­bæri­legt ákvæði í 1. mgr. 35. gr. þá­­gildandi laga um Seðla­banka Íslands, nr. 36/2001, hafi falið í sér sér­staka þagnarskyldu.<br /> &nbsp;<br /> Varði upplýsingar þau atriði sem sérstaklega eru tilgreind í lagaákvæðinu falla þær samkvæmt framan­greindu almennt utan réttar til að­gangs að gögnum samkvæmt ákvæðum upplýsingalaga. Aðgangur að gagni verður hins vegar ekki tak­markaður í heild sinni með vísan til þagnar­skyldu­ákvæðis 1. mgr. 41.&nbsp;gr. laga nr. 92/2019, nema ljóst sé að gagnið innihaldi einungis upp­lýsingar sem falla undir ákvæð­ið.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3. Afmörkun kæruefnis</strong></h2> <p>Seðlabanki Íslands hefur afhent úrskurðarnefndinni afrit af þeim gögnum sem bankinn telur að heyri undir beiðni kæranda. Hluti gagnanna eru skjöl sem stafa frá kæranda eða umboðsmönnum hans, og hann hefur því þegar undir höndum. Nánar tiltekið eru það eftirfarandi gögn:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Kvörtun lögmanns kæranda fyrir hans hönd til bankans, dags. 7. jan­úar 2022, auk fylgiskjala.</li> <li>Tölvupóstur frá lögmanni kæranda til bank­ans, dags. 25. febrúar 2022, sem kær­andi og um­boðs­maður hans fengu afrit af.</li> <li>Erindi frá um­boðs­manni kæranda fyrir hans hönd til bankans, dags. 26. júlí 2022.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin leggur þann skilning í kæru til nefndarinnar að kæruefnið varði ekki framan­greind gögn, heldur önnur gögn málsins. Er því aðeins tekin afstaða til þess í úrskurðinum hvort kær­andi eigi rétt til aðgangs að öðrum gögnum sem Seðlabankinn afmarkaði beiðni kæranda við, sem eru:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Erindi Seðlabankans til Arion banka, dags. 16. mars 2022.</li> <li>Tölvupóstur frá Arion banka til Seðlabankans, dags. 29. mars 2022, ásamt meðfylgjandi erindi frá Arion banka, dags. sama dag.</li> <li>Tölvupóstur frá Seðlabankanum til Arion banka, dags. 22. júní 2022, ásamt meðfylgjandi erindi frá Seðla­bank­anum, dags. 21. júní 2022, og drögum að sátt.</li> <li>Þráður af tölvupóstum milli Seðlabankans og Arion banka, dags. 28. júní til 1. júlí 2022.</li> <li>Undirritað samkomulag um að ljúka máli Arion banka og Seðlabankans með sátt, dags. 1. júlí 2022.</li> </ol> <p>&nbsp;</p> <h2><strong>4. Hvort aðgangur kæranda að gögnunum verði takmarkaður</strong></h2> <h3><strong>4.1. Erindi Seðlabankans til Arion banka, dags. 16. mars 2022</strong></h3> <p>Í erindi Seðlabankans, dags. 16. mars 2022, er Arion banka tilkynnt að fjármálaeftirlit Seðlabank­ans hafi til skoðunar hvort Arion banki hafi brotið gegn þagnarskylduákvæði laga um fjármálafyrirtæki.<br /> &nbsp;<br /> Í fyrsta lagi eru í erindinu bæði upplýsingar um kæranda sjálfan og upplýsingar sem stafa beinlínis frá honum. Upplýsingarnar verða hvorki heimfærðar undir þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 né þagnarskylduákvæði annarra laga. Telur nefndin að um aðgang kæranda að þessum upp­lýs­ingum fari samkvæmt 14. gr. upplýs­ingalaga, um aðgang að upplýsingum um aðila sjálfan. Úr­skurð­ar­nefndin telur að hvorki 2. né 3. mgr. ákvæð­isins standi í vegi fyrir rétti kæranda til aðgangs að þessum upp­lýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Í öðru lagi eru í erindinu upplýsingar sem finna má í svonefndri gagnsæistilkynningu Seðlabankans, dags. 22. júlí 2022, sem birt var opinberlega á vef bankans, þ.m.t. almenn lýsing á máls­með­ferð Seðla­bankans í málum sem lýkur með sátt, sem bygg­ist að miklu leyti á lögum og reglum sem gilda um þá tegund mála. Að því leyti sem upp­lýs­ingarnar kynnu að falla undir þagnarskylduákvæði 1.&nbsp;mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 telur nefnd­in að með hinni opinberu birtingu upplýsinganna, eins og hér háttar til, eigi þagnarskyldan ekki lengur við um þær. Um aðgang að þeim fer því samkvæmt 5.&nbsp;gr. upp­lýsingalaga um rétt al­menn­ings til að­gangs að gögnum. Þá hafi upp­lýsingar, sem kynnu að hafa varðað fjár­hags- eða við­­skipta­hags­­muni Arion banka, verið gerð­ar opinberar með lög­mæt­­um hætti sem leiðir til þess að 9.&nbsp;gr. upp­lýs­­inga­laga, nr. 140/2012, stend­ur ekki í vegi fyrir afhend­ingu upplýsinganna.<br /> &nbsp;<br /> Í þriðja lagi eru í erindinu upp­lýs­ingar um málsnúmer, nöfn starfsmanna Seðlabankans og vinnu­net­fang, sem nefndin telur að verði ekki heimfærðar undir þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 eða þagnarskylduákvæði annarra laga. Um aðgang að þeim fer samkvæmt 5. gr. upp­lýs­inga­laga. Takmörkunarákvæði upp­lýsingalaga standa ekki heldur í vegi fyr­ir aðgangi kæranda að þessum upplýs­ing­um.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt þessu á kærandi rétt á aðgangi að erindi Seðlabankans til Arion banka, dags. 16. mars 2022, um meint brot þess síðarnefnda á þagnarskyldu, svo sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>4.2. Tölvupóstur frá Arion banka til Seðlabankans, dags. 29. mars 2022, ásamt erindi frá Arion banka, dags. sama dag</strong></h3> <p>Í tölvupósti Arion banka, dags. 29. mars 2022, og erindi dags. sama dag, frá Arion banka til Seðla­bank­ans sem fylgdi tölvupóstinum óskar bankinn eftir því við Seðlabankann að ljúka málinu með sátt.<br /> &nbsp;<br /> Í erindinu koma fram tilteknar upplýsingar sem úrskurðarnefndin telur að séu undir­orpn­ar sérstakri þagn­ar­skyldu þar sem þær varða viðskipti og rekstur eftirlitsskylds aðila í skilningi 1.&nbsp;mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019. Um er að ræða einn málslið í erindinu, nánar tiltekið málsliðinn á eftir þeim málslið sem endar á orðunum „eins og lýst var í erindi“. Verður ákvörðun Seðlabankans staðfest að þessu leyti.<br /> &nbsp;<br /> Í tölvupóstinum og umræddu erindi má finna nöfn tveggja starfsmanna Arion banka. Þá er netfang annars þeirra, beinan vinnusíma og farsímanúmer einnig að finna í tölvupóstinum. Upplýsingarnar verða að mati úrskurðarnefndarinnar hvorki heimfærðar undir þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 né þagnarskylduákvæði annarra laga. Um aðgang að þeim fer því samkvæmt 5. gr. upplýsinga­laga. Úrskurðarnefndin telur að takmörkunarákvæði upplýsingalaga girði ekki fyrir aðgang að þessum upplýsingum. Varðandi farsímanúmerið lítur nefndin til þess að það er aðgengilegt á vef­svæð­inu Já.is, en þar eru aðeins birtar upplýsingar þeirra sem óskað hafa eftir og samþykkt að vera skráðir í símaskrá. Skal Seðlabankinn því veita kæranda aðgang að upplýsingunum.<br /> &nbsp;<br /> Aðrar upplýsingar sem fram koma í þeim tveimur gögnum sem hér er lýst koma einnig fram í gagn­sæis­tilkynningu Seðlabankans, dags. 22. júlí 2022, sem birt var opinberlega á vef bankans. Upp­lýs­ing­ar­nar verða hvorki heimfærðar undir þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 né þagn­ar­skyldu­ákvæði annarra laga. Um aðgang að þeim fer sam­kvæmt 5. gr. upplýsingalaga. Takmörk­un­ar­ákvæði upplýsingalaga eiga ekki við um upplýsingarnar.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er Seðlabankanum skylt að veita kæranda aðgang að meginmáli bæði tölvu­pósts­ins og erindisins, svo sem nánar greinir í úrskurðarorði.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>4.3. Tölvupóstur frá Seðlabankanum til Arion banka, dags. 22. júní 2022, ásamt erindi frá Seðla­­bank­anum, dags. 21. júní 2022, og drögum að sátt</strong></h3> <p>Í tölvupósti Seðlabankans til Arion banka, dags. 22. júní 2022, kemur aðeins fram að meðfylgjandi tölvu­póstinum séu bréf Seðlabankans og drög að sátt. Þessar upplýsingar verða ekki heimfærðar undir þagn­arskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 eða þagn­arskylduákvæði annarra laga. Um aðgang að þeim fer því samkvæmt 5. gr. upplýsinga­laga. Úr­skurð­arnefndin telur að takmörkunarákvæði upp­lýs­ingalaga girði ekki fyrir aðgang að þessum upp­lýs­ing­um.<br /> &nbsp;<br /> Í erindi Seðlabankans, dags. 21. júní 2022, sem fylgdi tölvupóstinum, eru nánast einungis upp­lýs­ingar sem finna má í gagnsæistilkynningu Seðlabankans, dags. 22. júlí 2022, sem birt var opinberlega á vef bank­ans, þ.m.t. almenn lýsing á máls­­með­ferð Seðla­bankans í málum sem lýkur með sátt, sem bygg­ist að miklu leyti á lögum og reglum sem gilda um þá tegund mála. Úrskurðarnefndin telur að hvorki þagn­arskylduákvæði laga né takmörkunar­ákvæði upplýsingalaga standi í vegi fyrir aðgangi kæranda að erind­inu og að hann eigi rétt til aðgangs að því á grundvelli 5. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Þau drög að sátt sem einnig fylgdu tölvupóstinum teljast hins vegar í heild sinni varða málefni Seðla­bank­ans í skilningi hinna sérstöku þagnarskyldureglu í 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019. Verður synjun bank­ans staðfest að því leyti.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>4.4. Þráður af tölvupóstum milli Seðlabankans og Arion banka, dags. 28. júní til 1. júlí 2022</strong></h3> <p>Þráður af tölvupóstum milli Seðlabankans og Arion banka 28. júní til 1. júlí 2022, hefst á tölvupósti frá Arion banka 28. júní 2022 klukkan 14:36. Honum er svarað með tölvupósti Seðlabankans 30. júní klukkan 16:38.<br /> &nbsp;<br /> Í þessum tveimur tölvupóstum skiptast Arion banki og Seðlabankinn á sjónarmiðum og upplýsingum vegna þeirrar sáttar sem unnið var að vegna brota Arion banka á þagnarskyldu. Þessir tveir tölvupóstar innihalda í heild sinni upplýsingar um viðskipti og rekstur eftirlitsskylds aðila annars vegar og málefni Seðlabankans hins vegar sem falla undir þagnarskylduákvæði 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019. Verður synjun Seðlabankans á afhendingu þeirra því staðfest.<br /> &nbsp;<br /> Næst í þræðinum er tölvupóstur Arion banka til Seðlabankans 1. júlí 2022 klukkan 08:26, tölvupóstur með svari Seðlabankans sama dag klukkan 09.00 og loks tölvupóstur frá Arion banka sama dag klukkan 11:00.<br /> &nbsp;<br /> Í tölvupóstunum tveimur frá Arion banka kemur efnislega aðeins fram að bankinn hafi undirritað sátt gagnvart Seðlabankanum, auk upplýsinga um netföng starfsmanna, dagsetningar og aðrar sambæri­leg­ar upplýsingar. Nefndin telur að takmörkunarákvæði upplýsingalaga nái ekki til nafna og net­fanga þeirra starfsmanna Arion banka sem þar eru tilgreindir. Hið sama á við um málsnúmer í mála­skrá Seðla­bankans og nafn málsaðila, sem er lögaðili. Aðgangi að þessum upplýsingum verður hvorki hafn­að með vísan til þagnarskyldu né samkvæmt upplýsingalögum. Kærandi á því rétt á aðgangi að þessum tveim­ur tölvupóstum með vísan til 5. gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Tölvupósturinn með svari Seðlabankans merktur klukkan 09.00 geymir á hinn bóginn upplýsingar um undir­búning sáttarinnar sem unnið var að og teljast falla undir þagnarskylduna í 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019. Verður synjun Seðlabankans á afhendingu hans því staðfest.<br /> &nbsp;</p> <h3><strong>4.5. Undirritað samkomulag um að ljúka máli Arion banka og Seðlabankans með sátt, dags. 1. júlí 2022</strong></h3> <p>Hinn 1. júlí 2022 gerðu Seðlabankinn og Arion banki samkomulag um sátt þar sem Ari­on banki viður­kenndi brot gegn ákvæði 1. mgr. 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002. Seðlabankinn hefur, eins og fram er komið, synjað kæranda í þessu máli um aðgang að sáttinni.<br /> &nbsp;<br /> Þann 22. júlí 2022 birti Seðlabankinn á vef bankans svonefnda gagnsæistilkynningu um sáttina. Til­kynn­ingin þann 22. júlí og sáttin frá 1. júlí 2022 geyma sömu upplýsingar, &nbsp;að undanskildum V. kafla sam­komulagsins. Í þeim kafla er vísað til ákvæða laga um fjármálafyrirtæki og reglna nr. 326/2019. Úr­skurðarnefndin telur að þessar upplýsingar séu hvorki undirorpnar þagnarskyldu samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019 né þagn­arskyldu sam­kvæmt öðrum lögum. Um rétt til aðgangs að þeim fer sam­kvæmt 5. gr. upplýsingalaga. Tak­mörk­un­ar­ákvæði upplýsingalaga standa ekki í vegi fyrir rétti kær­anda til aðgangs að upplýsingunum og er Seðla­bank­anum því skylt að afhenda þær kæranda.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>5. Listi yfir gögn málsins</strong></h2> <p>Í hinni kærðu ákvörðun Seðlabankans að synja kæranda um aðgang að lista yfir gögn málsins kemur fram að listinn sé háður þagnarskyldu samkvæmt 1. mgr. 41. gr. laga nr. 92/2019.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. tölul. 2. mgr. 5. gr. upplýsingalaga nær réttur almennings til aðgangs að gögnum til lista yfir máls­gögn. Aðgangi að slíkum lista, eða að afmörkuðum upplýsingum á slíkum lista, verður því sam­kvæmt lögum ekki hafnað nema gildar takmarkanir á upplýsingarétti eigi við um þær. Sú aðgreining sem Seðlabankinn leggur til grundvallar í skýringum til nefnd­ar­inn­ar að skjá­skot úr skjalavistunarkerfi bank­ans geti ekki talist listi yfir gögn málsins í skilningi 5. gr. upplýsingalaga er ekki í samræmi við lög. Ef á listanum koma fram upplýsingar sem leynt eiga að fara er bank­an­um fært að afmá þær áður en að­gangur er veittur.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er ljóst að Seðlabankinn hefur ekki afgreitt beiðni kæranda um lista yfir gögn málsins á réttum lagagrundvelli. Af þeim sökum verður að vísa þeirri beiðni kæranda aftur til Seðla­bankans til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>6. Gögn sem Seðlabankinn hefur ekki tekið afstöðu til</strong></h2> <p>Í skýringum Seðlabankans til úrskurðarnefndarinnar sem fylgdu skjáskoti af málinu úr skjala- og mála­skrár­kerfi bankans hinn 5. desember 2023 kom fram að það væri afstaða bankans að erindi frá Arion banka til Seðlabankans, dags. 12. júlí 2022, væri ekki hluti af hinu eiginlega stjórnsýslumáli þar sem gagnið hefði orðið til eftir að samkomulag um sátt var undirritað hinn 1. júlí 2022. Því hafi það ekki verið afhent úrskurðarnefndinni. Á skjáskotinu má einnig sjá gögn sem ekki voru afhent úrskurð­ar­nefnd­inni og samanstanda af drögum að sáttinni og samskiptum innan Seðlabanka Íslands.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur að erindi Arion banka til Seðlabankans frá 12. júlí 2022 teljist ótvírætt vera hluti af málinu þótt það hafi orðið til eftir að ákvörðun í málinu lá fyrir, enda verður ekki annað séð en að það hafi efnisleg tengsl við stjórnsýslumálið, sbr. til hliðsjónar álit umboðsmanns Alþingis í máli nr. 6121/2010. Þá var gagnið orðið til hjá Seðlabankanum áður en kærandi lagði fram beiðni um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Hið sama á við um drög að sáttinni og samskipti innan Seðlabankans, sem án efa teljast hluti af málinu. Í ljósi þess að úrskurðarnefndinni voru ekki afhent þessi gögn við meðferð málsins og með hliðsjón af skýringum bankans að öðru leyti verður að draga þá ályktun að bankinn hafi ekki tekið efnislega afstöðu til réttar kæranda til aðgangs að þessum gögnum í ákvörðun bankans frá 5. ágúst 2022. Verður því að vísa beiðni kæranda að þessu leyti til Seðlabankans að nýju til meðferðar og af­greiðslu.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Seðlabanka Íslands er skylt að veita kæranda, A f.h. B, aðgang að eftirtöldum gögnum sem varða mál Seðlabankans vegna meints brots Arion banka hf. á þagnarskyldu:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Erindi Seðlabanka Íslands til Arion banka hf., dags. 16. mars 2022.</li> <li>Tölvupósti Arion banka hf. til Seðlabanka Íslands, dags. 29. mars 2022, kl. 15.48.</li> <li>Erindi Arion banka hf. til Seðlabanka Íslands, dags. 29. mars 2022, að undanskilinni setningu sem hefst í línu nr. 7 í meginmáli erindisins, […].</li> <li>Tölvupósti Seðlabanka Íslands til Arion banka hf., dags. 22. júní 2022, kl. 17.08.</li> <li>Erindi Seðlabanka Íslands til Arion banka hf., dags. 21. júní 2022.</li> <li>Tölvupósti Arion banka hf. til Seðlabanka Íslands, dags. 1. júlí 2022, kl. 08.26.</li> <li>Tölvupósti Arion banka hf. til Seðlabanka Íslands, dags. 1. júlí 2022, kl. 11.00.</li> <li>Samkomulagi um að ljúka máli með sátt, dags. 1. júlí 2022, í heild sinni.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Beiðni kæranda til Seðlabanka Íslands, dags. 14. júlí 2022, er vísað til Seðla­bankans til nýrrar meðferðar og afgreiðslu að því er varðar erindi frá Arion banka hf. til Seðlabankans, dags. 12. júlí 2022, og gögn í möpp­unum „Drög að sátt“ og „Samskipti innan Seðlabanka“, sem sjá má á skjáskoti úr skjala- og mála­skrárkerfi bankans, sem afhent var úrskurðarnefnd um upp­lýs­ingamál hinn 5. desember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Beiðni kæranda til Seðlabanka Íslands, dags. 14. ágúst 2022, um lista yfir gögn málsins er vísað til Seðla­bankans til nýrrar meðferðar og afgreiðslu.<br /> &nbsp;<br /> Að öðru leyti eru ákvarðanir Seðlabanka Íslands, dags. 5. og 22. ágúst 2022, staðfestar.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærð var töf á afgreiðslu Vestmannaeyjabæjar á beiðni um upplýsingar um hve stórt hlutfall íbúa með lögheimili í Vestmannaeyjabæ væri á vinnumarkaði. Af hálfu Vestmannaeyjabæjar kom fram að erindi kæranda fyndist ekki í skjalakerfi sveitarfélagsins. Úrskurðarnefndin taldi af þeim sökum að ekki gæti verið um drátt á afgreiðslu beiðninnar að ræða, og var kærunni vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1186/2024 í máli ÚNU 24020004.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Hinn 7. febrúar 2024 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá A. Í kærunni, dags. 5. febrúar 2024, kem­ur fram að Vestmannaeyjabær hafi ekki svarað erindi hans. Umrætt erindi til Vestmannaeyjabæjar frá kæranda er dagsett 3.&nbsp;janúar 2024, en með því óskaði kærandi upplýsinga um það hve stórt hlutfall íbúa með lögheimili í Vest­manna­eyja­bæ væri á vinnu­mark­aði. Vestmanna­eyja­bæ var kynnt kæran með erindi, dags. 20. mars 2024, og upp­lýsinga óskað um það hvort erindinu hefði verið svarað. Úrskurðarnefndinni barst svar daginn eftir þar sem fram kom að erindi kæranda fynd­ist ekki í skjalakerfi bæjarins.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er heimilt að bera synjun beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefnd um upplýsingamál. Hið sama gildir um synjun beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Þá leiðir af 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, að til nefndarinnar má einnig kæra óhæfilegan drátt á afgreiðslu beiðni um upplýsingar sam­kvæmt upplýs­inga­lögum. Af kæru er ljóst að kærandi telur að Vestmannaeyjabær hafi dregið óhæfilega að afgreiða beiðni hans um það hve stórt hlutfall íbúa með lögheimili í Vestmannaeyjum sé á vinnu­mark­aði. Af hálfu Vestmannaeyjabæjar hefur komið fram að beiðnin finnist ekki í skjalakerfi bæjarins. Úr­skurðarnefndin hefur ekki forsendur til að draga þá staðhæfingu í efa. Af því leiðir að ekki getur verið um óhæfilegan drátt á meðferð málsins að ræða í skilningi 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, sbr. 1. mgr. 17. gr. upplýsingalaga. Verður kærunni því vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 5. febrúar 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir lögregluskýrslum vegna tjóns á vatnsleiðslu. Lögreglan í Vestmannaeyjum synjaði beiðninni með vísan til þess að gögnin vörðuðu rannsókn sakamáls og féllu utan gildissviðs upplýsingalaga. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að lögregluskýrslur vegna málsins teldust varða rannsókn sakamáls í skilningi 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, og vísaði kærunni frá nefndinni.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1185/2024 í máli ÚNU 24010019.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 18. janúar 2024, kærði A synjun Lögreglunnar á Vestmannaeyjum (hér eftir einnig Lögreglan) á beiðni hans um gögn. Kærandi óskaði hinn 4. janúar 2024 eftir aðgangi að lögregluskýrslum vegna tjóns á vatnsleiðslu fyrr um veturinn. Í svari Lögreglunnar, dags. 9. janúar 2024, kom fram að gögnin yrðu ekki afhent því þau vörðuðu rannsókn sakamáls og féllu þannig utan gild­is­sviðs upplýsingalaga, nr. 140/2012, sbr. 1. mgr. 4. gr. laganna. Í kæru til nefndarinnar kemur fram að í málinu hafi orðið milljarða króna tjón og að samfélagslegir hagsmunir standi til þess að gögnin verði afhent.<br /> &nbsp;<br /> Kæran var kynnt Lögreglunni í Vestmannaeyjum með erindi, dags. 29. janúar 2024, og stofnuninni veitt­ur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Lögreglunnar barst úrskurðarnefndinni hinn 13. febrúar 2024. Í henni kemur fram að Lög­regl­an hafi nú til rannsóknar mál sem varðar tjón á vatnsleiðslu til Vestmannaeyja, og umbeðin gögn séu hluti af því máli. Umsögninni fylgdi nokkurt magn gagna sem að mati Lögreglunnar sýndu glögg­lega að málið væri til rannsóknar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Lögreglunnar í Vestmannaeyjum var kynnt kæranda með erindi, dags. 22. febrúar 2024, og hon­­um veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Frekari athugasemdir kæranda bár­ust 7. mars 2024. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórn­­sýslu­­laga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu hefur kæranda verið synjað um aðgang að lögregluskýrslum á þeim grundvelli að þær varði rann­sókn sakamáls og falli þannig utan gildissviðs upplýsingalaga. Í 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er mælt fyrir um að lögin gildi ekki um rannsókn saka­máls eða saksókn. Í athuga­semd­um við 4. gr. í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum er til­greint að um aðgang að gögnum í slíkum mál­um fari að sérákvæðum laga um meðferð sakamála.<br /> &nbsp;<br /> Lögreglan í Vestmannaeyjum kveður umbeðin gögn í málinu tilheyra sakamáli sem nú sé til rannsókn­ar. Málið varðar skemmdir sem urðu á neysluvatnslögn þegar togveiðiskip missti niður akkeri sem fest­ist í vatnslögninni. Úrskurðarnefndin telur að lögregluskýrslur vegna málsins teljist varða rannsókn saka­­máls í skilningi 1. mgr. 4. gr. upplýsingalaga. Verður kærunni því vísað frá úrskurðarnefnd um upp­­lýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 18. janúar 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p > Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var upplýsinga hjá Hagstofu Íslands um töflu um fjölda foreldra sem andast. Kærandi taldi svör stofnunarinnar ófullnægjandi. Við meðferð málsins hjá úrskurðarnefnd um upplýsingamál kom í ljós að engin gögn lægju fyrir hjá stofnuninni sem heyrðu undir beiðni kæranda. Þar sem ekki lá fyrir kæranleg ákvörðun til úrskurðarnefndarinnar var ákvörðun Hagstofu Íslands staðfest.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1184/2024 í máli ÚNU 23120003.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Hinn 30. nóvember 2023 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá A vegna afgreiðslu Hagstofu Íslands (hér eftir einnig Hagstofan) á beiðni hans um upplýsingar.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 10. október 2023, óskaði kærandi eftir upplýsingum um það hvers vegna taflan „Fjöldi foreldra sem andast eftir kyni, aldursflokkum og dánarorsök samtala áranna 2009–2020“ á vef stofn­­unarinnar hefði ekki verið uppfærð síðan árið 2021. Í svari Hagstofunnar, dags. 11. október 2023, kom fram að vonandi næðist að uppfæra töfluna fyrir árslok. Kærandi ítrekaði fyrirspurn sína sama dag. Í svari Hagstofunnar, dags. 18. október 2023, kom fram að taflan yrði uppfærð á fimm ára fresti til að koma í veg fyrir rekjanleika í niðurstöðum, sbr. 2.&nbsp;mgr. 10. gr. laga um Hagstofu Íslands og opin­bera hag­skýrslugerð, nr. 163/2007.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi brást við erindinu samdægurs og óskaði svara við eftirfarandi atriðum:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Hvenær ákvörðun hefði verið tekin um að uppfæra töfluna á fimm ára fresti frekar en árlega.</li> <li>Hvert hefði verið tilefni þess að ákvörðunin var tekin.</li> <li>Á hvaða vettvangi innan stofnunarinnar ákvörðunin hefði verið tekin.</li> <li>Hvort einhver ytri aðili hefði komið að ákvörðunartökunni.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Í svari Hagstofunnar, dags. 20. október 2023, kom fram að ákvörð­un­in hefði verið tekin fyrr á árinu af þeirri ástæðu sem tilgreind væri í svari Hagstofunnar frá 18.&nbsp;ok­tóber. Í öðru svari Hagstofunnar, dags. 21.&nbsp;nóvember 2023, kom fram að almennt væri svar við því af hverju eitt­hvað hefði ekki gerst hjá stofnuninni það að önnur verkefni hefðu haft forgang eða gagna­lind­ir hefðu ekki gefið tilefni til uppfærslu. Umrædd tafla yrði sjálfsagt uppfærð, líkt og aðrar töflur sem til stæði að uppfæra, þegar tækifæri gæfist. Kærandi ítrekaði í framhaldinu erindi sitt. Í svari Hag­stof­unnar, dags. 30. nó­vember 2023, kom fram að ekki væri hægt að svara fyrirspurn kær­anda með meiri ná­kvæmni.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru kemur fram að taflan sé ein af mjög fáum opinberum heimildum sem sýni afleiðingar þeirrar félagslegu að­skilnaðarstefnu sem kvenréttindakonur hjá hinu opinbera standi fyrir gegn B-foreldrum og B-fjölskyldum. Spurn­ing­um kæranda í erindi hans frá 18. október 2023 væri enn ósvarað og væri því óskað eftir því að úr­skurð­ar­nefnd um upplýsingamál hlutaðist til um að þeim yrði svarað.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Hagstofu Íslands með erindi, dags. 6. desember 2023, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Í svari Hagstofunnar, dags. 7. desember 2023, var móttaka erindis úrskurðarnefndarinnar staðfest. Þar kom fram að stofnunin héldi úti 2.600 töflum á íslensku og öðru eins á ensku. Oft gerðu lög kröfu um að tilteknar upp­lýs­ing­ar væru uppfærðar og hefðu slík verkefni forgang í starfsemi stofnunarinnar. Um­rædd tafla væri ekki birt á grund­velli lagaskyldu. Ekki yrði séð að verið væri að biðja Hagstofuna um gögn heldur upplýsingar um hvernig stofn­unin tæki ákvarðanir í rekstri sínum. Það væru því engin gögn til að afhenda úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndinni bárust nánari skýringar frá Hagstofunni hinn 22. desember 2023. Kom þar fram að umrædd tafla hefði ekki verið uppfærð síðan árið 2021 vegna forgangsröðunar verkefna. Ekki væri haldin skrá utan um það hvaða töflur væru uppfærðar hvenær, nema um evrópska tölfræði eða annað sem væri lögbundið. Það gæti liðið mis­langur tími þar til hægt væri að uppfæra töflu, bæði vegna gagna og mönnunar verkefna. Þessi tafla væri upp­færð ef tækifæri gæfist. Samkeyra þyrfti nokkrar gagnalind­ir, sem gerði verkið snúnara því þá þyrftu allar gagna­lind­irnar að vera uppfærðar áður en vinna gæti hafist.<br /> &nbsp;<br /> Um tilefni þess að ákveðið hefði verið að uppfæra töfluna á fimm ára fresti frekar en árlega kom fram að það væri einn­ig vegna forgangsröðunar í framleiðslu og að lögbundin verkefni hefðu forgang. Ekkert væri skráð um þessa ákvörð­un hjá Hagstofunni en líklega hefði það verið á vettvangi millistjórnunar þar sem forgangsröðun verkefna færi að miklu leyti fram þar. Um væri að ræða rekstrarákvörðun líkt og þúsundir annarra slíkra ákvarðana sem þyrfti að taka svo að forgangsverkefni næðu fram að ganga. Varðandi mögulega aðkomu ytri aðila að ákvörð­un­inni væri svar­ið við því að sjálfsögðu neikvætt.<br /> &nbsp;<br /> Skýringar Hagstofu Íslands voru kynntar kæranda með erindi, dags. 3. janúar 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Frekari athugasemdir kæranda bárust ekki.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Mál þetta varðar fyrirspurn kæranda til Hagstofu Íslands í tengslum við töflu um fjölda foreldra sem andast, sem birt er á vef stofnunarinnar. Kærandi telur að fyrirspurninni sé ósvarað. Hagstofan telur að fyrir­spurninni hafi verið svarað eins nákvæmlega og mögulegt er. Úrskurðarnefnd um upplýsinga­mál telur að líta beri svo á að með erindi Hagstofunnar, dags. 30. nóvember 2023, þar sem fram kom að ekki væri hægt að svara kæranda með meiri nákvæmni, hafi stofnunin vísað beiðni kæranda frá í skiln­ingi upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Upplýsingaréttur almennings tekur samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögnum sem varða tiltekið mál og aðgangs að tilteknum fyrirliggjandi gögnum. Þegar aðila sem heyrir undir gildis­svið laganna berst erindi, sem ber með sér að vera beiðni um aðgang að gögn­um, á hann að athuga hvort fyrir liggi annaðhvort þau gögn sem beinlínis er óskað eftir eða gögn sem innihalda þær upplýsingar sem tilgreindar eru í beiðninni, og taka ákvörðun um hvort aðgangur að gögn­unum á grundvelli upplýsingalaga verði veittur.<br /> &nbsp;<br /> Af lögunum verður ekki leidd sambærileg skylda til að svara fyrir­spurn­um sem bera ekki með sér að vera beiðnir um að­gang að gögnum. Ekki er útilokað að skylt kunni að vera að bregðast við slíkum fyrir­­spurnum, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórnvöldum sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það ekki í verka­hring úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­mál að skera úr um ágreining vegna slíkra fyrir­spurna, sbr. 1. mgr. 20. gr. upp­lýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir samskipti kæranda og Hagstofunnar vegna málsins. Það er mat nefnd­arinnar að með erindum Hagstofunnar, dags. 18. og 20. október 2023, þar sem fram kom að fyrr á árinu 2023 hefði verið ákveð­ið að umrædd tafla yrði uppfærð á fimm ára fresti frekar en árlega til að hindra rekjanleika í niðurstöðum, hafi kærandi mátt ætla að til væru gögn hjá stofnuninni um þá ákvörð­un. Af þeim sökum verður að líta svo á að fyrir­spurn kæranda til Hagstofunnar í fjórum liðum, dags. 18.&nbsp;október 2023, hafi verið beiðni um gögn í skilningi upp­lýsingalaga, og að stofnuninni hafi borið að taka hana til efnislegrar meðferðar.<br /> &nbsp;<br /> Á hinn bóginn hefur komið í ljós við meðferð málsins að stofnunin kveður engin gögn liggja fyrir sem heyra undir beiðni kæranda. Nefndin hefur ekki forsendur til að rengja þá full­yrð­ingu stofnunarinnar. Verð­ur því að leggja til grund­­vallar að gögn sem heyri undir beiðni kæranda séu ekki fyrirliggjandi hjá stofn­­un­inni í skilningi upp­lýs­inga­laga. Þegar svo háttar til að gögn eru ekki fyrir­liggjandi er ekki um að ræða ákvörð­un um að synja um aðgang að gögnum sem kær­anleg er til nefnd­arinnar á grundvelli 1.&nbsp;mgr. 20.&nbsp;gr. upplýsingalaga. Verður ákvörðun Hag­stofu Ís­lands því stað­fest.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ákvörðun Hagstofu Íslands, dags. 30. nóvember 2023, er staðfest.</p> <p > &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Ríkislögreglustjóri synjaði beiðni kæranda um aðgang að hljóðupptöku af símtali milli einstaklings og fjarskiptamiðstöðvar ríkislögreglustjóra. Synjunin byggðist á því að upptakan innihéldi upplýsingar sem vörðuðu einkamálefni annarra og að hagsmunir þeirra af því að upptakan færi leynt vægju þyngra en hagsmunir kæranda af að fá aðgang að henni. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að hagsmunir kæranda af að fá aðgang að upptökunni væru ríkir og féllst á að kærandi ætti rétt til aðgangs að hljóðupptökunni.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1183/2024 í máli ÚNU 24010013.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 31. janúar 2024, kærði A ákvörðun ríkislögreglustjóra að synja beiðni hans um aðgang að hljóðupptöku af símtali milli B og fjarskipta­mið­stöðv­ar ríkislögreglustjóra […]. Í kæru er rakið að úrskurðarnefnd um upplýsingamál hafi með úrskurði nr. 1164/2023 gert ríkislögreglustjóra skylt að veita kæranda aðgang að afriti af símtalinu. Ríkislögreglustjóri hafi hins vegar aðeins afhent kæranda endurrit af símtalinu og vilji ekki afhenda hljóð­­upptökuna.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ríkislögreglustjóra með erindi, dags. 5. febrúar 2024, og embættinu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Umsögn ríkislögreglustjóra barst úrskurðarnefndinni 7.&nbsp;mars 2024. Umsögninni fylgdi erindi rík­islögreglustjóra til kæranda, dags. 27. febrúar 2024, þar sem beiðni hans var synjað með formlegum hætti.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ríkislögreglustjóra kemur fram að í kjölfar uppkvaðningar úrskurðar úrskurðarnefndarinnar nr. 1164/2023 hafi verið ákveð­ið að afhenda kæranda aðeins endurrit af símtalinu en synja kæranda um aðgang að hljóðupptöku á grundvelli 3. mgr. 14. gr. upplýs­inga­laga, nr. 140/2012, með vísan til þess að upptakan innihaldi upplýsingar sem varði einkamálefni ann­arra og að hagsmun­ir þeirra af því að upptakan fari leynt vegi þyngra en hagsmunir kæranda af að fá aðgang að henni. Þá sam­þykki B ekki að upptakan verði afhent.<br /> &nbsp;<br /> Þá segir í umsögninni að afhending hljóðupptökunnar fæli í sér miðlun persónugreinanlegra upplýs­inga, sem falli undir gildissvið laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr. 90/2018, og teljist til vinnslu persónuupplýsinga í skilningi laganna. Endurriti símtalsins hafi verið miðlað og ekki verði séð að kærandi hafi lögvarða hagsmuni af því að fá hljóðupptökuna afhenta, meðal annars þar sem engar upplýsingar úr símtalinu hafi verið undanskildar í því endurriti sem afhent var kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ríkislögreglustjóra var kynnt kæranda með erindi, dags. 12. mars 2024, og honum veittur kost­ur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust 15. mars 2024. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;<br /> Við afgreiðslu málsins vék nefndarmaðurinn Hafsteinn Þór Hauksson af fundi með vísan til 6. tölul. 1.&nbsp;mgr. 3. gr. stjórnsýslulaga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að hljóðupptöku af símtali milli B og fjarskiptamiðstöðvar ríkislögreglustjóra 21. júlí 2022. Ríkislögreglustjóri ákvað í kjölfar úrskurðar úrskurðarnefndarinnar nr. 1164/2023 að afhenda kæranda endurrit af símtalinu en hafna afhendingu hljóðupptökunnar.<br /> &nbsp;<br /> Í framangreindum úrskurði lagði nefndin til grundvallar að í lögum væri ekki mælt fyrir um að trúnaður skyldi ríkja um samskipti tilkynnanda og fjarskiptamiðstöðvar ríkislögreglustjóra. Þá var það mat nefnd­­arinnar að um rétt kæranda til aðgangs að símtalinu færi samkvæmt 14. gr. upplýsingalaga, nr.&nbsp;140/2012, um aðgang að gögnum sem geyma upplýsingar um aðila sjálfan, þar sem tilefni sím­tals­ins var að óska aðstoðar lögreglu vegna kæranda. Nefndin telur þessi sjónarmið eiga við um aðgang kær­anda að hljóðupptöku af símtalinu og að leysa skuli úr rétti hans til aðgangs að upptökunni sam­kvæmt 1. mgr. 14. gr. upplýsingalaga, með þeim takmörkunum sem greinir í 3. mgr. sömu greinar. Tek­ið skal fram að samkvæmt 2. mgr. 5. gr. laga um persónuvernd og vinnslu persónuupplýsinga, nr.&nbsp;90/2018, takmarka lögin ekki þann rétt til aðgangs að gögnum sem mælt er fyrir um í upplýsinga­lög­um. Ákvæði þeirra laga geta því ekki ein og sér komið í veg fyrir aðgang að gögnum á grundvelli upp­­­lýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur kynnt sér þá hljóðupptöku sem deilt er um rétt til aðgangs að í málinu, og fellst á að hún hafi að geyma upplýsingar um einkamálefni annarra í skilningi 3. mgr. 14. gr. upplýsingalaga. Á hinn bóginn verður að telja að hagsmunir kæranda af því að fá aðgang að hljóðupptökunni séu ríkir, enda hefur nefndin í fyrri úrskurði kveðið á um að kærandi eigi rétt á afriti upptökunnar.<br /> &nbsp;<br /> Nefndin fellst ekki á að það að kær­andi hafi undir höndum endurrit af símtalinu leiði til þess að hann hafi ekki lögmæta hagsmuni af því að fá aðgang að hljóðupptökunni. Hljóðupptaka af símtali inniheldur ekki aðeins upplýsingar um hvað er sagt heldur fangar líka blæbrigði og andrúmsloft sem erfitt eða úti­lok­að er að koma til skila í endurriti. Slíkt getur gert kær­anda kleift að bæði skilja atburðarásina til hlítar og stað­­reyna að viðbrögð lögreglu í málinu hafi verið eðlileg. Hér ber einnig að horfa til þess að í 1. mgr. 19. gr. upplýsingalaga kemur orðrétt fram að eftir því sem við verður komið skuli veita aðgang að gögn­um á því formi eða sniði og á þeim tungumálum sem þau eru varðveitt á nema þau séu þegar aðgengileg al­menningi, sbr. 2. mgr. 19. gr. laganna. Þegar gögn eru eingöngu varðveitt á rafrænu formi getur aðili valið á milli þess að fá þau á því formi eða útprentuð á pappír.“ Umbeðið gagn er fyrirliggjandi í formi hljóð­upp­töku.<br /> &nbsp;<br /> Að framangreindu virtu er það mat úr­skurð­ar­nefndar um upplýsingamál að hagsmunir kæranda af því að fá aðgang að hljóðupptöku af sím­tal­inu vegi þyngra en hagsmunir annarra af því að upptakan fari leynt. Verður því fallist á að kær­andi eigi rétt til aðgangs að hljóðupptöku af símtalinu.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Ríkislögreglustjóri skal afhenda A hljóðupptöku af símtali milli B og fjarskiptamiðstöðvar ríkislögreglustjóra […].&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærandi óskaði eftir gögnum um greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands í kostnaði við tannréttingar hans. Sjúkratryggingar Íslands fullyrtu að öll gögn málsins hjá stofnuninni hefðu verið afhent kæranda. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál taldi að um aðgang að gögnum í máli um ákvörðun um greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands í kostnaði við tannlækningar og tannréttingar færi samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga. Kærunni var því vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1182/2024 í máli ÚNU 23100014.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 31. júlí 2023, kærði A málsmeðferð Sjúkratrygginga Íslands á beiðni hans um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Með bréfi, dags. 28. apríl 2022, tilkynntu Sjúkratryggingar Íslands kæranda að gildistími á samþykki stofn­un­ar­innar á umsókn hans um þátttöku í kostnaði við tannréttingar væri framlengdur til 1.&nbsp;sep­tem­ber sama ár en samþykkið myndi falla niður að þeim tíma liðnum.<br /> &nbsp;<br /> Stofnunin rökstuddi nánar ákvörðun sína með bréfi, dags. 30. júní 2022, en þar kom meðal annars fram að samkvæmt 14. gr. reglugerðar nr. 451/2013 tæki greiðslu­þátt­taka Sjúkratrygginga Íslands aðeins til kostnaðar við nauðsynlegar tannréttingar. Sérstök fagnefnd hefði metið að nauðsynlegum tann­rétt­ing­um kæranda væri lokið.<br /> &nbsp;<br /> Með bréfi, dags. 31. ágúst 2022, vísuðu Sjúkra­tryggingar Íslands frá umsókn kæranda um áfram­hald­andi greiðsluþátttöku með vísan til fyrr­greind­ra bréfa frá 28. apríl og 30. júní 2022. Fyrir liggur í málinu að kærandi kærði synjun Sjúkra­trygg­inga Íslands um áframhaldandi greiðsluþátttöku til úr­skurð­ar­nefnd­ar velferðarmála sem úrskurðaði í málinu hinn 22. febrúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til Sjúkratrygginga Íslands, dags. 4. október 2022, óskaði kærandi eftir öllum gögnum sem lágu að baki framangreindum bréfum stofnunarinnar. Þá óskaði kærandi sérstaklega eftir öllum ákvörð­un­um, umsögnum, niðurstöðum og öðrum gögnum er studdu við mat fyrrnefndrar fagnefndar auk svara um á hvaða forsendum matið hefði byggt. Með kæru, dags. 12. júlí 2023, kærði kærandi af­greiðslu­­tafir Sjúkratrygginga Íslands á framangreindri beiðni til úrskurðarnefndar um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál tilkynnti Sjúkratryggingum Íslands um kæruna hinn 14. júlí 2023. Stofn­­­un­in tilkynnti nefndinni 20. sama mánaðar að umbeðin gögn hefðu verið birt í réttindagátt kær­anda á vef­síðunni sjukra.is og að honum hefði verið tilkynnt um það. Samdægurs hafði nefndin sam­band við kær­anda og tilkynnti honum að á grundvelli upplýsinga frá Sjúkratryggingum Íslands myndi nefnd­in fella málið niður á næsta fundi nefndarinnar sem var og gert hinn 26. júlí 2023.<br /> &nbsp;<br /> Með tölvupósti, dags. 31. júlí 2023, til Sjúkratrygginga Íslands og með afriti á úrskurðarnefnd um upp­lýs­ingamál rakti kærandi að gögnin sem stofnunin hefði afhent væru ekki þau sem óskað hefði verið eftir. Í kjölfarið áttu sér stað nokkur samskipti milli kæranda og Sjúkratrygginga Íslands sem úr­­skurð­ar­­nefndin fékk afrit af í tölvupósti auk þess sem kærandi sendi athugasemdir til nefndarinnar hinn 1.&nbsp;sep­tember 2023. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál tilkynnti kæranda hinn 23. október 2023 að litið væri á erindi hans frá 31. júlí 2023 sem nýja kæru til nefndarinnar.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi byggir kæru sína á því að hann hafi ekki fengið gögn afhent sem tengjast grundvelli og for­send­um að baki ákvörðunum í máli hans. Þá hafi kæranda ekki fengið afhentar umsagnir eða gögn um niður­stöðu hinnar sérstöku fagnefndar, sem vísað var til í rökstuðningi Sjúkratrygginga Íslands frá 30.&nbsp;júní 2022.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Sjúkratryggingum Íslands með erindi, dags. 23. október 2023, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að Sjúkratryggingar Íslands léti úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Sjúkratrygginga Íslands barst úrskurðarnefndinni 6. nóvember 2023. Í umsögninni kom fram að þau gögn sem kæranda voru afhent 20. júlí 2023 væru öll gögn málsins hjá stofnuninni.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Sjúkratrygginga Íslands var kynnt kæranda með bréfi, dags. 6. nóvember 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem hann og gerði með athugasemdum 19. sama mánaðar.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um afgreiðslu Sjúkratrygginga Íslands á beiðni kæranda um afhendingu allra gagna er varða ákvarðanir stofnunarinnar um greiðsluþátttöku í kostnaði vegna tannréttinga kæranda á grund­­velli IV. kafla reglugerðar, nr. 451/2013, um þátttöku sjúkratrygginga í kostnaði sjúkratryggðra við tannlækningar. Umræddur kafli fjallar um aukna þátttöku sjúkratrygginga í kostnaði við tannlækn­ing­­ar og tannréttingar vegna alvarlegra afleiðinga meðfæddra galla, slysa og sjúkdóma.<br /> &nbsp;<br /> Ákvörðun um greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands í kostnaði við tannlækningar og tannréttingar er ákvörðun um rétt eða skyldu manna í skilningi 2. mgr. 1. gr. stjórn­sýslu­­­laga, nr. 37/1993. Ákvörðun Sjúkra­trygginga Íslands um þátttöku í tannlæknakostnaði kæranda og svo ákvörðun stofnunarinnar um að hætta þeirri þátttöku eru því ákvarðanir sem falla undir gildissvið stjórnsýslulaga. Kær­andi telst aðili að stjórnsýslumáli sem þessar ákvarðanir eru hluti af. Um aðgang aðila stjórn­sýslu­máls að upplýsingum sem tengjast málinu gildir meginregla 1. mgr. 15. gr. stjórn­sýslulaga, um að aðili máls eigi rétt á aðgangi að skjölum og öðrum gögnum sem mál varði. Tak­markanir á þeim rétti eru í 15.–17.&nbsp;gr. sömu laga. Upp­lýsingaréttur aðila máls samkvæmt 15. gr. stjórn­sýslulaga er víð­tæk­ari en sá rétt­ur sem veittur er með ákvæðum upplýsingalaga.<br /> &nbsp;<br /> Þau gögn sem kærandi hefur óskað aðgangs að tengjast ákvörðun Sjúkratrygginga um að hætta þátttöku í tann­læknakostnaði hans. Umbeðin gögn eru því hluti af stjórnsýslumáli sem kærandi er aðili að. Um rétt hans til aðgangs að þeim fer þar með eftir ákvæðum stjórnsýslulaga.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 2. mgr. 4. gr. upplýsingalaga gilda þau lög ekki um aðgang að upplýsingum samkvæmt stjórn­­sýslu­lögum. Ákvarðanir um aðgang að gögnum í slíkum tilvikum falla þannig utan gildissviðs upp­­­lýs­inga­laga og af því leiðir að kæruefni máls þessa fellur utan gildissviðs upplýsingalaga og ekki undir valdsvið úrskurðarnefndarinnar. Kærumálinu er því hér með vísað frá úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Tekið skal fram að samkvæmt 2. mgr. 19. gr. stjórnsýslulaga verður synjun eða takmörkun á aðgangi aðila stjórnsýslumáls að gögnum kærð til þess stjórnvalds sem ákvörðun í málinu verður kærð til. Eins og tilgreint er í lýsingu á málsatvikum að framan var ákvörðun málsins kæranleg til úrskurðarnefndar vel­ferðarmála. Synjun Sjúkratrygginga Íslands um aðgang kæranda að gögnum málsins verður því borin undir sama stjórn­­vald.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 31. júlí 2023, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.</p> <p > &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir gögnum um yfirtöku Orku náttúrunnar á rekstri hleðslustöðva hjá Vestmannaeyjabæ. Sveitarfélagið kvaðst ekki hafa heimild til að afhenda gögnin því Orka náttúrunnar legðist gegn afhendingu þeirra. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál tók til skoðunar hvort 4. tölul. 10. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, um takmarkanir á upplýsingarétti vegna samkeppnishagsmuna aðila í opinberri eigu stæði í vegi fyrir afhendingu gagnanna. Niðurstaða nefndarinnar var að svo væri ekki. Lagt var fyrir Vestmannaeyjabæ að afhenda kæranda gögnin.

<p>Hinn 30. apríl 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1181/2024 í máli ÚNU 23100005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 9. október 2023, kærði A lögmaður, f.h. Ísorku ehf., synjun Vest­­mannaeyjabæjar á beiðni kæranda um aðgang að samningi sveitarfélagsins við Orku nátt­úr­unn­ar&nbsp;ohf. vegna reksturs og þjónustu við hleðslustöðvar og aðgang að sam­skiptum sveitarfélagsins við Orku náttúrunnar í tengslum við verkefnið.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 11. september 2023, óskaði kærandi eftir upplýsingum um yfirtöku Orku náttúr­unn­ar á rekstri hleðslustöðva og afriti af samningi sveitarfélagsins við Orku náttúrunnar um reksturinn. Í svari Vest­manna­­eyja­bæjar, dags. 12. september 2023, kom fram að það sem kærandi vísaði til í beiðni væri til­rauna­starf­semi sem Orka náttúrunnar hefði átt frumkvæðið að og falist hefði í að Orka náttúrunnar setti upp nýja hleðslustöð og hrað­­hleðslustöð. Kærandi óskaði ítarlegri upplýsinga um verkefnið sama dag. Sveitarfélagið svaraði dag­inn eftir og kvað tilraunastarfið aðallega felast í því að Orka náttúrunnar kæmi sínum búnaði fyrir og sæi um rekst­ur hans.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi, dags. 13. september 2023, óskaði kærandi meðal annars eftir afriti af samskiptum sveit­ar­fél­agsins við Orku náttúrunnar vegna verkefnisins og samningi um verkefnið. Í svari Vestmannaeyja­bæjar til kær­anda, dags. 26. september 2023, kom fram að ákvörðun sveitarfélagsins að leyfa tilrauna­verk­efni Orku náttúrunnar teld­ist vera stjórn­valdsákvörðun. Því bæri að fara eftir stjórnsýslulögum við málsmeð­ferð­ina en ekki upp­­lýs­inga­lög­um. Afstaða sveitarfélagsins var áréttuð við kæranda hinn 5.&nbsp;ok­tó­ber 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru til úrskurðarnefndar kemur fram að kæran snúi að samningi Vestmannaeyjabæjar við Orku nátt­úrunnar vegna reksturs og þjónustu við hleðslustöðvar og samskiptum sveitarfélagsins við félagið vegna verkefnisins. Kærandi og Orka náttúrunnar séu í beinni samkeppni um uppsetningu og rekstur á hleðslu­­­stöðv­um fyrir rafbíla. Vestmannaeyjabær og Orka náttúrunnar séu opinberir aðilar og samn­ing­ur þeirra um rekstur á hleðslu­stöðv­um varði ráðstöfun opinberra hagsmuna.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Vestmannaeyjabæ með erindi, dags. 16. október 2023, og sveitarfélaginu veittur kost­ur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að sveitarfélagið léti úr­skurð­ar­nefnd um upp­lýs­inga­mál í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Vestmannaeyjabæjar barst úrskurðarnefndinni hinn 6. nóvember 2023. Í umsögninni er rakið að Orka náttúrunnar hafi óskað eftir því við Vestmannaeyjabæ að farið yrði í tilraunaverkefni, þar sem fél­agið kæmi fyrir hleðslustöðvum og sæi um rekstur þeirra. Sveitarfélagið leggist ekki gegn því að þau fyrir­liggjandi gögn sem sveitarfélagið telur að heyri undir beiðni kæranda verði afhent, en þar sem Orka náttúrunnar leggist gegn afhendingunni telji sveitarfélagið sér óheimilt að afhenda þau. Umsögninni fylgdu tvö fylgi­skjöl. Fyrra fylgiskjalið eru þau gögn sem sveitarfélagið telur að kæran lúti að. Þau samanstanda af tölvupóstssamskiptum milli sveitarfélagsins og Orku náttúrunnar um upp­setn­ingu hleðslu­stöðvanna. Vestmannaeyjabær kveður ekki frekari skrifleg samskipti liggja fyrir. Þá liggi ekki fyrir samningur milli sveitar­fél­ags­ins og Orku náttúrunnar, hvorki endanlegur samningur né drög að slíkum samn­­ingi. Síðara fylgiskjalið inniheldur samskipti Vestmannaeyjabæjar og Orku náttúrunnar sem áttu sér stað eftir að kæra í máli þessu barst úrskurðar­nefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Vestmannaeyjabæjar var kynnt kæranda með bréfi, dags. 10. nóvember 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum í ljósi umsagnarinnar. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.<br /> &nbsp;<br /> Með bréfi, dags. 17. nóvember 2023, óskaði úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir afstöðu Orku nátt­úr­unnar til af­hendingar þeirra gagna sem sveitarfélagið afmarkaði beiðni kæranda við. Í svari Orku nátt­úr­unnar, dags. 6.&nbsp;de­sem­ber 2023, er lagst gegn því að gögnin verði afhent kæranda. Óþarft er að rekja frek­ar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úr­skurð­arnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að gögnum sem varða rekstur og þjónustu Orku nátt­úr­unnar við hleðslustöðvar í Vestmannaeyjabæ. Sveitarfélagið vísar til þess að ekki liggi fyrir samn­ingur við Orku náttúrunnar um verkefnið. Önnur gögn sem heyri undir beiðni kæranda sé sveitarfélaginu óheim­ilt að af­henda með vísan til hagsmuna Orku náttúrunnar. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur ekki forsendur til að draga í efa þá staðhæfingu Vestmannaeyjabæjar að ekki liggi fyrir eiginlegur samn­ingur um verk­efnið. Verður ákvörðun sveitarfélagsins að því leyti staðfest, þar sem ekki telst um að ræða synjun beiðni um aðgang að gögnum sem kæranleg er til nefndarinnar á grundvelli 1. mgr. 20.&nbsp;gr. upplýsinga­laga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Um rétt kæranda til aðgangs að öðrum gögnum sem sveitarfélagið Vestmanneyjabær hefur afmarkað beiðni kæranda við fer eftir 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga um upplýsingarétt almennings. Í svari Vest­mann­eyjabæjar til kæranda, dags. 26. september 2023, vísaði sveitarfélagið til þess að ósk kæranda lyti að gögnum úr stjórnsýslumáli og því bæri að fara að ákvæðum stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, við máls­með­ferðina en ekki ákvæðum upplýsingalaga. Úrskurðarnefndin tekur af þessu tilefni fram að í máli þessu gerist þess ekki þörf að nefndin leysi úr því hvort Vestmanneyjabær hafi tekið ­ákvörð­un um rétt eða skyldu Orku náttúrunnar í skilningi stjórnsýslulaga og hvort gögn málsins tengist slíkri ákvörðun, enda myndi kærandi ekki teljast aðili að þeirri ákvörðun eða því máli sem hún tengdist. Um rétt hans til aðgangs að umbeðnum gögnum fer því, hvað sem öðru líður, eftir ákvæðum upplýs­inga­laga en ekki stjórn­sýslulaga. Kæru málsins er því réttilega beint til úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­mál.&nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Gögnin sem um ræðir saman­standa af tölvu­pósts­samskiptum milli Vestmannaeyjabæjar og Orku nátt­úr­unnar frá tímabilinu júní til júlí 2023. Úr­skurðarnefndinni voru einnig afhent samskipti milli sömu aðila sem til urðu eftir að kæra í máli þessu barst nefndinni. Er í úrskurðinum ekki tekin afstaða til réttar kær­anda til aðgangs að þeim.<br /> &nbsp;<br /> Í ákvörð­un Vestmannaeyjabæjar og umsögn til úrskurðarnefndarinnar er ekki vísað til þess hvaða tak­mörk­unarákvæði í upplýsingalögum geti átt við um gögnin, heldur látið við sitja að vísa til þess að kær­andi og Orka náttúrunnar séu samkeppnisaðilar.<br /> &nbsp;<br /> Orka náttúrunnar ohf. er opinbert hlutafélag í eigu Orkuveitu Reykjavíkur – Eigna ohf., sem alfarið er í eigu Orkuveitu Reykjavíkur. Samkvæmt 1. gr. laga um Orkuveitu Reykjavíkur, nr. 136/2013, er fyrir­tæk­ið í eigu Reykjavíkurborgar, Akraneskaupstaðar og Borg­arbyggðar. Þar sem Orka náttúrunnar er sam­kvæmt þessu í óbeinni en þó fullri eigu sveitarfélaga kemur ekki til álita hvort samkeppnislegir hags­mun­ir fyrirtækisins njóti verndar samkvæmt 9. gr. upplýsingalaga sem einkahagmunir. Þessi í stað kem­ur til skoðunar ákvæði 4. tölul. 10. gr. laganna um takmarkanir á upplýsingarétti vegna sam­keppnis­­hagsmuna aðila í opinberri eigu, þ.e. hvort Vestmannaeyjabæ hafi verið heimilt að takmarka aðgang að umbeðnum gögnum á grundvelli slíkra hagsmuna Orku náttúrunnar.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt 4. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er heimilt að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikil­vægir almannahagsmunir krefjast, enda hafi þau að geyma upplýsingar um viðskipti stofnana og fyrirtækja í eigu ríkis eða sveitarfélaga að því leyti sem þau eru í samkeppni við aðra. Ákvæðið verndar við­skiptahagsmuni opinberra aðila, þar með talið einkaréttarlegra fyrirtækja sem eru í opinberri eigu. Í athugasemdum við greinina í frumvarpi því sem varð að upplýsingalögum segir eftirfarandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Mark­miðið með þessu frumvarpi er m.a. að gefa almenningi og fjölmiðlum tækifæri á að fá vitneskju um það hvernig opinberum fjármunum er varið. Óheftur réttur til upplýsinga getur á hinn bóginn skaðað samkeppnis- og rekstrarstöðu opinberra stofnana og fyrirtækja í þeim tilvikum þegar hið opin­bera þarf að keppa á markaði við einkaaðila sem ekki eru skyldugir til að gefa upplýsingar um stöðu sína. Af þessum sökum er lagt til að takmarkaður verði að­gangur að upplýsingum um viðskipti hins opin­bera þegar svona háttar til.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdunum kemur síðan fram að meginsjónarmiðið að baki ákvæðinu sé að opinber aðili eigi að standa jafnfætis öðrum samkeppnisaðilum í viðskiptum, hvorki betur né verr, og að ákvæðið sé ein­skorð­að við þá stöðu þegar opinberir aðilar eru í samkeppni við aðra aðila.<br /> &nbsp;<br /> Ákvæðið felur í sér undantekningu frá meginreglu 5. gr. upplýsingalaga um rétt almennings til aðgangs að gögnum og ber því að skýra það þröngri lögskýringu. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur talið að til að unnt sé að byggja takmörkun á aðgangsrétti á 4. tölul. 10. gr. upplýsingalaga þurfi að minnsta kosti þremur skilyrðum að vera fullnægt. Í fyrsta lagi skal starfsemi þess aðila sem upplýsinga­beiðni beinist að, eða upplýsingar tengjast að öðru leyti, í heild eða að hluta, vera í samkeppni við aðra aðila. Í öðru lagi þurfa þær upplýsingar sem beðið er um að tengjast þeirri starfsemi viðkomandi aðila sem telst til samkeppnisrekstrar hans. Í þriðja lagi skal sú afstaða hafa verið tekin á grundvelli ígrundaðs mats að þeir samkeppnishagsmunir hinnar opinberu stofnunar eða fyrirtækis sem um ræðir séu það veru­leg­ir að réttlætanlegt sé að þeir gangi framar hagsmunum og rétti almennings samkvæmt 5. gr. upp­lýs­inga­laga til aðgangs að umbeðnum upplýsingum.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir samskipti Vestmannaeyjabæjar og Orku náttúrunnar um rekstur og þjónustu við hleðslu­stöðvar í sveitarfélaginu. Hvorki Vestmannaeyjabær né Orka náttúrunnar hafa rök­stutt sérstaklega hvernig þær upplýsingar sem þar koma fram geti orðið Orku náttúrunnar skað­leg­ar, verði þær gerðar opinberar. Með hliðsjón af inntaki sam­skiptanna verður ekki talið að samkeppnis­hags­mun­ir fyrirtækisins af því að halda upp­lýs­ingunum leynd­um séu svo ríkir, í skilningi 4. tölul. 10. gr. upp­lýsingalaga, að þeir réttlæti undanþágu frá meginreglu 5. gr. upplýsingalaga um rétt almenn­ings til aðgangs að gögnum í fórum stjórnvalda og ann­arra aðila sem bundnir eru af ákvæðum upp­lýs­inga­laga.<br /> &nbsp;<br /> Þá er til þess að líta að ekki verður annað séð en að umbeðin gögn lúti að samskiptum Vestmanna­eyja­bæjar við Orku náttúrunnar um að síðarnefnda fyrirtækið taki að sér rekstur tiltekinna hraðhleðslu­stöðva fyrir bifreiðar í bæjarfélaginu. Almenningur hefur hagsmuni af því að geta kynnt sér hvernig sveitarfélagið stendur að slíkum ákvörðunum og að um stjórnsýslu sveitarfélagsins að þessu leyti ríki gagnsæi. Þá þurfa lögaðilar sem eiga í viðskiptum við hið opinbera hverju sinni að vera búnir undir það að upp­lýsingar um þeirra starfsemi verði gerðar opinberar, innan þeirra marka sem upplýsingalög setja, þótt það kunni að valda þeim einhverju óhagræði.<br /> &nbsp;<br /> Samkvæmt framangreindu er það mat úrskurðarnefndar um upplýsingamál að 4. tölul. 10. gr. upplýs­inga­laga standi ekki í vegi fyrir því að kærandi fái afhent þau gögn sem sveitarfélagið hefur afmarkað beiðni hans við. Þá telur nefndin að önnur takmörkunarákvæði upplýsingalaga eigi ekki við um gögnin. Verður því lagt fyrir Vestmannaeyjabæ að veita kæranda aðgang afriti af samskiptunum.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Vestmannaeyjabæ er skylt að afhenda A lögmanni, f.h. Ísorku ehf., tölvu­pósts­samskipti sveitarfélagsins við Orku náttúrunnar ohf. í tengslum við rekstur og þjónustu við hleðslu­stöðvar í sveitarfélaginu, dags. 28. júní til 6. júlí 2023. Ákvörðun Vestmannaeyjabæjar, dags. 5.&nbsp;ok­tóber 2023, er að öðru leyti staðfest.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;</p> <p> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir reikningum vegna vinnu Íslaga ehf. fyrir fjármála- og efnahagsráðuneyti, án þess að upplýsingar um lýsingu á vinnu félagsins væru afmáðar. Ráðuneytið synjaði beiðninni með vísan til þess að upplýsingarnar vörðuðu efnahagslega mikilvæga hagsmuni ríkisins og ættu að fara leynt. Úrskurðarnefndin féllst ekki á að takmarka mætti upplýsingarétt kæranda á þeim grundvelli. Þá taldi nefndin að aðrar takmarkanir ættu að langstærstum hluta ekki við um upplýsingarnar. Ráðuneytinu var því gert að afhenda reikningana.

<p>Hinn 21. mars 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1180/2024 í máli ÚNU 23030008.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 14. mars 2023, kærði A, f.h. Frigus II ehf., synjun fjármála- og efnahags­ráðuneytis á beiðni um gögn. Kærandi óskaði hinn 15. febrúar 2023 eftir aðgangi að öllum reikningum vegna vinnu Íslaga ehf. fyrir ráðuneytið, sem kæranda hefðu verið afhentir með útstrikunum, án þess að nokkrar upplýsingar í þeim væru afmáðar. Ráðuneytið hafnaði beiðninni hinn 21. febrúar sama ár með vísan til þess að lýsing á vinnu Íslaga sem kæmi fram í reikningunum væru upplýsingar um efna­hagslega mikilvæga hagsmuni ríkisins, sbr. 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;<br /> Í kæru er gerð krafa um að ráðuneytinu verði gert skylt að afhenda alla reikninga vegna vinnu Íslaga fyrir ráðuneytið á tímabilinu 1. janúar 2018 til loka janúar 2023. Í kærunni er tilgreint að samkvæmt upp­lýsingum frá ráðuneyt­inu varði reikningarnir annars vegar vinnu fyrirtækisins vegna kaupa ríkis­sjóðs á öllu hlutafé fyrirtækis­ins Auðkennis ehf. og hins vegar lögfræðiráðgjöf vegna stöðugleikaeigna o.fl. Þóknanir úr ríkissjóði til Íslaga undanfarin ár hafi numið gríðarlegum fjárhæðum, sem ekki sjái enn fyrir endann á. Þá hafi vinna fyrirtækisins fyrir ráðuneytið verið án útboðs. Hagsmunir almennings að fá aðgang að upplýsingum um hvað sé verið að greiða fyrir séu augljósir.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt fjármála- og efnahagsráðuneyti með erindi, dags. 14. mars 2023, og ráðuneytinu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins barst úrskurðarnefndinni hinn 28. mars 2023. Í henni kemur fram að reikningar Íslaga til ráðuneytisins séu 33 talsins. Upplýsingar í þeim sem synjað hafi verið um aðgang að varði virka viðskipta- og fjárhagslega hagsmuni einstaklinga og lögaðila, sem og mikilvæga hagsmuni ríkis­ins sem tengist úrvinnslu stöðugleikaeigna. Stöðugleikaeignir voru mótteknar af Seðlabanka Íslands fyrir hönd ríkissjóðs og upplýsingar um umsýslu þeirra falli því að mati ráðuneytisins undir þagnarskyldu­ákvæði 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002, sbr. 2. mgr. þeirrar greinar.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ráðuneytisins var kynnt kæranda með erindi, dags. 29. mars 2023, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust hinn 17. apríl 2023. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Mál þetta varðar ákvörðun fjármála- og efnahagsráðuneytis frá 21. febrúar 2023 að synja kæranda um aðgang að 33 reikn­ingum vegna vinnu fyrirtækisins Íslaga ehf. fyrir ráðuneytið á tímabilinu 1. janúar 2018 til janúarloka 2023. Ákvörðun ráðuneytisins var byggð á 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, en í umsögn til úrskurðarnefndarinnar er einnig vísað til 9. gr. sömu laga og 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. tölul. 10. gr. upplýsingalaga kemur fram að heimilt sé að takmarka aðgang almennings að gögnum þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjast, enda hafi þau að geyma upplýsingar um efnahagslega mikilvæga hagsmuni ríkisins. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að upplýsingalög­um, nr. 140/2012, kemur fram að undir ákvæðið falli upplýsingar um fjármál ríkisins og efnahagsmál. Það séu þó aðeins upplýsingar sem talist geta varðað mikilvæga hagsmuni ríkis­ins á borð við fjármála­stöð­ugleika eða upplýsingar sem eru þess eðlis að afhending þeirra og birt­ing gæti skaðað fjárhag eða efna­hag ríkisins.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir þá reikninga sem kæranda var synjað um aðgang að. Í þeim er vinnu Íslaga lýst með mjög almennum hætti. Að því leyti sem ákveðin verkefni eru tilgreind í lýsingunni eru það að langstærstum hluta upplýsingar sem teljast ekki vera viðkvæmar samkvæmt almennum sjónar­mið­um eða eru opinberlega að­gengi­legar. Ráðuneytið hefur að engu leyti rökstutt með hvaða hætti af­hending upplýsinganna gæti verið til þess fallin að skaða fjárhag eða efnahag ríkisins. Þótt upp­lýs­ing­arnar varði fjár- og efnahagsmál ríkisins telur úrskurðarnefndin vandséð að afhending þeirra myndi raska þeim hagsmunum sem ákvæði 3. tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga er ætlað að standa vörð um. Að mati nefnd­arinnar stendur ákvæðið ekki í vegi fyrir afhendingu upplýsinganna.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Ráðuneytið vísar til þess í umsögn til nefndarinnar að í reikningunum séu upplýsingar sem varði fjár­hags­mál­efni einstaklinga og mikil­væga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni lögaðila, sbr. 9. gr. upp­lýs­ingalaga. Þá falli upplýsingar um umsýslu stöðugleikaeigna undir þagnarskylduákvæði 58. gr. laga um fjármálafyrirtæki, nr. 161/2002.<br /> &nbsp;<br /> Í 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga kemur fram að almenn ákvæði laga um þagnar­skyldu takmarki ekki rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt lögunum. Andspænis slíkum ákvæðum eru sérstök þagnar­skyldu­ákvæði, þar sem upplýsingar þær sem þagnarskyldan tekur til eru sérgreindar. Með gagnályktun frá 2. málsl. 3. mgr. 4. gr. upplýsingalaga verður talið að sérstök þagnarskylduákvæði geti takmarkað rétt til aðgangs að gögnum samkvæmt upplýsingalögum. Það fer eftir efni og orðalagi við­komandi ákvæð­is hvernig það verður skýrt og samræmt ákvæðum upplýsingalaga, sbr. athuga­semdir í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum.<br /> &nbsp;<br /> Í 58. gr. laga nr. 161/2002 kemur eftirfarandi fram:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórnarmenn fjármálafyrirtækis, framkvæmdastjórar, endurskoðendur, starfsmenn og hverj­ir þeir sem taka að sér verk í þágu fyrirtækisins eru bundnir þagnarskyldu um allt það sem þeir fá vitneskju um við framkvæmd starfa síns og varðar viðskipta- eða einkamálefni við­skiptamanna þess, nema skylt sé að veita upplýsingar samkvæmt lögum. Þagnarskyldan helst þótt látið sé af starfi.<br /> &nbsp;<br /> Sá sem veitir viðtöku upplýsingum af því tagi sem um getur í 1. mgr. er bundinn þagn­ar­skyldu með sama hætti og þar greinir. Sá aðili sem veitir upplýsingar skal áminna viðtakanda um þagnarskylduna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur lagt til grundvallar að 1. mgr. ákvæðisins hafi að geyma sér­staka þagn­arskyldu að því er varðar upplýsingar um viðskipta- eða einkamálefni viðskiptamanna fjár­mála­fyrir­tækja. Svo sem fram kemur í 2. mgr. ákvæðisins fylgir þagnarskyldan upplýsingunum til þess sem veitir þeim viðtöku. Seðlabanki Íslands tók við stöðugleikaeignum fyrir hönd ríkissjóðs frá slita­búum fallinna fjármálafyrirtækja í kjölfar setningar laga um stöðugleikaskatt, nr. 60/2015, og breytinga á ákvæði til bráðabirgða III í þágildandi lögum um Seðlabanka Íslands, nr. 36/2001. Lindarhvoll ehf. annaðist umsýslu stöðugleikaeigna að mestu leyti.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin hefur farið yfir þá reikninga sem deilt er um aðgang að. Það er mat nefndarinnar að upplýsingar í þeim um stöðugleikaeignir sem kunna að varða viðskipta- eða einkamálefni viðskipta­manna fjármála­fyrir­tækis í skilningi 1. mgr. 58. gr. laga nr. 161/2002 séu ekki undirorpnar þagnarskyldu þar sem þær eru opin­berlega aðgengilegar.<br /> &nbsp;<br /> Í þremur reikningum er að finna upplýsingar um út­burðarmál sem varða tiltekna fasteignsem var hluti af stöðugleikaframlagi slitabús fjármálafyrirtækis. Úr­skurð­arnefndin telur að þær upp­lýs­ing­ar varði viðskipta- eða einkamálefni viðskiptamanns fjár­mála­fyrir­tækis í skilningi 1.&nbsp;mgr. 58. gr. laga nr. 161/2002. Þá virðast upplýsingarnar ekki vera aðgengilegar opin­berlega. Er ráðu­neytinu því óheim­ilt að veita kæranda aðgang að upplýsingunum. Með vísan til þessa ber ráðuneytinu að yfirstrika eftir­far­andi upplýsingar í reikningum með númerin 0001172, 0001173 og 0001222, og afhenda þá kæranda svo breytta:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Á reikningi 0001172, dags. 10.02.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orð­anna „útburðarmál“ og „Observer“ í skjalinu.</li> <li>Á reikningi 0001173, dags. 08.03.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orð­anna „útburðarmál“ og „Observer“ í skjalinu.</li> <li>Á reikningi 0001222, dags. 01.05.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orðanna „útburðarmál“ og „Obsverver“ í skjalinu.</li> </ol> <p>&nbsp;<br /> Að mati úrskurðarnefndarinnar er ekki að öðru leyti að finna upplýsingar í reikningunum sem varða einka- eða fjár­hagsmálefni einstaklinga sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt, sbr. 1. málsl. 9. gr. upplýsinga­laga. Í reikningunum er að finna upplýsingar um lögaðila, sem að mati nefndarinnar teljast ekki varða mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni þeirra sem sanngjarnt sé og eðlilegt að fari leynt, sbr. 2. málsl. 9. gr. laganna, þar sem þær eru ýmist opinberlega aðgengilegar og/eða eru ekki til þess fallnar að valda lögaðilunum tjóni. Kemur því hvorki 9. gr. upplýsingalaga né önnur tak­mörk­un­ar­ákvæði lag­anna í veg fyrir afhendingu reikninganna.</p> <p>&nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Fjármála- og efnahagsráðuneyti er skylt að afhenda A, f.h. Frigus II ehf., alla reikninga vegna vinnu Íslaga ehf. fyrir ráðuneytið á tímabilinu 1. janúar 2018 til janúarloka 2023, þó þannig að yfirstrikaðar séu upplýsingar um heimilisfang á þremur reikninganna á svofelldan hátt:<br /> &nbsp;</p> <ol> <li>Á reikningi 0001172, dags. 10.02.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orðanna „útburðarmál“ og „Observer“ í skjalinu.</li> <li>Á reikningi 0001173, dags. 08.03.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orðanna „útburðarmál“ og „Observer“ í skjalinu.</li> <li>Á reikningi 0001222, dags. 01.05.2019, skal yfirstrika heiti fasteignar sem fram kemur á milli orðanna „útburðarmál“ og „Obsverver“ í skjalinu.</li> </ol> <p> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Farið var fram á að úrskurðarnefnd um upplýsingamál tæki upp að nýju mál sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1165/2023, þar sem ekki hefðu enn borist gögn frá barnaverndarþjónustu Mið-Norðurlands. Úrskurðarnefndin taldi að skilyrði fyrir endurupptöku málsins samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga væru ekki uppfyllt. Þá væru ekki vísbendingar um að á úrskurði nefndarinnar væru verulegir annmarkar að lögum sem leitt gætu til endurupptöku málsins á ólögfestum grundvelli. Var beiðninni því hafnað.

<p>Hinn 29. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1179/2024 í máli ÚNU 24010007.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Beiðni um endurupptöku og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 5. janúar 2024, fór A, f.h. B, fram á að úrskurðarnefnd um upplýsingamál tæki upp að nýju mál ÚNU 23110005, sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1165/2023 frá 8. desember 2023. Í beiðninni kemur fram að ekki hafi enn borist nein gögn frá barnaverndarþjónustu Mið-Norðurlands.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Í máli ÚNU 23110005, sem lauk með úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1165/2023 frá 8. desember 2023, laut efni kærunnar að því að B hefðu ekki verið afhent öll gögn máls hennar hjá barnaverndarþjónustu Mið-Norðurlands. Í skýringum barnaverndarþjónustunnar til úr­skurð­ar­nefndarinnar kom fram að unnið væri að því að taka saman gögnin fyrir B í samræmi við verklagsreglur um afhendingu gagna um persónuupplýsingar samstarfssveitarfélaga í barnavernd Mið-Norðurlands. Í samræmi við þær skýringar taldi úrskurðarnefndin að ekki hefði verið tekin ákvörð­un um að synja B um aðgang að gögnum sem kæranleg væri til nefndarinnar. Var kær­unni því vísað frá úrskurðarnefndinni.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin leiðbeindi B um það að þótt ekki væri tekin afstaða til þess í úrskurðinum væri það svo að ef kæra hennar lyti að gögnum í stjórnsýslumáli sem hún ætti aðild að giltu upplýsinga­lögin ekki um aðgang að gögnunum samkvæmt 2. mgr. 4. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Jafnframt tiltók nefndin að um rétt aðila að barnaverndar­mál­um til aðgangs að gögnum slíks máls væri fjallað í 45.&nbsp;gr. barna­verndarlaga, nr. 80/2002. Samkvæmt 6.&nbsp;gr. þeirra laga væri heimilt að skjóta úrskurðum og öðrum stjórn­valds­ákvörð­un­um barna­vernd­ar­þjón­ustu, þ.m.t. um aðgang að gögnum, til úrskurðar­nefnd­ar velferðarmála eftir því sem nánar væri kveðið á um í lögunum. Slík sérákvæði um kærurétt gengju fram­ar hinni almennu kæruheimild til úrskurðarnefndar um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> Í 24. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, er að finna ákvæði um endurupptöku stjórnsýslumáls. Þar kemur í 1. mgr. fram eftir­farandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Eftir að stjórnvald hefur tekið ákvörðun og hún verið tilkynnt á aðili máls rétt á því að mál sé tekið til meðferðar á ný ef:</p> <ol> <li>ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik, eða</li> <li>íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.</li> </ol> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Af beiðni um endurupptöku verður ekki ráðið hvaða atriði skuli leiða til þess að málið sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1165/2023 skuli tekið upp að nýju. Að mati úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­mál hafa engar nýjar upplýsingar komið fram í málinu sem breytt geta niðurstöðu nefndarinnar. Því eru ekki uppfyllt skilyrði fyrir endurupptöku málsins samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga.<br /> &nbsp;<br /> Þegar 24. gr. stjórnsýslulaga sleppir kann úrskurðarnefnd um upplýsingamál eftir atvikum að vera rétt og heimilt að endurupptaka mál á ólögfestum grundvelli. Í því tilviki sem hér um ræðir veltur skylda til slíkrar endurupptöku, að mati nefndarinnar, á því að rökstuddar vísbendingar séu um að á úrskurði hennar séu verulegir annmarkar að lögum. Úrskurðarnefndin telur að slíkar vísbendingar séu ekki til staðar. Með vísan til þess sem hér hefur verið rakið er hafnað beiðni um endurupptöku máls ÚNU 23110005 sem lauk með úrskurði nefndarinnar nr. 1165/2023 frá 8. desember 2023.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál ítrekar þær leiðbeiningar sem fram komu í fyrri úrskurði nefnd­ar­inn­ar um kæruleiðir í barnaverndarmálum. Í ljósi rökstuðnings kæranda fyrir beiðni sinni um endur­upp­töku telur nefndin jafnframt tilefni til þess að benda á að í 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 kemur fram að dragist afgreiðsla máls óhæfilega er heimilt að kæra það til þess stjórnvalds sem ákvörð­un í málinu verður kærð til. Sé ákvörðun í máli þannig kæranleg til úrskurðarnefndar velferðarmála, verð­ur dráttur á svörum í málinu jafnframt kærður þangað.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Beiðni A, f.h. B, um endurupptöku máls ÚNU 23110005 sem lauk með úrskurði úrskurðarnefndar um upplýsingamál nr. 1165/2023, er hafn­að.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærð var töf á afgreiðslu Vestmannaeyjabæjar á beiðni um skýrslu Minjastofnunar Íslands og drög að kostnaðarmati. Af hálfu Vestmannaeyjabæjar kom fram að erindi kæranda hefði ekki borist sveitarfélaginu. Úrskurðarnefndin taldi af þeim sökum að ekki gæti verið um drátt á afgreiðslu beiðninnar að ræða, og var kærunni vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 29. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1177/2024 í máli ÚNU 24010002.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 22. desember 2023, kærði A tafir á afgreiðslu Vestmannaeyjabæjar á beiðni hans um gögn. Með kærunni fylgdi handritað afrit af bréfi kæranda til bæjarráðs Vest­manna­eyja­bæjar, dags. 6. nóvember 2023, þar sem hann óskar eftir skýrslu Minjastofnunar Íslands varðandi kröfur um mótvægisaðgerðir sem metnar eru út frá niðurstöðum fornleifarannsóknar í Mið­gerði auk draga að kostnaðarmati. Kæran var kynnt Vestmannaeyjabæ með erindi, dags. 17. janúar 2024, og upp­lýsinga óskað um það hvort beiðni kæranda hefði verið afgreidd. Í svari Vestmanna­eyja­bæjar, dags. 24. janúar 2024, kom fram að beiðni kæranda fyndist ekki og að því yrði að ætla að beiðnin hefði ekki borist sveitarfélaginu.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er heimilt að bera synjun á beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefndina. Hið sama gildir um synjun á beiðni um að af­henda gögn á því formi sem óskað er. Þá er heimilt að vísa máli til úrskurðarnefndar um upp­lýs­inga­mál ef beiðni um aðgang að gögnum ekki verið afgreidd innan 30 virkra daga frá móttöku henn­ar samkvæmt 3. mgr. 17. gr. upplýsingalaga. Af kæru er ljóst að kærandi telur að Vestmanna­eyja­bær hafi dreg­ið óhæfilega að afgreiða beiðni hans um skýrslu Minjastofnunar o.fl. Af hálfu Vest­manna­eyja­bæjar hefur hins vegar komið fram að beiðnin finnist ekki í vörslum sveitarfélagsins. Úr­skurð­ar­nefnd­in hefur ekki forsendur til að draga þá staðhæfingu í efa. Af því leiðir að ekki getur verið um óhæfilegan drátt á meðferð málsins að ræða, þar sem sveitarfélagið hefur ekki móttekið beiðni kær­anda og þannig ekki haft tækifæri til afgreiða hana, sbr. 3. mgr. 17. gr. upplýsingalaga. Verður kær­unni því vísað frá úr­skurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 22. desember 2023, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærð var töf á afgreiðslu Vestmannaeyjabæjar á beiðni um upplýsingar um íbúafjölda. Af hálfu Vestmannaeyjabæjar kom fram að erindi kæranda hefði ekki borist sveitarfélaginu. Úrskurðarnefndin taldi af þeim sökum að ekki gæti verið um drátt á afgreiðslu beiðninnar að ræða, og var kærunni vísað frá nefndinni.

<p>Hinn 29. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1176/2024 í máli ÚNU 23120009.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 6. desember 2023, kærði A tafir á afgreiðslu Vestmannaeyjabæjar á beiðni hans um upplýsingar. Með kærunni fylgdi handritað afrit af bréfi kæranda til bæjarráðs Vest­manna­eyja, dags. 6. nóvember 2023, þar sem hann óskaði eftir upplýsingum um það hve margir hefðu búið í Vestmannaeyjum hinn 5. nóvember 2022 og hve margir byggju þar hinn 5. nó­vem­ber 2023. Kær­an var kynnt Vestmannaeyjabæ með erindi, dags. 17. janúar 2024, og upplýsinga óskað um það hvort beiðni kæranda hefði verið afgreidd. Í svari Vestmannaeyjabæjar, dags. 24. janúar 2024, kom fram að beiðni kæranda fyndist ekki og að því yrði að ætla að beiðnin hefði ekki borist sveitarfélaginu.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, er heimilt að bera synjun á beiðni um aðgang að gögnum samkvæmt lögunum undir úrskurðarnefndina. Hið sama gildir um synjun á beiðni um að afhenda gögn á því formi sem óskað er. Þá leiðir af 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, að til nefndarinnar má einnig kæra óhæfilegan drátt á afgreiðslu beiðni um upplýsingar samkvæmt upplýs­inga­lögum. Af kæru er ljóst að kærandi telur að Vestmannaeyjabær hafi dregið óhæfilega að afgreiða beiðni hans um íbúafjölda í Vestmannaeyjum. Af hálfu Vestmannaeyjabæjar hefur hins vegar komið fram að beiðnin finnist ekki í vörslum sveitarfélagsins. Úrskurðarnefndin hefur ekki forsendur til að draga þá staðhæfingu í efa. Af því leiðir að ekki getur verið um óhæfilegan drátt á meðferð málsins að ræða í skilningi 4. mgr. 9. gr. stjórnsýslulaga, sbr. 1. mgr. 17. gr. upplýsingalaga. Verður kærunni því vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 6. desember 2023, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir upplýsingum hjá Reykjavíkurborg um það hvort skólastjóri tiltekins skóla hefði sætt viðurlögum vegna atviks sem varðaði son kæranda. Reykjavíkurborg hafnaði beiðninni með vísan til þess að upplýsingarnar vörðuðu starfsmannamál sem réttur almennings samkvæmt upplýsingalögum næði ekki til. Úrskurðarnefndin taldi að gögn í málum um beitingu stjórnsýsluviðurlaga á borð við áminningu teldust varða starfssamband viðkomandi starfsmanns að öðru leyti í skilningi 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Ákvörðun Reykjavíkurborgar var því staðfest.

<p>Hinn 29. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1175/2024 í máli ÚNU 23110017.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Hinn 22. nóvember 2023 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá A vegna synjunar Reykjavíkurborgar á beiðni um upplýsingar um hvort skólastjóri […]skóla hefði sætt viðurlögum.<br /> &nbsp;<br /> Með erindi til skóla- og frístundasviðs Reykjavíkurborgar, dags. 3. maí 2023, lýsti kærandi því að nokkrum mánuðum fyrr hefði hann farið ásamt syni sínum á fund skólastjóra […]skóla til að ræða van­líðan sonarins í skólanum. Til að ná athygli sonar kæranda hefði skólastjórinn ítrekað tekið um höku hans og sagt honum að horfa í augun á sér. Óskaði kærandi eftir því við skóla- og frístunda­svið að atvikið yrði rannsakað af óvilhöllum aðila sem skæri jafnframt úr um hvort skoða bæri atferli skóla­stjór­ans sem ofbeldi.<br /> &nbsp;<br /> Með vísan til framangreinds erindis óskaði kærandi hinn 14. september 2023 eftir upplýsingum um hvort skólastjórinn hefði sætt viðurlögum í kjölfar erindis kæranda. Með svari Reykjavíkurborgar, dags. 22. september 2023, var beiðni kæranda hafnað með vísan til 7. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt Reykjavíkurborg með erindi, dags. 29. nóvember 2023, og sveitarfélaginu veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrðu látin í té afrit af þeim gögnum sem kæran lýtur að. Með erindi Reykjavíkurborgar, dags. 22. desember 2023, var upplýst að erindi úrskurðarnefndarinnar hefði misfarist þar sem það hefði ekki verið áframsent á viðeigandi aðila frá almennu netfangi Reykjavíkurborgar. Nefndin sam­þykkti beiðni um viðbótarfrest til að skila umsögn um kæruna til 17. janúar 2024.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Reykjavíkurborgar barst úrskurðarnefndinni hinn 17. janúar 2024. Í henni kemur fram að Reykjavíkurborg túlki beiðni kæranda á þann veg að óskað sé upplýsinga um hvort skólastjórinn hafi sætt viðurlögum í starfi. Mat sveitarfélagsins sé að beiðni kæranda hafi verið afgreidd í samræmi við upplýsingalög.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn Reykjavíkurborgar var kynnt kæranda með erindi, dags. 19. janúar 2024, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum. Þær bárust hinn 2. febrúar 2024. Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins, sbr. 31. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurð­arnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við úrlausn þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Kæra í máli þessu barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál að liðnum þeim 30 daga fresti sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 20. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012. Hins vegar var kæranda hvorki leiðbeint um kæru­heimild til úrskurðarnefndarinnar né kærufrest í hinni kærðu ákvörðun. Verður kærunni því ekki vísað frá úrskurðarnefndinni af þeim sökum að kærufresturinn sé liðinn.<br /> &nbsp;<br /> Um rétt kæranda til aðgangs að þeim upplýsingum sem hann hefur óskað eftir fer samkvæmt 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga um upplýsingarétt almennings, með þeim takmörkunum sem mælt er fyrir um í 6.–10. gr. laganna. Sú takmörkun sem kemur til skoðunar í málinu birtist í 1. málsl. 1.&nbsp;mgr. 7. gr. lag­anna, þar sem fram kemur að réttur almennings til aðgangs að gögnum um málefni starfs­manna sem starfa hjá aðilum sem lögin taka til samkvæmt 2. gr. taki ekki til gagna í málum sem varða um­sóknir um starf, framgang í starfi eða starfssambandið að öðru leyti. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi því sem varð að gildandi upplýsingalögum segir:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Með gögnum í málum sem varða starfssambandið að öðru leyti […] er átt við gögn í málum þar sem teknar eru ákvarðanir um réttindi og skyldur starfsmanna. Þau rök búa hér að baki að rétt sé veita starfsmanni ákveðið öryggi í starfi og varðveita trúnað í vinnusambandinu sem ella væri hætta á að brysti ef veittur yrði aðgangur að gögnum í slíkum málum. Af þessu leiðir enn fremur að opinberir aðilar ættu síður möguleika á því að laða til sín og halda hjá sér hæfu starfsfólki. Til mála er varða starfssambandið teljast t.d. mál þar starfsmaður hefur þurft að sæta frádrætti frá launum, ákvarðanir stjórnenda um sveigjanlegan vinnutíma og um aukastörf, sbr. IV. kafla laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, og enn fremur mál er lúta að aðfinnslum og áminningu eða eftir atvikum starfslokum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í beiðni til Reykjavíkurborgar og kæru til úrskurðarnefndarinnar tiltekur kærandi að hann vilji vita hvort skólastjóri […]skóla hafi sætt viðurlögum í kjölfar erindis kæranda til Reykjavíkurborgar, dags. 3. maí 2023. Úrskurðarnefndin leggur þann skilning í kæruefnið að ekki sé átt við refsiábyrgð vegna brots í opinberu starfi, sbr. t.d. ákvæði XIV. kafla almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, heldur stjórnsýsluviðurlög að starfsmannarétti, svo sem ákvörðun um áminningu. Úrskurðarnefndin telur að gögn í málum um beitingu slíkra við­urlaga teljist varða starfssamband viðkomandi starfsmanns að öðru leyti í skilningi 1. málsl. 1. mgr. 7. gr. upplýsingalaga og að upplýsingaréttur almennings nái af þeim sökum ekki til þeirra gagna. Verður ákvörðun Reykjavíkurborgar því staðfest.<br /> &nbsp;<br /> Í 3. mgr. 7. gr. upplýsingalaga kemur fram að heimilt sé að veita upplýsingar um viðurlög í starfi sem æðstu stjórnendur hafa sætt, þar á meðal vegna áminninga og brottvísana, enda séu ekki liðin meira en fjögur ár frá þeirri ákvörðun sem um ræðir. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál komst að þeirri niður­stöðu í úrskurði nr. 749/2018 að skólastjóri grunnskóla á vegum Reykjavíkurborgar teldist ekki til æðstu stjórnenda í skilningi ákvæðisins. Með vísan til þess er óþarft að taka afstöðu til þess hvort Reykja­víkurborg hefði verið heimilt að veita upplýsingar um viðurlög í starfi sem skólastjóri […]skóla kynni að hafa sætt síðastliðin fjögur ár frá þeim degi sem beiðni kæranda var lögð fram.<br /> &nbsp;<br /> Í hinni kærðu ákvörðun var ekki tekin afstaða til þess hvort kærandi ætti rétt til að­gangs að gögnum í ríkari mæli en skylt er samkvæmt upplýsingalögum, sbr. 4. tölul. 6. gr. laganna, sbr. 7. gr. sömu laga, sbr. jafnframt 2. mgr. 11. og 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Þá var í ákvörð­un­inni ekki heldur að finna leið­beiningar um rétt til kæru til úrskurðarnefndar um upp­lýsingamál sam­kvæmt 20.&nbsp;gr. laganna, sbr. 1. mgr. 19. gr. sömu laga. Var ákvörðun Reykjavíkur­borgar að þessu leyti ekki í samræmi við ákvæði upp­lýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Staðfest er ákvörðun Reykjavíkurborgar, dags. 22. september 2023, að synja A um upplýsingar um það hvort skólastjóri […]skóla hafi sætt viðurlögum.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Kærð var töf á afgreiðslu dómsmálaráðuneytis á beiðni um upplýsingar varðandi verktakavinnu á þjóðhátíð í Vestmannaeyjum 2023 og beiðni um úrskurð um nánar tilgreind atriði. Af hálfu ráðuneytisins kom fram að erindi kæranda hefði verið svarað daginn eftir að kæra í málinu barst úrskurðarnefndinni. Að mati nefndarinnar laut erindi kæranda til ráðuneytisins ekki að fyrirliggjandi gögnum í vörslum þess. Var kærunni því vísað frá úrskurðarnefndinni.

<p>Hinn 29. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1178/2024 í máli ÚNU 24010006.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra, málsatvik og málsmeðferð</strong></h1> <p>Hinn 11. janúar 2024 barst úrskurðarnefnd um upplýsingamál kæra frá A. Í kærunni er rakið að vegna þjóðhátíðar í Vestmannaeyjum árið 2023 hafi íþróttafélagið ÍBV auglýst eftir verktök­um til vinnu á þjóðhátíðinni. Að henni lokinni hafi kærandi óskað eftir upplýsingum hjá Sýslumann­inum í Vestmannaeyjum hversu margar skráningar hefðu borist vegna verktakavinnunnar. Erindi hans hafi verið áframsent til ÍBV. Í framhaldi af því hafi kærandi sent dómsmálaráðuneyti erindi og spurt hvort þetta væru eðlileg vinnubrögð og hvort ÍBV væri fjárgæslumaður hins opinbera sem sæi um að innheimta opinber gjöld. Ráðuneytið hafi ekki svarað erindi hans.<br /> &nbsp;<br /> Kæru fylgdi ekki afrit af erindi til dómsmálaráðuneytis og fór úrskurðarnefndin því þess á leit við kær­anda að hann léti það nefndinni í té. Kærandi brást ekki við þeirri beiðni kæranda. Úrskurðar­nefnd­in kynnti þá kæruna fyrir ráðuneytinu, dags. 29. janúar 2024. Í erindi nefndarinnar var óskað eftir upplýsingum um hvort erindið hefði borist ráðuneytinu og ef svo væri, hvort það hefði verið afgreitt.<br /> &nbsp;<br /> Svar ráðuneytisins barst nefndinni hinn 13. febrúar 2024. Svarinu fylgdu afrit af erindum kæranda til ráðuneytisins vegna málsins, dags. 25. október og 5. desember 2023. Í fyrra erindi kæranda spyr hann ráðuneytið hvort það sé hlutverk ÍBV að skrá verktakafyrirtæki og jafnvel innheimta opinber gjöld af vinnu þeirra. Í síðara erindi kæranda óskar hann eftir úrskurði ráðuneytisins um það hvort ÍBV sé gæsluaðili fjár ríkisins í Vestmannaeyjum, innheimti gjöld og borgi reikninga. Þá óskar hann úrskurðar um hvort framganga Sýslumannsins í Vestmannaeyjum sé boðleg. Í svari ráðuneytisins til úrskurðar­nefndarinnar kom fram að erindum kæranda hefði verið svarað hinn 12. janúar 2024, þ.e. daginn eftir að kæra í máli þessu barst nefndinni.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <p>Samkvæmt meginreglu 1. mgr. 5. gr. upplýsingalaga, nr. 140/2012, veita lögin rétt til aðgangs að fyrir­liggj­andi gögn­um. Af þessari meginreglu leiðir að þegar aðilum sem falla undir upplýsingalög berst beiðni um upp­lýs­ingar þá ber þeim á grundvelli laganna skylda til að kanna hvort fyrir liggi í vörslum þeirra gögn með þeim upplýsingum sem óskað er eftir, sbr. 15. gr. laganna, og í kjölfarið taka rökstudda ákvörðun um hvort veita beri kæranda aðgang að gögnunum á grund­velli laganna í heild eða að hluta.<br /> &nbsp;<br /> Af upplýsingalögum verður ekki leidd sambærileg skylda aðila sem heyra undir gildissvið laganna til að svara almenn­­um fyrir­spurn­um sem hafa ekki tengsl við gögn í vörslum þeirra. Ekki er útilokað að þeim aðil­um kunni að vera skylt að bregðast við slíkum fyrirspurnum þótt ekki liggi fyrir gögn með upplýs­ing­unum sem óskað er eftir, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, og óskráða leið­beiningar­reglu þess efnis að stjórnvöldum sé skylt að veita þeim sem til þeirra leita nauð­synlega aðstoð og leið­beiningar varðandi þau mál sem snerta starfssvið þeirra. Hins vegar er það almennt ekki í verka­hring úrskurðarnefndar um upplýsingamál að taka afstöðu til slíkra erinda miðað við hvernig hlutverk nefnd­arinnar er afmark­að í 20. gr. upp­lýs­inga­laga.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefndin telur að erindi kæranda til dómsmálaráðuneytis lúti ekki að fyrir­liggjandi gögnum í vörsl­um ráðuneytisins, sbr. 1.&nbsp;mgr. 5. gr. upplýsingalaga. Samkvæmt framangreindu telur úrskurðar­nefnd­­in að ekki sé unnt að líta svo á að beiðni kæranda varði gögn í skilningi 3. mgr. 17. gr. upp­lýs­inga­laga. Því verður kær­unni vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Úrskurðarorð</strong></h1> <p>Kæru A, dags. 11. janúar 2024, er vísað frá úrskurðarnefnd um upplýsingamál.<br /> &nbsp;<br /> &nbsp;<br /> Trausti Fannar Valsson, formaður<br /> Hafsteinn Þór Hauksson<br /> Sigríður Árnadóttir</p>

Óskað var eftir gögnum um rafræna hillumiða o.fl. hjá Áfengis- og tóbaksverslun ríkisins. Beiðninni var hafnað með vísan til þess að afhending gagnanna myndi skaða samkeppnishagsmuni ÁTVR og mikilvæga virka fjárhags- eða viðskiptahagsmuni Origo hf. Úrskurðarnefndin taldi að gögnin vörðuðu ráðstöfun opinberra fjármuna og að hagsmunir almennings af að fá aðgang að þeim vægju þyngra en hagsmunir Origo af því að þau færu leynt. Þá taldi nefndin að þó svo að fallist yrði á að ÁTVR ætti í samkeppni vörðuðu gögnin ekki svo verulega samkeppnishagsmuni ÁTVR að réttlætanlegt þætti að þeir gengju framar upplýsingarétti almennings. Úrskurðarnefndin lagði því fyrir ÁTVR að veita kæranda aðgang að gögnunum.

<p>Hinn 21. febrúar 2024 kvað úrskurðarnefnd um upplýsingamál upp svohljóðandi úrskurð nr. 1171/2024 í máli ÚNU 22090005.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Kæra og málsatvik</strong></h1> <p>Með erindi, dags. 5. september 2022, kærðu Samtök verslunar og þjónustu synjun Áfengis- og tóbaks­versl­unar ríkisins (hér eftir einnig ÁTVR) á beiðni um aðgang að gögnum.<br /> &nbsp;<br /> Kærandi sendi erindi, dags. 2. ágúst 2022, til ÁTVR og rakti þar að tilkynning hefði birst á vef Origo&nbsp;hf. hinn 26. júlí sama ár þar sem fluttar hefðu verið fréttir af innleiðingu ÁTVR á SES Imagotag rafrænum hillu­miðum í 16 stærstu verslanir stofnunarinnar ásamt handtölvulausn. Óskaði kærandi eftir að­gangi að öllum gögnum ÁTVR um innkaup á umræddum hillumiðum ásamt handtölvulausn og öðrum vör­um eða lausnum sem þeim tengdust með vísan til II. kafla upplýsingalaga, nr. 140/2012. ÁTVR synjaði beiðninni 5. september 2022 með vísan til 9.&nbsp;gr. og 4.&nbsp;tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Málsmeðferð</strong></h1> <p>Kæran var kynnt ÁTVR með erindi, dags. 5. september 2022, og stofnuninni veittur kostur á að koma á fram­færi umsögn um kæruna. Jafnframt var þess óskað að úrskurðarnefnd um upp­lýs­inga­mál yrði látið í té afrit af þeim gögnum sem kæran lyti að.<br /> &nbsp;<br /> Í umsögn ÁTVR, dags. 19. september 2022, kemur fram að stofnunin telji sér hafa verið heimilt að hafna afhendingu umbeðinna gagna á grundvelli 4.&nbsp;tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga vegna samkeppnis­hags­muna ÁTVR sjálfs. ÁTVR vísar einnig til þess að þau gögn sem kærandi hefur óskað eftir að fá að­gang að innihaldi mikil­væg­ar upplýsingar um virka viðskiptahagsmuni Origo og tengist starfsemi tveggja aðila sem báðir starfa á samkeppnismarkaði. Sé stofnuninni því óheimilt að veita aðgang að gögn­um með vísan til 2.&nbsp;málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga. Það sé mat ÁTVR að hags­munir Origo af því að sam­keppnisstaða þeirra njóti sanngjarnar verndar vegi þyngra en hagsmunir kær­anda og almennings af því að fá aðgang að gögnunum. Sér í lagi í ljósi þess að þau gögn sem um ræðir séu aðeins rúmlega árs­gömul og myndi afhending þeirra þar af leiðandi hafa áhrif á núverandi rekst­ur fyrirtækisins. Enn frem­ur megi leiða töluverðar líkur að því að afhending upplýsinganna geti haft verðmyndandi áhrif á sam­keppnisaðila Origo. Í þeim samningi sem hér sé til skoðunar sé einnig kveð­ið á um trúnaðarskyldu milli samningsaðila um öll verð og upplýsingar sem þar komi fram.<br /> &nbsp;<br /> Umsögn ÁTVR var kynnt kæranda með bréfi, dags. 19. september 2022, og honum veittur kostur á að koma á fram­færi frekari athugasemdum sem og hann gerði með athugasemdum 27. sama mánaðar.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál leitaði afstöðu Origo&nbsp;hf. til afhendingar samningsins, sbr. 2.&nbsp;mgr. 17.&nbsp;gr. upplýsingalaga, með erindi, dags. 2. febrúar 2023. Í svari sem barst nefndinni fyrir hönd fyrir­tækis­ins, dags. 9. febrúar 2023, er lagst gegn afhendingu samningsins. Í svari Origo&nbsp;hf. er meðal annars rakið að félagið telji einsýnt að skilyrði 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga séu upp­­fyllt í máli þessu og þar af leiðandi skuli hafna aðgangi kæranda að samningnum. Samningur Origo&nbsp;hf. og ÁTVR varði rafræna hillumiða sem notaðir séu til að verðmerkja og veita nánari upp­lýs­ing­ar um tilteknar vörur í verslunum. Fáir aðilar bjóði upp á sömu lausn hér á landi og sé félagið Edico&nbsp;ehf. lang­stærsti aðilinn á markaðnum. Origo&nbsp;hf. sé að stíga sín fyrstu skref á umræddum markaði og enn sem komið er með mjög takmarkaða markaðshlutdeild. Verði samningurinn afhentur muni þriðji aðili fá allar viðeigandi verðupplýsingar og upplýsingar um það hvernig Origo&nbsp;hf. bjóði við­skipta­vinum sínum verð í mismunandi þætti þjón­ust­unnar. Með slíkar upplýsingar í höndunum sé auð­velt fyrir samkeppnisaðila Origo&nbsp;hf. að undirbjóða fél­agið. Afhending á samningnum myndi því án efa skaða hagsmuni félagsins þar sem vitneskja þriðju aðila, þ.m.t. samkeppnisaðila, um verð­upp­lýs­ingar og upplýsingar um samsetningu þjónustunnar myndi hafa neikvæð áhrif á stöðu félags­ins og vera til þess fallið að valda því tjóni.<br /> &nbsp;<br /> Óþarft er að rekja frekar það sem fram kemur í gögnum málsins með vísan til 31. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993. Úrskurðarnefndin hefur haft hliðsjón af öllum gögnum málsins við meðferð þess.<br /> &nbsp;</p> <h1><strong>Niðurstaða</strong></h1> <h2><strong>1.</strong></h2> <p>Í máli þessu er deilt um rétt kæranda til aðgangs að samningi milli ÁTVR og Origo&nbsp;hf., dags. 14. apríl 2021.<br /> &nbsp;<br /> Um rétt kæranda til aðgangs að samningnum fer eftir 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga, en samkvæmt ákvæð­inu er þeim sem falla undir lögin skylt, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að fyrirliggjandi gögn­um með þeim takmörkunum sem greinir í 6.–10.&nbsp;gr. laganna.<br /> &nbsp;<br /> Aðili sem heyrir undir gildissvið upp­lýs­inga­laga getur ekki samið við aðila um að trúnaður ríki um það sem þeirra fer á milli, nema upp­lýs­ing­ar­nar falli óvírætt undir eitthvert af undanþáguákvæðum laganna, sbr. m.a. úrskurð nefnd­ar­inn­ar nr. 1099/2022. Það hefur því ekki þýðingu við úrlausn þessa máls þótt í samningi ÁTVR og Origo&nbsp;hf. komi fram að fara skuli með öll verð og upplýsingar sem trún­aðarmál.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>2.</strong></h2> <p>Synjun ÁTVR er meðal annars byggð á 2.&nbsp;málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga, vegna hagsmuna Origo hf. en samkvæmt ákvæðinu er óheim­ilt að veita almenningi aðgang að gögnum sem varða mikilvæga virka fjárhags- eða viðskipta­hags­muni fyrirtækja og annarra lögaðila, nema sá samþykki sem í hlut á. Fyrir liggur að Origo&nbsp;hf. leggst gegn afhendingu samningsins, sbr. bréf félagsins frá 9. febrúar 2023.<br /> &nbsp;<br /> Í athugasemdum við 9.&nbsp;gr. í frumvarpi til upplýsingalaga er tekið fram að ákvæðið feli í sér nokkurs konar vísireglu um það hvenær sé rétt að halda leyndum upplýsingum um einkahagsmuni. Þá segir eftir­farandi:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Stjórnvaldi, eða öðrum aðila sem ákvörðun tekur á grundvelli laganna, er með öðrum orðum ætlað að vega og meta umbeðin gögn með tilliti til þess hvort upplýsingar sem þau hafa að geyma séu þess eðlis að rétt sé að undanþiggja þær aðgangi almennings. Við það mat verður að taka mið af því hvort upplýsingarnar séu samkvæmt almennum sjónarmiðum svo viðkvæmar að þær eigi ekkert erindi við allan þorra manna.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Í athugasemdunum segir enn fremur um 2. málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga:<br /> &nbsp;</p> <blockquote> <p>Óheimilt er að veita almenningi aðgang að gögnum um mikilvæga fjárhags- eða viðskipta­hags­­muni fyrirtækja og annarra lögaðila. Þannig er óheimilt að veita upplýsingar um at­vinnu-, framleiðslu- og viðskiptaleyndarmál eða viðkvæmar upplýsingar um rekstrar- eða sam­keppnisstöðu svo og aðra mikilvæga viðskiptahagsmuni. Hér skiptir máli að lagt sé mat á tilvik hverju sinni með hliðsjón af hagsmunum þess lögaðila sem upplýsingar varða. Við matið þarf almennt að vega saman hagsmuni viðkomandi lögaðila af því að upplýsingum sé haldið leyndum gagnvart þeim mikilvægu hagsmunum að upplýsingar um ráðstöfun opin­berra hagsmuna séu aðgengilegar almenningi. Þegar lögaðilar gera samninga við opin­bera aðila, þar sem ráðstafað er opinberum hagsmunum, getur þetta sjónarmið haft mikið vægi við ákvörðun um aðgang að upplýsingum.</p> </blockquote> <p>&nbsp;<br /> Við beitingu ákvæðis 2.&nbsp;málsl. 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga gera lögin ráð fyrir að metið sé í hverju og einu til­viki hvort viðkomandi upplýsingar varði svo mikilvæga fjárhags- eða viðskiptahagsmuni viðkomandi fyrir­tækja eða annarra lögaðila að ætla megi að þær séu til þess fallnar að valda þeim tjóni, verði þær gerð­ar opinberar. Við framkvæmd slíks mats verður að líta til þess hversu mikið tjónið geti orðið og hversu líklegt það er að tjón muni verða ef aðgangur er veittur að upplýsingunum. Enn fremur verður að líta til eðlis upplýsinganna, framsetningar þeirra og aldurs, svo og hvaða þýðingu þær hafi fyrir þann lög­aðila sem um ræðir á þeim tíma er matið fer fram.<br /> &nbsp;<br /> Þegar allt þetta hefur verið virt verður að meta hvort vegi þyngra, hagsmunir viðkomandi lögaðila af því að upplýsingunum sé haldið leyndum eða þeir hagsmunir sem meginreglu upplýsingalaga um upp­lýs­ingarétt almennings er ætlað að tryggja. Líkt og er rakið í fyrrgreindum athugasemdum skiptir almennt verulegu máli við mat á hagsmunum almennings hvort og þá að hvaða leyti upplýsingar sem um ræðir lúta að ákvörðunum um ráðstöfun opinbers fjár. Á þetta reynir sérstaklega þegar lögaðilar gera samninga við opinbera aðila, sem fela í sér að hið opin­bera kaupir af þeim þjónustu, verk eða annað. Í ljósi meginreglu upplýsingalaga, sbr. 5.&nbsp;gr. laganna, geta hagsmunir almennings af því að fá að­gang að slíkum upplýsingum rutt til hliðar við­skiptalegum hagsmunum enda hafi ekki verið sýnt fram á að það valdi viðkomandi samningsaðila tjóni verði upplýsingarnar gerðar opinberar.<br /> &nbsp;<br /> Hefur úrskurðarnefndin m.a. byggt á því í úrskurðum sínum að það sjónarmið, að upplýsingar um umsamið endurgjald opinberra aðila til einkaaðila fyrir veitta þjónustu eða vörur skuli fara leynt, verði að jafnaði að víkja fyrir almennum fyrirmælum upp­lýs­ingalaga um upplýsingarétt almennings, sbr. m.a. úrskurð nefndarinnar nr. 1162/2023. Þá er rétt að líta til þess að fyrirtæki og aðrir lögaðilar, sem gera samninga við stjórnvöld eða lögaðila er falla undir ákvæði upplýsingalaga, verða í senn að vera búin undir að mæta samkeppni frá öðrum sem og að borgararnir láti reyna á rétt sinn til aðgangs að upplýsingum um viðkomandi samninga, meðal annars í því skyni að stuðla að gagnsæi í stjórn­sýsl­unni og veita stjórnvöldum aðhald.<br /> &nbsp;<br /> Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur yfirfarið þann samning sem ÁTVR afhenti nefndinni en hann telur níu blaðsíður, ber yfirskriftina „Tilboð og samningur um pilot verkefni“ og er dagsettur 14.&nbsp;apríl 2021. Samningurinn geymir upplýsingar um endurgjald ÁTVR fyrir vörur og þjónustu úr hendi Origo.<br /> &nbsp;<br /> Eftir yfirferð á fyrirliggjandi samningi, sem var gerður árið 2021, telur úrskurðarnefndin að ekki hafi verið sýnt fram á að upp­lýs­ing­ar í samningnum nái til svo mikilvægra virkra fjárhags- eða við­skipta­hags­­muna að aðgangi að um­beðn­um upplýsingum verði synjað á þeim grundvelli. Í því sambandi lítur nefnd­in til þess að um er að ræða upplýsingar sem lúta með beinum hætti að kaupum hins opinbera á vör­um og þjónustu og þar með ráðstöfun opinberra fjármuna. Þegar vegnir eru saman hags­munir sem Origo&nbsp;hf. hefur af því að synj­að sé um aðgang að samningi félagsins við ÁTVR annars vegar og þeir mikil­vægu almanna­hags­mun­­ir sem felast í aðgangi almennings að upplýsingum um ráð­stöfun opin­berra fjármuna hins vegar verð­ur ekki talið að synjað verði um aðgang að samn­ingnum á grundvelli 9.&nbsp;gr. upplýsingalaga.<br /> &nbsp;</p> <h2><strong>3.</strong></h2> <p>Synjun ÁTVR er einnig byggð á 4.&nbsp;tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga. Samkvæmt ákvæðinu er heimilt að tak­­marka aðgang almennings að gögnum þegar mikilvægir almannahagsmunir krefjist, enda hafi þau að geyma upplýsingar um viðskipti stofnana og fyrirtækja í eigu ríkis eða sveitarfélaga að því leyti sem þau eru í samkeppni við aðra.<br /> &nbsp;<br /> Ákvæðið felur í sér undantekningu frá meginreglu 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga um rétt almennings til aðgangs að gögnum og ber því að skýra það þröngri lögskýringu. Úrskurðarnefnd um upplýsingamál hefur talið að til að stjórnvöld geti byggt takmörkun á aðgangsrétti á 4.&nbsp;tölul. 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga þurfi a.m.k. þremur skilyrðum að vera fullnægt. Í fyrsta lagi skal starfsemi þess aðila sem upplýsingabeiðni bein­ist að, eða upplýsingar tengjast að öðru leyti, í heild eða að hluta, vera í samkeppni við aðra aðila. Í öðru lagi þurfa þær upplýsingar sem beðið er um að tengjast þeirri starfsemi viðkomandi aðila sem telst til samkeppnisrekstrar hans. Í þriðja lagi skal sú afstaða hafi verið tekin á grundvelli ígrundaðs mats að þeir samkeppnishagsmunir hinnar opinberu stofnunar eða fyrirtækis sem um ræðir séu það veru­­legir að réttlætanlegt sé að þeir gangi framar hagsmunum og rétti almennings samkvæmt 5.&nbsp;gr. upp­­lýsingalaga til aðgangs að upplýsingum. Um þetta má m.a. vísa til úrskurða nefndarinnar nr. 1063/2022 og 1162/2023.<br /> &nbsp;<br /> ÁTVR hefur, eins og fyrr segir, vísað til þess að stofnunin eigi í samkeppni við aðila sem hafi leyfi til að selja áfengi á framleiðslustað og netverslanir en hefur að öðru leyti ekki rökstutt hvers vegna tak­marka skuli aðgang kæranda að samningnum við Origo&nbsp;hf. á grundvelli samkeppnishagsmuna stofn­un­arinnar. Úrskurðarnefndin tekur fram að beiðni um upplýsingar verður ekki synjað með stoð í 10.&nbsp;gr. upplýsingalaga nema aðgangur leiði af sér hættu á tjóni á einhverjum þeim hagsmunum sem njóta verndar samkvæmt ákvæðinu. ÁTVR hefur ekki leitt líkur að því að tjón hljótist af verði kæranda veitt­ur aðgangur að umbeðnum samningi. Þá telur úrskurðarnefndin enn fremur vandséð hvern­ig af­hending samningsins til kæranda sé til þess fallin að hafa skaðleg áhrif á samkeppnislega hags­muni ÁTVR.<br /> &nbsp;<br /> Þótt fallist yrði á að ÁTVR eigi í samkeppni í skilningi 4. tölul. 10. gr. upplýsingalaga er það mat úr­skurð­arnefndar um upplýsingamál að hvorki samningurinn sjálf­ur né einstök ákvæði hans varði svo veru­lega samkeppnishagsmuni ÁTVR að réttlætanlegt sé að þeir gangi framar upplýsingarétti almenn­ings samkvæmt meginreglu 1.&nbsp;mgr. 5.&nbsp;gr. upplýsingalaga. Er það því afstaða nefndarinnar a�